گناه در احادیث
۰۵ اسفند ۱۳۹۳ 0 اهل بیت علیهم السلامعناوین
گناه
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
اِحذَرْ سُكرَ الخطيئةِ ، فإِنّ للخَطيئةِ سُكراً كَسُكرِ الشَّرابِ ، بل هِي أشَدُّ سُكراً مِنهُ ، يقولُ اللّه ُ تعالى: «صُمٌّ بُكْمٌ عُمْيٌ فهم لا يَرجِعُونَ»(بقره،18)
از مستى گناه بپرهيز ؛ زيرا مستى گناه همچون مستى شراب و بلكه شديدتر از آن است . خداوند متعال مى فرمايد : « كر و لال و كورند ، پس آنان [ از كفر به ايمان ] باز نمى گردند » .
( البقرة : ۱۸ - بحار الأنوار : ۷۷/۱۰۲/۱ ) *
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
إيّاكَ أن تَدَعَ طاعَةَ اللّه ِ و تَقصِدَ مَعصيتَهُ شَفَقةً على أهلِكَ ، لأنَّ اللّه َ تعالى يَقولُ : « يا أَيُّها الناسُ اتَّقُوا رَبَّكُم و اخْشَوْا يَوماً لا يَجزِي والدٌ عن وَلَدِهِ و لا مولودٌ هو جازٍ عَن والِدِهِ شَيْئاً » (لقمان،33)
مبادا به خاطر دلسوزى براى خانواده ات ، طاعت خدا را وا گذارى و به نافرمانى او روى آورى؛ زيرا خداوند متعال مى فرمايد:« اى مردم ! از پروردگارتان بترسيد و از آن روزى بهراسيد كه نه پدرى مى تواند براى فرزندش كارى بكند و نه فرزندى براى پدرش » .
( لقمان : ۳۳ - مكارم الأخلاق : ۲/۳۴۹/۲۶۶۰ ) *
امام على عليه السلام :
ألا و إنَّ الخَطايا خَيلٌ شُمُسٌ حُمِلَ علَيها أهلُها و خُلِعَت لُجُمُها فَتَقَحَّمَت بِهِم في النارِ .
بدانيد كه گناهان، اسبان چموشى هستند كه گناهكاران بر آنها نشسته و لگامهايشان رها شده است، پس سوارانشان را در آتش مى افكنند .
( بحار الأنوار: ۷۸/۳/۵۱ ) *
امام على عليه السلام :
الذُّنوبُ الدّاءُ ، و الدَّواءُ الاستغِفارُ ، و الشِّفاءُ أن لا تَعودَ
گناهان دردند و دارو[ى آنها ] استغفار است و شفايش به اين است كه به گناه باز نگردند .
( غرر الحكم : ۱۸۹۰ ) *
امام على عليه السلام :
يا أيّها الإنسانُ ، ما جَرَّأكَ على ذَنبِكَ ، و ما غَرَّكَ بِرَبِّكَ ، و ما أنَّسَكَ بِهَلَكَةِ نَفسِكَ ! ؟ .
اى انسان! چه چيز تو را به گناه كردن گستاخ كرده و چه چيز تو را به پروردگارت غرّه نموده و چه چيز تو را به تباه كردن خويش خو داده است؟!
( نهج البلاغة : الخطبة ۲۲۳ ) *
إنَّ للّه ِِ عزّ و جلّ في كلّ يومٍ و ليلةٍ مُنادِياً يُنادِي : مَهلاً مَهلاً عِبادَ اللّه ِ عن معاصِي اللّه ِ ، فلولا بَهائمُ رُتَّعٌ ، و صِبْيَةٌ رُضَّعٌ ، و شُيوخٌ رُكَّعٌ ، لَصُبَّ علَيكُمُ العَذابُ صَبّاً تُرَضُّونَ بهِ رَضّاً
در هر شب و روز از جانب خداوند عزّ و جلّ آواز دهنده اى ندا مى دهد : اى بندگان خدا! از نافرمانى خدا باز ايستيد، باز ايستيد؛ زيرا اگر به خاطر حيوانات چرنده و كودكان شيرخواره و سال خوردگان خميده پشت نبود ، چنان عذابى بر سر شما ريخته مى شد كه خرد و خمير مى شديد .
( الكافي : ۲/۲۷۶/۳۱ ) *
پرهيز از گناه
امام على عليه السلام :
عَجِبتُ لأقوامٍ يَحتَمُونَ الطَّعامَ مَخافَةَ الأذى كيفَ لا يَحتَمُونَ الذُّنوبَ مَخافةَ النّارِ ؟!
در شگفتم از مردمى كه از ترس اذيت شدن، از غذا پرهيز مى كنند چگونه از ترس آتش ، از گناهان پرهيز نمى كنند؟!
( تحف العقول : ۲۰۴ ) *
امام زين العابدين عليه السلام :
عَجِبتُ لِمَن يَحتَمي عنِ الطَّعامِ لِمَضَرَّتِهِ و لا يَحتَمِي مِنَ الذنبِ لِمَعَرَّتِهِ ! .
در شگفتم از كسى كه از خوردن غذايى كه برايش ضرر دارد پرهيز مى كند، اما از گناه، كه مايه ننگ و رسوايى است پرهيز نمى كند!
( بحار الأنوار : ۷۸/۱۵۹/۱۰ ) *
امام باقر عليه السلام :
عَجَباً لِمَن يَحتَمي مِن الطَّعامِ مَخافَةَ الداءِ كيفَ لا يَحتَمِي مِنَ الذُّنوبِ مَخافةَ النارِ ؟!
تعجب است از كسى كه به خاطر ترس از بيمارى، از خوردن غذا پرهيز مى كند ، چگونه از ترسِ آتش دوزخ ، از گناهان پرهيز نمى كند؟!
( بحار الأنوار : ۶۲/۲۶۹/۶۰ ) *
خردمند گناه نمى كند
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
مَن قارَفَ ذَنباً فارَقَهُ عَقلٌ لا يَرجِعُ إلَيهِ أبداً .
هر كه گناهى را مرتكب شود عقلى از او جدا شود، كه ديگر هرگز به او باز نگردد .
( المحجّة البيضاء : ۸/۱۶۰ ) *
امام على عليه السلام :
لَو لَم يَتَوَعَّدِ اللّه ُ على معصِيَتِهِ لَكانَ يَجِبُ ألاّ يُعصى شُكراً لِنِعَمِهِ .
اگر خداوند بر نافرمانى از خود بيم [ آتش ] هم نمى داد، باز واجب بود كه به پاس نعمتهايش نافرمانى نشود .
( نهج البلاغة : الحكمة ۲۹۰ ) *
امام على عليه السلام :
لَو لَم يُرَغِّبِ اللّه ُ سبحانَهُ في طاعَتِهِ لَوَجَبَ أن يُطاعَ رجاءَ رَحمَتِهِ
اگر خداوند سبحان به طاعت خود ترغيب هم نمى كرد ، باز واجب بود كه به اميد رحمتش ، از او اطاعت شود .
( غرر الحكم : ۷۵۹۴ ) *
امام كاظم عليه السلام :
إنّ العُقَلاءَ تَرَكُوا فُضولَ الدنيا فكيفَ الذُّنوبُ ؟! و تَركُ الدنيا مِنَ الفَضلِ ، و تَركُ الذُّنوبِ مِنَ الفَرضِ
خردمندان، زيادىِ دنيا را رها كردند چه رسد به گناهان! در حالى كه ترك دنيا فضيلت ( ارزش ) است و ترك گناهان واجب .
( بحار الأنوار : ۷۸/۳۰۱/۱ ) *
دورى از گناه سزاوارتر از انجام كار خوب است
امام على عليه السلام :
اجتِنابُ السيّئاتِ أولى مِنِ اكتِسابِ الحَسَناتِ .
دورى كردن از بديها برتر از انجام خوبيهاست .
( غرر الحكم : ۱۵۲۲ ) *
امام باقر عليه السلام :
تَوَقِّي الصَّرْعةِ خيرٌ مِن سُؤالِ الرَّجعَةِ
پرهيز از به خاك در افتادن، بهتر است از اين كه خواهش كنى بلندت كنند .
( بحار الأنوار : ۷۸/۱۸۷/۳۱ ) *
بحار الأنوار : از معصومان عليهم السلام نقل شده است :
جِدُّوا و اجتَهِدُوا، و إن لَم تَعمَلُوا فلا تَعصُوا ، فإنّ مَن يَبنِي و لا يَهدِمُ يَرتَفِعُ بِناؤهُ و إن كانَ يَسيراً ، و إنّ مَن يَبنِي و يَهدِمُ يوشِكُ أن لا يَرتَفِعَ بِناؤهُ .
تلاش و كوشش كنيد و اگر عمل نمى كنيد گناه هم نكنيد ؛ زيرا كسى كه بنايى مى سازد و ويرانش نمى كند ، ساختمانش بالا مى رود هر چند اندك . اما كسى كه مى سازد و[سپس] ويران مى كند بنايش بالا نمى رود .
( بحار الأنوار : ۷۰/۲۸۶/ ۸ ) *
هشدار به چيره شدن كارهاى بد
امام على عليه السلام ـ در سفارش هاى خود به فرزندش حسن عليه السلام ـ فرمود :
لَم يُشَدِّدْ علَيكَ في قَبولِ الإنابَةِ ، و لَم يُناقِشْكَ بالجَريمَةِ ، و لَم يُؤْيِسْكَ مِن الرَّحمَةِ ، بل جَعَلَ نُزوعَكَ عنِ الذَّنبِ حَسَنةً ، و حَسَبَ سَيِّئَتَكَ واحِـدَةً ، و حَسَبَ حسنَتَكَ عَشْراً ، و فَتَحَ لكَ بابَ المَتابِ .
[خداوند ] در پذيرفتن توبه، بر تو سخت نگرفته و به علّت گناه، تو را در تنگنا نينداخته و از رحمت خويش نوميدت نكرده است ، بلكه خوددارى تو را از گناه ، حسنه به شمار آورده و گناهت را يك و حسنه ات را ده به شمار آورده و درِ توبه و بازگشت را براى تو گشوده است .
( نهج البلاغة : الكتاب ۳۱ ) *
امام زين العابدين عليه السلام :
يا سَوأتاهُ لِمَن غَلَبَت إحداتُهُ عَشَراتِهِ
بدا به حال كسى كه يك هايش ( گناهانش ) بر ده هايش (حسناتش ) چيره شود .
( تحف العقول : ۲۸۱ ) *
كسى كه با نافرمانى خدا به دنبال كارى باشد
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
مَن حاوَلَ أمراً بِمَعصيَةِ اللّه ِ كانَ أبعَدَ لَهُ مِمّا رَجا و أقرَبَ مِمّا اتَّقى .
كسى كه با معصيت خدا به دنبال كارى باشد، از مطلوب خود دورتر و به آنچه از آن مى ترسيده است نزديكتر گردد .
( بحار الأنوار : ۷۷/۱۷۸/۱۰ ) *
امام على عليه السلام :
ما ظَفِرَ مَن ظَفِرَ بالإثمِ ، و الغالِبُ بِالشَّرِّ مَغلوبٌ
كسى كه با گناه به پيروزى دست يابد، پيروز نيست و كسى كه با [ توسّل به ] بدى چيره گردد [ در حقيقت ] شكست خورده است .
( نهج البلاغة : الحكمة ۳۲۷ ) *
امام صادق عليه السلام :
كَتَبَ رجلٌ إلى الحسينِ صلواتُ اللّه ِ علَيهِ : عِظْنِي بحَرفَينِ ؟ فكَتَبَ إلَيه : مَن حاوَلَ أمراً بمَعصيَةِ اللّه ِ كانَ أفوَتَ لِما يَرْجُو و أسرَعَ لِمَجِيءِ ما يَحذَرُ .
مردى به حسين ، صلوات اللّه عليه ، نوشت : مرا دو كلمه موعظه كن . ايشان در پاسخ او نوشت : هر كه با نافرمانى خدا كارى را بجويد ، مطلوب خود را بيشتر از دست دهد و به آمدنِ آنچه از آن دورى مى كرده است، بيشتر شتاب بخشد .
( بحار الأنوار : ۷۳/۳۹۲/۳ ) *
تظاهر به گناه
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
كُلُّ اُمَّتِي مُعافى إلاّ المُجاهِرِينَ الذينَ يَعمَلونَ العَمَلَ بالليلِ فَيَستُرُهُ رَبُّهُ ، ثمّ يُصبِحُ فيقولُ : يا فلانُ إنّي عَمِلتُ البارِحةَ كذا و كذا ! .
همه امّت من بخشوده مى شوند، مگر پرده دران ؛ يعنى كسانى كه در شب، كارى [ خلاف ] انجام مى دهند و پروردگارشان آن را پرده پوشى مى كند، اما صبح كه مى شود مى گويند : فلانى! من ديشب چنين و چنان كردم .
( كنز العمّال : ۱۰۳۳۸ ) *
امام على عليه السلام :
مُجاهَرَةُ اللّه ِ سبحانَهُ بالمعاصِي تُعَجِّلُ النِّقَمَ .
خداى سبحان را آشكارا نافرمانى كردن ، كيفرها را شتاب مى بخشد.
( غرر الحكم : ۹۸۱۱ ) *
امام على عليه السلام :
إيّاكَ و المجاهَرَةَ بالفُجورِ فإنّها مِن أشَدِّ المَآثِمِ .
از آشكار كردن فسق و فجور [ خود ] بپرهيز، كه آن از بدترين گناهان است .
( غرر الحكم : ۲۶۷۷ ) *
امام على عليه السلام :
المُعلِنُ بالمَعصيَةِ مُجاهِرٌ .
كسى كه گناه را علنى كند پرده در است .
( غرر الحكم : ۵۲۵ ) *
امام صادق عليه السلام :
إنّي لَأَرجُو النَّجاةَ لهذهِ الاُمّةِ لِمَن عَرَفَ حَقَّنا مِنهُم إلاّ لأحَدِ ثلاثةٍ : صاحبِ سُلطانٍ جائرٍ ، و صاحِبِ هَوى ، و الفاسِقِ المُعلِنِ .
من براى كسانى از اين امّت كه حقّ ما را بشناسند، اميد نجات دارم مگر سه كس: قدرتمند ستمگر ، هوا پرست ، و كسى كه آشكارا فسق كند .
( 1.الخصال : ۱۱۹/۱۰۷ . )
امام رضا عليه السلام :
المُذِيعُ بالسيّئةِ مَخذُولٌ ، و المُستَتِرُ بالسيّئةِ مَغفورٌ لَهُ
كسى كه گناه [خود] را آشكار كند به حال خود وا نهاده شود و كسى كه گناه را پوشيده بدارد ، آمرزيده گردد .
( 2.بحار الأنوار : ۷۳/۳۵۶/۶۷ ) *
بزرگترين گناهان
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
أعظَمُ الذنبِ عند اللّه ِ أن تَجعَلَ للّه ِِ نِدّاً و هو خَلَقَكَ ، ثمّ أن تَقتُلَ وَلَدَكَ مَخافَةَ أن يَطعَمَ مَعكَ ، ثُمّ أن تُزانِيَ حليلَةَ جارِكَ .
بزرگترين گناه نزد خدا اين است كه براى خدايى كه تو را آفريده است شريك قرار دهى ، سپس اين كه فرزندت را از ترس مخارجش بكُشى ، و بعد اين كه با زن همسايه ات زنا كنى .
( كنز العمّال : ۴۳۸۶۹ ) *
صحيح البخارى ـ به نقل از عبد اللّه بن مسعود ـ :
قلتُ : يا رَسولَ اللّه ِ، أيُّ الذَّنبِ أعظَمُ؟ قالَ : أن تَجعَلَ للّه ِ نِدّا و هُوَ خَلَقَكَ . قلتُ : ثُمّ أيُّ؟ قالَ: أن تَقتُلَ وَلَدكَ خَشيَةَ أن يَأكُلَ مَعَك . قالَ : ثمّ أيُّ؟ قالَ : أن تُزاني حَلِيلَةَ جارِكو أنزَلَ اللّه ُ تَصديقَ قَولِ النَّبيِّ صلى الله عليه و آله :«و الّذينَ لا يَدعونَ مَعَ اللّه ِ إِلهاً آخَرَ»(فرقان،68) .
به رسول خدا صلى الله عليه و آله عرض كردم : كدام گناه بزرگتر است؟ فرمود : اين كه براى خدايى كه تو را آفريده است شريك قرار دهى . عرض كردم : بعد از آن كدام گناه؟ فرمود : اين كه فرزندت را از ترس خرجش بكُشى . عرض كردم : سپس كدام گناه؟ فرمود : اين كه با زن همسايه ات زنا كنى پس خداوند در تأييد اين فرمايش پيامبر اين آيه را نازل كرد : «و كسانى كه با اللّه خدايى ديگر را نمى خوانند »
( الفرقان : ۶۸ - صحيح البخاري : ۵/۲۲۳۶/۵۶۵۵ ) *
امام على عليه السلام :
أعظَمُ الذُّنوبِ عِندَ اللّه ِ سبحانَهُ ذَنبٌ صَغُرَ عِندَ صاحِبِهِ .
بزرگترين گناه نزد خداى سبحان ، گناهى است كه در نظر گنهكار خُرد آيد .
( غرر الحكم : ۳۱۴۱ ) *
امام على عليه السلام :
أشَدُّ الذُّنوبِ عِندَ اللّه ِ سبحانَهُ ذَنبٌ استَهانَ بهِ راكِبُهُ .
بدترين گناه در نظر خداى سبحان گناهى است كه گنهكار ، آن را ناچيز انگارد .
( غرر الحكم : ۳۱۴۰ ) *
أشَدُّ الذُّنوبِ ما استَخَفَّ بهِ صاحِبُهُ .
بدترين گناه آن است كه گنهكار آن را سبك شمارد .
( بحار الأنوار : ۷۳/۳۶۴/۹۶ ) *
امام على عليه السلام :
أعظَمُ الخَطايا اقتِطاعُ مالِ امرِئٍ مسلمٍ بغَيرِ حقٍّ .
بزرگترين گناه ، به ناحق خوردن مال مسلمان است .
( ثواب الأعمال : ۳۲۲/۱۰ ، تحف العقول : ۲۱۶ ) * )
امام على عليه السلام :
أعظَمُ الذُّنوبِ عِندَ اللّه ِ ذنبٌ أصَرَّ عَليهِ عامِلُهُ .
بزرگترين گناه نزد خداوند ، گناهى است كه مرتكبش بر آن اصرار ورزد .
(غرر الحكم : ۳۱۳۱ ) *
امام على عليه السلام :
جَهلُ المَرءِ بعُيوبِهِ مِن أكبَرِ ذُنوبِهِ .
نادانى انسان به عيبهاى خويش ، از بزرگترين گناهان اوست .
( بحار الأنوار : ۷۸/۹۱/۹۵ ) *
امام زين العابدين عليه السلام :
إيّاكَ و الابتِهاجَ بالذنبِ ، فإنَّ الابتِهاجَ بهِ أعظَمُ مِن رُكوبِهِ .
از شادمانى به گناه بپرهيز ؛ زيرا شادمانى به آن، بدتر از ارتكاب آن است .
( بحار الأنوار : ۷۸/۱۵۹/۱۰ ) *
امام باقر عليه السلام :
الذُّنوبُ كُلُّها شَديدةٌ و أشَدُّها ما نَبَتَ عَليهِ اللَّحمُ و الدمُ .
همه گناهان بدند و بدترين آنها گناهى است كه بر آن گوشت و خون برويد .
( الكافي : ۲/۲۷۰/۷ ) *
کثيف ترين گناهان
امام صادق عليه السلام :
أقذَرُ الذُّنوبِ ثلاثةٌ : قَتلُ البَهيمةِ ، و حَبسُ مَهرِ المرأةِ ، و مَنعُ الأجيرِ أجرَهُ .
كثيف ترين گناهان سه گناه است: كشتن حيوان بى زبان ، ندادن مهريه زن، و نپرداختن مزد كارگر .
( مكارم الأخلاق : ۱/۵۰۶/۱۷۵۲ ) *
گناهانى كه آمرزيده نمى شود
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
إنّ اللّه َ غافرُ كلِّ ذنبٍ إلاّ مَن أحدَثَ ديناً ، أوِ اغتَصَبَ أجيراً أجرَهُ ، أو رجلاً باعَ حُرّاً .
خداوند هر گنهكارى را مى آمرزد، مگر كسى را كه [ از پيش خود ] دينى نو پديد آورد ، يا مزد كارگرى را ندهد ، يا شخص آزادى را بفروشد .
( بحار الأنوار : ۷۲/۲۱۹/۱ ) *
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
إيّاكُم و الذُّنوبَ التي لا تُغفَرُ : الغُلُولَ فَمَن غَلَّ شيئاً يَأْتِي بهِ يومَ القيامةِ ، و أكْلَ الرِّبا فإنّ آكِلَ الرِّبا لا يَقومُ إلاّ كما يَقومُ الذي يَتَخَبَّطُهُ الشيطانُ مِنَ المَسِّ .
از گناهانى كه آمرزيده نمى شود بپرهيزيد ؛ [ يكى ] خيانت [ در غنايم است ] ؛ زيرا هر كه در چيزى [ ا ز غنايم ]، دست خيانت بَرَد، روز قيامت آن را با خود بياورد . و [ديگرى ]ربا خوارى ؛ زيرا ربا خوار در روز قيامت از قبر برنمى خيزد مگر همچون كسى كه بر اثر تماس با شيطان ديوانه شده است .
( كنز العمّال : ۴۳۷۷۰ ) *
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
لِكُلِّ ذَنبٍ تَوبَةٌ إلاّ سُوءَ الخُلُقِ ، فإنّ صاحِبَهُ كُلَّما خَرَجَ من ذَنبٍ دَخَلَ في ذَنبٍ .
هر گناهى توبه دارد مگر بد اخلاقى ؛ زيرا آدم بد اخلاق از هر گناهى كه درآيد ( توبه كند ) به گناهى ديگر مى افتد .
( بحار الأنوار : ۷۷/۴۸/۳ ) *
امام على عليه السلام :
إنّ مِن عَزائمِ اللّه ِ في الذِّكرِ الحكيمِ ··· أنّهُ لا يَنفَعُ عَبداً ـ و إن أجهَدَ نفسَهُ و أخلَصَ فِعلَهُ ـ أن يَخرُجَ مِنَ الدنيا لاقياً رَبَّهُ بِخَصلةٍ مِن هذهِ الخِصالِ لَم يَتُبْ مِنها : أن يُشرِكَ بِاللّه ِ فيما افتَرَضَ علَيهِ مِن عبادَتِهِ ، أو يَشفِيَ غَيظَهُ بهَلاكِ نَفْسٍ ، أو يَعُرَّ بأمرٍ فَعَلَهُ غيرُهُ ، أو يَستَنجِحَ حاجةً إلى الناسِ بإظهارِ بِدعَةٍ في دِينِهِ ، أو يَلقَى الناسَ بَوَجهَينِ ، أو يَمشِيَ فيهِم بِلِسانَينِ .
از جمله حُكمهاى قطعى خدا در قرآن حكيم . . . اين است كه بنده چنانچه با يكى از اين اعمالْ خدايش را ملاقات كند و از آنها توبه نكرده باشد ـ هر چند [ در انجام اعمال نيك ] خود را به زحمت انداخته و عملش را خالص كرده باشد ـ سودى نمى برد : در عبادت خدا كه بر او واجب كرده است شرك ورزيده باشد ، يا آتش خشم خويش را با كشتن كسى فرو نشانده باشد ، يا كسى را به كارى ننگين متّهم ساخته باشد كه ديگرى آن را انجام داده است، يا براى رسيدن به خواسته خود از مردم، بدعتى در دين پديد آورده باشد ، يا با مردم دو رو باشد و يا دو زبان باشد .
( نهج البلاغة : الخطبة ۱۵۳) *
امام على عليه السلام :
الذُّنوبُ ثلاثةٌ : فَذَنبٌ مَغفورٌ ، و ذنبٌ غَيرُ مَغفورٍ ، و ذنبٌ نَرجُو لِصاحِبِهِ و نَخافُ عَليهِ ··· أمّا الذَّنبُ المَغفورُ فعَبدٌ عاقَبَهُ اللّه ُ تعالى عَلى ذَنبِهِ في الدنيا فَاللّه ُ أحكَمُ و أكرَمُ أن يُعاقِبَ عَبدَهُ مَرَّتَينِ ، و أمّا الذنبُ الذي لا يُغفَرُ فَظُلمُ العِبادِ بعضِهِم لبعضٍ ··· و أمّا الذنبُ الثالثُ فَذَنبٌ سَتَرَهُ اللّه ُ على عبدِهِ و رَزَقَهُ التوبةَ فَأصبَحَ خاشِعاً مِن ذَنبِهِ راجِياً لِرَبِّهِ فَنَحنُ لَهُ كَما هُوَ لِنفسِهِ
گناهان سه دسته اند : گناهى كه آمرزيده مى شود ، گناهى كه آمرزيده نمى شود و گناهى كه براى مرتكب آن، ميان بيم و اميديم . . . اما آن گناهى كه آمرزيده مى شود [گناه آن ]بنده اى است كه خداوند او را در دنيا به كيفر گناهش رسانده است ؛ زيرا خداوند كاردان تر و بزرگوارتر از آن است كه بنده اش را دوبار كيفر دهد، و اما گناهى كه آمرزيده نمى شود ، ستم كردن بندگان به يكديگر است . . . و اما گناه سوم، گناهى است كه خداوند آن را از بندگانش پوشيده داشته و توبه از آن را نصيب گنهكار كرده است و از اين رو از گناه خويش بيمناك و به پروردگارش اميدوار گشته است . ما نسبت به اين شخص همان حالى را داريم كه او نسبت به خود دارد .
( بحار الأنوار: ۶/۲۹/۳۵ ) *
امام زين العابدين عليه السلام :
مَن باتَ شَبعاناً و بحَضرَتِهِ مؤمنٌ جائعٌ طاوٍ قالَ اللّه ُ عزّ و جلّ : ملائكتي ، اُشهِدُكُم على هذا العَبدِ أنَّني أمَرتُهُ فَعَصاني و أطاعَ غَيرِي ، وكَّلتُهُ إلى عَمَلِهِ ، و عِزَّتي و جلالي لا غَفَرتُ لَهُ أبداً .
كسى كه شب [ با شكم ] سير بخوابد و در كنارش مؤمنى گرسنه و بى غذا باشد ، خداوند عزّ و جلّ فرمايد : اى فرشتگان من! شما گواه باشيد كه من اين بنده را فرمان دادم و او نافرمانى من كرد و از غير من فرمان برد، من او را به كارش وا گذار كردم ، به عزّت و جلالم سوگند كه هرگز او را نمى بخشم .
( ثواب الأعمال : ۲۹۸/۱ ) *
امام زين العابدين عليه السلام :
يَغفرُ اللّه ُ لِلمُؤمنِ كلَّ ذنبٍ و يُطَهِّرهُ مِنهُ فِي الدنيا و الآخرةِ ما خَلا ذَنبَينِ : تَرْكَ التقيَّةِ ، و تَضييعَ حُقوقِ الإخوانِ .
خداوند هر گناهى را از مؤمن مى بخشد و در دنيا و آخرت او را از آن گناه پاك مى سازد، مگر دو گناه : ترك تقيّه، و ضايع كردن حقوق برادران .
( التفسير المنسوب إلى الإمام العسكريّ عليه السلام : ۳۲۱/۱۶۶ ) *
امام باقر عليه السلام :
مِنَ الذُّنوبِ التي لا تُغفَرُ قولُ الرَّجُلِ : يا لَيتَنِي لا اُؤَاخَذُ إلاّ بهذا !
از جمله گناهانى كه آمرزيده نمى شود اين سخن انسان است كه بگويد : كاش جز به همين گناه باز خواست نشوم!
( الخصال : ۲۴/۸۳ (انظر) الذنب : باب ۱۳۷۷ حديث ۶۸۱۰ ) *
امام صادق عليه السلام :
كُلُّ الذُّنوبِ مَغفورَةٌ سِوى عُقوقِ أهلِ دَعوَتِكَ .
[ اى پسر جندب! ] هر گناهى آمرزيده مى شود جز نارضايتى همكيشانت [ از تو ] . *
( تحف العقول : ۳۰۳ )
امام صادق عليه السلام :
إذا هَمَمتَ بسيّئةٍ فلا تَعمَلْها ، فإنّهُ ربَّما اطَّلَعَ اللّه ُ على العَبدِ و هو على شيءٍ مِنَ المَعصيَةِ فيقولُ : و عِزَّتي و جلالي لا أغفِرُ لكَ بعدَها أبداً .
هر گاه قصد كار بدى كردى ، آن را انجام نده ؛ زيرا گاه خداوند به بنده در حال ارتكاب معصيتى نظر مى افكند و مى فرمايد : به عزّت و جلال خود سوگند كه از اين پس هرگز او را نمى بخشم .
( الكافي : ۲/۱۴۳/۷ ) *
بر حذر داشتن از گناه در خلوت ها
امام على عليه السلام :
اتَّقوا معاصيَ اللّه ِ في الخَلَواتِ ، فإنّ الشاهِدَ هُو الحاكِمُ .
از معاصى خدا در تنهاييها[ى خود] بپرهيزيد ؛ زيرا آن كه شاهد است [ يعنى خداوند ] ، همان داور است .
( بحار الأنوار : ۷۸/۷۰/۲۵ ) *
امام باقر عليه السلام :
مَنِ ارتَكَبَ الذنبَ في الخَلاءِ لم يَعبَأِ اللّه ُ بهِ .
هر كه در خلوت گناه كند، خداوند به او اعتنا نمى كند .
( بحار الأنوار : ۴۶/۲۴۷/۳۵ ) *
گناه آشكار و پنهان
امام باقر عليه السلام ـ درباره آيه « به كارهاى زشت . . . نزديك مشويد » ـ فرمود :
إنّ ما ظَهَرَ هو الزِّنا و ما بَطَنَ هو المُخالَّةُ .
زشتى آشكار ، زناست و زشتى پنهان ، داشتن رابطه دوستانه [ با نا محرم ] .
( الأنعام : ۱۵۱ - مجمع البيان : ۴/۵۹۰) *
سبك و كوچك شمردن گناه
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
يا بنَ مسعودٍ ، لا تُحَقِّرَنَّ ذنباً و لا تُصَغِّرَنَّهُ ، و اجتَنِبِ الكبائرَ ، فإنّ العَبدَ إذا نَظَرَ يومَ القِيامةِ إلى ذُنوبِهِ دَمَعَـتْ عَيناهُ قَيحاً و دَماً ، يقولُ اللّه ُ تعالى: «يَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُّحْضَرًا وَ مَا عَمِلَتْ مِن سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَيْنَهَا وَ بَيْنَهُ أَمَدَا بَعِيدًا وَ يُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَ اللَّهُ رَءُوفُ بِالْعِبَادِ » ( آل عمران،30 )
اى پسر مسعود! هيچ گناهى را خُرد و كوچك مشمار و از گناهان بزرگ دورى كن ؛ زيرا در روز قيامت چون بنده به گناهان خود بنگرد ، چشمانش چرك و خون خواهد گريست . خداوند متعال مى فرمايد : « روزى كه هر كس كرده نيك خود را و كرده بد خود را بيابد و آرزو كند : كاش ميان او و آنها فاصله اى دور بود و خداوند شما را از [ كيفر] خود بترساند و خدا به بندگان ، مهربان است »
( آل عمران : ۳۰ - مكارم الأخلاق : ۲/۳۵۰/۲۶۶۰ ) *
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
إنّ المؤمنَ لَيَرى ذَنبَهُ كَأَنَّهُ تحتَ صَخرَةٍ يَخافُ أن تَقَعَ علَيهِ ، و الكافِرَ يَرى ذَنبَهُ كأنّهُ ذُبابٌ مَرَّ على أنفِهِ .
مؤمن گناه خود را چونان تخته سنگ بزرگى بر بالاى سرش مى بيند كه مى ترسد به روى او بيفتد و كافر گناه خويش را مانند مگسى مى بيند كه از جلوى بينى اش رد شود .
( الأمالي للطوسي : ۵۲۷/۱۱۶۲ ) *
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
إنّ اللّه َ تَبارَكَ وَ تَعالى إذا أرادَ بعَبدٍ خيراً جَعَلَ ذُنوبَهُ بَينَ عَينَيهِ مُمَثَّلَةً و الإثمَ علَيهِ ثقيلاً وَبيلاً ، و إذا أرادَ بعَبدٍ شرّاً أنساهُ ذُنوبَهُ
هرگاه خداوند تبارك و تعالى خوبى بنده اى را بخواهد، گناهان او را در برابر چشمانش مجسّم مى كند و بار گناه را بر دوش او سنگين مى سازد و هرگاه بدى بنده اى را بخواهد، گناهانش را از يادش مى برد .
( مكارم الأخلاق : ۲/۳۶۵/۲۶۶۱ ) *
امام على عليه السلام :
إنّ اللّه َ أخفى سَخَطَهُ في مَعصيَتهِ ، فلا تَستَصغِرَنَّ شيئاً مِن مَعصيَتِهِ ، فرُبَّما وافَقَ سَخَطَهُ و أنتَ لا تَعلَمُ .
خداوند خشم خود را در معصيتش پنهان كرده است ؛ بنا بر اين ، هيچ معصيتى را خُرد مشماريد ؛ زيرا چه بسا كه آن معصيت با خشم خدا همراه باشد و تو ندانى .
( بحار الأنوار : ۷۳/۳۴۹/۴۳ ) *
امام باقر عليه السلام :
لا مُصيبَةَ كاستِهانَتِكَ بالذنبِ و رِضاكَ بالحالةِ التي أنتَ علَيها .
مصيبتى چون كوچك شمردن گناهت و رضايت دادن به وضعيت موجودت نيست .
( تحف العقول : ۲۸۶ ) *
امام باقر عليه السلام :
لا تَستَصغِرَنَّ سَيّئةً تَعمَلُ بها ، فإنّكَ تَراها حيثُ تَسُوؤكَ .
كردار بَد خود را كوچك مشمار ؛ زيرا [ در قيامت ] آن را ناخوشايند خواهى ديد .
( بحار الأنوار : ۷۳/۳۵۶/۶۵ ) *
امام صادق عليه السلام :
إنَّ اللّه َ يُحِبُّ العَبدَ أن يَطلُبَ إلَيهِ في الجُرْمِ العظيمِ ، و يُبغِضُ العَبدَ أن يَستَخِفَّ بالجُرمِ اليَسيرِ .
خداوند بنده اى را كه در گناه بزرگ به او توجّه كند دوست دارد و بنده اى را كه گناه اندك را ناچيز شمارد دشمن دارد .
( بحار الأنوار : ۷۳/۳۵۹/۸۰ ) *
امام على عليه السلام :
لا تَستَصغِرُوا قليلَ الآثامِ ، فإنّ الصغيرَ يُحصى و يَرجِعُ إلى الكبيرِ .
گناهان اندك را خُرد مشماريد ؛ زيرا گناه كوچك [ انباشته و ] شماره مى شود و به گناه بزرگ تبديل مى گردد.
( الخصال : ۶۱۶/۱۰ ) *
امام صادق عليه السلام :
إنّ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله نَزَلَ بأرضٍ قَرْعاءَ فقالَ لأصحابِهِ : ائْتُوا بحَطَبٍ ، فقالوا : يا رسولَ اللّه ِ نحنُ بأرضٍ قَرعاءَ ما بها مِن حَطَبٍ ، قالَ : فَلْيَأتِ كُلُّ إنسانٍ بما قَدَرَ علَيهِ ، فَجاؤوا به حتّى رَمَوا بينَ يَديهِ بَعضَهُ على بعضٍ فقالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : هكذا تَجتَمِعُ الذُّنوبُ ، ثُمّ قالَ : إيّاكُم و المُحَقَّراتِ مِن الذُّنوبِ ، فإنَّ لِكُلِّ شيءٍ طالِباً ، ألا و إنّ طالِبها يَكتُبُ ما قَدَّموا و آثارَهُم و كُلَّ شَيءٍ أحصَيناهُ في إمامٍ مُبينٍ .
رسول خدا صلى الله عليه و آله در منطقه اى خشك و بى گياه به اصحابش فرمود : مقدارى هيزم بياوريد . عرض كردند : اى رسول خدا! ما در جايى خشك و بى گياه هستيم كه در آن هيزمى يافت نمى شود . حضرت فرمود : هر كس هر چه يافت بياورد . آنها هيزمها را جمع كردند و در برابر حضرت انباشتند . پس ، رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : گناهان نيز اين گونه جمع مى شود . آن گاه فرمود : از گناهان خُرد انگاشته بپرهيزيد ؛ زيرا هر چيزى بازخواست كننده اى دارد . بدانيد كه بازخواست كننده گناهان مى نويسد «هر كارى را كه پيش از اين كرده اند و هر اثر و نشانى را كه به جا گذاشته اند ؛ و هر چيزى را در كتاب مبين (لوح محفوظ)شماره كرده ايم »
( الكافي : ۲/۲۸۸/۳ - .بخشى از آيه ۱۲ سوره يس ) *
امام كاظم عليه السلام :مسيح عليه السلام به حواريان فرمود:
إنّ صِغارَ الذُّنوبِ و مُحَقَّراتِها مِن مَكائدِ إبليسَ ، يُحَقِّرُها لَكُم و يُصَغِّرُها في أعيُنِكُم فَتَجتَمِعُ و تَكثُرُ فَتُحِيطُ بِكُم
همانا گناهان كوچك و خُرد انگاشته شده از نيرنگ هاى ابليس است. او گناهان را در نظر شما كوچك و خُرد جلوه مى دهد و در نتيجه ، گناهان [ اندك اندك ] جمع و زياد مى شوند و شما را در ميان مى گيرند .
( تحف العقول : ۳۹۲ ) *
امام كاظم عليه السلام :
لا تَستَقِلُّوا قليلَ الذُّنوبِ، فإنّ قليلَ الذُّنوبِ يَجتَمِعُ حتّى يكونَ كثيراً
گناهان اندك را كم مشماريد ؛ زيرا همين گناهان اندك روى هم جمع مى گردند و زياد مى شوند .
( الأمالي للمفيد : ۱۵۷/۸ ) *
امام رضا عليه السلام :
الصَّغائرُ مِنَ الذنوبِ طُرُقٌ إلى الكبائرِ ، و مَن لَم يَخَفِ اللّه َ في القَليلِ لَم يَخَفْهُ في الكثيرِ .
گناهان كوچك راههايى به سوى گناهان بزرگند و كسى كه از خداوند در اندك ترس نداشته باشد، در زياد نيز از او نمى ترسد .
( بحار الأنوار : ۷۳/۳۵۳/۵۵ ) *
پرهيز از گناهان خُرد انگاشته
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
لا تَنظُرُوا إلى صِغَرِ الذَّنبِ و لكنِ انظُرُوا إلى مَنِ اجتَرَأتُم .
به خُردى گناه منگريد بلكه بنگريد كه بر چه كسى گستاخى كرده ايد .
( بحار الأنوار:۷۷/۱۶۸/۶ ) *
إنّ إبليسَ رَضِيَ مِنكُم بالمُحَقَّراتِ .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : همانا ابليس به گناهان خرد انگاشته شما خشنود است .
( بحار الأنوار : ۷۳/۳۶۳/۹۳ ) *
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
إنّ الرَّجُلَ لَيَعمَلُ الحسَنَةَ فَيَتَّكِلُ علَيها و يَعمَلُ المُحَقَّراتِ حتّى يَأتِيَ اللّه َ و هُو علَيهِ غَضْبانُ ، و إنّ الرجُلَ لَيَعمَلُ السيّئةَ فَيَفرَقُ مِنها يَأْتِي آمِناً يومَ القِيامةِ
آدمى هست كه كارى نيك انجام مى دهد و بر همان تكيه مى كند و گناهانى نيز انجام مى دهد كه آنها را حقير مى پندارد، اين شخص هنگامى كه با خداوند ديدار مى كند، خدا بر او خشمگين است و آدمى هست كه كارى بد مى كند و سپس از آن دست مى شويد ، چنين كسى در روز قيامت [از خشم خدا] در امان است
( مكارم الأخلاق : ۲/۳۶۷/۲۶۶۱ ) *
امام باقر عليه السلام :
اِتَّقُوا المُحَقَّراتِ مِن الذُّنوبِ فَإنَّ لَها طالِباً .
از گناهانى كه به نظرتان كوچك مى آيد بپرهيزيد ؛ زيرا آنها را نيز بازخواست كننده اى است .
( الكافي : ۲/۲۷۰/۱۰ ) *
امام صادق عليه السلام :
اِتَّقُوا هذِه المُحَقَّراتِ مِنَ الذُّنوبِ فإنّ لَها طالِباً ، و لا يَقُولَ أحدُكُم : اُذنِبُ و أستَغفِرُ اللّه َ ، و اللّه ُ يقولُ : «··· إنْ تَكُ مِثقالَ حَبَّةٍ مِن خَرْدَلٍ ···» (لقمان،16)
از گناهان خُرد انگاشته بپرهيزيد ؛ زيرا آنها را نيز بازخواست كننده اى است . هيچ يك از شما نگويد : گناه مى كنم و از خدا آمرزش مى طلبم ؛ زيرا خداوند متعال مى فرمايد:
« اگر آن (كردار و گفتار بندگان) بر وزن دانه خردلى باشد و آنگاه در دل تخته سنگى يا در آسمانها يا در زمين نهفته باشد ، خداوند آن را به ميان آورد كه خداوند بسيار دقيق و آگاه است » .
( لقمان : ۱۶-الاُصول الستّة عشر: ۶۷ ) *
الكافى : ـ به نقل از زيد شحّام ـ : امام صادق عليه السلام فرمود :
اِتَّقُوا المُحَقَّراتِ مِن الذُّنوبِ فإنّها لا تُغفَرُ ، قلتُ : و ما المُحَقَّراتُ ؟ قالَ : الرَّجُلُ يُذنِبُ الذنبَ فيقولُ : طُوبى لي لَو لم يَكُن لي غيرُ ذلكَ! .
از گناهان خُرد پنداشته بپرهيزيد كه اين گناهان آمرزيده نمى شود . عرض كردم : گناهان خُرد پنداشته چيست؟ فرمود : آدمى گناه كند و بگويد : چه خوب بود اگر جز اين گناه ، گناهى ديگر نمى داشتم!
( الكافي : ۲/۲۸۷/۱ ) *
گناهان كبيره
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
الكبائرُ تِسعٌ : أعظَمُهُنَّ الإشراكُ باللّه ِ عزّ و جلّ، و قَتلُ النفسِ المُؤمنةِ، و أكلُ الرِّبا ، و أكلُ مالِ اليتيمِ ، و قَذفُ المُحصَنَةِ ، و الفِرارُ من الزَّحفِ ، و عُقوقُ الوالدَينِ ، و استِحلالُ البيتِ الحَرامِ ، و السِّحرُ . فَمَن لَقِيَ اللّه َ عزّ و جلّ و هو بَرِيءٌ مِنهُنَّ كانَ مَعي في جَنَّةٍ مَصارِيعُها مِن ذَهَبٍ .
گناهان كبيره نُه تاست : بزرگترين آنها شرك ورزيدن به خداوند عزّ و جلّ است و كشتن مؤمن و ربا خوارى و خوردن مال يتيم و تهمت زدن به زن پاكدامن و فرار از ميدان جهاد و رنجاندن پدر و مادر و در هم شكستن حرمت بيت الحرام و جادوگرى ؛ هر كس پاك از اين نُه گناه، خداوند عزّ و جلّ را ديدار كند با من در بهشتى خواهد بود كه لنگه هاى دَرِ آن از طلاست .
( بحار الأنوار: ۷۷/۱۷۰/۷ ) *
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
الكبائرُ : الإشراكُ بِاللّه ِ ، و عُقُوقُ الوالدَينِ ، و قَتلُ النَّفْسِ ، و اليَمينُ الغَمُوسُ .
گناهان كبيره عبارتند از : شرك ورزيدن به خدا ، آزردن پدر و مادر ، قتل نفس ( آدم كشى ) و سوگند دروغ عمدى [ براى ضايع كردن حقوق ديگران و خوردن مال مردم ] .
( كنز العمّال : ۷۷۹۸ ) *
امام على عليه السلام :
الكبائرُ : الشِّركُ بِاللّه ِ ، و قَتلُ النفسِ ، و أكلُ مالِ اليتيمِ ، و قَذفُ المُحصَنَةِ ، و الفِرارُ مِنَ الزَّحفِ ، و التَّعَرُّبُ بعدَ الهِجرَةِ ، و السِّحرُ ، و عُقوقُ الوالدَينِ ، و أكلُ الرِّبا ، و فِراقُ الجَماعَةِ ، و نَكثُ الصَّفقَةِ .
گناهان كبيره عبارتند از: شرك ورزيدن به خدا، آدم كشى ، خوردن مال يتيم ، تهمت زدن به زن پاكدامن، فرار از ميدان جهاد، تعرّب بعد از هجرت، .حديث جادوگرى، آزردن پدر و مادر ، ربا خوارى ، كناره گيرى از جامعه مسلمانان و شكستن پيمان ( بيعت يا معامله ) .
( كنز العمّال : ۴۳۲۶ ) *
امام باقر عليه السلام ـ در پاسخ به سؤال از گناهان كبيره ـ فرمود :
كُلُّ شيءٍ أوعَدَ اللّه ُ علَيهِ النارَ .
هر گناهى كه خداوند براى آن وعده آتش داده است [ كبيره است ] .
( بحار الأنوار : ۷۹/۱۵/۲۴ ، انظر وسائل الشيعة : ۱۱/۲۵۱ باب۴۶ ) *
امام صادق عليه السلام ـ درباره آيه « اگر از گناهان بزرگى كه شما را از آن نهى كرده اند . . .» ـ فرمود :
الكبائرُ التي أوجَبَ اللّه ُ عزّ و جلّ علَيها النارَ .
گناهان بزرگ (كبيره) ، آنهايى است كه خداوند عزّ و جلّ [ مرتكب ] آنها را مستوجب آتش دانسته است .
( 1.النساء : ۳۱ - الكافي : ۲/۲۷۶/۱ ) *
امام صادق عليه السلام :
لكبائرُ سَبعٌ : قَتلُ المؤمِنِ مُتَعَمِّداً ، و قذفُ المُحصَنَةِ ، و الفِرارُ مِنَ الزَّحفِ ، و التَّعَرُّبُ بعدَ الهِجرَةِ ، و أكلُ مالِ اليتيمِ ظُلماً ، و أكلُ الرِّبا بعدَ البَيِّنَةِ ، و كُلُّ ما أوجَبَ اللّه ُ عليهِ النارَ .
گناهان كبيره هفت تاست : كشتن عامدانه مؤمن ، تهمت زدن به زن پاكدامن ، فرار از ميدان جهاد با دشمن ، تعرّب بعد از هجرت ، خوردن به ناحق مال يتيم ، ربا خوارى بعد از دانستن [ حرمت آن ] و هر چيزى كه خداوند به سبب آن آتش دوزخ را واجب كرده است .
( الكافي : ۲/ ۲۷۷/۳ ) *
امام صادق عليه السلام :
الكَذِبُ على اللّه ِ عزّ و جلّ و على رسولِهِ و على الأوصياءِ علَيهِمُ الصلاةُ و السلامُ مِنَ الكبائرِ .
دروغ بستن به خداوند عزّ و جلّ و پيامبر او و اوصيا عليهم السلام، از گناهان كبيره است .
( بحار الأنوار : ۲/۱۱۷/۱۷ ) *
امام صادق عليه السلام :
قَذفُ المُحصَناتِ مِن الكبائرِ ، لأنّ اللّه َ عزّ و جلّ يقولُ : « لُعِنُوا في الدنيا و الآخِرَةِ و لهم عذابٌ عظيمٌ » (نور،23) .
تهمت زدن به زنان پاكدامن، از گناهان كبيره است ؛ زيرا خداوند عزّ و جلّ مى فرمايد : « در دنيا و آخرت نفرين شده اند و آنان را عذابى بزرگ است » .
( النور : ۲۳ - بحار الأنوار : ۷۹/۹/۹ ) *
امام صادق عليه السلام :
قَتلُ النفسِ مِنَ الكبائرِ ، لأنَّ اللّه َ عزّ و جلّ يقولُ : « و مَنْ يَقْتُلْ مُؤْمِناً مُتَعَمِّداً فَجَزاؤهُ جَهَنَّمُ خالداً فيها وَ غَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَ لَعَنَهُ وَ أَعَدَّ لَهُ عَذَابًا عَظِيمًا » (نساء93)
قتل نفس از گناهان كبيره است ؛ زيرا خداوند عزّ و جلّ مى فرمايد : « و هر كه مؤمنى را از روى عمد بكشد سزايش همواره در دوزخ ماندن است و خدا بر او خشم مى گيرد و لعنتش مى كند و عذابى بزرگ برايش آماده كرده است » .
( النساء : ۹۳ - بحار الأنوار : ۷۹/۸/۸ ) *
بزرگترين گناهان كبيره
امام على عليه السلام ـ در پاسخ به پرسش از بزرگترين كباير ـ فرمود :
الأمنُ مِن مَكرِ اللّه ِ ، و الإياسُ مِن رَوحِ اللّه ِ ، و القُنُوطُ مِن رَحمَةِ اللّه ِ .
ايمن و غافل بودن از مكر ( عذاب و مهلت ) خدا ، مأيوس شدن از گشايش خدا، و نوميدى از رحمت خدا .
( كنز العمّال : ۴۳۲۵ ) *
اصرار بر گناه
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
مِن علاماتِ الشَّقاءِ : جُمودُ العَينِ ، و قَسوَةُ القلبِ ، و شِدَّةُ الحِرصِ في طَلَبِ الرِّزقِ ، و الإصرارُ على الذَّنبِ
خشكيدگى چشم (گريان نبودن از خوف خدا)، و سنگدلى، و حرص فراوان در طلب روزى، و اصرار بر گناه از نشانه هاى شقاوت است .
( الخصال : ۲۴۳/۹۶ ) *
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
أربَعٌ يُمِتنَ القلبَ: الذنبُ على الذنبِ··· .
چهار چيز دل را مى ميراند : گناه روى گناه . . . .
( الخصال : ۲۲۸/۶۵ ) *
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
لا كبيرَ مَع الاستِغفارِ ، و لا صغيرَ مع الإصرارِ .
با استغفار، كبيره نباشد و با اصرار، صغيره .
( بحار الأنوار : ۷۳/۳۵۵/۶۲ ) *
امام على عليه السلام :
أعظَمُ الذُّنوبِ عِندَ اللّه ِ ذنبٌ أصَرَّ علَيهِ عامِلُهُ .
بزرگترين گناه نزد خداوند، گناهى است كه مرتكبش بر آن اصرار ورزد .
( غرر الحكم : ۳۱۳۱ ) *
امام على عليه السلام :
عَجِبتُ لِمَن عَلِمَ شِدَّةَ انتِقامِ اللّه ِ مِنهُ و هُو مُقيمٌ على الإصرارِ !
در شگفتم از كسى كه سختى انتقام خداوند را از خود مى داند و همچنان بر گناه خويش اصرار مى ورزد !
(غرر الحكم : ۶۲۵۹ ) *
امام باقر عليه السلام ـ درباره آيه « . . . بر آنچه مى كردند پاى نفشارند » ـ فرمود :
الإصرارُ أن يُذنِبَ العَبدُ و لا يَستَغفِرَ ، و لا يُحَدِّثَ نفسَهُ بالتوبةِ فذلكَ الإصرارُ .
اصرار بر گناه اين است كه بنده گناه كند و آمرزش نطلبد و در فكر توبه هم نباشد . اين است اصرار [ بر گناه ] .
( آل عمران : ۱۳۵ - بحار الأنوار : ۶/۳۲/۴۰ ) *
امام صادق عليه السلام :
الإصرارُ أمنٌ ، و لا يَأمَنُ مَكرَ اللّه ِ إلاّ القومُ الخاسِرونَ .
اصرار بر گناه به معناى ايمن دانستن خود از عذاب خداست و كسى جز زيانكاران ، خود را از مكر (عذاب و مهلت) خداوند ايمن نداند .
( بحار الأنوار : ۷۸/۲۰۹/۸۶ ) *
شاد شدن به گناه
امام على عليه السلام :
التَّبَجُّحُ بالمعاصِي أقبَحُ مِن ركوبِها .
شاد شدن و باليدن به گناهان، زشت تر از ارتكاب آنهاست .
( غرر الحكم : ۲۰۴۵ ) *
امام على عليه السلام :
لا وِزرَ أعظَمُ مِنَ التَّبَجُّحِ بالفُجورِ .
هيچ گناهى بزرگتر از شاد شدن و باليدن به تبهكاريها نيست .
( غرر الحكم : ۱۰۷۶۲ ) *
امام على عليه السلام :
لا يُفلِحُ مَن يَتَبَجَّحُ بالرَّذائلِ
رستگار نشود آن كه به رذايل خود ببالد .
( غرر الحكم : ۱۰۷۰۵) *
امام على عليه السلام :
مَن تَلَذَّذَ بمعاصِي اللّه ِ أورَثَهُ اللّه ُ ذُلاًّ .
هر كه از نافرمانى خداوند لذّت برد، خداوند او را به خوارى افكند .
( غرر الحكم : ۸۸۲۳ ) *
امام على عليه السلام :
حَلاوَةُ المَعصيَةِ يُفسِدُها ألِيمُ العُقوبَةِ .
شيرينى گناه را ، دردناكى كيفر از بين مى برد .
( غرر الحكم : ۴۸۸۴ ) *
امام زين العابدين عليه السلام :
إيّاكَ و الابتِهاجَ بالذنبِ ، فإنّ الابتِهاجَ بهِ أعظَمُ مِن رُكوبِهِ .
از شاد شدن به گناه بپرهيز، كه شاد شدن به گناه از ارتكاب آن بدتر است .
( بحار الأنوار : ۷۸/۱۵۹/۱۰ ) *
نقش گناهان در تباهى دل
امام على عليه السلام :
ما جَفَّتِ الدُّموعُ إلاّ لِقَسوَةِ القُلوبِ ، و ما قَسَتِ القُلوبُ إلاّ لكَثرَةِ الذُّنوبِ .
اشكها نخشكيد، مگر به سبب سخت دلى و دلها سخت نشد، مگر به سبب كثرت گناه .
( علل الشرائع : ۸۱/۱ ) *
امام باقر عليه السلام :
ما مِن عَبدٍ إلاّ و في قَلبِهِ نُكتَةٌ بَيضاءُ ، فإذا أذنَبَ ذنباً خَرَجَ في النُّكتةِ نُكتةٌ سَوْداءُ ، فإن تابَ ذَهَبَ ذلكَ السَّوادُ ، و إن تَمادى في الذُّنوبِ زادَ ذلكَ السَّوادُ حتّى يُغَطِّيَ البَياضَ ، فإذا [تَـ]غَطَّى البياضُ لَم يَرجِعْ صاحِبُهُ إلى خيرٍ أبداً، و هو قولُ اللّه ِ عزّ و جلّ « كَلاّ بَلْ رانَ على قُلُوبِهِم ما كانُوا يَكْسِبُونَ » .
هيچ بنده اى نيست مگر آن كه در دلش نقطه اى سفيد وجود دارد ؛ پس هر گاه گناهى مرتكب شود ، در آن نقطه ، نقطه اى سياه پديد آيد، كه اگر توبه كرد آن سياهى مى رود و اگر در گناهان فرو رفت، نقطه سياه افزايش مى يابد چندان كه همه سفيدى را فرو مى پوشاند . و چون سفيدى پوشانده شد، گنهكار ديگر به خير و صلاح باز نمى آيد . اين است سخن خداوند عزّ و جلّ كه :« به حقيقت ، كارهايى كه مى كردند ، بر دلهايشان زنگار بسته است» .
( المطفّفين : ۱۴ - الكافي : ۲/۲۷۳/۲۰ ) *
امام صادق عليه السلام : پدرم عليه السلام مى فرمود :
ما مِنْ شيءٍ أفسَدَ لِلقَلبِ مِن خطيئةٍ ، إنّ القَلبَ لَيُواقِعُ الخطيئةَ فما تَزالُ بهِ حتّى تَغلِبَ علَيهِ فَيُصَيَّرُ أعلاهُ أسفَلَهُ .
هيچ چيز بيشتر از گناه دل را تباه نمى كند ؛ همانا دل با گناه درگير مى شود ولى گناه چندان به آن مى پردازد ( سماجت مى كند ) كه سرانجام بر آن چيره مى گردد، و دل واژگونه مى شود .
( الكافي : ۲/۲۶۸/۱ ) *
امام صادق عليه السلام :
إذا أذنَبَ الرجُلُ خَرَجَ في قَلبِهِ نُكْتَةٌ سَوْداءُ ، فإن تابَ انمَحَتْ ، و إن زادَ زادَتْ حتّى تَغلِبَ على قَلبِهِ فلا يُفلِحُ بَعدَها أبداً
هر گاه آدمى گناهى كند نقطه سياهى در دلش پديد مى آيد . اگر توبه كرد آن نقطه پاك مى شود و اگر باز هم گناه كرد آن نقطه بزرگتر مى شود ، تا جايى كه همه دلش را فرا مى گيرد و زان پس هرگز روى رستگارى را نمى بيند .
( بحار الأنوار : ۷۳/۳۲۷/۱۰ ) *
نقش گناهان در زوال نعمتها
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
اِتَّقُوا الذنوبَ فإنّها مَمْحَقَةٌ للخَيراتِ ، إنّ العبدَ لَيُذنِبُ الذنبَ فَيَنسى بهِ العِلمَ الذي كانَ قد عَلِمَهُ .
از گناهان دورى كنيد ؛ زيرا گناهان خوبيها را محو مى كند . همانا بنده [ گاه ] گناه مى كند و به سبب آن، دانشى را كه آموخته بود، فراموش مى كند .
( بحار الأنوار : ۷۳/۳۷۷/۱۴ ) *
امام على عليه السلام :
ما زالَتْ نِعمَةٌ و لا نَضارَةُ عَيشٍ إلاّ بذُنوبٍ اجتَرَحُوا ، إنّ اللّه َ لَيسَ بِظَلاَّمٍ لِلعَبيدِ .
هيچ نعمتى و هيچ خرّمى زندگى اى زايل نشد، مگر به سبب گناهانى كه مرتكب شدند ؛ زيرا خداوند به بندگان ستم نمى كند .
( الخصال : ۶۲۴/۱۰ ) *
امام صادق عليه السلام :
ما أنعَمَ اللّه ُ على عبدٍ نِعمَةً فَسَلَبَها إيّاهُ حتّى يُذنِبَ ذَنباً يَستَحِقُّ بذلكَ السَّلبَ .
خداوند هر نعمتى را كه به بنده اى داد از او نگرفت مگر به سبب گناهى كه سزاوار سلب آن نعمت شد .
( بحار الأنوار : ۷۳/۳۳۹/۲۱ ) *
امام صادق عليه السلام :
إنّ الرَّجُلَ يُذنِبُ الذنبَ فَيُحرَمُ صلاةَ الليلِ ، و إنّ العَمَلَ السَـيِّءَ أسرَعُ في صاحِبِهِ مِنَ السِّكِّينِ في اللَّحمِ
همانا انسان گناهى مى كند و به سبب آن از نماز شب محروم مى شود . سرعت تأثير كار بد در آدمى از سرعت تأثير كارد در گوشت بيشتر است .
( الكافي : ۲/۲۷۲/۱۶ ) *
نقش گناهان در فرود آمدن بلاها
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
ما اختَلَجَ عِرقٌ و لا عَثَرَت قَدَمٌ إلاّ بما قَدَّمَت أيديكُم ، و ما يَعفُو اللّه ُ عَنهُ أكثَرُ .
هيچ رگى [بر اثر بيمارى ] نزند و هيچ پايى نلغزد، مگر به سبب دستاوردهايى ( گناهانى ) كه خود اندوخته ايد و آنچه خداوند مى بخشد بيشتر است .
( بحار الأنوار : ۸۱/۱۹۴/۵۲ ) *
امام على عليه السلام :
تَوَقُّوا الذُّنوبَ ، فما مِن بَلِيَّةٍ و لا نَقصِ رِزقٍ إلاّ بذنبٍ ، حتّى الخَدشِ و الكَبوَةِ و المُصيبَةِ ، قالَ اللّه ُ عزّ و جلّ : « و ما أصابَكُمْ مِنْ مصيبةٍ فَبِما كَسَبَتْ أيْدِيكُمْ »
از گناهان دورى كنيد ؛ زيرا هيچ بليّه اى رخ ندهد و هيچ رزقى كم نشود، مگر به سبب گناهى ، حتى خراش برداشتن و به سر در آمدن و مصيبت . خداوند عزّ و جلّ مى فرمايد : « و هر مصيبتى كه به شما رسد ، به خاطر كارهايى است كه مى كنيد » .
( الشورى : ۳۰ - بحار الأنوار : ۷۳/۳۵۰/۴۷ ) *
تحف العقول : امام على عليه السلام فرمود :
قد يَبتَلِي اللّه ُ المؤمنَ بالبَلِيّـةِ في بَدَنِهِ أو مالِهِ أو ولدِهِ أو أهلِهِ . و تلا هذه الآية : « و ما أصابَكُم مِنْ مُصِيبةٍ ···» و ضَمَّ يَدَهُ ثلاثَ مرّاتٍ و يقول : « و يَعْفُـو عـن كثيـرٍ» .
گاهى اوقات خداوند به جسم يا مال يا فرزند و يا همسر مؤمن آسيبى وارد مى آورد . و اين آيه را تلاوت كرد : « و هر مصيبى كه به شما رسد . . .» و سه بار دستانش را به هم چسباند و مى فرمود : « و بسيارى از گناهان را نيز مى بخشد» .
( الشورى : ۳۰ - تحف العقول : ۲۱۴ ) *
امام على عليه السلام :
.اِحذَرُوا الذُّنوبَ ، فإنّ العبدَ لَيُذنِبُ فيُحبَسُ عَنهُ الرِّزقُ .
از گناهان دورى كنيد ؛ زيرا به سبب گناه جلوى روزى بنده گرفته مى شود .
( الخصال : ۶۲۰/۱۰ ) *
امام باقر عليه السلام :
إنّ العَبدَ لَيُذنِبُ الذنبَ فَيُزوى عَنهُ الرِّزقُ .
همانا بنده گناه مى كند و به سبب آن، روزى از او گرفته مى شود .
( الكافي : ۲/۲۷۰/۸ ) *
امام صادق عليه السلام :
إنّ المؤمنَ لَيَأْتِي الذنبَ فَيُحرَمُ بهِ الرِّزقَ
همانا مؤمن گناه مى كند و به سبب آن، از روزى محروم مى شود .
( بحار الأنوار : ۷۳/۳۴۹/۴۱ ) *
امام صادق عليه السلام :
أما إنَّهُ لَيسَ مِن عِرقٍ يَضرِبُ و لا نَكبَةٍ و لا صُداعٍ و لا مَرَضٍ إلاّ بذَنبٍ ، و ذلكَ قولُ اللّه ِ عزّ و جلّ في كتابِهِ : «و ما أصابَكُمْ مِنْ مُصِيبَةٍ فَبِما كَسَبَتْ أيْدِيكُمْ و يَعْفُو عن كثيرٍ» و ما يَعفُو اللّه ُ أكثَرُ مِمّا يُؤاخِذُ بِهِ
هيچ رگى [بر اثر تب و بيمارى] نزند و هيچ پايى به سنگ نخورد و هيچ سر درد يا مرضى رخ ندهد ، مگر در اثر گناه . اين فرموده خداوند عزّ و جلّ در كتاب اوست كه : « و هر مصيبتى كه به شما رسد ، به خاطر كارهايى است كه مى كنيد . و خدا از بسيارى در مى گذرد » . و گناهانى كه خداوند مى بخشد، بيشتر از گناهانى است كه از آنها باز خواست مى كند .
( الكافي : ۲/۲۶۹/۳ ) *
امام صادق عليه السلام :
مَن يَموتُ بالذُّنوبِ أكثَرُ مِمَّن يَموتُ بِالآجالِ .
شمار كسانى كه بر اثر گناهان مى ميرند بيشتر از كسانى است كه به اجل مى ميرند .
( الأمالي للطوسي : ۷۰۱/۱۴۹۸ ) *
امام رضا عليه السلام :
كُلَّما أحدَثَ العِبادُ مِن الذُّنوبِ ما لَم يَكُونوا يَعمَلُونَ أحدَثَ اللّه ُ لَهُم مِن البَلاءِ ما لَم يَكُونُوا يَعرِفُونَ .
هر گاه بندگان مرتكب گناهانى شوند كه قبلاً انجام نمى داده اند ، خداوند بلاهايى را بر ايشان پديد آورد كه سابقه نداشته است .
( الكافي : ۲/۲۷۵/۲۹ ) *
آثار گناهان در خشكى و دريا
امام باقر عليه السلام :
إنّه ما مِن سَنَةٍ أقَلَّ مَطَراً مِن سَنَةٍ ، و لكنّ اللّه َ يَضَعُهُ حيثُ يشاءُ ، إنّ اللّه َ عزّ و جلّ إذا عَمِلَ قَومٌ بالمعاصِي صَرَفَ عَنهُم ما كانَ قَدَّرَ لَهُم مِنَ المَطَرِ .
هيچ سالى كم بارش تر از سال ديگر نيست ، بلكه خداوند باران را هر جا كه خواهد مى باراند . [ اما ] هر گاه مردمى مرتكب گناهان شوند ، خداوند عزّ و جلّ بارانى را كه براى آنان مقدّر كرده بود، از ايشان باز دارد .
( بحار الأنوار : ۷۳/۳۲۹/۱۲ ) *
آثار گناهان بر روى غير گنهكاران
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
الذَّنبُ شُؤمٌ على غيرِ فاعِلِهِ ، إن عَيَّرَهُ ابتُلِيَ ، و إنِ اغتابَهُ أثِمَ ، و إن رَضِيَ بهِ شارَكَهُ .
گناه براى غير گنهكار [ نيز ] شوم است ؛ [ زيرا ] اگر با گنهكار مخالفت كند ، گرفتار شود ، اگر از او غيبت كند گنهكار شود و اگر به گناه رضايت دهد، در آن شريك شود .
( الفردوس : ۲/۲۴۹/۳۱۶۹ ) *
گناهانى كه آثار خاصى دارند
امام زين العابدين عليه السلام :
الذُّنوبُ التي تَرُدُّ الدعاءَ: سُوءُ النِيَّةِ، و خُبثُ السَّرِيرَةِ، و النِّفاقُ مَع الإخوانِ، و تَركُ التَّصديقِ بالإجابَةِ ، و تأخِيرُ الصلواتِ المَفروضاتِ حتّى تَذهَبَ أوقاتُها ، و تَركُ التّقرُّبِ إلى اللّه ِ عزّ و جلّ بالبِرِّ و الصَّدقَةِ ، و استِعمالُ البَذاءِ ، و الفُحشُ في القَولِ .
گناهانى كه از استجابت دعا جلوگيرى مى كنند عبارتند از : بد نيّتى ، خبث باطن ، دورويى با برادران ، باور نداشتن به اجابت دعا ، به تأخير انداختن نمازهاى واجب تا آن كه وقتشان بگذرد ، تقرّب نجستن به خداوند عزّ و جلّ با نيكوكارى و صدقه ، بد زبانى و زشت گويى .
( معاني الأخبار: ۲۷۱/۲) *
امام زين العابدين عليه السلام :
الذُّنوبُ التي تَحبِسُ غَيثَ السماءِ : جَورُ الحُكّامِ في القَضاءِ ، و شَهادَةُ الزُّورِ ، و كِتمانُ الشهادَةِ .
گناهانى كه بارش آسمان را باز مى دارند عبارتند از : قضاوت ظالمانه قاضيان ، شهادت دروغ، و كتمان شهادت .
( معاني الأخبار : ۲۷۱/۲ ) *
امام صادق عليه السلام :
الذُّنوبُ التي تُغَيِّرُ النِّعَمَ البَغيُ ، و الذُّنوبُ التي تُورِثُ النَّدَمَ القَتلُ ، و التي تُنزِلُ النِّقَمَ الظُّلمُ ، و التي تَهتِكُ السُّتُورَ شُربُ الخَمرِ ، و التي تَحبِسُ الرِّزقَ الزِّنا ، و التي تُعَجِّلُ الفَناءَ قَطيعَةُ الرَّحِمِ ، و التي تَرُدُّ الدُّعاءَ و تُظلِمُ الهواءَ عُقوقُ الوالِدَينِ .
گناهى كه نعمتها را دگرگون مى كند ، زورگويى و سركشى است و گناهى كه پشيمانى به بار مى آورد، آدم كشى است و گناهى كه انتقام و كيفرها را فرود مى آورد، ستم است و گناهى كه پرده ها را مى درد (آبرو و حيثيت ها را مى برد) شرابخوارى است و گناهى كه جلوى روزى را مى گيرد، زناست و گناهى كه مرگ را شتاب مى بخشد ، بريدن پيوند خويشاوندى است و گناهى كه مانع استجابت دعا مى شود و فضا را تيره و تار مى كند ، آزردن پدر و مادر است
( بحار الأنوار : ۷۳/۳۷۴/۱۱ ) *
امام رضا عليه السلام :
إذا كَذَبَ الوُلاةُ حُبِسَ المَطَرُ ، و إذا جارَ السُّلطانُ هانَتِ الدَّولةُ ، و إذا حُبِسَتِ الزكاةُ ماتَتِ المَواشي .
هر گاه حكمرانان دروغ بگويند ، باران نمى بارد و هر گاه سلطان ستم كند، دولت سست و بى اعتبار شود و هر گاه زكات داده نشود چارپايان بميرند
( الأمالي للمفيد: ۳۱۰/۲ ) *
گناهان زود كيفر
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
ثلاثةٌ مِنَ الذُّنوبِ تُعَجَّلُ عُقوبَتُها و لا تُؤَخَّرُ إلى الآخِرَةِ : عُقوقُ الوالِدَينِ ، و البَغيُ على الناسِ ، و كُفرُ الإحسانِ .
سه گناه است كه كيفرشان در همين دنيا مى رسد و به آخرت نمى افتد : آزردن پدر و مادر ، زورگويى و ستم به مردم، و ناسپاسى نسبت به خوبيهاى ديگران .
( الأمالي للمفيد : ۲۳۷/۱ ) *
امام على عليه السلام ـ در پاسخ به اين سؤال كه كيفر كدام گناه زودتر دامنگير گنهكار مى شود ـ فرمود :
مَن ظَلَمَ مَن لا ناصِرَ لَهُ إلاّ اللّه ُ ، و جاوَرَ النِّعمَةَ بالتَّقصيرِ ، و استَطالَ بالبَغيِ على الفقيرِ .
ستم كردن به كسى كه ياورى جز خدا ندارد، و كوتاهى در شكر نعمت، و دراز كردن دست ستم بر فقير .
( الاختصاص : ۲۳۴ ) *
امام على عليه السلام :
أسرَعُ المَعاصِي عُقوبَةً أن تَبغِيَ عَلى مَن لا يَبغِي عَلَيكَ .
كيفرِ ستمكارى به كسى كه به تو ستم نمى كند ، از كيفر هر گناه ديگرى زودتر دامنگير آدمى مى شود .
( غرر الحكم : ۳۱۴۶ ) *
بحار الأنوار ـ به نقل از ابو حمزه ثمالى ـ : امام على عليه السلام در يكى از خطبه هاى خود فرمود :
عوذُ باللّه ِ مِن الذُّنوبِ التي تُعَجِّلُ الفَناءَ ، فقامَ إليهِ عبدُ اللّه ِ بنُ الكَوّاءِ اليَشكُريُّ فقالَ : يا أميرَ المؤمنينَ ، أ وَ يَكونُ ذُنوبٌ تُعَجِّلُ الفَناءَ ؟ فقالَ : نَعَم وَيلَكَ ! قَطيعَةُ الرَّحِمِ .
پناه مى برم به خدا از گناهانى كه مرگ را شتاب مى بخشد . عبد اللّه بن كوّاء يشكرى برخاست و عرض كرد : اى امير المؤمنين! آيا گناهانى هم هست كه مرگ را شتاب مى بخشد؟ فرمود : واى بر تو! آرى كه هست ، بريدن از خويشاوندان!
( بحار الأنوار : ۷۴/۱۳۷/۱۰۷ ) *
امام باقر عليه السلام :
أربَعةٌ أسرَعُ شيءٍ عُقوبَةً : رجُلٌ أحسَنتَ إلَيهِ و يُكافيكَ بالإحسانِ إلَيهِ إساءةً ، و رجُلٌ لا تَبغِي علَيهِ و هو يَبغِي علَيكَ ، و رجُلٌ عاهَدتَهُ على أمرٍ فَمِن أمرِكَ الوَفاءُ له و مِن أمرِهِ الغَدرُ بكَ ، و رجُلٌ يَصِلُ قرابَتَهُ و يَقطَعُونَهُ .
چهار چيز است كه كيفرشان از هر گناهى زودتر به انسان مى رسد : كسى كه تو به او خوبى كنى و او پاداش آن را به بدى دهد ، كسى كه تو به او ستم نكنى و او به تو ستم كند ، كسى كه در كارى با او پيمان بندى و به پيمانت وفادار مانى و او پيمان شكنى كند و كسى كه تو با او پيوند برقرار كنى و او پيوند ببرد .
( الخصال : ۲۳۰/۷۱ ) *
امام باقر عليه السلام : در كتاب امير المؤمنين عليه السلام آمده است :
ثلاثُ خِصالٍ لا يَموتُ صاحِبُهُنّ حتّى يَرى وَبالَهُنَّ : البَغيُ، و قَطيعَةُ الرَّحِمِ، و اليَمينُ الكاذِبةُ .
سه گناه است كه صاحب آنها در همين دنيا كيفرش را ببيند : ستم ، بريدن پيوند خويشاوندى، و سوگند دروغ .
( الأمالي للمفيد : ۹۸/۸ ) *
داروى گناهان
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
لِكُلِّ داءٍ دواءٌ ، و دواءُ الذُّنوبِ الاستِغفارُ .
هر دردى را دارويى است و داروى گناهان استغفار است .
( الجعفريّات : ۲۲۸ ) *
مستدرك الوسائل ـ به نقل از عمار بن ياسر ـ :
بَينا أنا أمشِي بأرضِ الكوفةِ إذ رأيتُ أميرَ المؤمنينَ عليّاً عليه السلام جالِساً و عِندَهُ جَماعَةٌ مِنَ الناسِ و هُو يَصِفُ لِكُلِّ إنسـانٍ ما يَصلَحُ لَهُ ، فقلتُ : يا أميرَ المؤمنينَ ، أ يُوجَدُ عندَكَ دواءُ الذُّنوبِ ؟! فقالَ : نَعَم ، اِجلِسْ ، فَجَثَوتُ على رُكْبَتَيّ حتّى تَفَرَّقَ عَنهُ الناسُ ثُمّ أقبَلَ عَلَيَّ فقالَ : خُذْ دواءً أقولُ لكَ . قالَ : قلتُ : قُلْ يا أميرَ المؤمنينَ ، قالَ : علَيكَ بِوَرَقِ الفَقرِ ، و عُروقِ الصَّبرِ ، و هَلِيلَجِ الكِتمانِ ، و بَليلجِ الرِّضا ، و غارِيقونِ الفكرِ ، و سُقْمُونِيا الأحزانِ ، و اشرَبْهُ بماءِ الأجفانِ ، و أغلِهِ في طِنْجِيرِ القَلَقِ ، و دَعهُ تحتَ نِيرانِ الفَرَقِ ، ثُمّ صَفِّهِ بمُنخُلِ الأرَقِ، و اشرَبْهُ عَلَى الحَرَقِ، فذاكَ دَواكَ و شِفاكَ يا عَليلُ
در شهر كوفه قدم مى زدم كه ديدم امير المؤمنين على عليه السلام نشسته و عدّه اى از مردم گردش را گرفته اند و آن حضرت براى اصلاح هر فردى به فراخور حالش نسخه اى تجويز مى كند . من عرض كردم : اى امير المؤمنين! آيا براى گناهان هم دارويى دارى؟! فرمود : آرى ، بنشين . من دو زانو نشستم، تا مردم پراكنده شدند ؛ پس حضرت رو به من كرد و فرمود : دارويى را كه برايت مى گويم فراهم كن . عرض كردم : بفرما، اى امير المؤمنين ! فرمود : برگ فقر ، ريشه صبر ، هليله كتمان ، بليله رضا ، غاريقون انديشه و سقمونياى اندوه را با آب پلكها[ ى چشم خود ] مخلوط كن و در ديگ نگرانى و بى قرارى بجوشان و زير آتش ترس قرارش ده ؛ سپس آن را از صافى بي خوابى بگذران و در حالى كه [ا ز آتش عشق و فراق ] مى سوزى بنوش . اين است دارو و درمان تو ، اى دردمند !
( مستدرك الوسائل : ۱۲/۱۷۱/۱۳۸۰۳ ) *
پرده پوشى خدا نسبت به گنهكار
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
لِلمؤمنِ اثنانِ و سَبعونَ ستراً ، فإذا أذنَبَ ذنباً انهَتَكَ عَنهُ سِترٌ ، فإن تابَ رَدَّهُ اللّه ُ إلَيهِ و سَبعةً مَعهُ .
مؤمن در پوشش هفتاد و دو پرده است و چون گناهى كند يك پرده دريده شود و اگر توبه كرد خداوند آن پرده را با هفت پرده ديگر به او باز گرداند .
( النوادر للراوندي : ۹۷/۴۹ ) *
امام على عليه السلام :
ما مِن عَبدٍ إلاّ و علَيهِ أربَعونَ جُنَّةً حتّى يَعمَلَ أربَعينَ كبيرةً ، فإذا عَمِلَ أربَعينَ كبيرةً انكَشَفَتْ عَنهُ الجُنَنُ .
هيچ بنده اى نيست جز آن كه چهل پرده بر او باشد ، تا آن كه چهل گناه كبيره كند ، چون چهل گناه بزرگ از او سر زد ، آن پرده ها از رويش كنار روند .
( علل الشرائع : ۵۳۲/۱ ) *
امام على عليه السلام :
فَتَعالى مِن قَوِيٍّ ما أكرَمَهُ (أحكَمَهُ) ، و تَواضَعتَ مِن ضعيفٍ ما أجرَأكَ على مَعصيَتِهِ و أنتَ في كَنَفِ سِترِهِ مُقيمٌ ، و في سَعَةِ فَضلِهِ مُتَقَلِّبٌ ، فلَم يَمنَعْكَ فَضلَهُ ، و لَم يَهتِكْ عَنكَ سِترَهُ ، بل لَم تَخلُ من لُطفِهِ مَطْرِفَ عَينٍ في نِعمَةٍ يُحدِثُها لكَ أو سيّئةٍ يَستُرُها علَيكَ أو بَليَّةٍ يَصرِفُها عنكَ ، فما ظَنُّكَ بهِ لَو أطَعتَهُ ؟! .
چه بلند مرتبه است آن خدايى كه در عين قدرتمندى بزرگوار است! و چه پستى تو، كه با آن همه ضعف بر نافرمانى او گستاخى ! حال آن كه در پناه عفو و پرده پوشى او به سر مى برى، و در فراخناى فضل و نعمت او مى گردى، و او فضل خود را از تو دريغ نكرد، و پرده اش را [ كه بر گناهانت كشيده ] ندريد ، بلكه در نعمتى كه به تو ارزانى داشت ، يا گناهى كه از تو پوشاند ، يا بلايى كه از تو برگرداند ، لحظه اى از لطف و فضل او دور نبوده اى ؛ حال [ ببين ] اگر فرمانش را ببرى چه مى كند!
( نهج البلاغة : الخطبة ۲۲۳ ) *
امام صادق عليه السلام :
إنّ للّه ِِ تَبارَكَ وَ تَعالى عَلى عبدِهِ المؤمنِ أربَعينَ جُنَّةً ، فمتى أذنَبَ ذنباً (كبيراً) رَفَعَ عَنهُ جُنَّةً ، فإذا عابَ أخاهُ المؤمنَ بشيءٍ يَعلَمُهُ مِنهُ انكَشَفَتْ تلكَ الجُنَنُ عَنهُ ، و يَبقى مَهتوكَ السِّترِ ، فَيَفتَضِحُ في السماءِ على ألسِنَةِ المَلائكةِ و في الأرض على ألسِنَةِ الناسِ .
خداوند تبارك و تعالى براى بنده مؤمن خود چهل پرده قرار داده است . هر گاه گناهى [بزرگ]از او سر زند يك پرده كنار مى رود و چون از برادر مؤمن خود عيبى بداند و او را بدان سرزنش كند ديگر پرده ها كنار روند و بى پرده ماند و بدين سان رسوايى اش در آسمان بر سر زبان فرشتگان افتد و در زمين بر سر زبان مردم .
( بحار الأنوار : ۷۳/۳۶۱/۸۷ ) *
پاک کننده های گناهان
1- كيفر دنيوى
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
إنّ المؤمنَ إذا قارَفَ الذُّنوبَ ابتُلِيَ بها بالفَقرِ ، فإن كانَ في ذلكَ كفّارةٌ لِذُنوبِهِ و إلاّ ابتُلِيَ بالمَرضِ ، فإن كانَ ذلكَ كفّارةً لِذُنوبِهِ و إلاّ ابتُلِيَ بالخَوفِ مِن السُّلطانِ يَطلُبُهُ ، فإن كانَ ذلكَ كفّارةً لِذُنوبِهِ و إلاّ ضُيِّقَ علَيهِ عِندَ خُروجِ نفسِهِ ، حتّى يَلقَى اللّه َ حِينَ يَلقاهُ و ما لَهُ مِن ذنبٍ يَدَّعِيهِ علَيهِ فَيَأمُرُ بهِ إلى الجَنَّةِ
هر گاه مؤمن گناه كند ، به سبب آن گناهان گرفتار فقر شود . اگر آن فقر، گناهانش را پاك نكرد، به بيمارى مبتلا شود و اگر آن هم گناهانش را نزدود، به ترس از تعقيب قدرت حاكمه گرفتار آيد و اگر اين نيز گناهانش را پاك نكرد هنگام مردن بسختى جان دهد، تا آن كه سرانجام خدا را بدون گناهى كه به سبب آن بازخواست شود ، ديدار كند و دستور رسد كه او را به بهشت برند .
( بحار الأنوار : ۸۱/۱۹۹/۵۶ ) *
بحار الأنوار : پيامبر خدا صلى الله عليه و آله از قول جبرئيل عليه السلام فرمود : خداوند عزّ و جلّ فرمود :
يا محمّدُ ، إنّني حَظَرتُ الفِردَوسَ على جميعِ النبيِّينَ حتّى تَدخُلَها أنتَ و عليٌّ و شيعَتُكُما ، إلاّ مَنِ اقتَرَفَ مِنهُم كبيرةً ، فإنّي أبلُوهُ في مالِهِ أو بخوفٍ من سُلطانِهِ حَتَّى تَلقاهُ الملائكةُ بالرَّوحِ و الرَّيحانِ و أنا علَيهِ غيرُ غَضبانَ ، فيكونَ ذلكَ حِلاًّ لِما كانَ مِنهُ .
اى محمّد! من ورود به بهشت را بر همه پيامبران ممنوع كرده ام ، تا تو و على و پيروانتان وارد آن شويد ، مگر آن كس از پيروانتان كه گناه كبيره اى مرتكب شود ؛ در اين صورت او را به بلايى در اموالش يا ترس از سلطان گرفتار كنم، تا آن كه فرشتگان با بشارت و شادمانى استقبالش كنند و من از او در خشم نباشم و اين همه براى رهايى از گناهى باشد كه از او سر زده بود .
( بحار الأنوار : ۶۸/۱۴۵/۹۲ ) *
لا يَزالُ البَلاءُ في المؤمنِ و المؤمنةِ في جَسَدِهِ و مالِهِ و ولدِهِ حَتّى يَلقَى اللّه َ و ما علَيهِ مِن خطيئةٍ .
زن و مرد مؤمن پيوسته در جان و مال و فرزندش گرفتار بلا مى شود تا آن كه بدون گناه خدا را ديدار كند .
( بحار الأنوار : ۶۷/۲۳۶/۵۴ . (انظر) البلاء : باب ۴۱۳ ) *
امام على عليه السلام :
ما مِنَ الشِّيعةِ عَبدٌ يُقارِفُ أمراً نَهَينا عَنهُ فيَموتُ حتّى يُبتَلى ببَلِيّةٍ تُمَحَّصُ بها ذنوبُهُ ، إمّا في مالٍ ، و إمّا في ولدٍ ، و إمّا في نفسِهِ ، حتّى يَلقَى اللّه َ عزّ و جلّ و ما لَهُ ذنبٌ ، و إنّه لَيَبقى علَيهِ الشيءُ مِن ذنوبِهِ فَيُشَدَّدُ بهِ علَيهِ عِندَ مَوتِهِ .
هر يك از شيعيان ما كه كارى را كه ما نهى كرده ايم مرتكب شود ، پيش از آن كه بميرد به مال يا فرزند و يا به خودش بلايى برسد كه به سبب آن گناهانش پاك شود و خداوند عزّ و جلّ را بدون گناه ديدار كند . اگر چيزى از گناهانش هنوز باقى مانده باشد در هنگام مردن بسختى جان دهد .
( الخصال : ۶۳۵/۱۰ ) *
امام صادق عليه السلام :
إذا أرادَ اللّه ُ بعَبدٍ خيراً عَجَّلَ عُقوبَتَهُ في الدنيا ، و إذا أرادَ بعَبدٍ سوءاً أمسَكَ علَيهِ ذُنوبَهُ حتّى يوافِيَ بها يومَ القيامةِ .
هر گاه خداوند خوبى بنده اى را بخواهد در همين دنيا كيفرش دهد و چون براى بنده اى بد بخواهد گناهانش را نگه دارد تا در روز قيامت كيفر بيند .
( .بحار الأنوار : ۸۱/۱۷۷/۱۸ ) *
امام رضا عليه السلام ـ درباره آيه « و در آن روز از گناه هيچ جنّى و آدمى نپرسند » (رحمن،39) ـ فرمود :
إنّ مَنِ اعتَقَدَ الحقَّ ثمّ أذنَبَ و لَم يَتُبْ في الدنيا عُذِّبَ علَيهِ في البَرزَخِ و يَخرُجُ يومَ القِيامَةِ و لَيسَ لَهُ ذنبٌ يُسأَلُ عَنهُ .
كسى كه به حق اعتقاد داشته باشد و گناه كند و بى توبه از دنيا رود، در برزخ به سبب آن گناه عذاب بيند و روز قيامت در حالى بيرون آيد كه گناهى ندارد تا از آن بازخواست شود .
( الرحمن : ۳۹ - مجمع البيان : ۹/۳۱۲ ) *
2 ـ بيماريها
بحار الأنوار : در حديث قدسى آمده است :
أهلُ طاعَتي في ضِيافَتي ، و أهلُ شُكرِي في زيادَتي ، و أهلُ ذِكرِي في نِعمَتي ، و أهلُ مَعصِيَتِي لا اُؤْيِسْهُم مِن رَحمَتي ، إن تابُوا فَأنا حَبِيبُهُم ، و إن دَعَوا فأنا مُجيبُهُم ، و إن مَرِضوا فَأَنا طَبيبُهُم ، اُداوِيهِم بالمِحَنِ و المَصائبِ ، لاُِطَهِّرَهُم مِنَ الذُّنوبِ و المَعايبِ .
فرمانبردارانِ من ميهمان منند، و سپاسگزارانِ من، نعمتشان افزوده شود و ياد كنندگانِ من، برخوردار از نعمت منند ، و نافرمانانِ خود را از رحمتم نوميد نمى كنم ، اگر توبه كنند، من حبيب آنهايم و اگر مرا بخوانند، پاسخشان دهم و اگر بيمار شوند، من طبيبشان باشم ، با رنجها و مصيبتها درمانشان كنم، تا از گناهان و عيبها پاكشان سازم .
( بحار الأنوار: ۷۷/۴۲/۱۰ ) *
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
السُّقمُ يَمحُو الذُّنوبَ .
بيمارى ، گناهان را پاك مى كند .
( بحار الأنوار : ۶۷/۲۴۴/۸۳ ) *
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
ساعاتُ الوَجَعِ يُذهِبْنَ ساعاتِ الخَطايا
لحظات درد كشيدن، لحظه هاى [ ارتكاب ] گناهان را مى بَرد .
( بحار الأنوار : ۶۷/۲۴۴/۸۳ ) *
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
حُمّى ليلةٍ كَفّارةُ سَنَةٍ .
يك شب تب داشتن ، كفاره يك سال [ گناه ] است .
( بحار الأنوار : ۸۱/۱۸۶/۳۹ ) *
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
إنّ المَرَضَ يُنَقِّي الجَسَدَ مِن الذنوبِ كما يُذهِبُ الكِيرُ خُبثَ الحديدِ .
بيمارى ، تن را از گناهان مى پالايد ، همچنان كه دم آهنگرى، ناخالصى آهن را مى زدايد .
( بحار الأنوار : ۸۱/۱۹۷/۵۴ ) *
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در پاسخ به سؤال مردى كه پرسيد : چه چيز گناهان مرا پاك مى كند ؟ ـ فرمود :
الدُّموعُ و الخُضوعُ و الأمراضُ .
اشك ها، خضوع [ در پيشگاه خداوند ] و بيماريها .
( كنز العمّال : ۴۴۱۵۴ ) *
امام على عليه السلام :
إذا ابتَلَى اللّه ُ عَبداً أسقَطَ عنهُ مِنَ الذُّنوبِ بقَدْرِ عِلَّتِهِ .
هرگاه خداوند بنده اى را دردمند كند به اندازه بيمارى اش گناهان او را مى زدايد
( دعائم الإسلام : ۱/۲۱۸ ) *
امام على عليه السلام ـ درباره بيمارى كودكان ـ فرمود :
كفّارةٌ لوالِدَيهِ .
كفاره گناهان پدر و مادر آنهاست .
( بحار الأنوار : ۸۱/۱۸۶/ ۴۰ ) *
بحار الأنوار : على بن الحسين عليه السلام هر گاه بيمارى را مى ديد كه بهبود يافته است ، به او مى فرمود :
لِيَهنِئْكَ الطُّهرُ ـ أي مِنَ الذُّنوبِ ـ فَاستَأْنِفِ العَمَلَ .
پاكى از گناهان مباركت باد ! عمل [ شايسته ] را از نو آغاز كن .
( بحار الأنوار : ۸۱/۱۸۶/۴۱ ) *
امام رضا عليه السلام :
المَرَضُ للمؤمنِ تَطهيرٌ و رَحمَةٌ ، و للكافِرِ تَعذِيبٌ و لَعنَةٌ ، و إنّ المَرَضَ لا يَزالُ بالمؤمنِ حتّى لا يكونَ علَيهِ ذَنبٌ .
بيمارى براى مؤمن تطهير و رحمت است و براى كافر، عذاب و لعنت . بيمارى همواره با مؤمن هست، تا آن كه گناهانش بكلى پاك شود .
( ثواب الأعمال : ۲۲۹/۱ ) *
3 ـ اندوهها
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
إذا كَثُرَت ذُنوبُ المؤمِنِ و لم يَكن لَهُ مِن العَمَلِ ما يُكَفِّرُها ابتَلاهُ اللّه ُ بالحُزنِ لِيُكَفِّرَها بهِ عَنهُ .
هر گاه گناهان مؤمن زياد شود و او را عملى نباشد كه آن گناهان را پاك گرداند ، خداوند او را به اندوه مبتلا سازد، تا بدان سبب گناهانش را بزدايد .
( الدعوات : ۱۲۰/۲۸۸ ) *
الدعوات : پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود :
إنّ مِنَ الذُّنوبِ ذُنوباً لا يُكَفِّرُها صلاةٌ و لا صومٌ . قيلَ : يا رسـولَ اللّه ِ ، فما يُكَفِّرُها ؟ قالَ : الهُمُومُ في طَلَبِ المَعيشَةِ .
در ميان گناهان گناهانى هست كه هيچ نماز و روزه اى آنها را نمى زدايد . عرض شد : اى رسول خدا! پس چه چيز آنها را زدايد؟ فرمود : اندوه براى كسب گذران زندگى .
( الدعوات : ۵۶/۱۴۱ ) *
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
ما أصابَ المؤمنَ مِن نَصَبٍ و لا وَصَبٍ و لا حَزَنٍ حتّى الهَمُّ يُهِمُّهُ إلاّ كَفَّرَ اللّه ُ بهِ عَنهُ مِن سيّئاتِهِ .
هيچ رنج و درد و اندوه و حتى نگرانى خاطرى به مؤمن نرسد جز اين كه خداوند بدان گناهانش را بزدايد .
( تحف العقول : ۳۸ ) *
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
ساعاتُ الهُمومِ ساعاتُ الكفّاراتِ ، و لا يَزالُ الهَمُّ بالمؤمنِ حتّى يَدَعَهُ و ما لَهُ مِن ذَنبٍ .
لحظات نگرانى و اندوه ، لحظات كفّاره گناهان است ؛ اندوه و نگرانىِ خاطر، پيوسته با مؤمن هست و زمانى رهايش مى كند كه از گناهان پاك شده باشد .
( بحار الأنوار : ۶۷/۲۴۴/۸۳ ) *
بحار الأنوار :
رُويَ أنَّهُ لَمّا نَزَلَـت هذِهِ الآيَةُ : «لَيسَ بِأَمانِيِّكُم وَ لا أمانى أهل الكتاب مَنْ يَعمَلْ سُوءاً يُجْزَ بهِ» .حديث فقال رجُلٌ لِرَسولِ اللّه صلى الله عليه و آله : يا رَسولَ اللّه ِ! جاءَت قاصِمَةُ الظَّهرِ ، فقالَ صلى الله عليه و آله : كلاّ ، أ ما تَحزَنُ ؟ أ ما تَمرَضُ ؟ أ ما يُصِيبُكَ اللّأواءُ و الهُمومُ ؟ قالَ: بلى ، قالَ : فذلكَ مِمّا يُجزى بهِ .
روايت شده : چون آيه «[پاداش و كيفر ]به آرزوى شما و آرزوى اهل كتاب نيست . هر كس كه مرتكب بدى شود كيفرش را ببيند» نازل شد ، مردى به رسول خدا صلى الله عليه و آله عرض كرد : اى رسول خدا! آيه كمر شكن آمد . رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : چنين نيست ، آيا تو غمگين نمى شوى؟ آيا بيمار نمى شوى؟ آيا محنت و اندوه به تو نمى رسد؟ عرض كرد : چرا . فرمود همين چيزها از جمله كيفرهاست .
( النساء : ۱۲۳ - بحار الأنوار : ۸۱/۱۹۲/۴۹ ) *
امام صادق عليه السلام
إنّ الهَمَّ لَيَذهَبُ بِذُنوبِ المُسلِمِ .
همانا غم و اندوه، گناهان مسلمان را مى برد .
( الدعوات : ۱۲۰/ ۲۸۵ ) *
امام صادق عليه السلام :
إنّ المؤمنَ لَيُهَوَّلُ عليه في مَنامِهِ فتُغفَرُ لَهُ ذُنوبُهُ ، و إنّه لَيُمتَهَنُ في بَدَنِهِ فتُغفرُ لَهُ ذُنوبُهُ .
همانا مؤمن خواب هولناك مى بيند و به سبب آن گناهانش بخشوده مى شود و آسيب بدنى مى بيند و بدان سبب گناهانش آمرزيده مى شود .
( الأمالي للصدوق : ۵۸۹/۸۱۵ ) *
امام رضا عليه السلام :
ما أحَدٌ مِن شيعَةِ عَليٍّ أصبَحَ صَبيحةً أتى بِسيّئةٍ أو ارتَكَبَ ذنباً إلاّ أمسى و قد نالَهُ غَمٌّ حَطَّ عَنهُ سَيِّئَتَهُ ، فكيف يَجرِي علَيهِ القَلمُ ؟! .
هيچ يك از شيعيان على نيست كه روز مرتكب گناهى شود ، مگر آن كه شب اندوهى به او رسد كه آن گناه را فرو ريزد ؛ پس ، چگونه قلم براى نوشتن گناهان چنين كسى به كار افتد؟!
( بحار الأنوار : ۶۸/۱۴۶/۹۴ ) *
4 ـ كارهاى نيك
إذا عَمِلتَ سيّئةً فَاعمَلْ حَسَنةً تَمْحوها
هر گاه كار بدى كردى، كار خوبى انجام بده كه آن، بدى را پاك مى كند .
( الأمالي للطوسي : ۱۸۶/۳۱۲ ) *
امام على عليه السلام :
إنّ اللّه َ عزّ و جلّ يُكَفِّرُ بكلِّ حَسَنةٍ سيّئةً، قالَ اللّه ُ عزّ و جلّ: «إنّ الحَسَناتِ يُذْهِبْنَ السيّئاتِ» .
خداوند متعال با هر كار نيكى ، يك كار بد را مى زدايد . خداوند عزّ و جلّ فرموده است : « همانا نيكيها بديها را از ميان مى برد » .
( هود : ۱۱۴- الأمالي للمفيد : ۲۶۲/۳ ) *
امام على عليه السلام :
اُوصِيكُم بتَقوَى اللّه ِ ··· و ارحَضوا بها ذُنوبَكُم ، و داوُوا بها الأسقامَ .
شما را به تقواى خدا سفارش مى كنم··· به وسيله آن ، گناهان خود را بشوييد و بيماريهايتان را درمان كنيد .
( نهج البلاغة : الخطبة ۱۹۱ ) *
امام باقر عليه السلام يا امام صادق عليه السلام :
إنّ عليّاً عليه السلام أقبَلَ على الناسِ فقالَ : أَيُّ آيَةٍ في كتابِ اللّه ِ أرجى عِندَكُم ؟ فقالَ بعضُهُم : « إنّ اللّه َ لا يَغْفِرُ أن يُشْرَكَ بهِ و يَغْفِرُ ما دُونَ ذلكَ لِمَنْ يَشاءُ » .قالَ : حَسَنَةٌ و لَيسَت إيّاها ··· ثُمّ أحجَمَ الناسُ فقالَ : ما لَكُم يا مَعشَرَ المسلمينَ ؟ قالوا : لا و اللّه ِ ، ما عِندَنا شيءٌ ، قالَ : سَمِعتُ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله يقولُ : أرجى آيَةٍ في كتابِ اللّه ِ « و أقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَيِ النهارِ و زُلَفاً مِنَ الليلِ إنّ الحَسَناتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئاتِ ذلِكَ ذِكْرى لِلذَّاكِرِينَ » .
على عليه السلام رو به مردم كرد و فرمود : به نظر شما كدام آيه در كتاب خدا اميدوار كننده تر است؟ يكى گفت : آيه « همانا خداوند شرك به خود را نمى آمرزد و جز آن را براى هر كس كه بخواهد مى آمرزد » . حضرت فرمود : خوب است ، اما اين آيه نيست . . . مردم سپس از اظهار نظر باز ايستادند. حضرت فرمود : اى جماعت مسلمان! چه شد كه سخنى نمى گوييد؟ عرض كردند : به خدا قسم چيزى براى گفتن نداريم . حضرت فرمود: از رسول خدا صلى الله عليه و آله شنيدم كه مى فرمود : اميد بخش ترين آيه در كتاب خدا اين آيه است : « نماز بگزار در دو طرف ( آغاز و انجام ) روز و ساعاتى از شب ؛ زيرا نيكيها بديها را از ميان مى برد اين يادى است براى ياد آوران » .
( هود : ۱۱۴- النساء : ۴۸ - تفسير العيّاشي : ۲/۱۶۱/۷۴ ) *
5 ـ خوش خويى
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
أربَعٌ مَن كُنَّ فيهِ و كانَ مِن قَرنِهِ إلى قَدَمِهِ ذُنوباً بَدَّلَها اللّه ُ حَسَناتٍ : الصِّدقُ ، و الحَياءُ ، و حُسنُ الخُلُقِ ، و الشُّكرُ .
چهار چيز است كه هر كس داشته باشد ، اگر سر تا پا غرق گناه باشد ، خداوند آن گناهان را به حسنه و نيكى تبديل مى كند : راستى ، حيا ، خوش خويى و سپاسگزارى .
( الكافي : ۲/۱۰۷/۷ ) *
امام صادق عليه السلام :
إنّ حُسنَ الخُلُقِ يُذِيبُ الخَطيئةَ كما تُذِيبُ الشمسُ الجَليدَ ، و إنّ سوءَ الخُلُقِ لَيُفسِدُ العَمَلَ كما يُفسِدُ الخَلُّ العَسَلَ .
همانا خوش خويى گناه را ذوب مى كند ، همچنان كه آفتاب شبنم را، و بد خويى كردار را تباه مى سازد ، همچنان كه سركه عسل را .
( بحار الأنوار : ۷۱/۳۹۵/۷۴ ) *
6 ـ فريادرسى ستمديدگان
امام على عليه السلام :
مِن كفّاراتِ الذُّنوبِ العِظامِ : إغاثَةُ المَلهوفِ ، و التَّنفيسُ عنِ المَكروبِ .
رسيدن به فرياد ستمديده و زدودن غم اندوهناك از كفّاره هاى گناهان بزرگ است .
( نهج البلاغة : الحكمة ۲۴ ) *
7 ـ استغفار فرشتگان
امام صادق عليه السلام :
إنَّ للّه ِِ عزّ ذِكرُهُ ملائكةً يُسقِطونَ الذُّنوبَ عن ظُهورِ شِيعَتِنا كما تُسقِطُ الرِّيحُ الوَرَقَ مِنَ الشَّجَرِ في أوانِ سُقُوطِهِ ، و ذلكَ قولُهُ عزّ و جلّ : « يُسَبِّحُونَ بحَمدِ رَبِّهِم و يَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنوا » .(غافر،7) و اللّه ِ ما أرادَ بهذا غَيرَكُم
خداوند ، كه يادش بر فراز باد ، فرشتگانى دارد كه گناهان را از دوش شيعيان ما فرو مى ريزانند همچنان كه باد، برگ درختان را كه در آستانه ريزش است فرو مى ريزاند. و اين سخن خداوند عزّ و جلّ است آن جا كه مى فرمايد: « به ستايش پروردگارشان تسبيح مى گويند و براى مؤمنان آمرزش مى خواهند » . به خدا سوگند كه مقصود [ از مؤمنان ] كسى جز شما نيست .
( غافر : ۷ .- بحار الأنوار : ۵۹/۱۹۶/۶۱ ) *
8 ـ سجده زياد
امام صادق عليه السلام :
جاءَ رَجُلٌ إلى رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله فقالَ : يا رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ، كَثُرَت ذُنُوبي و ضَعُفَ عَمَلِي ، فقالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : أكثِرِ السُّجودَ فإنّه يَحُطُّ الذُّنوبَ كما تَحُطُّ الرِّيحُ وَرَقَ الشَّجَرِ .
مردى خدمت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله آمد و عرض كرد : اى رسول خدا! گناهانم زياد شده و اعمالم سست [و اندك ] گشته است . رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : زياد سجده كن ؛ زيرا همچنان كه باد، برگ درختان را فرو مى ريزاند ، سجده گناهان را مى ريزاند .
( الأمالي للصدوق : ۵۸۹/۸۱۴ ) *
9ـ حج و عمره
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
العُمرَةُ إلى العُمرَةِ كَفّارَةُ ما بَينَهُما ، و الحجّةُ المُتَقَبَّلَةُ ثوابُها الجَنَّةُ ، و مِنَ الذُّنوبِ ذنوبٌ لا تُغفَرُ إلاّ بعَرَفاتَ .
اين عمره تا آن عمره، كفاره گناهانى است كه در فاصله آن دو صورت گيرد، و ثواب حجِّ پذيرفته بهشت است، و گناهانى هست كه جز در عرفات آمرزيده نمى شود .
( بحار الأنوار : ۹۹/۵۰/۴۶ ) *
امام على عليه السلام :
إنّ أفضَلَ ما تَوَسَّلَ بهِ المُتَوسِّلونَ إلى اللّه ِ ··· حَجُّ البيتِ و اعتِمارُهُ ، فَإنَّهُما يَنفِيانِ الفَقرَ و يَرحَضَانِ الذَّنبَ .
بهترين وسيله اى كه متوسلان با آن به خدا تقرّب مى جويند . . . حج و عمره خانه خداست . اين دو فقر را مى زدايند و گناهان را مى شويند .
( نهج البلاغة : الخطبة ۱۱۰ ) *
10 ـ آغاز كردن و پايان بردن نامه عمل به نيكى
امام زين العابدين عليه السلام :
إنّ المَلَكَ المُوَكَّلَ عَلَى العبـدِ يَكتُبُ في صَحيفَةِ أعمالِهِ ، فَأملُوا بأوَّلِها و آخِرِها خَيراً يُغفَرْ لَكُم ما بَينَ ذلكَ
همانا فرشته گماشته بر بنده ، پيوسته در نامه اعمال او مى نويسد ، پس در آغاز و انجام آن خير و خوبى را به فرشته املا كنيد كه ميان آن دو بر شما بخشوده مى شود
( بحار الأنوار : ۵/۳۲۹/۲۵ )
11 ـ صلوات فرستادن بر محمّد و آل او
امام رضا عليه السلام :
مَن لم يَقدِرْ على ما يُكَفِّرُ بهِ ذُنوبَهُ فَلْيُكثِرْ مِنَ الصَّلاةِ على محمّدٍ و آلِهِ فإنّها تَهدِمُ الذُّنوبَ هَدماً .
هر كه نمى تواند كارى كند كه به سبب آن گناهانش زدوده شود بر محمّد و خاندان او بسيار درود فرستد ؛ زيرا صلوات گناهان را ريشه كن مى كند .
( الأمالي للصدوق: ۱۳۱/۱۲۳ )
12 ـ مرگ
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
المَوتُ كفّارةٌ لِذُنوبِ المؤمنينَ .
مرگ ، كفاره گناهان مؤمنان است.
( الأمالي للمفيد : ۲۸۳/۸ ) *
عوامل مصونيّت از گناه
امام على عليه السلام :
ثلاثٌ مَن حَفِظَهُنَّ كانَ مَعصوماً مِنَ الشيطانِ الرَّجيمِ و مِن كلِّ بَلِيَّةٍ : مَن لم يَخلُ بِامرَأةٍ لَيسَ يَملِكُ مِنها شيئاً ، و لم يَدخُلْ عَلى سُلطانٍ ، و لم يُعِنْ صاحبَ بِدعةٍ بِبِدعَتِهِ .
سه چيز است كه هر كس آنها را رعايت كند از گزند شيطانِ رانده شده و از هر بلايى در امان خواهد بود : خلوت نكردن با زن بيگانه كه هيچ اختيارى نسبت بدو ندارد ، نرفتن به درگاه سلطان، و يارى نكردن بدعت گذار در بدعتش .
( بحار الأنوار : ۷۴/۱۹۷/۳۲ ) *
امام على عليه السلام :
لو لم يُرَغِّبِ اللّه ُ سبحانَهُ في طاعَتِهِ لَوَجَبَ أن يُطاعَ رَجاءَ رَحمَتِهِ ، لَو لَم يَنهَ اللّه ُ سبحانَهُ عَن مَحارِمِهِ لَوَجَبَ أن يَجتَنِبَها العاقِلُ .
اگر خداوند سبحان به طاعت خود ترغيب هم نمى كرد ، باز واجب بود كه به اميد رحمتش ، اطاعت شود و اگر خداى سبحان از حرام هاى خود نهى هم نمى كرد باز واجب بود كه خردمند از آنها اجتناب كند .
(غرر الحكم : ۷۵۹۴ ـ ۷۵۹۵ ) *
امام على عليه السلام :
اُذكُرُوا انقِطاعَ اللذّاتِ و بقاءَ التَّبِعاتِ
به سر آمدن خوشى ها و بر جاى ماندن پيامدهاى ناگوار آنها را همواره به ياد آوريد
( بحار الأنوار : ۷۳/۳۶۴/۹۶ ) *
امام صادق عليه السلام :
إنّ صِلَةَ الرَّحِمِ و البِرَّ لَيُهَوِّنانِ الحِسابَ و يَعصِمانِ مِنَ الذنوبِ .
همانا صله رحم و نيكوكارى ، حسابرسى را آسان مى كند و از گناهان مصون مى دارد .
( الكافي : ۲/۱۵۷/۳۱ ) *
عوامل فرو رفتن در گناهان
امام على عليه السلام :
الحِرصُ و الكِبرُ و الحَسَدُ دَواعٍ إلى التَقَحُّمِ في الذُّنوبِ .
آزمندى و تكبّر و حسادت ، انگيزه هاى فرو رفتن در گناهان است .
( نهج البلاغة : الحكمة ۳۷۱ ) *
نهج البلاغة : امام على عليه السلام در هنگام گذر بر كشتگان خوارج در جنگ نهروان ـ فرمود :
بُؤسـاً لَكُم ، لَقد ضَرَّكُم مَن غَرَّكُم ، فقيلَ لَهُ : مَن غَرَّهُم يا أميرَ المؤمنينَ ؟ فقالَ : الشيطانُ المُضِلُّ ، و الأنفُسُ الأمّارَةُ بِالسُّوءِ ، غَرَّتهُم بالأمانِيِّ ، و فَسَحَت لَهُم بالمَعاصِي ، و وَعَدَتهُمُ الإظهارَ، فَاقتَحَمَتْ بهِمُ النارَ .
اى تيره بختان! آن كس كه فريبتان داد، به شما زيان رساند . عرض شد : اى امير المؤمنين! چه كسى فريبشان داد؟ فرمود : شيطانِ گمراه كننده و نفْسهاى فرمان دهنده به بدى، آنان را به آرزوهاى خام فريب داد و ميدان نافرمانى و گناه را براى آنان گسترد و نويد پيروزى شان داد و سپس آنان را در آتش فرو افكند .
( نهج البلاغة : الحكمة ۳۲۳ ) *
گوناگون
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
مَن أعرَضَ عن مُحَرَّمٍ أبدَلَهُ اللّه ُ بهِ عِبادَةً تَسُرُّهُ .
هر كه از كارى حرام روى گرداند، خداوند به جاى آن عبادتى شاد كننده عطايش فرمايد .
( بحار الأنوار : ۷۷/۱۲۱/۲۰ ) *
امام على عليه السلام :
ما أهَمَّني ذَنبٌ اُمهِلْتُ بَعدَهُ حتّى اُصَلِّيَ رَكعتَينِ و أسأَلَ اللّه َ العافِيَةَ .
گناهى كه پس از ارتكاب آن، فرصت گزاردن دو ركعت نماز و طلب عافيت از خدا را بيابم ، مرا غمگين نسازد .
( نهج البلاغة : الحكمة ۲۹۹ ) *
امام صادق عليه السلام :
كانَ أميرُ المؤمنينَ عليه السلام يقولُ : لا تُبدِيَنَّ عن واضِحَةٍ و قد عَمِلتَ الأعمالَ الفاضِحَةَ ، و لا يَأمَنِ البَياتَ مَن عَمِلَ السيّئاتِ
امير المؤمنين عليه السلام مى فرمود: تو كه كارهاى رسوا كننده كرده اى! نيشت را به خنده باز مكن و كسى كه گناه كرده است ، نبايد خود را از شبيخون ( عذاب خدا ) ايمن داند .
( بحار الأنوار : ۷۳/۳۱۷/۴ ) *
برای مشاهده گزیده ای از احادیث و روایات این موضوع در قاب تصویری به (مجموعه حدیث تصویری درباره گناه) مراجعه کنید.
میزان الحکمه،جلد چهارم.
