اصول کافی: کتاب الحجّه/ ولادت امام حسن عسکری علیه السّلام/ حدیث هیجدهم

۱۳۹۶/۰۳/۲۰

اصول کافی: کتاب الحجّه/ ولادت امام حسن عسکری علیه السّلام/ حدیث هیجدهم

امام حسن عسکری علیه السلام

سند:

إِسْحَاقُ قَالَ حَدَّثَنِي عُمَرُ بْنُ أَبِي مُسْلِمٍ قَالَ:

قَدِمَ عَلَيْنَا بِسُرَّ مَنْ رَأَى رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ مِصْرَ يُقَالُ لَهُ سَيْفُ بْنُ اللَّيْثِ- يَتَظَلَّمُ إِلَى الْمُهْتَدِي فِي ضَيْعَةٍ لَهُ قَدْ غَصَبَهَا إِيَّاهُ- شَفِيعٌ الْخَادِمُ وَ أَخْرَجَهُ مِنْهَا فَأَشَرْنَا عَلَيْهِ أَنْ يَكْتُبَ إِلَى أَبِي مُحَمَّدٍ ع يَسْأَلُهُ تَسْهِيلَ أَمْرِهَا فَكَتَبَ إِلَيْهِ أَبُو مُحَمَّدٍ ع لَا بَأْسَ عَلَيْكَ ضَيْعَتُكَ تُرَدُّ عَلَيْكَ فَلَا تَتَقَدَّمْ إِلَى السُّلْطَانِ وَ الْقَ الْوَكِيلَ الَّذِي فِي يَدِهِ الضَّيْعَةُ وَ خَوِّفْهُ بِالسُّلْطَانِ الْأَعْظَمِ اللَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ فَلَقِيَهُ فَقَالَ لَهُ الْوَكِيلُ الَّذِي فِي يَدِهِ الضَّيْعَةُ قَدْ كُتِبَ إِلَيَّ عِنْدَ خُرُوجِكَ مِنْ مِصْرَ أَنْ أَطْلُبَكَ وَ أَرُدَّ الضَّيْعَةَ عَلَيْكَ فَرَدَّهَا عَلَيْهِ بِحُكْمِ الْقَاضِي ابْنِ أَبِي الشَّوَارِبِ وَ شَهَادَةِ الشُّهُودِ وَ لَمْ يَحْتَجْ إِلَى أَنْ يَتَقَدَّمَ إِلَى الْمُهْتَدِي فَصَارَتِ الضَّيْعَةُ لَهُ وَ فِي يَدِهِ وَ لَمْ يَكُنْ لَهَا خَبَرٌ «1» بَعْدَ ذَلِكَ قَالَ وَ حَدَّثَنِي سَيْفُ بْنُ اللَّيْثِ هَذَا قَالَ خَلَّفْتُ ابْناً لِي عَلِيلًا بِمِصْرَ عِنْدَ خُرُوجِي عَنْهَا وَ ابْناً لِي آخَرَ أَسَنَّ مِنْهُ كَانَ وَصِيِّي وَ قَيِّمِي عَلَى عِيَالِي وَ فِي ضِيَاعِي فَكَتَبْتُ إِلَى أَبِي مُحَمَّدٍ ع أَسْأَلُهُ الدُّعَاءَ لِابْنِيَ الْعَلِيلِ فَكَتَبَ إِلَيَّ قَدْ عُوفِيَ ابْنُكَ الْمُعْتَلُّ وَ مَاتَ الْكَبِيرُ وَصِيُّكَ وَ قَيِّمُكَ فَاحْمَدِ اللَّهَ وَ لَا تَجْزَعْ فَيَحْبَطَ أَجْرُكَ فَوَرَدَ عَلَيَّ الْخَبَرُ أَنَّ ابْنِي قَدْ عُوفِيَ مِنْ عِلَّتِهِ وَ مَاتَ الْكَبِيرُ يَوْمَ وَرَدَ عَلَيَّ جَوَابُ أَبِي مُحَمَّدٍ ع.

__________________________________________________

(1) في بعض النسخ [خير].

ترجمه

ترجمه کمره ای

عمر بن مسلم گويد: مردى از اهل مصر به نام سيف بن ليث نزد ما به سُرَّمن‌رأى آمد، براى تظلُّم به مهتدى در باره يك مزرعه‌اى كه شفيع خادم از او به زور گرفته بود و او را از آن بيرون كرده بود و ما به او گفتيم كه نامه‌اى به ابى محمد (امام عسكرى ع) بنويسد و از آن حضرت خواستار هموار شدن كار خود را شود.

امام (ع) در پاسخ او نوشت: بر تو باكى نيست، مزرعه تو به تو برگردد، پيش خليفه مرو، برو نزد آن گماشته بر مزرعه و او را از سلطان أعظم بترسان از خداى پرورنده جهانيان، آن گماشته را ديدار كرد كه مزرعه بدو سپرده شده بود، او گفت: هنگامى كه تو از مصر بيرون شدى به من نوشت كه تو را جستجو كنم و مزرعه را به تو برگردانم، و آن مزرعه را به حكم قاضى ابو الشوارب يعنى در حضور او با گواهى گواهان به او برگردانيد و نيازى نشد كه نزد مهتدى برود و مزرعه به خود او برگشت و در دست او بود و پس از آن خبرى از او نشد.

گويد: همين سيف بن ليث براى من باز گفت كه: من يك پسر بيمارى از خود در مصر به جا گزاردم، وقتى بيرون آمدم و پسر بزرگترى از او كه وصى و قيم من بود بر خانواده و بر مزرعه من و نوشتم به ابى محمد (ع) و از خواستم كه براى پسر بيمارم دعا كند، به من نوشت كه پسر بيمارت خود خوب شده و آن پسر بزرگ‌ مرده است كه وصى و قيّم تو بود، خدا را حمد كن و بى‌تابى مكن تا أجرِ تو بر باد رود و دنبال آن به من خبر رسيد كه پسرم از بيمارى خود بهبودى يافته و آن پسر بزرگ من مرده است، در همان روزى كه جواب ابى محمد (ع) به من رسيده بود.

ترجمه مصطفوی

عمر بن ابى مسلم گويد! مردى از اهل مصر كه نامش سيف بن ليث بود در سامره نزد ما آمد، تا در باره ملكى كه شفيع خادم از او بزور گرفته و او را بيرون كرده بود، نزد مهتدى عباسى دادخواهى كند. ما باو گفتيم بحضرت ابى محمد عليه السلام نامه نويسد و تسهيل كارش را بخواهد، حضرت در جواب او نوشت: باك مدار، ملكت را بتو برميگردانند، نزد سلطان مرو، بلكه وكيلى را كه ملكت دست او است ببين و او را از سلطان اعظم، خداوند رب العالمين بترسان.

سيف او را ديد، وكيل گفت: چون از مصر خارج شدى، او بمن نوشت كه ترا بخواهم و ملكت را بتو برگردانم، سپس بحكم ابن ابى الشوارب قاضى، و شهادت گواهان ملكش را باو برگردانيد و محتاج نشد كه بمهتدى شكايت كند. ملك باو برگشت و در دست او بود و ديگر از او خبرى نشد.

راوى گويد: و همين سيف بن ليث گفت: وقتى از مصر بيرون شدم، پسرى داشتم بيمار و پسر ديگرم كه از او بزرگتر بود، وصى و قيم بر خانواده و املاكم قرارش داده بودم. بحضرت ابو محمد نامه نوشتم و درخواست كردم براى پسر بيمارم دعا كند، حضرت بمن نوشت: «پسر بيمارت خوب شد و پسر بزرگتر وصى و قيمت درگذشت. خدا را شكر كن و بيتابى منما كه اجرت تباه شود» سپس بمن خبر رسيد كه پسر بيمارم بهبودى يافته و پسر بزرگم مرده است، در همان روزى كه جواب نامه حضرت ابى محمد عليه السلام بمن رسيده بود.

ترجمه اردکانی

اسحاق روايت كرده و گفته است كه: حديث كرد مرا عمر بن ابى مسلم و گفت كه: در سرّ من رأى مردى از هل مصر بر ما وارد شد كه او را سيف بن ليث مى‌گفتند و مى‌خواست كه به مهتدى تظلّم كند. «1» حاصل آن‌كه: شكايت داشت در باب مزرعه‌اى كه داشت و شفيع خادم، آن مزرعه را از او غصب كرده بود و او را از آن بيرون كرده بود. پس ما بر او اشاره نموديم كه عريضه‌اى به حضرت امام حسن عليه السلام بنويسد و از آن حضرت آسانى امر آن مزرعه را در خواهد. بعد از آن‌كه نوشت، حضرت به او نوشت كه: «بر تو باكى نيست و مزرعه‌ات به تو ردّ خواهد شد. پس به نزد سلطان مرو و وكيل شفيع خادم را كه اين مزرعه در دست اوست، ملاقات كن و او را بترسان از پادشاهى كه از همه پادشاهان بزرگ‌تر است؛ يعنى: خدا كه پروردگار عالميان است».

بعد از آن، او را ملاقات كرد، پس وكيلى كه مزرعه در دستش بود، به آن مرد مصرى گفت كه: شفيع به من نوشت در هنگامى كه تو از مصر بيرون رفتى كه تو را بطلبم و مزرعه را به تو ردّ كنم. بعد از آن، به حكم قاضى- يعنى: پسر ابى الشوارب- و شهادت شهودان، مزرعه را بر او ردّ نمود و محتاج نشد كه به نزد مهتدى رود و آن مزرعه به او منتقل شد و در دستش آمد و آن را بعد از اين، خبرى نشد.

راوى مى‌گويد كه: همين سيف بن ليث مرا خبر داد و گفت كه: در هنگامى كه از مصر بيرون آمدم، پسرى داشتم كه بيمار بود، او را وا گذاشتم و پسر ديگرم را نيز وا گذاشتم كه سالش از آن پسر بيمار بيشتر بود، و آن پسر بزرگ وصىّ و قيّم من بود در باب عيال من و در خصوص اموال و مزارع من، پس به خدمت امام حسن عليه السلام نوشتم و از آن حضرت سؤال كردم كه: براى پسر بيمارم دعا كند. حضرت در جواب من نوش‌ت كه: «پسر بيمارت عافيت يافت‌ و پسر بزرگ كه وصىّ و قيّم توو بود، مرد، پس خدا را حمد كن و جزع مكن كه مزدت فرو مى‌ريزد».

بعد از آن، خبر به من رسيد كه پسرم از بيمارى كه داشت، عافيت يافته و پسر بزرگم مرده در همان روزى كه جواب امام حسن عليه السلام بر من وارد شد.

__________________________________________________

(1). و تظلّم، از بيداد كسى ناليدن و شكايت كردن از آن است. (مترجم)

شرح

شرح مرآة العقول

إِسْحَاقُ قَالَ حَدَّثَنِي عُمَرُ بْنُ أَبِي مُسْلِمٍ قَالَ قَدِمَ عَلَيْنَا بِسُرَّ مَنْ رَأَى رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ مِصْرَ يُقَالُ لَهُ سَيْفُ بْنُ اللَّيْثِ- يَتَظَلَّمُ إِلَى الْمُهْتَدِي فِي ضَيْعَةٍ لَهُ قَدْ غَصَبَهَا إِيَّاهُ- شَفِيعٌ الْخَادِمُ وَ أَخْرَجَهُ مِنْهَا فَأَشَرْنَا عَلَيْهِ أَنْ يَكْتُبَ إِلَى أَبِي مُحَمَّدٍ ع يَسْأَلُهُ تَسْهِيلَ أَمْرِهَا فَكَتَبَ إِلَيْهِ أَبُو مُحَمَّدٍ ع لَا بَأْسَ عَلَيْكَ ضَيْعَتُكَ تُرَدُّ عَلَيْكَ فَلَا تَتَقَدَّمْ إِلَى السُّلْطَانِ وَ الْقَ الْوَكِيلَ الَّذِي فِي يَدِهِ الضَّيْعَةُ وَ خَوِّفْهُ بِالسُّلْطَانِ الْأَعْظَمِ اللَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ فَلَقِيَهُ فَقَالَ لَهُ الْوَكِيلُ الَّذِي فِي يَدِهِ الضَّيْعَةُ قَدْ كُتِبَ إِلَيَّ عِنْدَ خُرُوجِكَ مِنْ مِصْرَ أَنْ أَطْلُبَكَ وَ أَرُدَّ الضَّيْعَةَ عَلَيْكَ فَرَدَّهَا عَلَيْهِ بِحُكْمِ الْقَاضِي ابْنِ أَبِي الشَّوَارِبِ وَ شَهَادَةِ الشُّهُودِ وَ لَمْ يَحْتَجْ إِلَى أَنْ يَتَقَدَّمَ إِلَى الْمُهْتَدِي فَصَارَتِ الضَّيْعَةُ لَهُ وَ فِي يَدِهِ وَ لَمْ يَكُنْ لَهَا خَبَرٌ بَعْدَ ذَلِكَ قَالَ وَ حَدَّثَنِي سَيْفُ بْنُ اللَّيْثِ هَذَا قَالَ خَلَّفْتُ ابْناً لِي عَلِيلًا بِمِصْرَ عِنْدَ خُرُوجِي عَنْهَا وَ ابْناً لِي آخَرَ أَسَنَّ مِنْهُ كَانَ وَصِيِّي وَ قَيِّمِي عَلَى عِيَالِي وَ فِي ضِيَاعِي فَكَتَبْتُ إِلَى أَبِي مُحَمَّدٍ ع أَسْأَلُهُ الدُّعَاءَ لِابْنِيَ الْعَلِيلِ فَكَتَبَ إِلَيَّ قَدْ عُوفِيَ‌

__________________________________________________

الحديث الثامن عشر: كالسابق.

" و كان الشفيع" كان والي المصر، و كانت الضيعة في حوالي سر من رأى، و كان الشفيع أخذ جبرا من السيف حجة لانتقال الضيعة إليه و بعثها إلى وكيله بسر من رأى فتصرف الوكيل فيها، أو كانت الضيعة في مصر و الوكيل في هذا الوقت قدم سر من رأى لذلك أو لغيره" بحكم القاضي" أي بسجله أو حكمه بقول الوكيل، و الضيعة العقار و الأرض المغلة" قال: و حدثني" ضمير قال لعمرو" قيمي" أي‌

مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول، ج‌6، ص: 162

ابْنُكَ الْمُعْتَلُّ وَ مَاتَ الْكَبِيرُ وَصِيُّكَ وَ قَيِّمُكَ فَاحْمَدِ اللَّهَ وَ لَا تَجْزَعْ فَيَحْبَطَ أَجْرُكَ فَوَرَدَ عَلَيَّ الْخَبَرُ أَنَّ ابْنِي قَدْ عُوفِيَ مِنْ عِلَّتِهِ وَ مَاتَ الْكَبِيرُ يَوْمَ وَرَدَ عَلَيَّ جَوَابُ أَبِي مُحَمَّدٍ ع‌

__________________________________________________

وكيلي" لا تجزع" أي لا تقل ما ينافي التسليم لأمر الله و قضائه" فيحبط أجرك" أي أجر المصيبة أو الأعم.

شرح ملاصالح

إسحاق قال: حدّثني عمر بن أبي مسلم قال: قدم علينا بسرّ من رأى‌ رجل من أهل مصر يقال له: سيف بن اللّيث، يتظلّم إلى المهتدي في ضيعة له قد غصبها إيّاه شفيع الخادم و أخرجه منها فأشرنا عليه أن يكتب إلى أبي محمّد عليه السّلام يسأله تسهيل أمرها فكتب إليه أبو محمّد عليه السّلام: لا بأس عليك ضيعتك تردّ عليك فلا تتقدّم إلىى السلطان و الق الوكيل الّذي في يده الضيعة و خوّفه بالسلطان الأعظم اللّه ربّ العالمين، فلقيه فقال له الوكيل الّذي في يده الضيعة قد كتب إليّ عند خروجك من مصر، أن أطلبك و أرد الضيعة عليك فردّها عليه بحكم القاضي ابن أبي الشوارب و شهادة الشهود و لم يحتج إلى أن يتقدّم إلى المهتدي فصارت الضيعة له و في يده، و لم يكن لها خبر بعد ذلك قال: و حدّثني سيف بن اللّيث هذا قال: خلّفت ابنا لي عليلا بمصر عند خروجي عنها و ابنا لي آخر أسنّ منه كان وصيّي و قيّمي على عيالي و في ضياعي فكتبت إلى أبي محمّد عليه السّلام أسأله الدّعاء لابني العليل، فكتب إلى قد عوفي ابنك المعتلّ و مات الكبير وصيّك و قيّمك فاحمد اللّه و لا تجزع فيحبط أجرك، فورد عليّ الخبر أنّ ابني قد عوفي من علّته و مات الكبير يوم ورد عليّ جواب أبي محمّد عليه السّلام.

__________________________________________________

(قوله): و الق الوكيل) أى وكيل شفيع الخادم و فاعل كتب فى قوله «قد كتب الى شفيع الخادم: