فرصتهایی که باید غنیمت بشماریم
۱۴ شهریور ۱۳۹۵ 0 معارفهر انسانی با کمی دقت و تأمل در دنیای پیرامون خود، متوجه نعمت های فراوان الهی به خود می شود. نعمت های بیشماری که قدردانی و سپاس همه ی آنها کاری سخت و غیر ممکن می نماید. هر چند انسان توانایی شمار نعمت های بیشمار الهی را ندارد، ولی با این حال بی توجهی و عدم سپاسگزاری ناچیز و اندک نیز انسان را به موجودی کفور و قدر نشناس و حتی جهنمی مبدل نماید. کما اینکه به راستی میتوان نعمت های فراوانی که خدای متعال در اختیار انسان قرار داده را فرصتهای طلایی و ارزشمند دانست، که انسان های زیرک و هشیار همچون صیادی قهار قدر و اهمیت آنها را می دانند و به خوبی از آن استفاده مینمایند.
اهمیت استفاده صحیح از فرصت ها:
در روایتی از متون روایی از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله و سلم) در خصوص لزوم بهره مندی صحیح از امکانات و فرصت های پیش روی افراد این چنین بیان شده است.
«يَا أَبَاذَرٍّ، اغْتَنِمْ خَمْساً قَبْلَ خَمْسٍ: شَبَابَكَ قَبْلَ هَرَمِكَ، وَ صِحَّتَكَ قَبْلَ سُقْمِكَ، وَ غِنَاكَ قَبْلَ فَقْرِكَ، وَ فَرَاغَكَ قَبْلَ شُغْلِكَ، وَ حَيَاتَكَ قَبْلَ مَوْتِكَ؛اى اباذر پنج چيز را قبل از پنج چيز مغتنم شمار: جوانى خود را قبل از پيرى و سلامت را قبل از بيمارى و ثروت را قبل از ندارى و فراغت را قبل از گرفتارى و زندگى را پيش از مرگ».[1]
به راستی که این سفارش و رهنمود طلایی نه تنها برای جناب اباذر بلکه برای تمام انسانها سودمند و راه گشاست. اگه همه افراد به درستی به اهمیت امکاتات و فرصتهای پیش روی خود واقف بودند و به نحو احسن از آن استفاده می نمودند، هیچ گاه افسوس و فقان پایدار را برای خود نمی خریدند. نعمت و فرصت جوانی و طول عمر در این دنیا از جمله این نعمت های بی شمار است که در صورت استفاه صحیح از آن می توان بهشت را با آن تحصیل نمود. بر اساس روایات اسلامی این فرصتها همچون ابر بهاری گذرا و از دست رونده اند، از این جهت می بایست تا زمان باقی ست از آنها استفاده نمود.
1-فرصت جوانی و تحصیل بهشت
چه بسیار جوانهایی که به واسطه غفلت و مستی جوانی و غرق شدن در شهوات زود گذر دنیوی ماحصل تجربه و جوانی ایشان چیزی جز جهنم و آتش سوزان آن نبوده است. بعضی از این افراد در سن جوانی به جای اینکه فرصت، نیرو و توان جوانی خود را در مسیر درست زندگی قرار دهند، آن را اسیر خواهش های نفسانی و شیطانی نموده اند. خواسته های غیر معمول و زیاده طلبانه ای که افسار جوانی را از دست ایشان ربوده و آنها را گرفتار آرزوهای بی پایه و اساس نموده است. از اینرو در منابع روایی جوانان از مستی جوانی پرهیز داده شده اند. امام على (عليه السلام) می فرمایند:
«يَنبَغى لِلعاقِلِ اَن يَحتَرِسَ مِن سُكرِ المالِ وَ سُكرِ القُدرَةِ، وَ سُكرِ العِلمِ، وَ سُكرِ المَدحِ وَ سُكرِ الشَّبابِ، فَاِنَّ لِكُلِّ ذالِكَ رياحا خَبيثَةً تَسلُبُ العَقلَ وَ تَستَخِفُّ الوَقارَ؛ سزاوار است كه عاقل، از مستى ثروت، قدرت، دانش، ستايش و مستى جوانى بپرهيزد، چرا كه هر يك را بادهاى پليدى است كه عقل را نابود مى كند و وقار و هيبت را كم مى نمايد».[2]
جوانی فرصتی برای جهنمی شدن:
همان طور که در مطالب پیشین نیز بیان شد تنها بهره انسانهای غافل و گنهکار از جوانی تحصیل جهنم است؛ چرا این دسته افراد سهم خود را از این دنیای فرصت ها، تنها گره خوردن با لذتها و دنیای شهوت ها جسته اند. در منابع روایی از امام صادق (عليه السلام) نقل شده است:
«لَستُ اُحِبُّ اَن اَرَى الشّابَّ مِنـكُم اِلاّ غادياً فى حالَينِ: اِمّا عالِماً اَو مُتَعَلِّما، فَاِن لَم يَفعَل فَرَّطَ، فَاِن فَرَّطَ ضَيَّعَ، وَ اِن ضَيَّعَ اَثِمَ، وَ اِن اَثِمَ سَـكَنَ النّارَ وَ الَّذى بَعَثَ مُحَمَّدا بِالحَقِّ؛دوست ندارم جوانانِ شما را جز در دو حالت ببينم: دانشمند يا دانش اندوز. اگر جوانى چنين نكند، كوتاهى كرده و اگر كوتاهى كرد، تباه ساخته و اگر تباه ساخت، گناه كرده است و اگر گناه كند، سوگند به آن كس كه محمّد (صلى الله عليه و آله) را به حق برانگيخت، دوزخ نشين خواهد شد».[3]
2-فرصت سلامتی و توانایی بدنی:
نعمت سلامتی و توانایی جسمی می تواند زمینه را برای استفاده بهتر عمر در عبادت و بندگی خدای متعال فراهم نماید. از اینرو در مکتب و آموزهای اسلامی تأکید و اهمیت فراوانی برای سلامتی و تن درستی قائل شده است. از امام على (علیه السلام) روایت شده است:
«اَلصِّحَّةُ اَفضَلُ النِّعَمِ؛سلامتى بهترين نعمت است».[4]
3-فرصت، دارندگی و بی نیازی:
یکی از وظایف مهم و سنگینی که خدای متعال بر عهده توانگران اقتصادی قرار داده، دست گیری و کمک به نیازمندان است، کما اینکه خدای متعال در قرآن کریم نیز بارها افراد را به دستگیری از فقرا و نیازمندان تشویق نموده است. با کمی دقت و تأمل در آیات قرآن کریم متوجه می شویم که علت گرفتاری اخروی عده ای در قیامت نیز به خاطر بی توجهی به همین موضوع می باشد.
«وَ لا يَحُضُّ عَلى طَعامِ الْمِسْكينِ؛و به طعام دادن به مسكينان كسى را ترغيب نمى كرد».[حاقه/34]
4-فراغت و عدم مشغله کاری:
فراغت بال یکی دیگر از نعمت های الهی به افراد است. چه بسیار افرادی که به واسطه مشغله های غیر ضروری و بی ارزش، توفیق هم صحبتی با خدای متعال و بندگی حق تعالی را ندارند، این در حالی است که اندکی فراغت بال می توان فرصت نزدیکی به باری تعالی و اندیشیدن در عواقب امور را نصیب افراد نماید. تا فرصت هست باید استفاده نمود. از اینرو در روایت به فرصت فراغت توجه داده می شود:
« وَ فَرَاغَكَ قَبْلَ شُغْلِكَ؛ و فراغت را قبل از گرفتارى دریاب».[5]
5-فرصت طلایی حیات و زندگی:
حیات و زندگی با ارزش ترین و زیباترین فرصت های خداوندی به بندگان است. در این فرصت زندگی است که انسان می تواند قرب به سوی خدای متعال را تحصیل نماید و ذخیره ی با ارزش زندگی ابدی را برای خود به دست آورد. در منابع روایی از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) نقل شده است:
«لِيَتَزَوَّدِ العَبدُ مِن دُنياهُ لآِخِرَتِهِ ، وَ مِن حَياتِهِ لِمَوتِهِ وَ مِن شَبابِهِ لِهَرَمِهِ ، فَاِنَّ الدُّنيا خُلِقَت لَكُم وَ اَ نتُم خُلِقتُم لِلآخِرَةِ؛انسان بايد براى آخرتش از دنيا، براى مرگش از زندگى و براى پيرى اش از جوانى، توشه برگيرد، چرا كه دنيا براى شما آفريده شده و شما براى آخرت آفريده شده ايد».[6]
نکته پایانی:
یک صیاد ماهر و هوشیار، کسی ست که بتواند به خوبی از فرصت های طلایی و ارزشمندی که خدای متعال در اختیار او قرار داده استفاده نماید، فرصت جوانی، فرصت حیات و نشاط، فرصت سلامتی و تمکن، و هزاران فرصت طلایی دیگری که همچون ابر بهاری از کنار افراد عبور می نمایند.
پی نوشت ها:
[1]. مكارم الأخلاق(ترجمه ميرباقرى)، ج2، ص450.
[2]. تصنیف غررالحکم و درر الحکم، ص66 ، ح875.
[3]امالى (طوسى)، ص 303، ح 604.
[4].تصنیف غررالحکم و دررالکلم، ص 483، ح 11148.
[5]. الأمالي (للطوسي)، ص526.
[6]. تنبيه الخواطر و نزهه النواظر معروف به مجموعه ی ورام ج 1، ص 131.
منبع:
رهروان ولایت