شرح زیارت امین الله؛ « وَ مَوَائِدَ الْمُسْتَطْعِمِينَ مُعَدَّةٌ »؛ نیاز موجودات به خدا جهت حفظ بقای خود

نیاز موجودات در بقاء به خداوند

 معلول تمام وجودش نیاز به علت بالذات و حق تعالی می باشد . چه در حال حدوث یا در حال بقاء و اگر لحظه ای افاضه او قطع شود معلول عین عدم خواهد بود .

از این جهت هر چیزی که در بقاء به آن نیاز دارد نیز باید از طرف او افاضه شود . معلول اگر موجود مادی باشد که وجودش علاوه بر علت فاعلی به شرایط و زمینه های مادی بستگی دارد، آنها نیز باید از حق تعالی افاضه شود تا زمینه بقاء معلول موجود باشد .

یکی از آن زمینه ها طعام است برای موجوداتی که احتیاج به غذا دارند تا جزء وجودشان گردد و مستمراً به جای آن اجزایی که هضم می شود و فرسوده شده و نابود می گردد قرار گیرد و موجود به واسطه قوه جاذبه اش، آن را جایگزین جزء تحصیل شده کند . مانند گیاهان و حیوانات و انسانها، که مواد اولیه این عالم را به حسب ساختمان وجودی خود، به اندازه معین مستمراً می گیرند و جزء وجود خود می کنند . سپس بعد از مدتی مواد زایده را دفع می کنند . تا زمان معینی که مرگشان فرا رسد با شدت و ضعف این فعالیت تداوم دارد .  ولی تمامی این فعالیتها در تحت ربوبیت حق تعالی قرار دارد .

از این جهت قرآن کریم می فرماید:

قل اغیر الله اتخذ ولیا فاطر السموات و الارض و هو یطعم و لایطعم : بگو ای پیامبر! آیا غیر خدا را ولی و سرپرست خود قرار دهم در حالی که ایجاد کننده آسمانها و زمین است که اطعام می کند ولی طعام نمی خورد ؟ (1) 

لکن در میان موجودات حیوان و انسان است که برای فراهم شدن و نزدیک شدن این زمینه ( اطعام ) برای قوه جاذبه و هاضمه اش باید فعالیتی بکند . ولی باید متوجه بود که هیچ گونه استقلال در کسب و سایر امور مربوط در بقاء ندارد .

با توجه به این امور است که پیامبر توحیدی حضرت ابراهیم علیه السلام می فرماید:

الذی خلقنی فهو یهدین والذی هو یطعمنی و یسقین : پروردگار عالمیان، آن کسی است که مرا خلق کرده و هدایتم نموده است و آن کسی است که مرا می خوراند و می نوشاند . (2) 

 بنابراین چنین موجوداتی با توجه به مرتبه وجودی خود، تکویناً از خداوند متعال طلب اطعام می کنند . هر چند توجه آگاهانه به آن نداشته باشند و خداوند هم با ایجاد زمینه ها به این تقاضای وجودی دائماً جواب مثبت می دهد . لکن کمال انسان در این است که به این حقیقت توجه آگاهانه داشته باشد . پس باید همواره در رفع این نیازمندی به او توجه داشت و از او آن را درخواست نمود  هرچند به حسب ظاهر وظیفه داریم در این راه تلاشی بکنیم .    

از این جهت ائمه علیهم السلام با دستورات مستحبی ما را به این حقیقت متوجه می کنند و به عنوان نمونه فرموده اند :

مستحب است  (3) هنگام داخل شدن در بازار برای طلب کسب دعاهایی خوانده شود که از طلب فضل و برکت از خداوند متعال در رزق حکایت می کند و نیز هنگام خوردن غذا دعا و اذکاری وارد شده است (4)  که بر این مطلب دلالت می کند .

 آن اینکه با پیمودن راههای ظاهری در تحصیل طعام و آماده کردنش در سر سفره و دست دراز کردن به سوی آن برای رفع گرسنگی، سیرکننده را خداوند بدانیم که به واسطه اسباب ظاهری این کمال را ظهور می دهد و این دیدگاه توحیدی است که از شرک خفی خالی می باشد .

همان طور که امام صادق علیه السلام فرمود:

از مصادیق شرک خفی آن است که  کسی بگوید اگر فلانی نبود هلاک می شدم و اگر فلانی نبود حتماً به فلان چیز می رسیدم و اگر فلانی نبود عیالم ضایع می شدند . آیا نمی بینی که برای خدا در ملکش شریک قائل شده است که او را رزق می دهد و از او مشکلات را دفع می کند؟

روای عرض کرد: این طور بگوید:؟ اگر خدا بر من منت نمی نهاد به واسطه فلانی، حتماً هلاک می شدم ؟

حضرت فرمودند:

بله . این طور اشکال ندارد . (5)

بنابراین امکان دارد که بعضی از اطعامهای خداوند به سبب مصالحی مانند اتمام حجت بر قومی یا نشان دادن جلالت قدر کسی از غیر راههای عادی باشد .

همان طور که خداوند به واسطه دعای حضرت عیسی علی نبینا و علیه السلام پس از تقاضای حواریین، مائده ای از آسمان بر ایشان نازل کرد . (6)  و آن حضرت فرمود:

شرطش تقوای با ایمان است .

همچنین  برای نشان دادن مرتبه تقوی و ایمان حضرت مریم علیهاالسلام، برای آن حضرت رزق آسمانی فرو فرستاد . (7)

البته نسبت به اولیای دیگر نیز گاهی خداوند متعال این گونه بوده است . مانند (8) نزول مائده بهشتی بر پیامبر اکرم و اهل بیت گرامش علیهم السلام. 

 ممکن است مقصود از این فراز از دعا، آماده بودن غذاهای معنوی برای طالبین آن از طرف خداوند متعال باشد . یعنی خداوند متعال علاوه بر اینکه برای حیات حقیقی(9 ) انسان زمینه هایی را فراهم کرده است مانند ارسال رسولان و انزال کتب آسمانی، برای کسانی که از ایشان تبعیت کنند طعامهای معنوی که موجب وسیع شدن حیات معنوی آنها می شود نیز آماده کرده است .

همان طور که در بحثهای گذشته به آنها اشاره شد . لکن در این قسمت از آنها به طعام معنوی تعبیر شده است . 

پی نوشت : 

1- انعام : 14.

2- شعراء: 79 و 78.

3- فروع کافی ، ج 5، ص 155، روایت 2 و 1.

4- همان ، ج 6، ص 294، روایت 22 و 16 و 15 و 12 و 10 و 8.

5- بحارالانوار، ج 72، ص 99، روایت 27.

6 - مائده : 115 - 112.

7- آل عمران : 37.

8- بحارالانوار، ج 37، ص 107 - 99.

9- نحل : 97، انفال : 24.

منبع :

سیمای مخبتین (شرح زیارت امین الله)، شیخ محمود تحریری