أَصْحابُ اْلأَیْکَةِ

"عبرت" واژه ای است که قرآن بعد از بیان شرح حال گذشتگان به کار برده است: «لَقَدْ كانَ في‏ قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لِأُولِي الْأَلْباب‏...» (یوسف/111) تا معلوم شود چرا بخشی از آیات قرآن به داستان مردمان هزاران سال پیش اختصاص دارد.

یک گروه از این مردم مایه عبرت « أَصْحابُ اْلأَیْکَةِ » هستند.که در چند آیه از قرآن از آنان نام برده شده است.  "ایکه" یعنی  "درخت" و به دلیل این که محل زندگی این قوم، که درختان انبوه داشت اینگونه نام گذاری شده بودند.پیامبر این قوم همان جناب «شعیب» بوده که «اصحاب مدین» را هم  به خدا پرستی دعوت کرده بود.

اما اینکه چطور «اصحاب الایکه» مایه عبرت شدند:

یک دلیلش تکذیب پیامبرشان بود که دیگر اقوامی که نابود شدند هم همین راه را رفته بودند. «کَذَّبَ أَصْحابُ اْلأَیْکَةِ الْمُرْسَلینَ»(شعراء/176) ؛ اصحاب ایکه رسولان را تکذیب کردند.   و اینکه او را جادو شده و دروغگو خواندند: «قالوا اِنَّما اَنتَ مِنَ المُسَحَّرین.  وما اَنتَ اِلاّ بَشَرٌ مِثلُنا واِن نَظُنُّکَ لَمِنَ الکذِبین» (سوره شعراء، 185‌‌و 186)؛ آنها گفتند: تو فقط از افسون‏شدگانى. تو بشرى همچون مايى، تنها گمانى كه درباره تو داريم اين است كه از دروغگويانى.

بعد از آن هم  تمسخر گونه از او خواستند که عذابشان را زودتر بفرستد و برای قیامت نگاه ندارد: «... وقالوا رَبَّنا عَجِّل لَنا قِطَّنا قَبلَ یَومِ الحِساب»(ص/16). و [به استهزاء] گفتند: پروردگارا، نصيب ما را [از آن عذاب‏هايى كه وعده مى‏دهى] پيش از روز حساب زودتر ده.

حتی خودشان برای خداوند تعیین تکلیف کردند که چه عذابی برای آنان بفرستد: «فَاَسقِط عَلَینا کِسَفًا مِنَ السَّماءِ اِن کُنتَ مِنَ الصّدِقین» (سوره شعراء/ 187) پس پاره‏هايى از آسمان را بر سر ما فرو افكن اگر از راستگويانى.

اما ویژگی خاص این گروه «کم فروشی» و خسارت زدن به یکدیگر بود. بیشتر پول می گرفتند و کمتر جنس میدادند. شاید اگر در زمان ما بودند مثلاً گندمهایشان را با خاک مخلوط می کردند و تحویل سیلو می دادند یا میوه های خوب را روی صندوق میوه می گذاشتند و فاسد ها را زیر یا مثلاً جنس دست دوم را به جای نو غالب می کردند و ... حضرت شعیب هم حرفش با آنها این بود که « أَوْفُوا الْکَیْلَ وَ لا تَکُونُوا مِنَ الْمُخْسِرینَ وَ زِنُوا بِالْقِسْطاسِ الْمُسْتَقیمِ وَ لا تَبْخَسُوا النّاسَ أَشْیاءَهُمْ وَ لا تَعْثَوْا فِی اْلأَرْضِ مُفْسِدینَ» (شعراء/181 تا 183) ؛حق پیمانه را ادا کنید (و کم فروشی نکنید) ، و دیگران را به خسارت نیفکنید و با ترازوی صحیح وزن کنید و حق مردم را کم نگذارید ، و در زمین تلاش برای فساد نکنید ».

سرنوشت این قوم چه شد؟

همان شد که خودشان خواسته بودند. «فَكَذَّبُوهُ فَأَخَذَهُمْ عَذابُ يَوْمِ الظُّلَّةِ إِنَّهُ كانَ عَذابَ يَوْمٍ عَظيمٍ» (شعراء/189)سرانجام او را تكذيب كردند، و عذاب روز سايبان (سايبانى از ابر صاعقه ‏خيز) آنها را فراگرفت؛ يقيناً آن عذاب روز بزرگى بود. 

نویسنده:سید مهدی خدایی