زندگی در احادیث

گواراترين زندگى

إرشاد القلوب: در حديث معراج آمده است :

 يا أحمَدُ ، هَل تَدري أيَّ عَيشٍ أهنى ، و أيَّ حَياةٍ أبقى ؟ قالَ : اللّهُمَّ لا ، قالَ : أمّا العَيشُ الهَنيءُ فهُوَ الذي لا يَفتُرُ صاحِبُهُ عَن ذِكري ، و لا يَنسى نِعمَتي ، و لا يَجهَلُ حَقّي ، يَطلُبُ رِضايَ لَيلَهُ و نَهارَهُ
 اى احمد! آيا مى دانى كدام زندگى گواراتر و كدام حيات ماندنى تر است؟ عرض كرد : بار خدايا! نه. فرمود : اما زندگىِ گوارا آن زندگى اى است كه صاحب آن از يادِ من خسته نشود و نعمت مرا از ياد نبرد و به حقِّ من نادان نباشد و شب و روزش در پى به دست آوردن خشنودى من باشد.

( إرشاد القلوب : ۲۰۴ )

سليمان عليه السلام ـ در حكمت هايش ـ فرمود:

قَد جَرَّبنا لينَ العَيشِ و شِدَّتَهُ ، فوَجَدنا أهنَأهُ أدناهُ .
ما نرمى و سختى زندگى را آزموديم و گواراترين زندگى را در كمترين (ساده ترين) آن يافتيم.

( شرح نهج البلاغة : ۳/۱۵۹ )

امام على عليه السلام :

أهنَى العَيشِ اطّراحُ الكُلَفِ .
 گواراترين زندگى، دور افكندن تكلّفات و تشريفات است.

( غرر الحكم : ۲۹۶۴ )

امام على عليه السلام :

إنَّ أهنَأ النّاسِ عَيشا مَن كانَ بِما قَسَمَ اللّه ُ لَهُ راضِيا .
گواراترين زندگى را كسى دارد كه به آنچه خداوند براى او قسمت كرده است، خشنود باشد.

( غرر الحكم : ۳۳۹۷ )

امام على عليه السلام :

أطيَبُ العَيشِ القَناعَةُ .
 خوشترين زندگى، در قناعت است.

( غرر الحكم : ۲۹۱۸ )

امام على عليه السلام :

أنعَمُ النّاسِ عَيشا مَن مَنَحَهُ اللّه ُ سُبحانَهُ القَناعَةَ ، و أصلَحَ لَهُ زَوجَهُ .
خوشترين و آسوده ترين زندگى را كسى دارد كه خداوند پاك او را قناعت ببخشد و همسرى شايسته عطايش فرمايد.

( غرر الحكم : ۳۲۹۵ )

امام على عليه السلام :

طَلَبتُ العَيشَ فما وَجَدتُ إلاّ بِتَركِ الهَوى ، فَاترُكوا الهَوى لِيَطيبَ عَيشُكُم .
زندگى [خوش] را جستم اما آن را جز در فرو گذاشتن هوا و هوس نيافتم. پس، از هوا و هوس دست بر داريد، تا زندگيتان خوش و خرّم شود.

( جامع الأخبار : ۳۴۱/۹۵۰ )

امام صادق عليه السلام :

لا عَيشَ أهنَأُ مِن حُسنِ الخُلقِ .
زندگى اى گواراتر از خوش خويى، نيست.

( علل الشرائع : ۵۶۰/۱ )

بهترين زندگى

امام على عليه السلام :

أحسَنُ النّاسِ عَيشا مَن عاشَ النّاسُ في فَضلِهِ .
زندگى آن كس از همه بهتر است كه مردم در پرتوِ احسان و كمك او زندگى كنند.

( غرر الحكم : ۳۰۵۸ )

امام على عليه السلام : 

إنَّ أحسَنَ النّاسِ عَيشا مَن حَسُنَ عَيشُ النّاسِ في عَيشِهِ .
بهترين زندگى را كسى دارد، كه مردم در زندگى او خوب زندگى كنند.

( غرر الحكم : ۳۶۳۶ )

تحف العقول ـ به نقل از على بن شعيب ـ :

دَخلتُ على أبي الحَسنِ الرِّضا عليه السلام ، فقالَ لي : يا عَلِيُّ ، مَن أحسَنُ النّاسِ مَعاشا ؟ قُلتُ : أنتَ يا سَيِّدي أعلَمُ بِه مِنّي ، فقالَ عليه السلام : يا عَلِيُّ ، مَن حَسُنَ مَعاشُ غَيرِهِ في مَعاشِهِ يا عَلِيُّ ، مَن أسوَأُ النّاسِ مَعاشا ؟ قُلتُ : أنتَ أعلَمُ ، قالَ : مَن لَم يَعِشْ غَيرُهُ في مَعاشِهِ .
 خدمت امام رضا عليه السلام مشرف شدم حضرت به من فرمود : اى على! بهترين زندگى را چه كسى دارد؟ عرض كردم : سرورم! شما بهتر از من مى دانيد. حضرت فرمود : اى على! كسى كه زندگى ديگرى در زندگى او خوش و خرّم باشد. اى على! بدترين زندگى را چه كسى دارد؟ عرض كردم : شما بهتر مى دانيد. فرمود : كسى كه ديگرى در زندگى او [خوش و خرّم ]نباشد.

( تحف العقول : ۴۴۸ )

آنچه زندگى را تيره مى سازد

امام على عليه السلام :

ثَلاثٌ لا يَهنَأُ لِصاحِبِهِنَّ عَيشٌ : الحِقدُ ، و الحَسَدُ ، و سُوءُ الخُلقِ .
سه چيز است كه هر كس داشته باشد، زندگى بر او گوارا نيست : كينه، حسادت و بد خويى.

( غرر الحكم : ۴۶۶۳ )

امام على عليه السلام : 

مَن لَم يَتَغافَلْ و لا يَغُضَّ عَن كَثيرٍ مِنَ الاُمورِ تَنَغَّصَت عِيشَتُهُ .
هر كه درباره بسيارى از امور بى اعتنايى و چشم پوشى نكند، زندگيش تيره شود.

( غرر الحكم : ۹۱۴۹ )

امام على عليه السلام :

الطَّيشُ يُنَكِّدُ العَيشَ .
 سبكسرى .حديث زندگى را تيره و دشوار مى كند.

( غرر الحكم : ۷۸۹ )

امام صادق عليه السلام :

ثَلاثَةٌ تُكَدِّرُ العَيشَ : السُّلطانُ الجائرُ ، و الجارُ السَّوءُ ، و المَرأةُ البَذِيَّةُ .
سه چيز زندگى را تيره مى كند : فرمانرواى ستمگر، همسايه بد و زن بد دهن و وقيح.

( تحف العقول : ۳۲۰ )

الخصال : امام صادق عليه السلام فرمود :

خَمسُ خِصالٍ مَن فَقَدَ واحِدَةً مِنهُنَّ لَم يَزَلْ ناقِصَ العَيشِ زائلَ العَقلِ مَشغولَ القَلبِ ، فأوَّلُها : صِحَّةُ البَدَنِ ، و الثّانِيَةُ : الأمنُ ، و الثّالِثَةُ : السَّعَةُ في الرِّزقِ ، و الرّابِعَةُ : الأنيسُ المُوافِقُ ـ [ قال الراوي : ]قُلتُ : و ما الأنيسُ المُوافِقُ ؟ قالَ : الزَّوجَةُ الصّالِحَةُ ، و الوَلَدُ الصّالِحُ ، و الخَليطُ الصّالِحُ ـ و الخامِسَةُ : و هِيَ تَجمَعُ هذِه الخِصالَ : الدَّعَةُ .
 پنچ چيز است كه هر كس يكى از آنها را نداشته باشد، پيوسته زندگيش لنگ، خردش سرگشته و فكرش مشغول است : اول، تندرستى. دوم، امنيّت. سوم، فراخى در روزى. چهارم، همدم سازگار . راوى مى گويد : عرض كردم : منظور از همدم سازگار چيست؟ فرمود : زن نيك و فرزند نيك و همنشين نيك . [امام عليه السلام در ادامه فرمود :] و پنجم كه جامع همه اينهاست، آسايش.

( الخصال : ۲۸۴/۳۴ )

ميانه روى در زندگى

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الاقتِصادُ فِي النَّفَقةِ نِصفُ المَعيشَةِ .
 ميانه روى در خرج كردن، نصف معيشت است .

( كنز العمّال : ۵۴۳۴ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 مَنِ اقتَصَدَ أغناهُ اللّه ُ .
هر كه ميانه روى كند، خداوند توانگرش گرداند.

( تنبيه الخواطر : ۱/۱۶۷ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

ما مِن نَفَقةٍ أحَبَّ إلَى اللّه ِ مِن نَفَقةِ قَصدٍ .
 هيچ خرجى نزد خدا، محبوبتر از خرجى نيست كه با ميانه روى همراه باشد.

( بحار الأنوار : ۷۶ / ۲۶۹ / ۱۷ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الاقتِصادُ و حُسنُ السَّمتِ و الهَدْيُ الصالِحُ جُزءٌ مِن بِضعٍ و عِشرينَ جُزءا مِن النُّبوَّةِ .
ميانه روى و نيك روشى و شيوه درست و پسنديده، جزئى از بيست و اندى جزء نبوت است .

( تنبيه الخواطر : ۱ / ۱۶۷ )

امام على عليه السلام :

الاقتِصادُ بُلغَةٌ .
ميانه روى، كفاف زندگى را تأمين مى كند.

( بحار الأنوار : ۷۸/۱۰/۶۷ )

امام على عليه السلام :

الاقتِصادُ نِصفُ المَؤونةِ .
ميانه روى، نيمى از هزينه زندگى است.

( غرر الحكم : ۵۶۵ )

امام على عليه السلام :

الاقتِصادُ يُنمي القليلَ ، الإسرافُ يُفني الجَزيلَ .
ميانه روى، مال اندك را رشد مى دهد و اسراف، مال زياد را نابود مى كند.

( غرر الحكم : ۳۳۴ ، ۳۳۵ )

امام على عليه السلام :

مَن تَحَرَّى القَصدَ خَفَّت علَيهِ المُؤَنُ .
هر كه ميانه روى پيشه كند، هزينه زندگيش سبك شود.

( بحار الأنوار : ۷۱/۳۴۲/۱۵ )

امام على عليه السلام :

ما عالَ امرُؤٌ اقتَصَدَ .
 انسانى كه ميانه روى كند ، فقير نشود.

( الخصال : ۶۲۰/۱۰ )

امام على عليه السلام :

مَن صَحِبَ الاقتِصادَ دامَت صُحبَةُ الغِنى لَهُ ، و جَبَرَ الاقتِصادُ فَقرَهُ و خَللَهُ .
 هر كه با ميانه روى همنشين شد، همنشينىِ توانگرى با او دوام يافت و ميانه روى فقر و كاستى او را جبران كرد.

( غرر الحكم : ۹۱۶۵ )

امام على عليه السلام :

السَّرَفُ مَثواةٌ ، و القَصدُ مَثراةٌ .
اسراف ، مايه نابودى است و ميانه روى مايه توانگرى.

( بحار الأنوار : ۷۱/۳۴۷/۱۳ )

امام على عليه السلام :

مَنِ اقتَصَدَ فِي الغِنى و الفَقرِ فقدِ استَعَدَّ لِنَوائبِ الدَّهرِ .
 هر كه در توانگرى و تهيدستى ميانه روى كند، خود را در برابر حوادث سخت روزگار آماده (بيمه) كرده است .

( غرر الحكم : ۹۰۴۸ )

امام على عليه السلام ـ هنگام وفات و در سفارش به فرزند بزرگوارش حسن عليه السلام ـ فرمود:

اقتَصِد يا بُنَيَّ في مَعِيشَتِكَ .
فرزندم! در امور معاش خود، ميانه رو باش .

( الأمالي للطوسي : ۸/۸ )

امام على عليه السلام :

المؤمنُ سِيرَتُهُ القَصدُ، و سُنَّتُهُ الرُّشدُ .
مؤمن، شيوه اش ميانه روى است و روشش پيمودن راه راست .

( غرر الحكم : ۱۵۰۱ )

 امام صادق عليه السلام :

ضَمِنتُ لِمَنِ اقتَصَدَ أن لا يَفتَقِرَ ، و قالَ اللّه ُ عَزَّ و جلَّ : «يَسْألُونَكَ ما ذا يُنْفِقُونَ قُلِ العَفوَ» ( البقرة : ۲۱۹) . و العَفوُ الوَسَطُ ،

و قالَ اللّه ُ عَزَّ و جلَّ : «و الَّذينَ إذا أنفَقُوا لَم يُسْرِفُوا و لَم يَقْتُرُوا و كانَ بَينَ ذلكَ قَواما» (الفرقان : ۶۷) و القَوامُ الوَسَطُ .

من براى كسى كه ميانه روى كند، ضمانت مى كنم كه فقير نشود. خداوند عزّ و جلّ فرموده است: «از تو مى پرسند كه چه انفاق كنند، بگو: زيادتى را» . مراد از زيادتى، [رعايت] حدّ وسط [در انفاق ]است. نيز خداوند عزّ و جلّ فرموده است : «و كسانى كه هرگاه خرج كنند، زياده روى نكنند و بر خود سخت و تنگ [نيز] نگيرند، [بلكه] رعايت قوام مى كنند»، قوام، به معناى اعتدال و حدّ وسط است.

( كتاب من لا يحضره الفقيه : ۲/۶۴/۱۷۲۱)

امام صادق عليه السلام : 

إنَّ القَصدَ أمرٌ يُحِبُّهُ اللّه ُ عَزَّ و جلَّ و إنَّ السَّرَفَ (أمرٌ) يُبغِضُهُ (اللّه ُ عَزَّ و جلَّ) .
ميانه روى چيزى است كه خداوند عزّ و جلّ آن را دوست دارد و اسراف امرى است كه خداوند عزّ و جلّ از آن نفرت دارد.

( الخصال : ۱۰ / ۳۶ )

گوناگون

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لا عَيشَ إلاّ لِرَجُلَينِ : عالِمٍ ناطِقٍ ، و مُتَعَلِّمٍ واعٍ .
 زندگى جز براى دو كس نباشد : دانشمند گويا و دانش آموز شنوا.

( أعلام الدين : ۲۹۳ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

العَيشُ في ثَلاثَةٍ : دارٍ قَوراءَ ، و جارِيَةٍ حَسناءَ ، و فَرَسٍ قَبّاءَ .
زندگى در سه چيز است : [داشتن ]منزل وسيع و همسر نيكو و زيبا و اسب ميان باريك.

( الخصال : ۱۲۶/۱۲۲ )

امام على عليه السلام :

قِوامُ العَيشِ حُسنُ التَّقديرِ ، و مِلاكُهُ حُسنُ التَّدبيرِ .
 ركنِ زندگى، برنامه ريزى درست است و پايه آن مديريت صحيح.

( غرر الحكم : ۶۸۰۷ )

امام على عليه السلام : 

سَلامَةُ العَيشِ فِي المُداراةِ .
سلامت (آسايشِ) زندگى، در مدارا كردن است.

( غرر الحكم : ۵۶۰۷ )

امام على عليه السلام :

بِحُسنِ الأخلاقِ يَطيبُ العَيشُ .
 با اخلاق خوش است كه زندگى خوش و خرّم مى شود.

( غرر الحكم : ۴۲۶۳ )

امام على عليه السلام :

مَوتٌ وَ حِيٌّ ، خَيرٌ مِن عَيشٍ شَقِيٍّ .
 زود مردن، بهتر از زندگى مشقّت بار است.

( غرر الحكم : ۹۷۶۱ )

امام على عليه السلام :

العَيشُ يَحلو و يَمُرُّ .
 زندگى، تلخ و شيرين دارد.

( غرر الحكم : ۵۱۲ )

امام باقر عليه السلام ـ در دعا ـ گفت :

و لا تَشغَلْ قَلبي بِدُنيايَ ، و عاجِلَ مَعاشي عَن آجِلِ ثَوابِ آخِرَتي .
 دلم را با مشغول شدن به دنيا و زندگى زودرس از ثواب آخرتم در آينده باز مدار.

( بحار الأنوار : ۹۴/۲۶۹/۳)

 

امام باقر عليه السلام :

مِن شَقاءِ العَيشِ ضِيقُ المَنزِلِ .
 يكى از بدبختيها و رنجهاى زندگى، تنگى [و كوچكى ] منزل است.

( المحاسن : ۲/۴۵۱/۲۵۵۵ )

میزان الحکمه،جلد هشتم.