شیعه معتقد است پیشوایان معصوم علیهم السلام دارای دو ولایت هستند. ولایت تکوینی و ولایت تشریعی. ولايت تكوينى؛ يعنى فرمانروايى امام بر جهان هستى و اينكه تمام نظام آفرينش به امامت و ولايت، اذن خداوند، تحت حاكميّت و تصرّف امام است و ولایت تشریعی یعنی وجوب اطاعت از ایشان. این مقاله پیرامون ولایت تکوینی ایشان سخن می گوید.
دلایل ثبوت ولایت تکوینی برای امامان معصوم علیهم السلام
ثبوت ولايت تكوينى براى امام از نظر عقلى هيچگونه مشكلى ندارد؛ زيرا چه اشكالى دارد كه خداوند متعال زمام امور تكوينى را بر عهده فرد لايقى مثل پيامبر صلی الله علیه و آله يا امام علیه السلام بگذارد؛ همان گونه كه اعتقاد ما بر اين است (و آيات و روايات زيادى بر آن دلالت مىكند) كه ملائكه مجارى امور تكوين هستند، همين طور ممكن است خداوند جريان امور تكوينى را به دست حجّت زندهاى بسپارد تا با اذن و قدرت خدا دادى آن را اداره كند.
بنابراين اگر دليلى بر اثبات چنين ولايتى براى امامان معصومعلیه السلام بود، بايد به آن ملتزم شد. اينك برخى از آن دلايل:
دلیل اول:
آيات و رواياتى دلالت مىكند كه بعضى از افراد توانايى تصرف در عالم هستى را دارند. در آيه اى از قرآن چنين آمده است: «قالَ الَّذى عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْكِتابِ انَا اتيكَ بِهِ قَبْلَ انْ يَرْتَدَّ الَيْكَ طَرْفُكَ» «نمل/40»كسى كه مقدارى از دانش كتاب نزدش بود، گفت: من آن (تخت بلقيس در يمن) را براى تو (حضرت سليمان در بيت المقدس) مىآورم، قبل از آنكه چشم بر هم زنى.
طبق اين آيه وزير حضرت سليمان كه به مقدارى از «علم كتاب» آگاهى داشت، توانست در محدوده اى ازعالم هستى تصرّف كند. امامان عليهم السلام كه «عالم به همه كتاب» هستند، به طريق اولى توانايى تصرف در عالم هستى را دارند. روايات مختلفى وارد شده كه منظور از «مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتابِ» در آیه: «وَ يَقُولُ الَّذينَ كَفَرُوا لَسْتَ مُرْسَلًا قُلْ كَفى بِاللَّهِ شَهيداً بَيْنى وَ بَيْنَكُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتابِ» كسانى كه كافر شدند مىگويند: تو فرستاده نيستى، بگو( اى پيامبر) در گواهى بر پيامبرى، ميان من و شما، خداوند و كسى كه دانش كتاب نزد اوست، كافى مى باشد.«رعد/43» حضرت على و فرزندان معصوم او هستند.
عبداللَّه بن كثير از امام صادقعلیه السلام نقل مى كند كه :آن حضرت دستش را بر سينه نهاد و فرمود: سوگند به خدا، دانش كتاب نزد ماست. « اصول كافى، ج 1، ص 229.»
ابن ابى بكير مىگويد: در محضر امام صادقعلیه السلامبودم كه از حضرت سليمان و علم و حكومتى كه خدا به او عطا كرده، سخن به ميان آمده امام (ع) فرمود:«وَ ما أُعْطِىَ سُلَيمانُ بْنُ داوُد؟ انَّما كانَ عِنْدَهُ حَرْفٌ واحِدٌ مِنَ الْاسْمِ الْاعْظَمِ وَ صاحِبُكُمُ الَّذى قالَ اللَّهُ: «قُلْ كَفى بِاللَّهِ شَهيداً بَيْنى وَ بَيْنَكُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتابِ وَ كانَ وَاللَّهُ عِنْدَ عَلِىٍّ عِلْمُ الْكِتابِ» خدا چه چيز به سليمان بن داوود عطا كرده است؟ فقط يك حرف از اسم اعظم در نزد او بود، درحالىكه صاحب شما كسىاست كه خدا فرمود: «بگو كفايت مىكند كه خدا شاهد بين من و شماست و كسى كه در نزد او علم كتاب است.» به خداقسم علم (همه) كتاب در نزد على علیه السلام بود.« بحار الانوار، ج 26، ص 170.»
دلیل دوم
معجزات و كارهاى شگفت انگيزى كه از آن بزرگواران به ظهور رسيده، دلالت بر ولايت آنان بر عالم تكوين دارد، از جمله:ابو بصير مى گويد: بر امام باقر و امام صادقعلیه السلام وارد شدم و گفتم: آيا شما وارث رسول خداصلی الله علیه و آله هستيد؟ فرمود: بله. عرض كردم: پس رسول خدا صلی الله علیه و آله وارث پيامبران گذشته بود و تمام دانش آنها را داشت؟ فرمود: بله. گفتم: آيا شما بر زنده كردن مردگان و شفاى جذاميها و برصيها، توانا هستيد؟ فرمود: به اذن خداوند بله. سپس فرمود: اى پسر محمّد نزديك من بيا، پس دستش را بر چشم و صورتم كشيد- ابوبصير نابينا بود- پس خورشيد و آسمان و زمين و خانه ها وهر چيزى كه در خانه بود، ديدم. فرمود: آيا دوست دارى به همين وضع- بينايى- باشى امّا مانند مردم سود و زيانت در روز قيامت به عهده خودت باشد يا مى خواهى به حالى كه بودى برگردى و بهشت بطور خالص براى تو باشد؟گفتم به حالى كه بودم بر مى گردم. پس حضرت دست به چشمم كشيد و به حال اول (كورى) برگشتم. « بصائر الدرجات، ص 269»
منبع: امامت و ولایت, :على نورى- صفر عليپور, نرم افزاز زمزم 5
