فراغت از نظر احادیث
۰۷ مرداد ۱۳۹۴ 0 معارفپيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
أشَدُّ الناسِ حِسابا يَومَ القِيامَةِ المَكفِيُّ الفارِغُ، إن كانَ الشُغلُ مَجهَدَةً فالفَراغُ مَفسَدَةٌ .
روز قيامت سخت ترين حسابرسى را كسى دارد كه كارهايش را ديگران [از پيشكار و نوكر و خدمتكار ]انجام دهند و خودش بي كار بگردد. گو اين كه كار كردن مايه رنج و زحمت است اما بيكارى موجب فساد و تباهى است.
( تنبيه الخواطر : ۱/۶۰ )
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
إنَّ اللّه َ يُبغِضُ الصَّحيحَ الفارِغَ ، لا في شُغلِ الدنيا و لا في شُغلِ الآخِرَةِ .
خداوند از شخص تندرست بيكاره كه نه در كار دنياست و نه سرگرم كار آخرت، نفرت دارد.
( شرح نهج البلاغة : ۱۷/۱۴۶ )
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
خَلَّتانِ كثيرٌ مِن الناسِ فيهِما مَفتونٌ : الصِّحَّةُ و الفَراغُ .
دو چيز است كه مايه فتنه (آزمايش يا فساد) بسيارى از مردم است: تندرستى و فراغت (بيكارى).
(الكافي : ۸/۱۵۲/۱۳۶ )
امام على عليه السلام :
مِن الفَراغِ تكونُ الصَّبوَةُ .
هوا و هوس برخاسته از فراغت است.
( غرر الحكم : ۹۲۵۱ )
امام على عليه السلام :
مَع الفَراغِ تَكونُ الصَّبوَةُ .
با فراغت، هوسرانى است.
( غرر الحكم : ۹۷۴۳ )
امام على عليه السلام :
اِعلَمْ أنَّ الدنيا دارُ بَلِيَّةٍ لم يَفرُغْ صاحِبُها فيها قَطُّ ساعَةً إلاّ كانَت فَرغَتُهُ علَيهِ حَسرَةً يَومَ القِيامَةِ .
بدان كه دنيا سراى آزمايش و گرفتارى است، كه آدمى هرگز در آن ساعتى آسوده و بي كار نشود، مگر اين كه آن بيكارى در روز قيامت مايه افسوس او گردد.
( نهج البلاغة: الكتاب۵۹ )
امام على عليه السلام :
إنْ يَكُنِ الشُّغلُ مَجهَدَةً فاتِّصالُ الفَراغِ مَفسَدَةٌ .
اگر كار كردن مايه زحمت است، پيوسته بي كار بودن نيز موجب فساد است.
( بحار الأنوار : ۷۷/۴۱۹/۴۰)
امام على عليه السلام :
ما أحَقَّ الإنسانَ أن تكونَ لَهُ ساعَةٌ لا يَشغَلُهُ عَنها شاغِلٌ ! .
چه سزاوار است كه انسان لحظاتى براى خود داشته باشد كه هيچ بازدارنده اى، او را از آن لحظه ها باز ندارد!
(غرر الحكم : ۹۶۸۴ )
امام زين العابدين عليه السلام ـ در دعا ـ گفت:
وَ اشغَلْ قُلوبَنا بِذِكرِكَ عن كُلِّ ذِكرٍ ، و ألسِنَتَنا بشُكرِكَ عن كُلِّ شُكرٍ ، و جَوارِحَنا بطاعَتِكَ عن كُلِّ طاعَةٍ ، فإن قَدَّرتَ لنا فَراغا مِن شُغلٍ فاجعَلْهُ فَراغَ سلامَةٍ ، لا تُدرِكُنا فيهِ تَبِعَةٌ ، و لا تَلحَقُنا فيهِ سَأمَةٌ ، حتّى يَنصَرِفَ عنّا كُتّابُ السَّيّئاتِ بصَحيفَةٍ خالِيَةٍ مِن ذِكرِ سَيِّئاتِنا ، و يَتَوَلّى كُتّابُ الحَسَناتِ عنّا مَسرورِينَ .
دلهاى ما را با ياد خود از هر يادى و زبانهايمان را با سپاس خود از هر سپاسى و اندامهايمان را با طاعت خود از هر طاعت ديگر باز دار و اگر فراغت از كارى براى ما مقدّر فرموده اى آن را فراغتى سالم قرار ده كه در آن گناهى ما را نرسد و دلزدگى به ما روى نياورد، تا فرشتگان نويسنده بديها با نامه اى خالى از گناهانِ ما برگردند و نويسندگان نيكيها، شادمان از حسناتى كه براى ما نگاشته اند مراجعت كنند.
( الصحيفة السجّاديّة : الدعاء ۱۱ )
امام زين العابدين عليه السلام ـ در دعاى مكارم الاخلاق ـ گفت :
اللّهُمَّ صَلِّ على محمّدٍ و آلِهِ ، و اكفِني ما يَشغَلُنِي الاهتِمامُ بهِ ، و استَعمِلْني بما تَسألُنِي غَدا عَنهُ ، و استَفرِغْ أيّامِي فيما خَلَقتَنِي لَهُ .
بار خدايا! بر محمّد و آل او درود فرست و مرا از كارى كه اهتمام بدان [از عبادت و بندگيت ]بازم مى دارد، بى نياز گردان و مرا به كارى وادار كه فردا[ى قيامت] درباره آن از من بازخواست مى كنى و روزهاى مرا در راه آنچه براى آن آفريده شده ام، صرف نما.
( الصحيفة السجّاديّة : الدعاء ۲۰ )
امام زين العابدين عليه السلام ـ در همان دعا ـ گفت:
و ارزُقْنِي صِحَّةً في عِبادَةٍ ، و فَراغا في زَهادَةٍ .
تندرستى و صحّتى كه با عبادت گذرد و فراغتى كه با پاكدامنى همراه باشد، روزيم فرما.
( الصحيفة السجّاديّة : الدعاء ۲۰ )
امام زين العابدين عليه السلام ـ در دعاى روز عرفه ـ گفت :
و أذِقْني طَعمَ الفَراغِ لِما تُحِبُّ بِسَعَةٍ مِن سَعَتِكَ ، و الاجتِهادِ فيما يُزلِفُ لَدَيكَ و عِندَك ، و أتحِفْني بتُحفَةٍ من تُحَفاتِكَ ، و اجعَلْ تِجارَتِي رابِحَةً ، و كَرَّتي غيرَ خاسِرَةٍ ، و أخِفنِي مَقامَكَ ، و شَوِّقْني لِقاءَكَ .
[خدايا!] به گشايشى از گشايشهايت مزه فراغت براى انجام آنچه تو دوست دارى و كوشش در آنچه [مرا ]به تو نزديك مى گرداند، به من بچشان و ارمغانى از ارمغانهايت سوى من بفرست و تجارتم را سودمند و بازگشتم را بى زيان قرار ده و مرا از مقامت بترسان و مشتاق ديدارت گردان.
(الصحيفة السجّاديّة : الدعاء ۴۷ )
امام كاظم عليه السلام :
إنّ اللّه َ تعالى لَيُبغِضُ العَبدَ النَّوَّامَ ، إنّ اللّه َ تعالى لَيُبغِضُ العَبدَ الفارِغَ .
خداوند متعال از بنده پر خواب نفرت دارد؛ خداوند متعال از بنده بي كار نفرت دارد.
( كتاب من لا يحضره الفقيه : ۳/۱۶۹/۳۶۳۵ )
میزان الحکمه،جلد نهم.