زندگى و سیره حضرت زینب سلام الله علیها

ولادت:

هوش و ذكاوت:

• در اهمیت هوش و ذكاوت آن بانوى بزرگوار همین بس كه خطبه طولانى و بلندى را كه حضرت صدیقه كبرى فاطمه زهرا (س) در دفاع از حق امیرالمؤمنین (ع) و غصب فدك در حضور اصحاب پیغمبر اكرم (ص) ایراد فرمودند، حضرت زینب (س) روایت فرموده است.
• و ابن عباس با آن جلالت قدر و علو مرتبه در حدیث و علم، از آن حضرت روایت نموده و از آن حضرت به عقیله تعبیر می كند. چنانچه ابوالفرج اصفهانى در مقاتل می نویسد: ابن عباس خطبه حضرت فاطمه (س) را از حضرت زینب (س) روایت كرده و می گوید: حدثتنى عقیلتنا زینب بنت على علیهالسّلام..»

فصاحت و بلاغت:

• به خدا قسم اى یزید، هر چه كردى بازگشت آن به سوى خودت خواهد بود، چرا كه تو جز پوست خود نشكافتى و جز گوشت خود ندریدى.
• اى یزید! در آن روزى كه خداوند بدنهاى پاك شهیدانمان را حاضر می كند تا حقوق خود را از ستمگر بستاند، تو بر رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله و سلّم وارد خواهى شد، امّا می دانى در چه حالى؟ در حالیكه خون عزیزان او را ریخته و حرمت ذرّیه او را از بین برده اى. آرى اى یزید! از این پیروزى ظاهرى كه به دست آورده اى، غرق شادى مشو، و آن عزیزان را كه در كربلا به خاك و خون كشیده اى، مغلوب و مرده مپندار. كه خداوند می فرماید: (كسانى را كه در راه خدا شهید شده اند مرده مپندارید. بلكه آنان زنده اند و در نزد خداى خود روزى می خورند). آل عمران: 169
• اى یزید! براى تو همین بس كه حاكم در آن روز خداوند، و دشمن تو پیامبر خدا، و یاور و پشتیبان اهل بیت جبرئیل باشد. و به زودى كسى كه این مقام را براى تو زینت داده و تو را بر گردن مسلمین سوار كرده است (یعنى معاویه)، خواهد دانست كه چه جانشین بدى براى خود تعیین كرده و در روز جزا درخواهید یافت كه بدترین مكان از آنِ كیست؟ و بدبختى و ضعف و زبونى شامل چه افرادى خواهد شد.

كرامات:

• «شیخ عبدالرحمن اجهورى مقرى در كتابش مشارق الانوار می گوید: در سال هزار و صد و هفتاد دچار مشكل بسیار سختى شدم و به روضه (قبر مطهر و نورانی) حضرت زینب علیها السلام متوسل شدم و قصیده اى در مدح آن حضرت سرودم كه مطلع آن چنین بود: «آلِ طاها لَكُمْ عَلَینَا الْوِلاءُ لا سِواكُمْ بِما لَكُمْ آلآء». و خدا به بركت آن بانوى گرامى مشكل مرا حل كرد.

زينب عالمه بود:

زينب محدثه بود:

عقيله بنى هاشم:

• ابن عباس از او حديث كند و گويد: «عقيله ما، زينب دختر على (ع) حديث كرد... و اين لقب بر او ماند؛ چنان كه به عقيله معروف گشت و فرزندان وى را بنى عقيله گفتند».

ازدواج با عبدالله بن جعفر:

• پدر عبدالله، جعفربن ابى‏طالب است كه ذوالجناحین (داراى دو بال) و ابوالمساكین (پدر بینوایان) لقب یافت. جعفر، برادر تنى على و محبوب پیغمبر بود.
• ابوهریره در باره جعفر مى‏گوید: پس از رسول خدا(ص)، بهتر از جعفربن ابى‏طالب كسى نبود.
• جعفر هنگام ستمگرى و سختگیرى قریش، براى حفظ دینش به حبشه‏هجرت كرد، و وقتى كه از حبشه با عده‏اى از مسلمانان به مدینه بازگشت، رسیدن او به مدینه با فتح خیبر مصادف شد، رسول خدا، جعفر را در بغل گرفت و بوسید و چنین گفت: «نمى‏دانم از آمدن جعفر دل‏شادترم و یا از فتح خیبر».
• و نیز از رسول خدا (ص) شنیده شد كه مى‏فرمود: «مردم از ریشه‏هاى گوناگون هستند، و من و جعفر از یك ریشه هستیم‏».

• ابن حجر در اصابه (4) نقل مى‏كند كه رسول خدا فرمود: «خوى و خلقت عبدالله به‏ من مى‏ماند» سپس دست راست عبدالله را گرفته وچنین فرمود: «بارالها! خاندان جعفر را برقرار بدار و كسب و كار را براى عبدالله مبارك گردان‏». این جمله را سه بار مكرر مى‏كند. و سپس مى‏فرماید: « من در دنیا و آخرت سرور آن ها هستم‏».

• این شعر عبدالله‏بن قیس رقیات است كه مى‏گوید: من مانند فرزند نامدار و سفید بخت جعفر هستم. او چون مى‏دانست كه مال باقى‏نخواهد ماند، به مستمندان و بیچارگان ببخشید و نام خود را جاویدان كرد.
• و این سخن عبدالله‏ بن ضرار است كه در ستایش عبدالله‏ مى گوید: اى فرزند جعفر، تو بهترین جوان مردان هستى و براى هر كس كه در خانه‏ات را بزند و فرود آید بهترین میزبانى. میهمانانى بسیار در نیمه شب به خانه تو آمدند، هر غذایى كه خواستند آماده بود وچه سخنان شیرینى از تو شنیدند و چه گشاده رویى‏هایى از تو بدیدند.
• ابن قتیبه در عیون‏الاخبار نقل مى‏كند (5) كه هنگامى‏كه معاویه از مكه باز مى‏گشت، به مدینه آمد و هدایا و مال بسیارى براى حسن و حسین و عبدالله‏بن‏جعفر و محترمان‏دیگر قریش فرستاد. به فرستادگان سفارش كرد كه پس از رسانیدن مال، قدرى درنگ كنند و ببینند هر كدام با هدایاى خود چه مى‏كنند. وقتى كه فرستادگان رفتند كه هدایا را برسانند، معاویه به اطرافیان خود روى كرده، چنین گفت: اگر بخواهید، به‏شما مى‏گویم كه هر كس با هدیه‏اش چه خواهد كرد. اما حسن، مقدارى از عطریات هدیه‏اش را به زنان خود داده و بقیه را به هر كس‏كه نزد او بود، مى‏بخشد. اما حسین، از كسانى كه پدرانشان در صفین كشته شده و یتیم شده‏اند، شروع‏ مى‏كند، اگر چیزى بماند، شترهایى قربانى كرده و تقسیم مى‏كند و شیر تهیه كرده‏ به مردم مى‏دهد. اما عبدالله‏بن جعفر، به غلام خود مى‏گوید: بدیح، قرض‏هاى مرا ادا كن و اگرچیزى ماند وعده‏هایى كه به مردم داده‏ام انجام بده. و اما فلان...تا آخر. فرستادگان كه بازگشتند و هر چه دیده بودند گزارش دادند، همان‏طور بود كه‏ معاویه گفته بود. عبدالله در بخشش‏هاى خود اسراف مى‏كرد، و از آن كه مالش از میان برود و یا به‏ دشمنانش برسد ابایى نداشت. اگر در كفش به‏ جز جانش نباشد، همان را خواهد بخشید، حاجتمند باید از خداى‏ بپرهیزد كه آن را تقاضا نكند.

• در اصابه از محمدبن سیرین نقل مى‏كند كه یكى از دهقانان اراضى سواد (6) ازعبدالله خواست كه در باره حاجتى باعلى سخن گوید، على حاجت آن مرد را برآورد. آن مرد چهل هزار براى عبدالله فرستاد، عبدالله آن را نپذیرفت و چنین‏گفت: مانیكوكارى را نمى‏فروشیم. (7)
• ابوالفرج اصفهانى در مقاتل الطالبیین (8) نقل مى‏كند: وقتى كه حسن‏ بن على‏از دنیا رفت، اهل بیت پیغمبر بنا بر وصیتى كه امام حسن‏ نموده بود خواستند كه آن حضرت را در كنار رسول خدا به‏ خاك سپارند، بنى‏امیه اسلحه پوشیده و مانع شدند و مروان حكم چنین مى‏گفت: چه جنگ‏هایى كه از صلح بهتر است؟ آیا عثمان را در دورترین نقاط بقیع دفن‏ كنند، ولى حسن در خانه رسول خدا (ص) دفن شود؟ تا من بتوانم شمشیر بردارم، هرگز این كار نخواهد شد. حسین نپذیرفت و گفت: چاره‏اى نیست جز آن كه برادرش در كنار جدش ‏به خاك سپرده شود. نزدیك بود فتنه‏اى روى دهد، اگر عبدالله جعفر پا در میان ‏نمى‏گذاشت. او به پسر عمویش حسین عرض كرد: تو را به حق من كه كلمه‏اى برزبان نیاورى. عبدالله، عمو زاده خود حسن را به سوى بقیع برد و در همان جایى كه مادرش‏ زهرا به‏خاك سپرده شده بود (9) دفن گردید (10) و مروان حكم بازگشت.

زینب در آغاز جوانى چگونه بوده است؟

• ولى پس از گذشتن ده‏ها سال از این تاریخ، زینب از خانه بیرون مى‏آید و مصیبت‏ جانگداز كربلا او را به ما نشان مى‏دهد و كسى‏كه او را به چشم، دیده، براى ما وصفش‏ مى‏كند و چنین مى‏گوید: گویا مى‏بینم زنى را كه مانند خورشید مى‏درخشید و با شتاب از خیمه‏گاه بیرون مى‏آمد. (11) پرسیدم: او كیست؟ گفتند: زینب دختر على‏ است.
• هنگامى كه زینب پس از شهادت امام حسین به مصر مى‏رود، عبدالله بن ایوب‏انصارى در وصفش مى‏گوید: ...به خدا كه من صورتى مانند آن ندیدم، گویا پاره‏اى از ماه بود.

شخصیت زینب:

• ابن حجر در اصابه براى ما مطلبى نقل مى‏كند كه از قدرت زینب در سخن و نیرومندى‏اش در استدلال خبر مى‏دهد. (12) و در آینده نزدیكى مردم آن عصر در كربلا و در مجلس استان‏دار كوفه و مجلس‏ یزید بن معاویه سخنانى از زینب مى‏شنوند كه فصاحت و بلاغتش همه را متعجب‏ مى‏كند، به همان اندازه‏اى كه امروز ما را به تعجب مى‏اندازد و همگى به فوق‏العادگى‏ او و سخنورى او و سحر بیانش گواهى مى‏دهند.
• جاحظ در كتاب البیان و التبیین از خزیمه اسدى نقل مى‏كند: پس از شهادت امام حسین وارد كوفه شدم و سخنان پر مغز و شیواى زینب را شنیدم، من ناطق‏تر و گوینده‏تر از او زنى را ندیدم. گویا از زبان امیرالمؤمنین على‏بن‏ابى‏طالب سخن مى‏گفت.
• این شمایل زینب است‏ به طورى كه او را در كربلا دیده‏ایم، و چنان كه در زمان‏جوانى‏اش نمونه‏اى از فضایل براى ما نمایان شده، زیرا مى‏شنویم كه او در مهربانى و رقت قلب به مادرش و در دانش و پرهیزگارى به پدر مانند بوده.
• و چنان كه بعضى از روایات مى‏گوید: زینب داراى مجلس علمى ارجمندى بوده‏ كه زنانى كه مى‏خواستند احكام دین را بیاموزند، در آن مجلس حاضر مى‏شده و كسب‏ دانش مى‏كرده‏اند.
• صفات برجسته‏اى در زینب جمع بوده كه هیچ یك از زنان عصر او دارا نبوده‏اند، لذاست كه «بانوى خردمند بنى‏هاشم‏» گردید. ابن‏عباس كه از او روایت مى‏كند، مى‏گوید: «بانوى خردمند ما زینب دختر على چنین گفت‏».
• زینب، بدین لقب به طورى معروف شده بود كه وقتى «بانوى خردمند» مى‏گفتند، زینب فهیمده مى‏شد. فرزندان او به چنین لقبى افتخار مى‏كردند و به «زادگان بانوى‏خردمند» شناخته شده بودند.

شهادت آن حضرت: