دعای ندبه:‌ شرح فراز اول/ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ، وَ لَهُ الْحَمْدُ رَبِّ الْعالَمِینَ

نکته ها

• «ربّ» به کسی گفته می شود که هم مالک و صاحب چیزی است و هم در رشد و پرورش آن نقش دارد.
• خداوند هم صاحب حقیقی عالم است و هم مدبّر و پروردگار آن؛ پس همه هستی حرکت تکاملی دارد و در مسیری که خداوند معیّن کرده، هدایت می شود
• مفهوم حمد، ترکیبی از مفهوم مدح و شکر است. انسان در برابر جمال و کمال و زیبایی، زبان به ستایش و در برابر نعمت و خدمت و احسان دیگران، زبان به تشکّر می گشاید.
• خداوند متعال به دلیل کمال و جمالش، شایسته ی ستایش و به دلیل احسان ها و نعمت هایش، سزاوار شکرگزاری است.
• «الحمد لله»، بهترین نوع تشکّر از خداوند است. هر کس در هرجا، با هر زبانی، هرگونه ستایشی از هر کمال و زیبایی دارد، در حقیقت سرچشمه ی آن را ستایش می کند. البتّه حمد خداوند با سپاسگزاری از مخلوق منافاتی ندارد، به شرط آنکه به امر خداوند و در مسیر او باشد.
• وَ هُوَ رَبُّ کُلِّ شَیْ ءٍ». ( انعام(6)، 164)«خداوند، پروردگار همه ی آفریده هاست
   رَبُّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما بَیْنَهُمَا». (شعراء(26)، 24)   «آنچه در آسمان ها و زمین و میان آنهاست، پروردگارشان اوست
   حضرت علی علیه السلام می فرماید: «من الجمادات والحیوانات؛ او پروردگار جاندار و بی جان است». «له الخلق والامر تبارک الله رب العالمین؛ هم آفرینش از اوست و هم اداره ی آن و او مربی و پرورش دهنده ی همه است».( تفسیر نورالثقلین، ذیل آیه)
• مراد از «عالمین» یا فقط انسان ها هستند، مانند آیه 70 سوره حجر؛ آنجا که قوم لوط به حضرت لوط گفتند: «أَوَلَمْ نَنْهَکَ عَنِ الْعالَمِینَ؛ آیا ما تو را از ملاقات با مردم نهی نکردیم؟». و یا مراد از این واژه همه ی عوالم هستی است. «عالَم» به معنی مخلوقات و «عالَمین» به معنی تمام مخلوقات نیز به کار رفته است. بر اساس این آیه تمام هستی یک پروردگار دارد، به این ترتیب باور جاهلیت و بعضی از ملّت های دیگر به اینکه هر نوع از پدیده ها خدای جداگانه ای دارند، باطل است.

پیام ها

• همه ستایش ها برای اوست. الف و لام در «الْحَمْدُ» به معنی تمام حمد و جنس ستایش است: «الْحَمْدُ لِلَّهِ».
• خداوند در تربیت و رشد هستی اجباری ندارد؛ زیرا حمد برای کارهای غیر اجباری است: «الْحَمْدُ لِلَّهِ».
• همه هستی زیباست و تدبیر همه هستی نیکوست؛ زیرا حمد برای زیبایی و نیکویی است: «الْحَمْدُ لِلَّهِ».
• لیل ستایش ما، پروردگاری اوست:«الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ».
• رابطه ی خداوند با مخلوقات، رابطه ی دائمی و تنگاتنگ است: «رَبِّ الْعالَمِینَ» (نقاش و بنّا هنر خود را عرضه می کند و می رود، ولی مربّی باید هر لحظه بر آن نظارت داشته باشد).
• همه ی هستی، تحت تربیت خداوند یکتاست: «رَبِّ الْعالَمِینَ».
• امکان رشد و تربیت، در همه ی موجودات وجود دارد: «رَبِّ الْعالَمِینَ».
• خداوند هم انسان ها را با راهنمایی انبیا تربیت می کند (تربیت تشریعی) و هم جمادات، نباتات و حیوانات را رشد و پرورش می دهد (تربیت تکوینی): «رَبِّ الْعالَمِینَ».
• مؤمنان در آغاز کتاب (قرآن) با نیایش به درگاه خداوند متعال، «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ» می گویند و در پایان کار در بهشت نیز، همان شعار را سرمی دهند که «آخر دعواهم أن الحمدللّه ربّ العالمین».