رفتارهای اجتماعی نامطلوب: مکر و حیله

اسْتِکْباراً فِی الْأَرْضِ وَ مَکْرَ السَّیِّئِ وَ لا یَحِیقُ الْمَکْرُ السَّیِّئُ إِلَّا بِأَهْلِهِ...

(فاطر، 43)
(نفرت آنان از حقّ) به خاطر استکبار در زمین و نیرنگ بدشان بود، و نیرنگ بد جز اهلش را فرا نگیرد...

نکته ها

«تبدیل» یعنی چیزی را بَدَل چیز دیگر قرار دادن، مثل تیمم بدل از غسل، ولی «تحویل» به معنای تصرف در زمان یا مکان یا شکل و قالب یک چیز است بدون آنکه چیزی را جایگزین آن کنیم.
امام رضا علیه السلام می فرماید: مکر خداوند همان کیفر او به اهل مکر است، بگذریم که بر خلاف اصطلاح ما مکر را به معنای حیله می دانیم، مکر به معنای تدبیر است و تدبیر می تواند خوب یا بد باشد. بنابراین معنای «و اللّه خیر الماکرین» آن است که خداوند بهترین تدبیر کننده است و امّا این که چگونه مکر انسان به خودش ضربه می زند. به یک مثال توجه کنید:
اگر پزشک، شربتی را به بیمار داد و او به جای آنکه بخورد، شربت را دور ریخت و به پزشک گفت: آن را نوشیدم، گمان می کند که سر پزشک کلاه گذاشته و به او کلک زده است، در حالی که بیمار خودش را فریب داده است، نه پزشک را.

پیام ها

1. سرچشمه ی فرار و نفرت از راه انبیا یا استکبار است یا حیله. (شاید استکبار از سوی کفّار و حیله از سوی منافقان باشد و شاید استکبار بستر حیله گری خود مستکبر باشد). اسْتِکْباراً ... وَ مَکْرَ السَّیِّئِ
2. نتیجه حیله به خود انسان برمی گردد (عقوبت و کیفر تکبّر و حیله به دیگری منتقل نمی شود.) «لا یَحِیقُ الْمَکْرُ السَّیِّئُ إِلَّا بِأَهْلِهِ»

بَد مکن که بد افتی *** چَه مَکن که خود افتی

منبع: کتاب سبک زندگی اسلامی براساس تفسیر نور. صفحه 125