زندگی جهادی منتظران ظهور با کسب علم و آگاهی

فراگیری علوم و معارف دینی به صورت عام و کسب معرفت به امام عصر یکی از بایسته های حتمی در زندگی جهادی منتظران ظهور است. این در حالی است که امام حسن عسکری فرمود: «مَنْ مَاتَ وَ لَمْ یَعْرِفْ إِمَامَ زَمَانِهِ مَاتَ مِیتَهً جَاهِلِیَّهً».(1) بنابراین یکی از صحنه ها و جلوه های عبادی و مبارزاتی انسان منتظر، جهاد علمی و معرفتی او در همه عرصه های مربوط به زمینه سازی ظهور محسوب می شود.
علاوه بر آن، زیست مهدی پسندانه در عصر غیبت نیازمند رفتارهای عقلانی است که متاسفانه نبود آن در برخی شیعیان وی باعث رنجش حضرت بقیه الله شده است به گونه ای که ایشان در توقیعی به محمد بن علی هلال کرخی فرمود: «قَدْ آذَانَا جُهَلَاءُ الشِّیعَهِ وَ حُمَقَاؤُهُم».(2)
علم آموزی در اسلام، آداب و رسومی دارد که منتظران ظهور در مسیر طلب علم باید به آن مزین باشند. برخی از این آداب عبارتند از:

1. اخلاص

از ضروری ترین اموری که منتظر متعلم باید در نظر داشته باشد این است که برای تحقق جهاد علمی خود تقرب به خدا را مد نظر قرار دهد و در این صورت است که مصداق این سخن رسول اعظم قرار خواهد گرفت: طَالبُ العِلمِ لله أفضَلُ عِندَ اللّهِ مِنَ المجاهدِ في سَبيلِ اللّهِ؛ هر که علم برای رضای خدا جوید نزد خدا از مجاهد فی سبیل اللَّه بهتر است.(3)

2. همنشینی با عالمان دین

در زندگی یک منتظر امام زمان، مصاحبت با دانشمندان دین یک رویه جاری است و ائمه معصومین نیز ما را بدان تشویق نموده اند. این موضوع موقعی مهم می شود که با توجه به رخدادها و فتنه های عصر غیبت، حضرت بقیه الله نیز ما را به این بزرگواران ارجاع داده و فرمودند: «أَمَّا الْحَوَادِثُ الْوَاقِعَهُ فَارْجِعُوا فِیهَا إِلَی رُوَاهِ حَدِیثِنَا فَإِنَّهُمْ حُجَّتِی عَلَیْکُمْ وَ أَنَا حُجَّهُ اللَّهِ عَلَیْهِم».(4) البته این موضوع همواره مورد سفارش معصومین بوده است؛ از امام علی علیه السلام نقل شده است که آن حضرت فرمود: «در مسجد النبی نشسته بودیم که ابوذر داخل شد و از رسول خدا صلی الله علیه و آله سؤال کرد: ای رسول خدا، شرکت در تشییع جنازه عابد بهتر است یا نشستن در جلسه درس عالم؟ رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: ای اباذر! لحظه ای نشستن در جلسه مباحث علمی، در پیش گاه خداوند از شرکت در هزار تشییع جنازه، آن هم جنازه شهدا برتر و بالاتر است. و نشستن ساعتی در مجلس علم نزد خدا از قیام هزار شب که کسی در هر شب هزار رکعت نماز بخواند محبوب تر است و نشستن ساعتی در مجلس علم محبوب تر است نزد خدا از هزار جهاد و خواندن کل قرآن.
ابوذر عرض کرد: «یا رسول اللَّه مذاکره علم بهتر است از خواندن همه قرآن؟!» رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: ای ابوذر! نشستن ساعتی در مجلس علم به خدا از خواندن دوازده هزار بار کلّ قرآن بهتر است.
ملازم باشید به حضور در مجلس علم برای آن که به وسیله علم حلال را از حرام می شناسید و هر که از خانه خود بیرون آید که بابی از علم را طلب کند؛ بنویسد خدای تعالی برای او، به هر قدمی ثواب پیغمبری از پیغمبران و بدهد او را به هر حرفی که می شنود یا می نویسد شهری در بهشت. و خدای تعالی طالب علم را دوست دارد و دوست دارند او را فرشتگان و دوست دارند او را پیغمبران. و دوست ندارد علم را مگر نیکبخت و خوشا به حال طالب علم در روز قیامت.
ای اباذر! نشستن ساعتی در مجلس علم بهتر است از عبادت یک سال که روزه باشی روزهای آن را و قیام نمائی شب های آن را و نظر کردن بر روی عالم بهتر است از آزاد کردن هزار بنده و هر که از خانه خود بیرون رود تا بابی از علم را طلب کند؛ خدا برای او بنویسد به هر قدمی ثواب شهیدی از شهدای بدر. و طالب علم حبیب و دوست خدا است.
و هر که دوست دارد علم را، بهشت برای او واجب شود و صبح کند و شب کند در رضای خدا و بیرون نرود از دنیا تا آن که بیاشامد از آب کوثر و بخورد از میوه بهشت و نخورد کرم بدن او را و در بهشت رفیق حضرت خضر علیه السلام باشد و جمیع این مطالب در تحت این آیه است: «یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجات».(5)
بنابراین یکی از برنامه های حتمی و دائمی منتظران امام زمان در زمانه غیبت حضور در مجلس عالمان ربانی و بهره گیری از علوم و معنویت آنهاست.

3. داشتن ابزار نوشتن و ثبت علوم

پس از لزوم تعلم، یکی دیگر از آداب علم آموزی، ثبت دانش و معارف است که پیشوایان ما بارها به آن توصیه فرمودند؛ امام صادق در خطابی عتاب گونه فرمود:
فَمَا یَمْنَعُکُمْ مِنَ الْکِتَابِ؟ أَمَا إِنَّکُمْ لَنْ تَحْفَظُوا حَتَّی تَکْتُبُوا؛ چه چیز شما را از نوشتن منع می کند؟ بدانید که علم را مادامی که ننویسید حفظ ننموده و یاد نخواهید گرفت.(6)

4. رعایت اهم و مهم در علم آموزی

از جمله مواردی که منتظران ظهور ولی عصر در مسیر معرفت اندوزی باید بدان توجه داشته باشند این است که در فراگیری علوم دینی و معارف مهدوی باید در انتخاب موضوع اولویتها را بر اساس زمانه شناسی و وظایف خود مشخص کنند.
حال مروری بر تلاشهای علمی در آموختن معارف مهدوی داشته باشیم. آیا دانستن ازدواج امام زمان مهمتر است یا شناخت و خود امام که درباره آن فرمودند:
نَحْنُ الَّذِینَ فَرَضَ اللَّهُ طَاعَتَنَا لَا یَسَعُ النَّاسَ إِلَّا مَعْرِفَتُنَا وَ لَا یُعْذَرُ النَّاسُ بِجَهَالَتِنَا مَنْ عَرَفَنَا کَانَ مُؤْمِناً- وَ مَنْ أَنْکَرَنَا کَانَ کَافِراً وَ مَنْ لَمْ یَعْرِفْنَا وَ لَمْ یُنْکِرْنَا کَانَ ضَالًّا حَتَّی یَرْجِعَ إِلَی الْهُدَی الَّذِی افْتَرَضَ اللَّهُ عَلَیْهِ مِنْ طَاعَتِنَا الْوَاجِبَهِ؛ مائیم که خدا اطاعت ما را واجب ساخته، مردم راهی جز معرفت ما ندارند و بر نشناختن ما معذور نباشند. هر که ما را شناسد مؤمن است و هر که انکار کند کافر است و کسی که نشناسد و انکار هم نکند گمراه است تا زمانی که به سوی هدایتی که خدا بر او واجب ساخته و آن اطاعت حتمی ماست برگردد. (7)

---
پی نوشت ها:

1. کمال الدین و تمام النعمه، ج 2، ص 409.
2. الإحتجاج علی أهل اللجاج، ج 2، ص 474.
3. نهج الفصاحه، ص 555.
4. کمال الدین و تمام النعمه، ج 2، ص 484.
5. جامع الأخبار(للشعیری)، ص 37-38.
6. الأصول السته عشر (ط- دار الحدیث)، ص 171.
7. کافی (ط- الإسلامیه)، ج 1، ص 187.