خطبه حضرت سجاد علیه السلام در شام
۲۳ آبان ۱۳۹۴ 0 صوتی و تصویری
خطبه حضرت سجاد علیه السلام در شام
خطبه امام سجاد، سخنرانی امام علی بن حسین(ع) در شام در معرفی اهل بیت پیامبر اکرم(ص) و امام حسین(ع). به نقل منابع روایی، خطیب دربار یزید بن معاویه به دستور او بر منبر رفت و پس از ستایش یزید و دودمان بنی امیه به ناسزاگویی درباره حضرت علی(ع) و اولادش پرداخت. امام سجاد(ع) در جواب وی این خطبه را ایراد کرد.[1]
متن عربی خطبه حضرت سجاد علیه السلام در شام
أَيُّهَا النَّاسُ أُعْطِينَا سِتّاً وَ فُضِّلْنَا بِسَبْعٍ.
أُعْطِينَا الْعِلْمَ وَ الْحِلْمَ وَ السَّمَاحَةَ وَ الْفَصَاحَةَ وَ الشَّجَاعَةَ وَ الْمَحَبَّةَ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ.
وَ فُضِّلْنَا بِأَنَّ مِنَّا النَّبِيَّ الْمُخْتَارَ مُحَمَّداً وَ مِنَّا الصِّدِّيقُ وَ مِنَّا الطَّيَّارُ وَ مِنَّا أَسَدُ اللَّهِ وَ أَسَدُ رَسُولِهِ وَ مِنَّا سِبْطَا هَذِهِ الْأُمَّةِ.
مَنْ عَرَفَنِي فَقَدْ عَرَفَنِي وَ مَنْ لَمْ يَعْرِفْنِي أَنْبَأْتُهُ بِحَسَبِي وَ نَسَبِي.
أَيُّهَا النَّاسُ أَنَا ابْنُ مَكَّةَ وَ مِنَى أَنَا ابْنُ زَمْزَمَ وَ الصَّفَا.
أَنَا ابْنُ مَنْ حَمَلَ الرُّكْنَ بِأَطْرَافِ الرِّدَا.
أَنَا ابْنُ خَيْرِ مَنِ ائْتَزَرَ وَ ارْتَدَى.
أَنَا ابْنُ خَيْرِ مَنِ انْتَعَلَ وَ احْتَفَى.
أَنَا ابْنُ خَيْرِ مَنْ طَافَ وَ سَعَى.
أَنَا ابْنُ خَيْرِ مَنْ حَجَّ وَ لَبَّى.
أَنَا ابْنُ مَنْ حُمِلَ عَلَى الْبُرَاقِ فِي الْهَوَاءِ.
أَنَا ابْنُ مَنْ أُسْرِيَ بِهِ مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى.
أَنَا ابْنُ مَنْ بَلَغَ بِهِ جَبْرَئِيلُ إِلَى سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى.
أَنَا ابْنُ مَنْ دَنا فَتَدَلَّى فَكانَ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى.
أَنَا ابْنُ مَنْ صَلَّى بِمَلَائِكَةِ السَّمَاءِ.
أَنَا ابْنُ مَنْ أَوْحَى إِلَيْهِ الْجَلِيلُ مَا أَوْحَى.
أَنَا ابْنُ مُحَمَّدٍ الْمُصْطَفَى أَنَا ابْنُ عَلِيٍّ الْمُرْتَضَى.
أَنَا ابْنُ مَنْ ضَرَبَ خَرَاطِيمَ الْخَلْقِ حَتَّى قَالُوا لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ.
أَنَا ابْنُ مَنْ ضَرَبَ بَيْنَ يَدَيْ رَسُولِ اللَّهِ بِسَيْفَيْنِ وَ طَعَنَ بِرُمْحَيْنِ وَ هَاجَرَ الْهِجْرَتَيْنِ وَ بَايَعَ الْبَيْعَتَيْنِ وَ قَاتَلَ بِبَدْرٍ وَ حُنَيْنٍ وَ لَمْ يَكْفُرْ بِاللَّهِ طَرْفَةَ عَيْنٍ.
أَنَا ابْنُ صَالِحِ الْمُؤْمِنِينَ وَ وَارِثِ النَّبِيِّينَ وَ قَامِعِ الْمُلْحِدِينَ وَ يَعْسُوبِ الْمُسْلِمِينَ وَ نُورِ الْمُجَاهِدِينَ وَ زَيْنِ الْعَابِدِينَ وَ تَاجِ الْبَكَّائِينَ وَ أَصْبَرِ الصَّابِرِينَ وَ أَفْضَلِ الْقَائِمِينَ مِنْ آلِ يَاسِينَ رَسُولِ رَبِّ الْعَالَمِينَ.
أَنَا ابْنُ الْمُؤَيَّدِ بِجَبْرَئِيلَ الْمَنْصُورِ بِمِيكَائِيلَ
أَنَا ابْنُ الْمُحَامِي عَنْ حَرَمِ الْمُسْلِمِينَ وَ قَاتِلِ الْمَارِقِينَ وَ النَّاكِثِينَ وَ الْقَاسِطِينَ.
وَ الْمُجَاهِدِ أَعْدَاءَهُ النَّاصِبِينَ وَ أَفْخَرِ مَنْ مَشَى مِنْ قُرَيْشٍ أَجْمَعِينَ وَ أَوَّلِ مَنْ أَجَابَ وَ اسْتَجَابَ لِلَّهِ وَ لِرَسُولِهِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَ أَوَّلِ السَّابِقِينَ وَ قَاصِمِ الْمُعْتَدِينَ وَ مُبِيدِ الْمُشْرِكِينَ وَ سَهْمٍ مِنْ مَرَامِي اللَّهِ عَلَى الْمُنَافِقِينَ
وَ لِسَانِ حِكْمَةِ الْعَابِدِينَ وَ نَاصِرِ دِينِ اللَّهِ وَ وَلِيِّ أَمْرِ اللَّهِ وَ بُسْتَانِ حِكْمَةِ اللَّهِ وَ عَيْبَةِ عِلْمِهِ.
سَمِحٌ سَخِيٌّ بَهِيٌّ بُهْلُولٌ زَكِيٌّ أَبْطَحِيٌّ رَضِيٌّ مِقْدَامٌ هُمَامٌ صَابِرٌ صَوَّامٌ مُهَذَّبٌ قَوَّامٌ.
قَاطِعُ الْأَصْلَابِ وَ مُفَرِّقُ الْأَحْزَابِ.
أَرْبَطُهُمْ عِنَاناً وَ أَثْبَتُهُمْ جَنَاناً وَ أَمْضَاهُمْ عَزِيمَةً وَ أَشَدُّهُمْ شَكِيمَةً
أَسَدٌ بَاسِلٌ يَطْحَنُهُمْ فِي الْحُرُوبِ إِذَا ازْدَلَفَتِ الْأَسِنَّةُ وَ قَرُبَتِ الْأَعِنَّةُ طَحْنَ الرَّحَى وَ يَذْرُوهُمْ فِيهَا ذَرْوَ الرِّيحِ الْهَشِيمِ.
لَيْثُ الْحِجَازِ وَ كَبْشُ الْعِرَاقِ مَكِّيٌّ مَدَنِيٌّ خَيْفِيٌّ عَقَبِيٌّ بَدْرِيٌّ أُحُدِيٌّ شَجَرِيٌّ مُهَاجِرِيٌّ.
مِنَ الْعَرَبِ سَيِّدُهَا وَ مِنَ الْوَغَى لَيْثُهَا
وَارِثُ الْمَشْعَرَيْنِ وَ أَبُو السِّبْطَيْنِ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ.
ذَاكَ جَدِّي عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ
ثُمَّ قَالَ:
أَنَا ابْنُ فَاطِمَةَ الزَّهْرَاءِ أَنَا ابْنُ سَيِّدَةِ النِّسَاءِ
انا ابنُ خَدیجهَ الکبری. (انا ابن الحسين القتيل بكربلا، انا ابن المرمل بالدماء، انا ابن من بكى عليه الجن في الظلماء، انا ابن من ناح عليه الطيور في الهواء)[2] فَلَمْ يَزَلْ يَقُولُ أَنَا أَنَا حَتَّى ضَجَّ النَّاسُ بِالْبُكَاءِ وَ النَّحِيبِ. وَ خَشِيَ يَزِيدُ لَعَنَهُ اللَّهُ أَنْ يَكُونَ فِتْنَةٌ. فَأَمَرَ الْمُؤَذِّنَ فَقَطَعَ عَلَيْهِ الْكَلَامَ. فَلَمَّا قَالَ الْمُؤَذِّنُ اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ قَالَ عَلِيٌّ لَا شَيْءَ أَكْبَرُ مِنَ اللَّهِ. فَلَمَّا قَالَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ قَالَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ شَهِدَ بِهَا شَعْرِي وَ بَشَرِي وَ لَحْمِي وَ دَمِي. فَلَمَّا قَالَ الْمُؤَذِّنُ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ الْتَفَتَ مِنْ فَوْقِ الْمِنْبَرِ إِلَى يَزِيدَ فَقَالَ مُحَمَّدٌ هَذَا جَدِّي أَمْ جَدُّكَ يَا يَزِيدُ فَإِنْ زَعَمْتَ أَنَّهُ جَدُّكَ فَقَدْ كَذَبْتَ وَ كَفَرْتَ وَ إِنْ زَعَمْتَ أَنَّهُ جَدِّي فَلِمَ قَتَلْتَ عِتْرَتَهُ
قَالَ وَ فَرَغَ الْمُؤَذِّنُ مِنَ الْأَذَانِ وَ الْإِقَامَةِ وَ تَقَدَّمَ يَزِيدُ فَصَلَّى صَلَاةَ الظُّهْرِ.
ترجمه خطبه حضرت سجاد علیه السلام در شام
اى مردم! خداوند به ما شش خصلت عطا فرموده و ما را به هفت ويژگى بر ديگران فضيلت بخشيده است.
به ما ارزانى داشت علم، بردبارى، سخاوت، فصاحت، شجاعت و محبت در قلوب مؤمنين را. و ما را بر ديگران برترى داد به اينكه پيامبر بزرگ اسلام، صديق، جعفر طيار، شير خدا و شير رسول خدا(ص)، و امام حسن و امام حسين(ع) عليه السلام دو فرزند بزرگوار رسول اكرم(ص) را از ما قرار داد.
(با اين معرفى كوتاه) هر كس مرا شناخت كه شناخت، و براى آنان كه مرا نشناختند با معرفى پدران و خاندانم خود را به آنان مىشناسانم.
اى مردم! من فرزند مكه و منايم من فرزند زمزم و صفايم.
من فرزند كسى هستم كه حجر الاسود را با رداى خود حمل و در جاى خود نصب فرمود.
من فرزند بهترين طواف و سعى كنندگانم.
من فرزند بهترين حج گزاران و تلبیه گويان هستم.
من فرزند آنم كه بر براق سوار شد.
من فرزند پيامبرى هستم كه در يك شب از مسجد الحرام به مسجد الاقصی سير كرد.
من فرزند آنم كه جبرئیل او را به سدرة المنتهى برد و به مقام قرب الهی و نزديكترين جايگاه مقام بارى تعالى رسيد.
من فرزند آنم كه با ملائكه آسمان نماز گزارد.
من فرزند آن پيامبرم كه پروردگار بزرگ به او وحى كرد.
من فرزند محمد مصطفى و على مرتضايم، من فرزند كسى هستم كه بينى گردنكشان را به خاك ماليد تا به كلمه توحيد اقرار كردند.
من پسر آن كسى هستم كه برابر پيامبر با دو شمشير و با دو نيزه مىرزميد.و دو بار هجرت و دو بار بيعت كرد، و در بدر و حنين با كافران جنگيد، و به اندازه چشم بر هم زدنى به خدا كفر نورزيد.
من فرزند صالح مؤمنان و وارث انبيا و از بين برنده مشركان و امير مسلمانان و فروغ جهادگران و زينت عبادت كنندگان و افتخار گريه كنندگانم.
من فرزند بردبارترين بردباران و افضل نمازگزاران از اهل بیت پيامبر هستم.
من پسر آنم كه جبرئيل او را تأييد و ميكائيل او را يارى كرد.
من فرزند آنم كه از حریم مسلمانان حمايت فرمود و با مارقين و ناكثين و قاسطين جنگيد و با دشمنانش مبارزه كرد.
من فرزند بهترين قريشم.
من پسر اولين كسى هستم از مؤمنين كه دعوت خدا و پيامبر را پذيرفت.
من پسر اول سبقت گيرندهاى در ايمان و شكننده كمر متجاوزان و از ميان برنده مشركانم.
من فرزند آنم كه به مثابه تيرى از تيرهاى خدا براى منافقان و زبان حكمت عباد خداوند و يارى كننده دين خدا و ولى امر او، و بوستان حكمت خدا و حامل علم الهى بود.
او جوانمرد، سخاوتمند، نيكوچهره، جامع خيرها، سيد، بزرگوار، ابطحى، راضى به خواست خدا، پيشگام در مشكلات، شكيبا، دائما روزهدار، پاكيزه از هر آلودگى و بسيار نماز می‌خواند.
او رشته نسل دشمنان خود را از هم گسيخت و شيرازه گروه‌های كفر را از هم پاشيد.
او داراى قلبى ثابت و قوى و ارادهاى محكم و استوار و عزمى راسخ بود وهمانند شيرى شجاع كه وقتى نيزهها در جنگ به هم در مىآميخت آنها را همانند آسيا خرد و نرم و بسان باد آنها را پراكنده مىساخت.
او شير حجاز و آقا و بزرگ عراق است كه مكى و مدنى و خيفى و عقبى و بدرى و احدى و شجرى و مهاجرى است، كه در همه اين صحنهها حضور داشت.
او سيد عرب است و شير ميدان نبرد و وارث دو مشعر، و پدر دو فرزند: حسن و حسين.
آرى او، همان او (كه اين صفات و ويژگيهاى ارزنده مختص اوست) جدم على بن ابى طالب است.
آنگاه گفت: من فرزند فاطمه زهرا بانوى بانوان جهانم.
من فرزند حسين شهيد كربلايم، من فرزند على مرتضى و فرزند محمد مصطفى و پسر فاطمه زهرايم، و فرزند خديجه كبرايم، من فرزند سدرة المنتهى و شجره طوبايم، من فرزند آنم كه در خون آغشته شد، و پسر آنم كه پريان در ماتم او گريستند، و من فرزند آنم كه پرندگان در ماتم او شيون كردند.
و آنقدر به اين حماسه مفاخره آميز ادامه داد كه شيون مردم به گريه بلند شد!
یزید نگران شد و براى آنكه مبادا انقلابى صورت پذيرد به مؤذن دستور داد تا اذان گويد تا بلكه امام سجاد عليه‌السلام را به اين نيرنگ ساكت كند!!
مؤذن برخاست و اذان را آغاز كرد.
همين كه گفت: الله اكبر، امام سجاد عليه السلام فرمود: چيزى بزرگتر از خداوند وجود ندارد.
و چون گفت: اشهد ان لا اله الا الله، امام عليه السلام فرمود: موى و پوست و گوشت و خونم به يكتائى خدا گواهى مىدهد.
و هنگامى كه گفت: اشهد ان محمدا رسول الله، امام عليه السلام به جانب يزيد روى كرد و فرمود: اين محمد كه نامش برده شد، آيا جد من است و يا جد تو؟ ! اگر ادعا كنى كه جد توست پس دروغ گفتى و كافر شدى، و اگر جد من است چرا خاندان او را كشتى و آنان را از دم شمشير گذراندى؟!
سپس مؤذن بقيه اذان را گفت و يزيد پيش آمد و نماز ظهر را خواند.
ترجمه منظوم خطبه حضرت سجاد علیه السلام
ایهاالناس خـدا شــش صـفتی داده بــه مــا *** از فـضـائل بنـمـوداست به ما هفـــــت عطا
علم وحلم است وجوانمردی ما از اوصـاف *** هم بلیغیم وشجاعیم نه این اســـــت گزاف
و از فضائل به شما هست ز ما پیغمبر *** حمزه و جعــفر طیــار و جنـــــاب حیدر
هست از ما حسنینی که بود آل رســول *** بنمائـید زمــن آنــچه بیان گـــــشته قبول
و آنکه بشناخت مرا از نصبم هست آگاه *** وآنکه نشـناخت نمـاید بـه بیـــانـات نـگــاه
ایها الناس منـــــــــم زاده مکه و مــــــنا *** ایها النـاس مـنـم زاده زمــزم وصــــــــفا
ایها النــــاس مـنم زاده آنـکــس که زجــــود *** بــاعــــبا بـردحــجرتـابـر بـــیت مـــــعبـــود
بهتریـن سـعی وصـــــفا ویژِه احمــــــد باشد *** بـهترین حــج وحج ولبیک مـــــحمد باشـد
جد مــــن رفته بـــه مــعراج به نـــص قـــرآن *** آن دنا وفتدلی اســـت به وصـــــــف ایشان
قـاب قـوســــیـن بـــود فـاصــلـه اش تـا ایــزد *** نیـست کس لایق این وصـــف بغیر ازاحمد
آنـکه کردنــد مـلائک بــه برش عرض سلام ***جد من بود که شـــدصاحب این شأن ومقام
مـــصطـفی ختــم رســولان خــدا را پــســـرم *** مرتــــــضی آیت حـــــق شـیر خدا راپسـرم
پســـــرم من بــه عــلی آنکــه یلـــان راافکند *** تانــمودند بــه تهـــلیل صــدا خـــصم بــلند
آنـــکه درپیــش نبی بــــا دوسلاحش جنــگید *** ازدم تیـــغ دوســـر شــیر به شمشیر کشید
آنـــکه ازامــــرخداکـــــرددونوب ت هجــــرت *** آنکه با ختـــم رســـل کرد دونوبــت بــیعــت
همــچنان صــاعقه غریــد چو در بدر وحنین *** بــــه خدا کــــفر نورزیـــد علی طرفه العین
صــــالح امـــت پیغـــمبر علی جــــدمــن است *** وارث جـــمله رســـل بعـــدنبی جدمن است
ملـــحدین رابـــه زمـــین کـــرده گرفتـــارعلی *** مسلمیـــن راکه بود مونـس غمخوار؟علـی
درصـــف جنـگ علــــی بودبه مثل خورشـید *** کـــس به محراب عبادت چوعلی هیچ ندید
هیـــچ کــــس مثل علی اهل شب وگریه نبود *** چــــقدربـــرستـــــم اهــــل جـــفاصـبر نمود
قائـــــمین زآل نــــــبی را علــــــــــی آمد برتـر *** درتهــــجـــــد بــود ازآل نـــــــبی بــــالاتــر
کــرده تأییــــد علــــــــی رابه جهان جبرائیل *** زآســــمان آمــده بــر یـــاری اومیکائــــیل
مسلمــــــین راست علـــــی حامی ویارویاور *** مارقیــــن دردم شمشیـــرعلـــــی شدبی سر
ناکثیــــن کشــت وشدازضربه اوخون جاری *** قاســــطین رابکشانـــــیدبــه حـــــدخواری
نیست درجمع قریش ازعلـــــی افزونتر کس *** بیعــت اول اسلام علــــــــــــــی کرده وبس
اولیـــن سابــق علــــــــی بود که اسلام آورد *** ظالمـان کشته ومشرک صفتان بی سرکرد
تیــغ برچشـــم منـــافــــــق بــود ازسوی خدا *** بردورویان علــــی ازجانب حق گشته رها
حکمـــت ازچشمه جوشان علــــی می جوشد *** بهــــریاری حقــــیقت زوفــامــی کـــــوشد
ولـــــــــی امر خداوندمبــــــین بودعلــــــــــی *** گلــــشن حـــکمت وعلامه دین بود علــــی
جدمن هست سخی هست جوانمردونظــــیف *** ابطحــــی ورضی وجامع هرخیروشریـــف
درهمه خیرعلــــــــی بـــــــود یقین پیش قدم *** صابر وصائم وقائم زعـــــــرب تا به عجم
رشته ظلــــــم وستـــم رازدم تیـــغ گسیــخت *** پیـــکرکفربلـــرزیدو خزان گشته و ریخت
قدمـــش ثابت در عزم چو کوهـــــــــی محکم *** همچوشیری به خروشید وستم گشت عدم
نیزه هاخـــردشد واسلــــــــــحه ها گشت تباه *** همــــــچوبـــــادی که برد ازسـرره پره کّاه
به حجاز است چو شیرو به عراق است امیر *** مدنی، مکی وخیفی وبه بدراست دلـــــیر
احدی وشــــجری است ومهــــــاجرزوطـــــن *** وارث مشـعر والد به حسین است وحسن
این بـــود جد مــــن وجده مـــــــن زهرااست *** فاطمـــــــــــــــــه سیده جملگی زنها اســت
جده دیگر من همسر احمــــــــــــــــــــد باشد *** اوخدیجه است که غمخوار محــــمد باشد
پدرم هست حســـــــــــــــــین کشته ظلم اعدا *** کـه نمودنــــد جدا رأس وی ازتن زقفـــــــا
آنکه ازتشنه لبــــی برلــــب دریــــا جان داد *** کـربلاپیکراوازســــــــتم عریــــــــتان افتاد
غارت کیـــن بنمودند چوعمـــــــــــــــامه او *** بنمودند برون ازتـــــــــــــــن اوجامــه تو
گریه ازبهر غریبـــــیش کند اهل سمــــــــــا *** نوحه گر جن به زمين مرغ خوش الحان به بهوا
تن اوکرب وبــــــــــــلاوسر او روی سنان *** اهل بــیتش به اسیری به سوی شام روان
شاکرم من به خدا یی که دراین گونه مـحن *** امتـــحان کــردمـــراباچـــه بلاهای حــــسن
رایت عــــــدل وهدایت زخدادست من است *** پرچــــم کـــفروضــلالت به بر اهرمن است
گریه برخواست زمـــردم زکــــــلام سجــــاد *** پسرهنـــد جگـــــرخواربه وحــــشت افتـاد
امرکرداوبه موذن که شده وقت صــــلات *** گواذان وبـده مــن راتــوازاین غصه نجات
گفــــت تکبیرموذن که کـــند دفــــــع خطر *** گفـت ســجـاد کــه حق اسـت زهـرچیزاکــبر
گفت تهلیل که خوابیده شود شورش عام *** گفــت ســجـاد مــوذن بنـــمـا قــطـع کــــلام
به شهادت بـــود اعضــای من ازســرتاپا *** کــه خداهسـت وجزاونیسـت دگـرهـیـچ الاه
اشــهدان محـــمد به اذان چونکه رســــید *** رونمـود حضـــرت ســــجاد زبـــالابــه یزیـد
جدمــن هســت ویا جدتــو ای رهــبـرشـام *** این محـــمد کـه بیان شد به اذان این هنگام
گربه گویی که بود جدمن این است دروغ *** گربود جدمن این چیست؟ که شدشام شلوغ
ازچه روکشته ای ای ظالم دون عـترت او *** زچــه رویــی توشکســتی زجــفاحـرمـت او
مجلس شام به هم ریخت ازاین رشته کلام *** به یـــزید هر کســی ازدورنمــودی دشــنــام
مکــتــب کــــفرمــعاویــه ز رونــق افـــتاد *** زحمــت وسعـی چهل سـاله اورفت به بــــاد(3)
پی نوشت:
1- بحار الانوار، مجلسی، ج۴۵، ص۱۳۸
2- مقتل خوارزمی ج۲ ص۷۰
3- شعراز: پنج تن
گالری:
دانلود:
کانال قرآن و حدیث را درشبکه های اجتماعی دنبال کنید.
