آثار و برکات ولایت اهل بیت علیهم السلام
۰۸ مهر ۱۳۹۵ 0 اهل بیت علیهم السلاممرحوم صدوق در كتاب من لا يحضره الفقيه و عيون اخبار الرضا از موسى بن عبد اللّه نخعى روايت كرده كه گفت خدمت حضرت هادى عليه السّلام عرض كردم: يابن رسول اللّه، مرا زيارتى با بلاغت تعليم فرما كه كامل باشد، تا اينكه هرگاه خواستم يكى از شما را زيارت كنم، آن را بخوانم و امام هادی علیه السلام «زیارت جامعه کبیره» را به او آموزش دادند.
در بخشی از این زیارت، زائر، رسيدن به كمالات معنوى و برخوردارى از دنياىِ نيكو را از بركات همبستگى با اهل بيت عليهم السلام بر مى شمرد و با جمله «بِمُوالاتِكُم»، به شمارش بركات ولايت اهل بيت عليهم السلام مى پردازد كه از دين شناسىِ واقعى شروع مى شود و به شفاعت اهل بيت عليهم السلام پايان مى يابد.
«بِمُوالاتِكُمْ عَلّمنا اللّهُ مَعالِمُ دينِنا و أصْلَحَ ما كانَ فَسَدَ مِنْ دُنْيانا ، وَ بمُوالاتِكُمْ تَمّتِ الْكِلمَةُ وَ عَظُمَتِ النِّعْمَةُ وَ ائْتَلَفَتِ الْفُرْقَةُ ، وَ بمُوالاتِكُمْ تُقْبَلُ الطّاعَةُ الْمُفْتَرَضَةُ ، وَ لَكُمُ الْمَوَدَّةُ الْواجِبَةُ وَ الدَّرَجاتُ الرَّفيعَةُ وَ الْمَقامُ الْمَحْمُودُ وَ الْمَكانُ الْمَعْلُومُ عِنْدَ اللّهِ عز و جل وَ الْجاهُ الْعَظيمُ وَ الشَّأْنُ الكَبيرُ وَ الشَّفاعَةُ الْمَقْبُولَة»
«موالات» از ریشه«و‌ل‌ی» به معنای پیوستگی دو چیز و با کسی دوستی و پیوستگی داشتن است[1]
دين شناسى
« بِمُوالاتِكُمْ عَلّمنا اللّهُ مَعالِمُ دينِنا و أصْلَحَ ما كانَ فَسَدَ مِنْ دُنْيانا »خداوند ، به ولايت شما ، نشانه هاى روشن دين را به ما آموخت و آنچه را از دنيايمان تباه شده بود، اصلاح كرد.
يكى از بركات ولايت اهل بيت عليهم السلام و پيروى از آنان، دين شناسى است كه در این جمله، بدان اشاره شده است . «معالمِ» دين ، نشانه هاى روشن دين است ؛ يعنى رهنمودهاى اساسى و روشن دين را با پيروى از اهل بيت عليهم السلام مى توان آموخت چرا كه « اهل خانه ، بهتر مى دانند كه در خانه چيست» [2]
اهل سنت واقعی
ولايت اهل بيت عليهم السلام ، سبب مى شود كه رهنمودهاى دينى پيامبر صلى الله عليه و آله ، تا اواسط قرن سوم هجرى در جامعه اسلامى تداوم يابد ، چنان كه از امام صادق عليه السلام روايت شده كه فرمود:
سخن من ، سخن پدرم [ امام باقر عليه السلام ] است و سخن پدرم ، سخن جدّم [ امام زين العابدين عليه السلام ] است و سخن جدّم ، سخن حسين عليه السلام است و سخن حسين ، سخن حسن عليه السلام است و سخن حَسَن ، سخن امير مؤمنان عليه السلام است و سخن امير مؤمنان ، سخن پيامبر خدا صلى الله عليه و آله است و سخن پيامبر خدا ، كلام خداوند عز و جل است [3].
اين سخن ، بدين معناست كه سنّت پيامبر صلى الله عليه و آله تا اواسط قرن سوم ، استمرار داشته است و اهل سنّت واقعى ، كسانى هستند كه از خاندان پيامبر صلى الله عليه و آله پيروى مى نمايند. .
حلّ مشكلات مادّى
ولايت اهل بيت عليهم السلام ، نه تنها مشكلات دينى و معنوى جامعه را برطرف مى كند ؛ بلكه موجب سامان يافتن امور مادّى و دنيوى انسان هاست ، چنان كه از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله روايت شده كه فرمود: « به خدا سوگند ، هيچ كس دوستدار آنان نشد ، مگر اين كه دنيا و آخرت را بُرد! » [4]
افزون بر اين كه پيروى از اهل بيت عليهم السلام در نظام آفرينش، به طور طبيعى بركات مادّى را براى انسان در زندگى اش به همراه دارد، تجربه نشان داده كه بسيارى از مشكلات زندگى، با توسّل به آنها، قابل حل است.
كامل شدن دين
« وَ بِمُوالاتِكُم تَمَّتِ الكَلِمَةُ وَ عَظُمَتِ النِعمَةُ ؛ به وسيله ولايت شما ، كلمه توحيد، كامل شد و نعمت الهى، عظيم گرديد »
اشاره به اين است كه با ولايت اهل بيت عليهم السلام ، دين ، كامل شده است ؛ زيرا مراد از «كلمه» در اين عبارت ، كلمه توحيد است كه يگانگى خدا را بر بناى دين اسلام مى داند و به عنوان نخستين شعار پيامبر صلى الله عليه و آله ، در كلمه «لا إله إلّا اللّه » ، تجلّى يافته است و آنان كه به كلمه توحيد ، باور دارند ، تمام بت ها را نفى مى كنند و به يكتايى خداى بزرگ ، اعتراف مى كنند . اين كلمه ، با پذيرفتن ولايت اهل بيت عليهم السلام كامل مى شود ، چنان كه جابر بن عبد اللّه انصارى ، راوى مشهور پيامبر صلى الله عليه و آله ، روايت كرده است که باديه نشينى ، نزد پيامبر صلى الله عليه و آله آمد و گفت :
اى پيامبر خدا! آيا بهشت ، بهايى دارد ؟ فرمود : «آرى» . گفت : بهايش چيست ؟ فرمود : «كلمه لا إله إلّا اللّه كه بنده صالح ، آن را از روى اخلاص بگويد». گفت : اخلاص آن چيست ؟ فرمود: عمل كردن به آنچه براى آن، فرستاده شده ام و دوست داشتن اهل بيت من. گفت : دوست داشتن اهل بيت تو ، از حقوق اين كلمه است ؟فرمود: آرى! دوست داشتن آنان، بزرگ ترين حقّ آن است.[5]
همچنين ، از امام على عليه السلام روايت شده كه فرمود: :
من و فرزندانم ، از جمله شرط هاى آن هستيم.[6]
امام رضا عليه السلام ، در سفر به خراسان ، در شهر نيشابور ، حديثى را به يادگار نهاد كه به حديث «سلسلة الذهب»[7] مشهور شده است. امام رضا عليه السلام ، در كجاوه [8]نشسته بود كه راويان حديث، گِردش را گرفتند و از امام عليه السلام ، حديثى را به يادگارخواستند. امام عليه السلام ، سر از كجاوه بيرون آورد و پس از نام بردن از پدران بزرگوارش ، از امير مؤمنان عليه السلام نقل كرد كه فرمود: از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله شنيدم كه فرمود : از جبرئيل عليه السلام شنيدم كه فرمود : از خداوند عز و جل شنيدم كه فرمود:
لا إله إلّا اللّه ، دژ من است و هر كس وارد دژ من شود ، از عذابم در امان است.راويان حديث، گفته اند : چون شتر به راه افتاد، امام عليه السلام با صداى بلند به ما فرمود: امّا اين، شرط هايى دارد و من، از شرط هاى آن هستم. [9]
بنا بر اين، شرطِ اتمام كلمه توحيد، ولايتِ اهل بيت عليهم السلام است. پيامبر صلى الله عليه و آله، دوستى اهل بيت عليهم السلام ، را سبب كمال دين دانسته و فرموده است :
دوست داشتن اهل بيت من و فرزندانم ، كمال دين است. [10]
بدين سان ، با ولايت اهل بيت عليهم السلام ، دين اسلام ، كامل و نعمت خداوند متعال بر امّت اسلامى ، تمام مى شود و «عَظُمَتِ النِّعْمَة» ، يعنى : نعمت عظيم مى گردد .
« الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِى وَرَضِيتُ لَكُمُ الْاسْلَـامَ دِينًا »امروز، دين شما را برايتان كامل و نعمت خود را بر شما، تمام كردم و اسلام را براى شما به عنوان آيين برگزيدم.[11]
اين آيه كه در آخرين سال زندگانى پيامبر صلى الله عليه و آله نازل شد ، رمزِ تداومِ دينِ كامل را بيان فرموده است ؛ زيرا پيش از آن ، تمامِ احكام فردى و اجتماعى ، بيان شده بود و حتّى فريضه حج ، در همان سال ، به وسيله پيامبر صلى الله عليه و آله به انجام رسيد . بنا بر اين ، در روز غدير خم ، اين آيه ، ابلاغ شد تا دينِ كامل ، از دينِ ناقص ، باز شناسانده شود. محبّت اهل بيت عليهم السلام بزرگ شمارىِ نعمتى است كه خداوند براى تداومِ اسلام كامل ، عطا فرمود.
اتّحاد امّت اسلامى
« وَ ائتَلَفَتِ الفُرقَةُ ؛ (با دوستى شما) جدايى به اُلفت تبديل مى شود. »
رمز عزّت ، عظمت و بزرگى امّت اسلامى ، وحدت كلمه است . شرايط سياسى ـ اجتماعى حاكم بر جهان اسلام و توطئه هاى پيچيده استكبار جهانى بر ضدّ اسلام و جوامع اسلامى ، ضرورت وحدت كلمه داشتن ميان مسلمانان را دوچندان كرده و توجّه همه انديشمندان مسلمان متعهّد را به اين موضوع ، معطوف كرده است . امّا مسئله اصلى اين است كه : چگونه مى توان ميان همه مسلمانان جهان، با همه اختلافات قومى و مذهبى، وحدت كلمه ايجاد كرد ؟
جمله « وَ ائتَلَفَتِ الفُرقَةُ » پاسخ اين سؤال است . دوستى اهل بيت عليهم السلام، مهم ترين محور اتّحاد امّت اسلامى است، چنان كه از امام باقر عليه السلام روايت شده كه فرمود: دوست داشتن ما اهل بيت، نظام دين است.[12]
وجوب محبت اهل بیت علیهم السلام
قرآن، براى آن كه مسلمانان به محور اتّحاد ، دست يابند ، محبّت اهل بيت عليهم السلام را واجب كرده است :
«قُل لَا أَسْـئلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَا الْمَوَدَّةَ فِى الْقُرْبَى ».بگو : «بر اين [رساندن پيام] ، هيچ مزدى از شما نمى خواهم ، مگر دوستى در باره خويشاوندان [نزديكم]»[13]
بنا براين ، كسى نمى تواند بگويد : من مسلمانم و قرآن را قبول دارم ؛ ولى اهل بيتِ پيامبر صلى الله عليه و آله را دوست ندارم ؛ زيرا همان طور كه آمد ، خطاب به اهل بيت عليهم السلام مى گوييم : «وَ لَكُمُ المَوَدَّةُ الواجِبَةُ ؛ يكى از حقوق شما ، وجوب دوستى است» .
اين دوستى، مى تواند همه مسلمانان جهان را به هم پيوند دهد و زمينه حكومت جهانى اسلام را فراهم سازد ، كه به اذن خدا، در آينده ، چنين خواهد شد .
پذيرفته شدن واجبات
«وَ بِمُوالاتِكُمْ تُقْبَلُ الطّاعَةُ المُفْتَرَضَةُ ؛ به وسيله ولايت شما ، عبادات واجب ، پذيرفته مى شوند»
این جمله، اشاره به اين است كه ولايت و محبّت اهل بيت عليهم السلام ، شرط قبولىِ اعمال است و بدون آن، هيچ عملى نزد خداوند متعال، پذيرفته نيست، چنان كه از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله روايت شده كه فرمود :
« سوگند به آن كه مرا به حق، به پيامبرى بر انگيخت، اگر كسى با عمل هفتاد پيامبر، به بارگاه حق وارد شود ، امّا ولايت ما اهل بيت را به همراه نياورد ، خداوند ، هيچ عمل واجب و مستحبّى را از او نخواهد پذيرفت.» [14]
اين سخن ، بدين معناست كه بدون دوستى اهل بيت عليهم السلام ، برنامه هايى كه اسلام براى تكامل انسان آورده ، نمى تواند اثربخش باشد .
به بیان ديگر، آنچه مى تواند برنامه هاى اسلام را در جهت سعادت و خوش بختى انسان، قرار دهد ، نظام اسلامى است ، و چنين نظامى ، تنها ، با محور قرار گرفتن خاندان پيامبر صلى الله عليه و آله، امكان تحقّق دارد . بنا بر اين بدون ولايت و محبّت آنان ، هيچ عملى پذيرفته نيست .
شفاعت اهل بيت عليهم السلام
پس از بيان بركات ولايت و دوستى اهل بيت عليهم السلام ، در پايان اين بخش ، به موقعيت والاى آنان نزد خداوند، اشاره مى شود .
« وَ لَكُمُ الْمَوَدَّةُ الْواجِبَةُ وَ الدَّرَجاتُ الرَّفيعَةُ وَ الْمَقامُ الْمَحْمُودُ وَ الْمَكانُ الْمَعْلُومُ عِنْدَ اللّهِ عز و جل وَ الْجاهُ الْعَظيمُ وَ الشَّأْنُ الكَبيرُ وَ الشَّفاعَةُ الْمَقْبُولَة؛و [ تنها ] دوستى شماست كه بر همگان ، واجب است، و درجات بلندمرتبه و مقامِ پسنديده شده و جايگاه مشخّص نزد خداوند عز و جل، و منزلت والا و مرتبت سِتُرگ و شفاعت پذيرفته شده، از آنِ شماست. »
جملات پايانى اين بخش از «زيارت جامعه کبیره» ، به آخرين بركات ولايت و محبّت اهل بيت عليهم السلام براى پيروان آنها ، اشاره دارد كه عبارت است از : شفاعت در روز قيامت، و «مقام محمود»، همان مقام شفاعت كبراست كه ويژه خاندان پيامبر صلى الله عليه و آله است . آنان، از اين موقعيت بس والا، نزد خداوند متعال ، در قيامت براى هدايت دوستان خود، به بهشت و ترفيع درجه آنان، بى نهايت بهره مى برند . از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله روايت شده كه فرمود :
به دوستى ما اهل بيت، چنگ زنيد؛ زيرا هر كس خداوند عز و جل را، در حالى كه ما را دوست داشته باشد، ديدار كند، با شفاعت ما به بهشت مى رود.[15]
________________________________________
پی نوشت:
[1] لغت نامه دهخدا
[2] بحار الأنوار، ج ۸۱، ص ۲۷۴ : «أهلُ البَيتِ أَدرى بِما فِى البَيتِ».
[3] الكافى ، ج ۱ ، ص ۵۳ ، ح ۱۴ .
[4] مقتل الحسين عليه السلام ، ج ۱ ، ص59: فَوَ اللّهِ ما أحَبَّهُم أحَدٌ إلّا رَبِحَ الدُّنيا وَالآخِرَة .
[5] الأمالى ، طوسى ، ص ۵۸۳ ، ح ۱۲۰۷ .
[6] . ينابيع المودّة ، ج ۳ ، ص ۴۵۵ ، و ۴۶۰ .
[7]. سلسلة الذَّهَب ، يعنى زنجيره طلايى . از آن رو كه امام رضا عليه السلام ، حديث را با ذكر اسامى اجداد مطهّرش به پيامبر صلى الله عليه و آله و جبرئيل عليه السلام رسانده ، به «سلسلة الذّهب» مشهور شده است
[8]. دو اتاقك چوبين روباز يا داراى سايبان كه آنها را در طرفين شتر يا اسب مى بندند و در هر اتاقك ، مسافرى مى نشيند و در قديم ، وسيله حمل و نقل مسافران بوده است (فرهنگ معين ، ج ۳ ، ص ۲۹۱۱)
[9] التوحيد، ص ۲۵ ، ح ۲۳.
[10] الأمالى ، صدوق ، ص ۲۵۹ ، ح ۱.
[11] سوره مائده ، آيه ۳ .
[12] الأمالى ، طوسى ، ص ۲۹۶ ، ح ۵۸۲ .
[13] سوره شورا ، آيه ۲۳ .
[14] . الأمالى ، مفيد ، ص ۱۱۵ ، ح ۸ .
[15] المعجم الأوسط ، ج ۲ ، ص ۳۶۰ ، ح ۲۲۳۰ .
منبع:
پایگاه اطلاع رسانی حدیث شیعه (با تلخیص)
کانال قرآن و حدیث را درشبکه های اجتماعی دنبال کنید.
