معراج پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله (مناسبت های ماه رمضان در قرآن)

در تاريخ وقوع معراج در ميان مورخان اسلامى اختلاف نظر است؛گفته شده كه اسراء و معراج در يك شب اتفاق افتاده است. برخى آن را در سال دوازدهم بعثت و يك سال پيش از هجرت مى‏ دانند و برخى آن را در سال يازدهم بعثت، دو سال پيش از هجرت دانسته ‏اند و گروهى نيز تاريخ آن را شش ماه قبل از هجرت در شب شنبه هفدهم ماه رمضان ذكر كرده‏ اند. عده‏ اى ديگر تاريخ اين واقعه را دو سال بعد از نبوت و در شب دوشنبه ماه ربيع الاول يا شب هفدهم و يا شب بيست و هفتم از ماه ربيع الآخر و يا شب بيست و يكم از ماه رمضان يا شب نوزدهم از همين ماه و يا شب بيست و هفتم ماه رجب دانسته‏ اند.(2)

ولى تاريخ‏نگاران و محدثان در تاريخ اين سير زمينى و عروج آسمانى اختلاف كرده‏ اند. برخى گفته ‏اند پيش از مرگ ابو طالب بوده است، و اينكه ابو طالب پيامبر را در شبى كه به سير برده شد گم كرده او را نيافت و گمان كرد كه قريش به او دست يافته و او را پنهان نموده است. پس به بنى هاشم فرمان داد هر يك شمشيرى برداشته به قريش يورش برند تا از ايشان انتقام پيامبر را بگيرند. و پيش از آنكه اين نقشه اجرا شود ابو طالب از درب خانه دخترش هند كه به ام هانى مشهور بود مى‏ گذشت كه بنا به روايت يعقوبى پيامبر را بر در سراى او ديد.

و باز در اين زمينه آمده است كه ابو طالب هفتاد نفر از خاندان عبد المطلب را كه هر يكى تيغى به همراه داشت گرد آورد و فرمان داد هر يك در كنار مردى از قريش بنشيند و اگر محمد را نيافتند هر يك از ايشان مردى از قريش را بقتل رساند. پس چون او را يافت، از آنچه گذشته بود پيامبر را آگاه ساخت و او را بنزد قريش آورد و آنان را از تصميم خويش آگاه ساخت.

برخى گفته‏ اند اين دو سفر در سال دوازدهم بعثت پس از مرگ ابو طالب روى داده است. و گفته ‏اند زمان آن شب شنبه هفدهم ماه رمضان سال سيزدهم بعثت بوده است. و آنچنان كه در تاريخ ابو الفداء و ديگر كتابهاى تاريخ و سيره آمده سخنان ديگرى نيز در اين باره گفته شده است.(3)

ذكر اين نكته نيز لازم است كه اين تنها مسلمين نيستند كه عقيده به معراج دارند، اين عقيده در ميان پيروان اديان ديگر كم و بيش وجود دارد از جمله در مورد حضرت عيسى ع بصورت سنگين‏ترى ديده مى‏ شود، چنان كه در انجيل مرقس باب 6، و انجيل لوقا باب 24، و انجيل يوحنا باب 21، مى‏ خوانيم كه عيسى پس از آنكه به دار آويخته و كشته و دفن شد از مردگان برخاست و چهل روز در ميان مردم زندگى كرد سپس به آسمانها صعود نمود (و به معراج هميشگى رفت).

بر اساس روايات، پيامبر يك سال قبل از هجرت، پس از نماز مغرب در مسجد الحرام، از طريق مسجد الاقصى‏ به وسيله‏ ى «بُراق»  به آسمان‏ها رفت و چون بازگشت، نماز صبح را در مسجد الحرام خواند. 

معروف است كه اين سير زمينى و آسمانى را  پیامبر صلی الله علیه و آله جسماً و روحاً تواما انجام داد.

اما در سوره نجم طى شش آيه از آيه 13 تا 18 قسمت دوم معراج يعنى سير آسمانى آمده است، آنجا مى‏ فرمايد: وَ لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرى‏. عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهى‏. عِنْدَها جَنَّةُ الْمَأْوى‏. إِذْ يَغْشَى السِّدْرَةَ ما يَغْشى‏. ما زاغَ الْبَصَرُ وَ ما طَغى‏. لَقَدْ رَأى‏ مِنْ آياتِ رَبِّهِ الْكُبْرى‏:

خلاصه مفاد اين شش آيه چنين است كه" پيامبر ص براى دومين بار فرشته وحى جبرئيل را به صورت اصلى مشاهده و ملاقات كرد (مرتبه اول در آغاز نزول وحى در كوه حرا بود).اين ملاقات در نزد بهشت جاويدان صورت گرفت.پيغمبر ص در مشاهده اين منظره دچار خطا و اشتباه نشد.آيات و نشانه‏ هاى بزرگى را از عظمت خدا مشاهده كرد.(4) و(5)

---

پی نوشت ها:

(1)ترجمه و شرح الاحتجاج ،ج‏1 ،173     

(2)سيره معصومان ،ج‏1،ص:75

(3)ترجمه سيرة المصطفى ،ج‏1،ص:280

(4) تفسیر نمونه،ذیل آیه 1سوره اسراء. 

(5) مناسبت های قمری در قرآن،مرتضی بذرافشان،مرکزپژوهش های صدا و سیما،1387،ص65.

 این مطلب در دانشنامه اسلامی:

• معراج

 

نویسنده: فرزانه -صفائی