چهل حدیث صبر و مقاومت
۱۲ مهر ۱۴۰۱ 0 معارف1. معناى صبر
عَنْ عَلِىٍّ عليه السلام قالَ:
اَلصَّبْرُ اَنْ يَحْتَمِلَ الرَّجُلُ ما يَنُوبُهُ، وَ يـَكْظِمُ ما يَغْضِبـُهُ.
[ غرر الحكم، چاپ دانشگاه تهران، ج 2 / 1874]
امام على عليه السلام فرمود: صبر آن است كه انسان مصيبتى را كه به او مى رسد تحمّل كند و خشم خود را فرو برد.
2. ريشه صبر
عَنْ عَلِىٍّ عليه السلام قالَ:
اَصْلُ الصَّبْرِ حُسْنُ الْيَقينِ بِاللّه ِ.
[ غرر الحكم، 2 / 3184]
امام على عليه السلام فرمود: ريشـه صــبر، ايمان نيكو و عقيده استوار به خداوند است.
3. اقسام صبر
عَنْ عَلِىٍّ عليه السلام قالَ:
اَلصَّبْرُ، اِمّا صَبْرٌ عـَلَى الْمُصِيبـَةِ، أَوْ عـَلَى الطّـاعـَةِ، أَوْ عَنِ الْمَعْصِيَةِ وَهذَا الْقِسْمُ الثّالِثُ أَعْلى دَرَجَةً مِنَ الْقِسْمَينِ الاَْوَّلَيْنِ.
[ ميزان الحكمه، نشر دفتر تبليغات اسلامى، 5/10101]
از امام على عليه السلام است كه فرمود: صبر يا بر مُصيبت است، يا بر اطاعت خدا، يا در مقابل معصيت است، كه قسم سوّم از دو قسم قبلى با ارزش تر است.
4. انگيزه‌هاى صبر
عَنْ رَسُولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله قالَ:
اَلصَّبْرُ عَلى اَرْبَعِ شُعَبٍ: اَلشـَّوْقُ وَ الشـَّفَـقَةُ وَالزَّهادَةُ، وَ التَّرقُّبُ، فَمَنِ اشْتاقَ اِلَى الْجَنَّةِ سَلا عَنِ الشَّـهَواتِ، وَ مَنْ اَشْفَقَ عَنِ النّارِ رَجَعَ عَنِ الْمُحَرَّماتِ، وَ مَنْ زَهِـدَ فِى الدُّنْيا تـَهاوَنَ بِالْمُصيباتِ، وَ مَنِ ارْتَقَبَ الْمَوْتَ سـارَعَ فِى الْخَيْراتِ.
[ ميزان الحكمة، 5/10133]
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: صبر چهار شعبه دارد: اشتياق، هراس، وارستگى، و انتظار. پس هر كس مشتاق بهشت است بايد از شهوات بيرون برود. و كسى كه از آتش مى ترسد بايد از گناهان برگردد، و كسى كه نسبت به دنيا زهد مى ورزد، بايد گرفتارى را سبك بشمارد، و كسى كه در انتظار مرگ است بايد در كارهاى خوب بشتابد.
5. جايگاه صبر
قالَ اَميرُ الْمُؤْمِنينَ عليه السلام:
اَلصَّبْرُ فِى الاُْمُورِ بِمَنْزِلَةِ الرَّأْسِ مِنَ الْجَسَدِ فَاِذا فارَقَ الرَّأْسُ الْجَسَدَ فَسَدَ الْجَسَدُ فَاِذا فارَقَ الصَّبْرُ الاُْمُورَ فَسَدَتِ الاُْمُورُ.
[ بحارالانوار، نشر كتابفروشى اسلاميه، 71/73]
امام على عليه السلام فرمود: صبر در كارها همانند سر در بدن است، همانطور كه وقتى سر از بدن جدا شود، بدن فاسد مى شود، هنـگامى هـم كه صبر از كارها جـدا شود كـارها تبـاه مى شـود.
6. حكومت صبر
قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله:
عَلَيْكَ بِالْعِلْمِ فَاِنَّ الْعِلْمَ خَليلُ الْمُؤْمِنِ، وَالْحِلْمَ وَزيرُهُ، وَالْعَـقْلَ دَليلُهُ، وَالْعَـمَلَ قَيِّمُهُ، وَالرِّفْـقَ اَبُـوهُ، وَاللِّـينَ اَخُـوهُ، وَالصَّبْرَ اَميرُ جُنُودِهِ.
[ نهج الفصاحه، نشر سازمان انتشارات جاويدان، ح 1961]
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: بر توباد علم، كه علم دوست مؤمن است، وبردبارى وزير مؤمن است، وخرد راهنماى اوست، وعمل سرپرست او، ومدارا كردن پدر او، وملايمت برادر او، وصبر امير سپاهيان اوست.
7. صبر دشمن سختيها
قالَ عَلِىٌّ عليه السلام:
اَقوى عَدُوِّ الشَّدآئِدِ الصَّبْرُ.
[ غرر الحكم، 2/2908]
امام على عليه السلام فرمود: قويترين دشمن سختيها صبر و شكيبايى در برابر آنهاست.
8. صبر، ستون ايمان
قالَ عَلِىٌّ عليه السلام:
اِلْـزَمـُوا الصـَّبْرَ فَاِنَّهُ دِعامَةُ الاِْيْمانِ وَمِلاكُ الاُْمُورِ.
[ غرر الحكم، 2/2542]
امام على عليه السلام فرمود: هميشه همراه صبر و شكيبائى باشيد كه آن ستون ايمان و قوام كارهاست.
9. صبر، دژِ استوار
قالَ عَلِىٌّ عليه السلام:
عَلَيْكَ بِالصَّبْرِ، فَاِنَّهُ حِصْنٌ حَصينٌ وَ عِبادَةُ الْمُؤقِنينَ.
[ غرر الحكم، 4/6134]
امام على عليه السلام فرمود: بر تو باد به صبر، كه صبر دژى استوار است، و عبـادت اهـل يقـين بـه شـمار مى رود.
10. صبر، سلاح مؤمن
قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله:
نِعْمَ سِلاحُ الْمُؤْمِنِ الصَّبْرُ وَ الدُّعآءُ.
[ نهج الفصاحه، 3128]
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: چه نيكو سلاحى است صبر و دُعا براى مؤمن.
11. رابطه صبر و ديـن
قالَ اَميرُ الْمُؤْمِنينَ عليه السلام:
اَيُّهَا النّاسُ عَلَيْكُمْ بِالصَّبْرِ فَاِنَّهُ لاديِنَ لِمَن لا صَبْرَلَهُ.
[ بحارالانوار، 71/92]
امام على عليه السلام فرمود: مردم! بر شما باد صبر و شكيبائى، چون كسى كه صــبر نداشـته باشد، دين نخواهـد داشت.
12. صبر و ايمان
قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله:
اَلاْيْمانُ نِصْفانِ، نِصْفٌ فِى الصَّبْرِ وَ نِصْفٌ فِى الشُّكْرِ.
[ نهج الفصاحه /1070]
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: ايمان دو نيمه دارد، نيمى از آن در صبر است، و نيمى از آن در شُكر نهفته است.
13. صبر و بهشت
عَنْ اَبِى جَعْفَرٍ عليه السلام قالَ:
اَلْجَنَّةُ مَحْفُوفَةٌ بِالْمَكارِهِ وَ الصَّبْرِ فَمَنْ صَبَرَ عَلَى الْمَكارِهِ فِى الدُّنْيا دَخَلَ الْجَنَّةَ، وَ جَهَنَّمُ مَحْفُوفَةٌ بِاللَّذّاتِ وَ الشَّهواتِ، فَمَنْ اَعْطى نَفْسَهُ لَذَّتَها وَ شَهْوَتَها دَخَلَ النّـارَ.
[ اصول كافى، ج 2/73، ح 7، مكتبة الاسلامية، تهران 1388 ه]
امام باقر عليه السلام فرمود: بهشت آميخته به سختيها و صبر و بُردبارى است، پس هر كس در دنيا بر سختى ها شكيبا و صبور باشد، وارد بهشت مى شود، و جهنّم آميخته به شهوات و خوشگذرانيهاست. پس هر كس خواسته ها و شهوات نفس خود را تأمين كند، وارد آتش مى شود.
14. صبر در گرفتاريها
عَنْ عَلِىٍّ عليه السلام قالَ:
لايـَذُوقُ الْمَرْءُ مِنْ حَقيقَةِ الاِْيْمـانِ حَتّى يَكُونَ فيه ثـَلاثُ خِصالٍ: اَلْفِقْهُ فِى الدّينِ وَ الصَّبْرُ عَلَى الْمَصائِبِ وَ حُسْنُ التَّقْدِيرِ فِى الْمَعاشَ.
[ بحارالانوار، 71/85]
امام على عليه السلام فرمود: مرد حقيقت ايمان را نمى چشد تا اينكه داراى سه خـصلت شـود:
۱ ـ به مسائل دينى آگاهى كامل داشته باشد.
۲ ـ در گرفتاريها صبور باشد.
۳ ـ در زندگى حساب و اندازه داشته باشد.
15. صبر و پيروزى
عَنْ عَلِىٍّ عليه السلام قالَ:
اَلصَّبْرُ كَفِيلٌ بِالظَّفَرِ.
[ غرر الحكم، 1/760]
امام على عليه السلام فرمود: صبر ضامن پيروزى است.
صبر و ظفر هر دو دوستان قديمند بر اثر صبر نوبت ظفر آيد
16. صبر و فقر
قالَ عَلِىٌّ عليه السلام:
اَلصَّبْرُ جُنَّةٌ مِنَ الْفاقَةِ.
امام على عليه السلام فرمود: صــبر و بردبـارى سپرى در برابر فقر است.
17. صبــر
عَنْ عَلِىٍّ عليه السلام:
اَلصَّبْرُ اَحْسَنُ حُلَلِ الاِْيْمانِ وَ اَشْرَفٌ خـَلائِقِ الاِْنْسـانِ.
[ غرر الحكم، 2/1893]
از امام على عليه السلام است كه فرمود: صــبر، بهترين جـامه هاى ايمـان و از برترين ويژگيهاى اخلاقى انسان است.
18. صبر، گنج بهشتى
قالَ النَّبِىُّ صلي الله عليه و آله:
اَلصَّبْرُ كَنْزٌ مِنْ كُنُوزِ الْجَّنَّةِ.
[ بحارالانوار، 82/137]
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله فرمود: صـبر و شـكيبـائى گنجى از گنجهاى بهشت است.
19. صبر، صفت انبياء عليهم‌السلام
قالَ اَميرُ الْمُؤْمِنينَ عليه السلام:
اِنَّ الصَّبْرَ وَ حُسْنَ الْخُلْقِ وَ الْبِرَّ وَ الْحِلْمَ مِنْ اَخْلاقِ الاَْنْبِيآءِ.
[ بحارالانوار، 71/92]
امام على عليه السلام فرمود: صبر و شكيبائى و اخلاق نيكو و حلم و بُردبارى از اخـلاق پيـامـبران اسـت.
20. صبر، صفت مؤمن
قالَ اَبُو عَبْدِ اللّه ِ عليه السلام:
اَلْمُؤْمِنُ صَبُورٌ فِى الشَّدائِدِ، وَقُورٌ فِى الزَّلازِلِ، قَنُـوعٌ بِمـا اُوتِىَ، لايَعْـظِمُ عَلَيْهِ الْمَصـائِبُ…
[ بحارالانوار، 82/133]
امام صادق عليه السلام فرمود: مؤمن در سختيها صبور و در مقابل اضطرابها باوقار است، بدانچه به او داده شده قانع است، و گرفتاريها نزد او بزرگ نيست.
21. صبر، بهترين عبادت
قالَ اَميرُ الْمُؤْمِنينَ عليه السلام:
اَفْضَلُ الْعِبـادَةِ الصَّـبْرُ وَ الصَّمْتُ وَ اِنْتِظارُ الْفَرَجِ.
[ بحارالانوار، 71/96]
امام على عليه السلام فرمود: برترين پرستش خدا صبر و شكيبائى، سكوت و انتظار فرج است.
22. ثواب صبر
عَنْ عَلِىٍّ عليه السلام قالَ:
ثَوابُ الصَّبْرِ اَعْلَى الثَّوابِ.
[ غرر الحكم، 3/4694]
امام على عليه السلام فرمود: پاداش صبر، بالاترين پاداشهاست.
23. صبر فقراء
قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله:
اَلصـَّبْرُ حَـسَن وَلكِنْ فِى الْفُقَراءِ اَحْسَنُ.
[ نهج الفصاحه، 2006]
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: صبر نيكوست ولى در فقراء نيكوتر است.
24. صـبر محبوبترين جرعه
قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله:
ما مِنْ جُرْعَةٍ اَحَبُّ اِلَى اللّه ِ مِنْ جُرْعَةِ غَيْظٍ كَظَمَها رَجُلٌ، اَوْ جُرْعَةِ صَبْرٍ عَلى مُصيبَةٍ.
[ نهج الفصاحه، 2564]
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: هيچ جرعه اى از جُرعه خشمى كه مردى فرو برد، يا جرعه صبرى كه بر مصيبتى نوشيده شود، پيش خدا محبوبتر نيست.
25. نتيجـه صبر و شكيبائى
قالَ عَلِىٌّ عليه السلام:
اِنْ صَبَرْتَ اَدْرَكْتَ بِصَبْرِكَ مَنازِلَ الاَْبْرارِ وَ اِنْ جَزَعْتَ اَوْرَدَكَ جَزَعُكَ عَذابَ النّارِ.
[ غرر الحكم، 3/3713]
امام على عليه السلام فرمود: اگر صبر كنى به مقام و منزلت نيكان مى رسى، و اگر بى تابى كنى، آن تو را به آتش وارد مى كند.
26. عاقبت صبر
قالَ الصّادِقُ عليه السلام:
اَلصَّبْرُ يُعَقِّبُ خَيْراً، فَاصْبِرُوا تَظْفُرُوا.
[ بحارالانوار، 71/96]
امام صادق عليه السلام فرمود: عاقبت صبر و شكيبائى خير است، بنابراين صبر كنيد، تا پيروز شويد.
صبر تلخ است وليكن عاقبت ميوه شيرين دهد پر منفعت
27. صبر مقدّمه رستگارى
قالَ عَلِىٌّ عليه السلام:
اِنَّكَ لَنْ تُدْرِكَ ما تُحِبُّ مِنْ رَبِّكَ اِلاّ بِالصَّبْرِ عَمّا تَشْتَهى.
[ غرر الحكم، 3/3794]
امام على عليه السلام فرمود: تو به آنچه كه دوست دارى از پروردگارت بتو برسد (بهشت) دست نمى يابى مگر اينكه در مقابل خواسته هاى نفسانى مقاومت كنى.
28. صبر و پيروزى
قالَ عَلِىٌّ عليه السلام:
مَنْ رَكِبَ مَرْكَبَ الصَّبْرِ اِهْتَدى اِلى مِضْمارِ النَّصْرِ.
[ بحارالانوار، 78/79]
امام على عليه السلام فرمود: كسى كه بر مركب صبر و بردبارى سوار شُد به ميدان پيروزى خواهد رسيد.
29. نتيجه بى‌صبرى
عَنِ الْباقِرِ عليه السلام قالَ:
مَنْ صَبَرَ وَ اسْتـَرْجَعَ وَ حـَمِدَ اللّه َ عِنْدَ الْمُصيـبَةِ فَقَدْ رَضِىَ بِما صَنَعَ اللّه ُ، وَ وَقَعَ اَجْرُهُ عَلَى اللّه ِ وَ مَنْ لَمْ يَفْعَلْ ذلِكَ جَرى عَلَيْهِ الْقَضآءُ وَ هُوَ ذَميمٌ وَ اَحْبَطَ اللّه ُ اَجْـرَهُ.
[ بحارالانوار، 71/96]
بحارالانوار، ۷۱/۹۶ كسى كه صبر كند، و كلمه استرجاع، يعنى ( اِنّا لِلّهِ وَاِنّا اِلَيْهِ راجِعُونَ ) بگويد و هنگام گرفتارى خدا را ستايش كند، پس او از كار خدا خشنود است و اجرش با خداست و كسى كه اين چنين نكند، سرنوشت او تغيير نمى كند و مذمّت مى شود و پاداش او هم از بين مى رود.
30. صبر، مايه عزّت
عَنْ اَبِى حَمْزَةِ الثُّمالِى:
عَنْ اَبى جَعْفَرٍ الْباقِرِ عليه السلام قالَ: سَمِعْتُهُ يَقُولُ: مَنْ صَبَرَ عَلى مُصيبَةٍ زادَهُ اللّه ُ عز و جلعِزّاً عَلى عِزِّهِ وَ اَدْخَلَهُ جَنَّتَهُ مَعَ مُحَمَّدٍ وَ اَهْلِ بَيْتِهِ.
[ بحارالانوار، 82/128]
ابوحمزه ثُمالى از امام باقر عليه السلام نقل مى كند كه فرمود: كسى كه در مقابل مصيبت شكيبائى ورزد، خداوند عز و جل بر عزّت او مى افزايد و او را با حضرت محمد صلي الله عليه و آله و خاندانش وارد بهشت مى كند.
31. نشانه‌هاى صبور
اِنَّ النَّبىَّ صلي الله عليه و آله قالَ:
عَلامَةُ الصّابِرِ فِى ثَلاثٍ: اَوَّلُها، اَنْ لايَكْسِلَ، وَالثَّانِيَةُ، اَنْ لايَضْجُرَ، وَالثّالِثَةُ، اَنْ لايَشْكُوَ مِنْ رَبِّهِ عز و جل لاِنَّهُ اِذا كَسِلَ فَقَدْ ضَيَّعَ الْحَقَّ وَ اِذا ضَجِرَ لَمْ يُؤَدِّ الشُّكْرَ، وَاِذا شَكا مِنْ رَبِّهِ عز و جل فَقَدْ عَصاهُ.
[ بحارالانوار،71/86]
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: نشانه انسان صبور در سه چيز است:
۱ ـ اينكه كسل نمى شود.
۲ ـ دل تنگ نمى شود.
۳ ـ از پروردگارش شكايت نمى كند.
چرا كه وقتى كسل شود، حق را ضايع و تباه خواهد كرد، و هنگامى كه دلتنگ شد، سپاسگزارى نمى كند و وقتى كه از پروردگارش شكايت كند، گناه خواهد كرد.
32. پيروزى صبور
عَنْ عَلِىٍّ عليه السلام قالَ:
لايَعْدِمُ الصَّـبُورُ الظَّـفَرَ وَ اِنْ طـالَ بـِهِ الزَّمـانُ.
[ ميزان الحكمة 5/10070]
امام على عليه السلام فرمود: انسان صبور و شكيبا پيروزى را از دست نمى دهد، اگر چه زمان آن طولانى شود.
33. مجاهد صبور
قالَ عَلِىٌّ عليه السلام:
مَنْ صَبَرَ عَلى طاعَةِ اللّه ِ وَ عَنْ مَعاصيهِ فَهُوَ الْمُجاهِدُ الصَّبُورُ .
[ غرر الحكم، 5/9190]
امام على عليه السلام فرمود: كسى كه در اطاعت خدا و كناره گيرى از گناهان صبر و شكيبائى داشته باشد، او مجاهد بسيار صبورى است.
34. مقاومـت در برابر گرفتاريها
قالَ عَلِىٌّ عليه السلام:
لايُنْعَمُ بِنَعيمِ الاخِرَةِ اِلاَّ مَنْ صَبَرَ عَلى بَلاءِ الدُّنْيا.
[ غرر الحكم، 6/10752]
امام على عليه السلام فرمود: تنها كسى به نعمت هاى آخرت مى رسد، كه در مقابل گرفتاريهاى دنيا صبر و شكيبائى داشته باشد.
35. صبر شيعيان
قالَ الصّادِقُ عليه السلام:
نَحْنُ صُبَّرٌ وَ شيعَتُنا اَصْبَرُ مِنّا، قُلْتُ: جُعِلْتُ فِداكَ، كَيْفَ صارَ شيعَتُكُمْ اَصْبَرُ مِنْكُمْ؟ قالَ: لاَِنّا نَصْبِرُ عَلى ما نَعْلَمُ وَ شيعَتُنا يَصْبِرُونَ عَلى مالايَعْلَمُونَ.
[ بحارالانوار،71/80]
امام صادق عليه السلام فرمود: ما خاندان، صبور و شكيبائيم و شيعيان ما، از ما هم شكيباترند. گفتم: جانم به فدايت، چگونه شيعيان شما از شما شكيباترند؟ فرمود: چون صبر ما بر چيزى است كه مى دانيم. امّا شيعيان ما صبر و شكيبائى مى ورزند بر چيزى كه نمى دانند.
36. شيرينى صبر
قالَ عَلِىُّ عليه السلام:
حَلاوَةُ الظَّفَرِ تَمْحُو مِرارَةَ الصَّبْرِ.
[ غرر الحكم، 3/4882]
امام على عليه السلام فرمود: شيرينى پيروزى، تلخى صبر را محو مى كند.
37. صبر آسانتر
قالَ عَلِىٌّ عليه السلام:
اَلصَّبْرُ عَلى طاعَةِ اللّه ِ اَهْوَنُ مِنَ الصَّبْرِ عَلى عُقُوبَتِهِ.
[ غرر الحكم، 2/1731]
امام على عليه السلام فرمود: صبر بر طاعت خدا، از صبر بر عذاب او آسانتر است.
38. صبر در راه حق
عَنْ عَلِىّ بْنِ الْحُسَيْنِ عليه السلام قالَ:
يا بُنَىَّ اِصْبِرْ عَلى الْحَقِّ وَ اِنْ كانَ مُرّاً.
[ بحارالانوار، 71/77]
از امام زين العابدين عليه السلام نقل شده كه در وصيّت به فرزندش امام باقر عليه السلام فرمود: در راه حق، صبر و بردبارى داشته باش اگر چه تلخ باشد.
39. جايگاه صبور
سُئِل النَّبِىُّ صلي الله عليه و آله:
هَلْ رَجُلٌ يَدْخُلُ الْجَنَّةَ بِغَيْرِ حِسابٍ؟ قـالَ: نَعَمْ كُلُّ رَحـيمٍ صَبُورٌ.
[ بحارالانوار 82/139]
از رسول خدا صلي الله عليه و آله سؤال شد. آيا كسى بدون حساب وارد بهشت مى شود؟ پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: آرى هر انسان مهربان و شكيبا بدون حساب وارد بهشت مى شـود.
40. صبر و آزادگى
عَنْ اَبى بَصيرٍ قالَ سَمِعْتُ اَبا عَبْدِ اللّه ِ عليه السلام يَقُولُ:
اِنَّ الْحُـرَّ حُرٌّ عَلى جَميِع اَحْوالِهِ اِنْ نابَتْهُ نائِبَةٌ صَبَرَ لَها، وَ اِنْ تَدارَكَتْ عَلَيْهِ الْمَصائِبُ لَمْ تَكْسُرْهُ وَ اِنْ اُسِرَ وَ قُهِرَ وَ اسْتُبْدِلَ بِالْيُسْرِ عُسْراً.
[ بحارالانوار، 71/69]
ابوبصير از امام صادق عليه السلام نقل كرده كه فرمود: انسان آزاده هميشه آزاده است، اگر حادثه اى براى او پيش آيد، صبر و شكيبايى دارد، و اگر مصيبتها بر او فرو ريزد، او را نمى شكند اگر چه اسير و مغلوب شود و آسايش او به سختى تبديل شود.
منبع : چهل حديث «صبر و مقاومت»، محمود شریفی.
کانال قرآن و حدیث را درشبکه های اجتماعی دنبال کنید.
