احکام تیمم

فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَيَمَّمُوا صَعِيداً طَيِّباً؛ «[اگر] آب [براى غسل يا وضو] نيابيد، با خاك پاكى تيمم كنيد».(سوره نساء آیة 43)

 تیمم

تیمم در لغت به معنای قصد واراده کردن است و در اصلاح فقه عملی است که در شرایط خاص جایگزین وضو وغسل می شود.

شیوه تیمم:

تیمم به این صورت انجام می گیرد :ابتدا کف دو دست را بر روی چیزی که تیمم برآن جایز است،می زنیم.سپس هر دو دست را بر تمام پیشانی و دو طرف آن از جایی که موی سر می روید تا ابروها وبالای بینی می کشیم. بعد با کف دست چپ، برتمام پشت دست راست از مچ تا سر انگشتان و درآخرکف دست راست را بر تمام پشت دست چپ می کشیم انگشتان هم جز کف دست است.

تیمم دو فایده و فلسفه مهم دارد:

1.فایده بهداشتی:

خاک به جهت داشتن باکتری های فراوان، می تواند آ لودگی ها را از بین ببرد.این باکتری ها معمولا در سطح زمین که ازهوا و نور آفتاب بهتر استفاده می کنند فراوانند.از این نظر خاک می تواند تا حدودی جانشین آب شود. با این تفاوت که آب حلال است یعنی میکروب ها را حل کرده و با خود می برد؛ ولی خاک میکروب کش است وخاکی این اثر بخشی را دارد که کاملا پاک باشد. از این رو قرآن از آن به طیب تعبیر کرده است.

2.فایده اخلاقی:

تیمم یکی از عبادات است؛زیرا انسان پیشانی خود را که شریف ترین عضو اوست با دستی که بر خاک زده ،لمس می کند تا فروتنی وتواضع خود را در پیشگاه خداوند متعال آشکار سازد و به دنبال این کار،متوجه نماز و یا سایر عباداتی شود که در آن وضو وغسل شرط است. به این ترتیب تیمم در پرورش روح تواضع و عبودیت وشکر گزاری در بندگان اثر دارد.

تیمم بر دو نوع است:

تیمم بدل از وضو وتیمم بدل از غسل. کسی که وظیفه اش تیمم است ،تا هنگامی که عذر او باقی است ، می تواند تمام کارهایی را که با وضو وغسل انجام می دهد ، با تیمم به جا آ ورد. اگر یکی از امور باطل کننده وضو، از او سر بزند تیممش باطل می شود .باید دانست که تیمم تنها بر زمین وهر چه که این عنوان  بر آن صدق می کند( خاک،ریگ،کلوخ،سنگ مرمر وسایر اقسام سنگ ها اگر پاک باشند)جایز است.

در چه مواردی باید تیمم کرد؟

1. وقت تنگ باشد.

2.دسترسی به آب نباشد.

3.آب برای انسان ضرر داشته باشد.

4.بدن یا لباس او نجس بوده وآب بیش از تطهیر آن نیست ولباس دیگری ندارد.

5.اگر آب را به مصارف وضو یا غسل برساند،افراد مربوط با او از تشنگی هلاک یا بیمار می شوند ویا به سختی می افتند.

تیمم بدل از وضو و غسل هیچ تفاوتی با هم ندارند

آیا بعد از تیمم بدل از غسل،تیمم بدل از وضو نیز لازم است؟

همه مراجع(به جز سیستانی، مکارم و نوری):در تیمم بدل از غسل جنابت،برای نماز،وضو یا تیمم بدل از وضو لازم نیست؛ ولی در تیمم بدل از سایر غسل ها،یرای نماز وضو یا تیمم بدل از وضو لازم است.

آیات عظام سیستانی،مکارم ونوری:خیر،لازم نیستبرای نماز،وضو یا تیمم بدل از وضو بگیرد(خواه غسل جنابت باشد یا غسل های دیگر)،به جز غسل استحاضه متوسطه؛ ولی اگر به جا آورد بهتر(احتیاط مستحب)است.

آیا لازم است محل تیمم گرد وغبار هم داشته باشد؟

آیات عظام امام، بهجت،خامنه ای،صافی،فاضل ونوری:خیر؛ولی مستحب است گردی هم داشته باشد.

آیات عظام تبریزی،سیستانی و وحید: تا آنجا که امکان دارد،بنابر احتیاط واجب باید گردی هم داشته باشد.

آیة الله مکارم:تا آنجا که امکان دارد،باید گردی هم داشته باشد.

آیا کسی که وظیفه اش به جای غسل تیمم بوده ، می تواند دست به قرآن بزند ویا به مسجد یرود؟

آیات عظام امام ونوری: اگر به جهت ضرر داشتن آب و مانند آن ، تیمم کرده در صورتی که تیمم وعذرش باقی است می تواند کارهای یاد شده را انجام دهد.اما اگر به جهت تنگی وقت، به جای غسل تیمم کرده است،بنابر احتیاط واجب نمی تواند.

آیات عظام بهجت،تبریزی،سیستانی، خامنه ای،صافی،فاضل و وحید: اگر به جهت ضرر داشتن آب ومانند آن،تیمم کرده در صورتی که تیمم وعذرش باقی است می تواند کارهای یاد شده را انجام دهد.اما اگر به جهت تنگی وقت، به جای غسل تیمم کرده است،نمی تواند.

آیة الله مکارم: اگر تیمم وعذرش باقی است،می تواند کارهای یاد شده را انجام دهد.

كسى كه وظيفه‏اش تيمم است، اگر به علت شكستگى يك دست نتواند آن را به پيشانى برساند، تكليف او چيست؟

همه مراجع: با دست سالم تيمم كند

کسی که صورتش سوخته و نتواند دستان خود را برای تیمم بر صورت بکشد وظیفه او چیست؟

 آیة الله لنکرانی: اگر تمام صورت در اثر سوختگی با باند و دارو گرفته شده باشد ولی روی باندها پاک باشد با تری و رطوبت کف دست، به نیت وضوی جبیره صورت، روی باندها دست بکشید، (و اگر روی باند نجس است پارچه یا چیزی روی باند ببندید و روی آن پارچه دست تر بکشید)؛ و پس از شستن صورت دست راست و چپ را که سالم هستند را به صورت معمول وضو بدهید. و احتیاطاً تیمم هم ضمیمه کنید یاحقّ.

اگر شخصی به دلیل نازک بودن ناخن های خود از لاک استفاده کند آیا تیمم درست است؟

آیات عظام لنکرانی وصافی: مجرد نازک بودن ناخن مجوّز تیمم نیست، بلکه باید لاک ناخن پاک شود و جهت نماز وضو گرفته شود.

آیة الله سیستانی:لاک ناخن های دست و پا برای غسل باید پاک شود و همچنین باید لاک ناخنهاى دست برای وضو و تیمم پاک گردد و کافی است یک ناخن از انگشتان پا بدون لاک باشد تا برای وضو بر روی آن مسح نمایید.

آیة الله مکارم:انگشتان دست باید در موقع وضو و غسل از لاک پاک شود، ولی در انگشتان پا اگر یک انگشت خالی از لاک باشد (غیر از انگشت کوچک) و بر روی آن مسح بکشند وضو صحیح است.
 
آیة الله نوری:باید برای نماز مانع برطرف شود.
 

منابع:

رساله دانشجویی، سید مجتبی حسینی

سایت نیک صالحی