انتظارات امام صادق (ع) از شیعیان در عصر غیبت

 امام صادق (ع) پیشوای ششم شیعیان که کنیه اش «ابوعبداللّه» و اسم آن حضرت «جعفر» و لقب معروفش «صادق» است در هفدهم ربیع الاوّل سال 83 هجری قمری در مدینه منوره دیده به جهان گشود. پدر بزرگوارش امام محمد باقر (ع) و مادر گرامی اش «ام فروه» دختر قاسم بن محمد بن ابی بکر می باشد.

 امامت آن حضرت که همزمان با شهادت پدر بزرگوارش از سال 114 شروع شد، با حکومت چند تن از خلفای اموی و عباسی به ترتیب: 1- هشام بن عبدالملک (105 - 125 ه. ق نهمین خلیفه اموی) 2- ولیدبن یزیدبن عبدالملک (125 - 126) 3- یزیدبن ولید بن عبدالملک (126) 4- ابراهیم بن ولید بن عبدالملک (دهمین خلیفه اموی 70 روز از سال 126) 5 - مروان بن محمد مشهور به مروان حمار آخرین خلیفه اموی (126 - 132) 6- عبداللّه سفاح اوّلین خلیفه عباسی (132 - 137) 7 - ابوجعفر منصور دوانیقی دوّمین خلیفه عباسی (137 - 158) مصادف بود. 

آن حضرت در 25 شوال سال 148 ه. ق در سن 65 سالگی توسط منصور دوانیقی مسموم، و در مدینه منوّره به شهادت رسید، و در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد.(1) 

به همین مناسبت آنچه در پیش رو دارید گوشه های از انتظاراتی است که رئیس مکتب جعفری امام بحق ناطق، جعفر صادق (ع) از شیعیان و پیروان خویش مخصوصاً از جوانان دارد، به امید آن روز که انتظارات تمامی امامان معصوم (ع) از شیعیان در رفتار و گفتار برآورده شود.

 خدمت رسانی و همیاری در بین پیروان اهل بیت باعث نزدیکی دل ها و تحکیم ارتباطها می شود، ائمه ما از جمله امام صادق (ع) نه تنها در گفتار، شیعیان را به همکاری و همیاری و خدمت رسانی دعوت می کردند بلکه با عمل نیز این مسأله را به اثبات رساندند امام صادق (ع) در زمینه خدمت رسانی به مردم به شیعیان خود چنین سفارش فرمود: 

«یابنَ جُندَب اَلماشی فی حاجَةٍ اَخِیهِ کالسّاعِی بَینَ الصّفا وَ المَروَةِ وَ قاضی حاجَتِهِ کالمُشَحِطِّ فی سبیل اللّه یومَ بَدرٍ وَ اُحُدٍ وَ ما عَذّبَ اللّهُ اُمّةً اِلاّ عِندَ اِستهانِتهم بحُقُوقِ فُقَراءِ اِخوانِهِم(2)؛ 

ای پسر جندب! هر که در راستای برآوردن حاجت برادر (دینی)اش گام بردارد، چون کسی باشد که میان صفا و مروه (برای انجام حج) گام برداشته است. و بر آوردنده حاجت برادر (دینی) همچون کسی است که در جنگ بدر و احد (در صدر اسلام) در راه خدا، به خون خویش آغشته است (و به شهادت رسیده است) خدا هیچ امّتی را دچار عذاب نساخته مگر هنگامی که به حق و حقوق برادران مستمندشان سستی (و بی اعتنایی) نموده اند». 

در ادامه می فرماید: 

 راستی چرا این سفارشات و انتظارات در جامعه تشیع کم رنگ شده است؟ با این که از علامت بارز شیعه همدردی و همیاری و خدمت رسانی بوده است چنان که آن حضرت می فرماید: «اِنّما شیعَتُنا یعرَفُونَ بِخصالٍ شَئتی بالسخاءِ، وَ البَذلِ لِلاخوانِ؛ به راستی شیعیان ما به چند ویژگی شناخته شوند: (از جمله) بذل و بخشش به برادران دینی.»(4)

 انتظار فوق را تمام امامان معصوم (ع) از شیعیان خویش دارند، امام باقر (ع) پدر بزرگوار امام صادق (ع) نیز چنین انتظاری را از پیروان خود دارد. شخصی به امام باقر (ع) عرض کرد الحمدللّه شیعیان شما خیلی زیاد هستند، امام نگاه پر معنایی به او کرد و فرمود: این ها که می گویی شیعیان، هستند، آیا این کارها را انجام می دهند؟ هَل یعطِفُ الغَنِی عَلَی الفقیرِ؟ وَ یتَجاوَزُ المُحسِنُ عَنِ المسی ءِ وَ یتَواسَوُنَ؟ قُلتُ: لا، قال: لَیسَ هؤلاء الشِیعَةٌ، اَلشیعَةُ مَن یفعَلُ هکذا(5)؛ آیا ثروتمندان این افراد به حال فقراء و مستمندان خود توجهی دارند و به آن ها رسیدگی می کنند؟ آیا بزرگان و نیکوکاران این افرادی که شما آن ها را شیعه می خوانید خطاها و اشتباهات خطاکاران را می بخشند و آن ها را مورد عفو و گذشت قرار می دهند (یا آن ها را چندین برابر مجازات می کنند و زجر می دهند!؟) آیا این ها مواسات و همدردی دارند؟ خوشبختی های خویش را بین همدیگر تقسیم می کنند، (شادیهای شان را با هم قسمت می نمایند؟) آن مرد (وقتی این ویژگیها را شنید شرمنده شد) و گفت: نه (این صفات را دارا نیستند) حضرت فرمود: چنین افرادی شیعه ما نیستند، شیعه کسی است که آن چه را گفتم عمل کند.

 یکی دیگر از انتظارات امام صادق (ع) از شیعیان این است که نسبت به امامان خویش معرفت و شناخت داشته باشند و بعد از شناخت، بادل و جان ولایت آن ها را بپذیرند و سراپا تسلیم فرامین آن بزرگواران باشند، و آن چنان به ولایت اهل بیت دلبسته باشند که شادی و حزن خود را، خوشی و ناخوشی و تمام لذائذ و شدائد زندگی را با ولایت و محبّت ائمه اطهار(ع) پیوند زنند، محبت اهل بیت آن چنان در دل و جانشان رسوخ کرده که تمام گفتار و کردار، و عکس العمل ها را با ولایت و محبت آن ها می سنجند، امام صادق (ع) در این زمینه می فرماید:

 البته همیشه این گونه بوده و هست که مدعیان ولایت مداری فراوانند ولی ولایت پذیران واقعی کم، و اندک می باشند، امام صادق (ع) با تبیین علائم هر یک صفوف ولایت مداران اصلی را از غیرش جدا فرموده است، آن جا که می فرماید: «اَلشیعَةُ ثَلاثَة اَصنافٍ، صِنفٌ یتَزَینون بِنا وصِنفٌ یستأکلون بنا وَ صِنفٌ مِنّا وَ اِلَینا یأمَنُون بامننا وَلَیسُوا بِالبَذرِ المذیعین ولابالجناةِ المرأتین، اِن غابُوا لم یفقدُوا و اِنَ شَهِدُوا لَم یؤبه بِهِم اولئِک مصابیح الهدی؛ شیعه سه دسته اند، گروهی بوسیله ما زینت می یابند(و ما را وسیله عزّت و آبروی خویش قرار می دهند) و گروهی بوسیله ما می خورند (و ما را وسیله درآمد زندگی دنیایی خویش قرار داده از این طریق زندگی می کنند) و گروهی از ما و به سوی ما هستند با امنیت ما آرامش می یابند و با ترس ما ترسانند، بذر، (های کاشته نشده اسرار را) پخش نمی کنند و در برابر جفاکاران خودنمایی ندارند، اگر پنهان باشند کسی سراغ آن ها را نمی گیرد و اگر آشکار باشند به آن ها اعتنا نمی شود (یعنی شهرت گریز و بی نام و نشانند) آن ها (بحقیقت) چراغهای هدایتند (و راهنمایان خلق).

 امام صادق (ع) علاوه بر سفارش های مکرر بر ولایت پذیری و ولایت مداری شیعیان خویش، در مکتب تربیتی خویش شیعیان ولایی تربیت نموده و آنان را ولایت مدار بار می آورد، در این زمینه داستان عبداللّه بن یعفور یکی از شیعیان با اخلاص و فداکار که در پذیرش ولایت ائمه اطهار (ع) اسوه ای کامل و نمونه ای بارز برای تمامی شیعیان می باشد، شنیدنی است او با همه عظمت علمی و موقعیت اجتماعی در برابر فرمان امام خویش تسلیم محض بود.

 وی روزی در حضور پیشوای ششم نشسته بود و از وجود حضرتش بهره می برد، در این بین عبداللّه ضمن سخنانی، کلامی را به امام (ع) اظهار نمود که مورد عنایت حضرت قرار گرفت، این سخن از ژرفای جان او و عمق ایمان وی ریشه می گرفت، می تواند درسی فراموش نشدنی و الگویی مناسب برای تمام پیروان و دوستداران اهل بیت باشد.

 عبداللّه به امام صادق (ع) عرض کرد: «واللّه فَلقتَ رمّانَةَ بِنصفَین قُلت هذا حَرامٌ و هذا حَلالٌ لشهدت و اَنَ الّذی قُلتَ حَلالٌ، حَلالٌ، و اَن الّذی قلتَ حَرامٌ، حَرامٌ، فَقالَ رَحِمَک اللّه، رَحِمَک اللّه(7)؛ سوگند به خدا! اگر اناری را از وسط دو نصف کنی و بفرمایی که نصف آن حلال و نصف دیگرش حرام است، مطمئناً گواهی خواهم داد که: آنچه را گفتی حلال، حلال است و آن نصفی را که فرمودی حرام، حرام است (و هیچگونه اعتراضی نخواهم کرد) پس آن حضرت فرمود: خدا تو را رحمت کند، خدا تو را رحمت کند».

 آری شیعه واقعی سرا پا تسلیم فرمان امام خویش می باشد و هرگز اهلبیت را رها نخواهد کرد، چنان که آن حضرت در جای دیگر فرمود: « کذِبَ مَن زَعَم اَنَّهُ مِن شیعَتِنا وَ هُوَ مُتَمَسِّک بِعُروة غَیرِنا(8)؛ دروغ پنداشته آن کسی که خود را شیعه ما می داند ولی به ریسمان (سرپرستی و ولایت) غیر ما (اهل بیت) چنگ می زند» چرا که رستگاری و سعادت ابدی جز در سایه پذیرش امامت امامان معصوم (ع) میسر نیست.

 امام صادق (ع) فرمود: «نَحنُ وَاللّهِ نِعمَةُ اللّه التی انعم بِها عَلی عِبادِه، وَ بِنافازَ مَن فاز(9)؛بخدا قسم ما (همان) نعمتی هستیم که خداوند به بندگانش عنایت فرموده و بوسیله ما رستگار شود آن کسی که رستگار شده است (و به سعادت ابدی دست یافته است) و شیعه واقعی آن است که بدنبال امامان خویش باشند و پاجای پای آن ها گذارند.

 به همین جهت امام صادق (ع) فرمود: «لَیسَ مِن شیعتِنا مَن قالَ بِلسانِهِ و خالفنا فی اَعمالِنا و آثارِنا وَلکن شیعتنا مَن وافَقَنا بِلِسانِهِ وَ قَلبِهِ وَ اَتَّبع آثارَنا و عَمِل بِاَعمالِنا اولئک شیعتنا(10)؛ شیعه ما نیست کسی که به زبان بگوید شیعه هستم ولی در عمل با ما مخالفت کند و آثار ما را زیر پاگذارد، ولکن شیعه کسی است که با زبان و دل با ما موافق باشد و آثار ما را پیروی کند و مانند ما رفتار نماید، چنین کسانی شیعه (واقعی) ما هستند.

 یکی دیگر از مهمترین انتظارات امام صادق (ع) از شیعیانش این است که از نظر رفتاری بدنبال انجام کارهای نیک و شایسته باشند و از نظر اخلاقی برخوردار از اوصاف نیک و پسندیده، و قرین به اخلاق زیبای اسلامی باشند، حضرتش بر این انتظار سخت پای فشرده است و با بیان های مختلفی آن را ابراز فرموده است، در یک جا می فرماید: «شیعتنا اهل الهدی و اهل التقی واهل الخیر و اهل الایمان و اهل الفتح و الظفر(11)؛ شیعیان ما اهل هدایت و پرواپیشگی، اهل خیر و نیکی و اهل ایمان و پیروزی و موفقیت می باشند. در جای دیگر فرمود: «وَاللّهِ ما شِیعةُ عَلی اِلاّ مَن عَفّ بَطنُهُ وَ عمل لِخالقِه و رَجاثوابه و خاف عقابه(12)؛ بخدا قسم شیعه ما نیست مگر کسی که عفت شکم را داشته باشد (و از خوردن حرام دوری نماید) و برای خدا عمل کند و امید ثواب از او داشته باشد و (تنها) از عقاب او ترس داشته باشد» و گاه با بررسی بازتاب اعمال نیک شیعیان و اخلاق برجسته آن ها در جامعه انتظار خویش را با تأکید بیشتری از پیروان خود اعلام می دارد، از جمله می فرماید: «...اُوصِیکم بتقوی اللّه عزّ و جَلَّ و الوَرَعِ فی دینِکم، والاِجتهادِ لِلّهِ وَصِدقِ الحدیث و اداء الاَمانةِ و طول السجود و حسن الجوار... فاِنَ الرَّجل مِنکم اِذاوَرَعَ فی دینهِ، و صَدَقَ الحَدیثَ، وَ اَدّی الاَمانةَ وَ حَسُنَ خُلقَهُ مع الناس قِیلَ هذا جعفری، فیسّرنی ذلک و یدخل علی منه السّرور و قیل هذا ادب جعفرٍ(ع) و اذا کان علی غیر ذلک دخل علی بلائه و قیل: هذا ادب جعفرٍ(13)؛به هر کس که پیرو ما است و به گفته های ما گوش فرا می دهند سلام مرا ابلاغ کن، و (بگو) من همه شما (شیعیان) را به تقوی، پرهیزکاری در دین، و تلاش و کوشش در راه خدا، و راستگویی و امانت داری، و سجده طولانی، و نیکو همسایه داری...، سفارش می کنم، زیرا هرگاه کسی از شما به این سفارشات من عمل کند مردم می گویند: این «جعفری مذهب» (و شیعه) است. و من از این (اثر اجتماعی) و از اعمال شما شادمان می شوم و سایر مردم نیز می گویند: این است روش ادب و تربیت امام صادق (ع): ولی اگر بر خلاف این (روش صادقانه و مورد انتظار) بودید، من از عملکرد شما غمگین و شرمنده می گردم!! و مردم نیز (با ناراحتی) خواهند گفت: این هم اثر تربیتی امام صادق (ع)!! (و این هم شیعه امام صادق (ع)» بیاییم با رفتارمان امامان خویش را شرمنده و سرشکسته نسازیم و آبرو و عظمت آن ها را حفظ کنیم، امام صادق (ع) عاجزانه درخواست می کند که: «کونوا لنازیناً ولا تکونوا علینا شیناً، قولوا للناس حسناً و احفظوا السنتکم و کفوا عن الفضول و قبح القول (14)؛ (شیعیان) زینت (و آبرومندی) ما باشید نه باعث ملامت و سرزنش ما، با مردم نیکو سخن بگویید، و زبانتان را حفظ کنید و از زیاده روی و زشت گویی بازدارید.

 یکی از شیعیان حضرت به نام «شقرانی» از تقسیم خلیفه وقت «منصور دوانیقی» محروم ماند، در کنار خانه خلیفه منتظر فرصت بود تا با شفاعت و وساطت کسی حق خود را بگیرد، حضرت صادق (ع) سهم او را گرفت و به وی داد آن گاه فرمود:

لازم به یادآوری است که شقرانی از خدمت گزاران پیامبر اکرم (ص) بود و عمر طولانی کرده بود، تا زمان امام صادق (ع) زنده بود، ولی گرفتار مشروب بود، لذا امام صادق (ع) به او تذکر داد که تو با دیگران تفاوت داری، تو به ما اهل بیت نسبت داری لذا احترام این مقام و موقعیت را حفظ کن، چرا که شیعه باید اهل عمل نیک، ورع و پرهیزکاری باشد، چنان که امام صادق(ع) فرمود: «اَحَقّ الناس بِالوَرَعِ آل محمّد و شیعَتُهم، کی تقتدی الرعیة بِهِم(16)؛ سزاوارترین مردم به تقوا و دوری از حرام آل محمد(ص) و شیعیان آن ها هستند، تا سایر مردم نیز به آنان تأسی نمایند. مخصوصاً در این دوران حساس که مکتب شیعه به عنوان یک مکتبی کامل و جهانی مطرح شده است و حکومتی بنام شیعه تشکیل شده است و با تمام قدرت در مقابل قدرت های جهانی قد علم نموده است و مستضعفان جهان را به سوی خود می خواند، جا دارد که مسئولان، مردم، و تک تک شیعیان به گونه ای رفتار نمایند که جهانیان را با اعمال و رفتار خویش به حقیقت درخشان تشیع دعوت نمایند، در این زمینه امام صادق (ع) فرمود: «کونُوا دعاة النّاسِ بغیر السنتکم لِیروا مِنکم الوَرَعَ وَ الاِجتهادَ و الصَّلاةَ وَ الخَیر فَاِنَّ ذلِک داعِیةٌ(17)؛مردم را با غیر زبان خود به کارهای نیک دعوت کنید، تا آنان از شما تقوی و ورع و تلاش و کوشش در نماز و کارهای خیر ببینند، و این راه (عمل) جاذبه بیشتری دارد (و بهتر مردم را به سوی نیکی ها جذب می کند)».

 انتظار دیگری که امام صادق (ع) از شیعیانش دارد، رسیدگی به اعمال و داشتن محاسبه در شبانه روز است، لازم است انسان در ابتدای هر روز نسبت به اعمال نیک و دوری از گناه با خود «مشارطه» و قرار دادی داشته باشد، و در طول روز مواظبت و «مراقبه» داشته باشد و در پایان روز «محاسبه» و حسابرسی، در این زمینه امام صادق (ع) سخنان ارزشمندی دارد که به برخی از آنها اشاره می شود، در ادامه حدیث تحفة العقول می فرماید: 

 در جای دیگر فرمود: 

 امام صادق (ع) در این زمینه می فرماید: 

 از انتظارات مهم تمام امامان مخصوصاً امام صادق (ع) این است که شیعیان از گناه به شدّت دوری نمایند و هرگز به طمع شفاعت و محبّت اهل بیت، دور گناه نروند، چرا که گناه راه رسیدن به محبّت و ولایت اهل بیت را نیز سد می کند، متأسفانه امروزه در جامعه بر این باورند که می توانند هر گناهی انجام دهند، و هر عمل زشتی را مرتکب شوند، آن گاه با گریه و عزاداری در محرّم و صفر و اظهار محبّت به اهل بیت(ع) همه را جبران کنند. از طریق ربا و کلاه برداری پول در می آورند ولی مقدار آن را نذر امام حسین (ع) می کنند و بخیالش که حساب پاک شده است. خمس و زکات مال خود را نمی پردازند ولی به زیارت ثامن الحجج یا عتبات عالیات (کربلا و نجف) مشرف می شوند، نماز نمی خوانند امّا در شب عاشورا تا نصف شب سینه می زنند و... اینان بدانند که هرگز ائمه ما از آن ها راضی نمی شوند، مگر دست از گناه بردارند امام باقر(ع) در این باره می فرماید: 

علی(ع) فرمود: «دوست و نزدیک پیامبر اسلام حضرت محمّد (ص) کسی است که خدا را فرمان برد، اگر چه خویشاوندی اش با آن حضرت دور باشد، و دشمن رسول خدا (ص) کسی است که خدا را فرمان نبرد، هر چند از نزدیکان نسبی آن سرور باشد.»(22)

 آری در پیشگاه خداوند و معصومان سلمان فارسی مطیع خدا و بلال حبشی پیرو حق، از ابالهب که عموی پیامبر است ولی کافر به خداوند است و متمرد نسبت به فرامین الهی، برتر و بالاتر است.

 امام صادق (ع) نه تنها انتظار دارد که شیعیان گناه و معصیت نکنند بلکه از شرکت در مجالس گناه نیز نهی فرموده است چرا که یکی از عوامل تأثیر گذار بر روح آدمی محیط اطراف، از جمله محفل های آلوده است، لذا امام صادق (ع) مؤمنین را از شرکت در چنین محافلی نهی نموده است. آن جا که فرمود: «لا ینبغی لِلمُؤمِنِ اَن یجلِس مَجلِساً یعصی اللّه فیه وَ لایقدر عَلی تغییره (23)؛ برای مؤمن شایسته نیست که در مجلسی بنشیند که در آن معصیت خداوند انجام می شود و او توانایی تغییر آن را ندارد.

 انتظارات ائمه (ع) و امام صادق (ع) منحصر به معنویات و مسائل عبادی نیست، بلکه در مسائل خانوادگی و زندگی روزمره نیز امام صادق (ع) سفارشات و انتظاراتی دارد، یکی از آن ها توسعه دادن به زندگی خانوادگی و خوشرفتاری، و برخورد نیک با همسر و فرزندان است، شیعه راستین امام صادق (ع) هیچگاه نسبت به اهل و عیال خویش، تنگ نظر، سخت گیر و بد رفتار نیست. بلکه تلاش می کند به نحو شایسته ای با خانواده معاشرت نماید و در حدامکان و توان به امور معیشتی و رفاهی خانواده توسعه دهد، حضرت صادق (ع) در این باره می فرماید: «اِنَ عِیالَ المَرءِ اُسراءُهُ فَمن اَنعَمَ اللّه عَلَیهِ نِعمَةً فَلیوسِّع عَلی اسَرائِه فاِن لم یفعَل اَوشَک اَن تزول تِلک النِعمةُ (24)به راستی عیال یک مرد (زن و فرزند همانند) اسیر اویند سپس هر کسی که خداوند نعمتی به او عنایت کند پس باید به خانواده (زیردستان) خود گشایشی در زندگی ایجاد کند که اگر چنین نکند قریب است که این نعمت از دست او خارج می شود.

 در روایت دیگری آن حضرت پیروانش را به خوش اخلاقی و نیکی به خانواده سفارش نموده آن را موجب طولانی شدن عمر انسان می داند، آن جا که فرمود: «من حسن برّه فی اهل بیته زید فی عمره؛ هر کس با خانواده خود نیکو رفتار نماید عمرش طولانی خواهد شد».

 قرآن به عنوان کتاب هدایت الهی برای انسان، همه ساحت های مادّی و معنوی او را در بر می گیرد. تمام قلمروهای زندگی ظاهری و باطنی فردی و اجتماعی اخلاقی و حقوقی دنیایی و آخرتی و جز آن از آغاز آفرینش و مبدأشناسی تا مسیر و برنامه زندگی و سر منزل نهایی، همه مورد توجه تشریع و تبیین الهی است بدین جهت یکی از انتظارات مهم امام صادق (ع) از شیعیان این است که به این کتاب الهی و گنجینه بی پایان معارف الهی و عهدنامه میان خدا و انسان بیشتر توجه کند، لذا فرمود: «اَلقُرآن عَهُد اللّهِ اِلی خَلقِهِ، فَقد ینبَغی لِلمَرءِ المُسلِمِ اَن ینظُرَ فِی عَهدِهِ وَ اَن یقرَءَ مِنهُ فی کلِّ یومٍ خمسین آیة (25)؛قرآن عهدنامه ای است بین خدا و خلقش، برای مسلمان شایسته است که به عهدنامه خود بنگرد و در هر روز پنجاه آیه از آن را تلاوت کند» قطعاً مراد خواندن تنها نیست، باید خواندن توأم با اندیشه و تفکر، و عمل همراه باشد، چنان که امام بحق ناطق حضرت صادق(ع) فرمود: «علیکم بالقُرآنِ فما وَجَدتُم آیةً نَجابِها مَن کانَ قَبلُکم فاعمَلُوا بِهِ وَ ما وَجَد تُمُوهُ هَلَک مَن کانَ قبلکم فاجتنبوه (26)؛ بر شما باد به (تلاوت و مراجعه) قرآن. پس هر آیه ای یافتید که کسانی قبل از شما (با عمل نمودن به آن) نجات یافته اند، شما نیز به آن عمل کنید (تا نجات یابید) و هر آیه ای را مشاهده کردید که بیانگر هلاکت پیشینیان است شما هم از آن پرهیز کنید.»

 و درباره آثار و برکات قران خواندن فرمود: «البیت الّذی یقرأ فیه القرآن و یذکر اللّه عزوجل فیه تکثر برکته و تحضره الملائکة و تهجره الشیاطین و یضی ء لاهل السماء کما تضی ء الکواکب لاهل الارض و انّ البیت الّذی لایقرأ فیه القرآن و لایذکر اللّه عز و جلّ فیه تقلّ برکته و تهجره الملائکة و تحضره الشیاطین؛ خانه ای که در آن قرآن تلاوت شود و یاد خدای عز و جل شود برکتش فراوان، و ملائکه در آن حضور می یابد و شیاطین از آن دور می شوند، و برای اهل آسمان روشن دیده می شود چنان که کواکب برای زمینیان نورانی دیده می شود و براستی خانه ای که در آن قرآن تلاوت نشود و خدای بزرگ یاد نشود برکتش کم و ملائکه از آن فاصله می گیرد و شیاطین در آن حضور می یابند.

 آن چه گفته شد و ناگفته های زیاد، انتظاراتی است که امام صادق (ع) از شیعیان خویش دارند.

 پی نوشت ها: 

 1. ر. ک مهدی پیشوایی، سیره پیشوایان (قم، مؤسسه امام صادق(ع))، ص 349 - 350 و اربلی، کشف الغمّه فی معرفة الائمة، ج 2، ص 154.

 2. ابومحمد حرانی، تحف العقول (انتشارات آل علی، چاپ اوّل، 1382)، ص 540.

 3. همان

 4. همان

 5. محمد باقر مجلسی، ج 71، ص 313.

 6. شیخ محمد مهدی حائری، شجره طوبی(نجف، مکتبة الحیدریه)، ج 1، ص 3.

 7. کشی، رجال کشی، ص 249.

 8. ابی جعفر محمد بن بابویه الصدوق، فضائل الشیعه و صفات الشیعه، ص 45.

 9. محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج 24، ص 51.

 10. وسائل الشیعه (همان)، ج 11، ص 196 و بحارالانوار (همان)، ج 68، ص 164.

 11. محمد بن یعقوب کلینی، اصول کافی، دارالکتب الاسلامیه، ج 2، ص 233 و فیض کاشانی، المحجة البیضاء، ج 4، ص 353.

 12. صفات الشیعه (همان)، ص 49.

 13. محمد بن الحسن الحرّ العاملی، وسائل الشیعه، دار احیاء التراث العربی، ج 8، ص 389، حدیث 2.

 14. ابوالفضل طبری، مشکوة الانوار، نجف، المکتبة الحیدریه، ص 173.

 15. شیخ عباس قمی، سفینة البحار، ج 1، ص 708 و مناقب ابن شهر آشوب، ج 4، ص 236.

 16. سفینة البحار، ج 2، ص 643.

 17. اصول کافی، ج 2، ص 78، حدیث 14 و سفینة البحار، ج 2، ص 643.

 18. تحف العقول، ص 536.

 19. عبد علی عروس حویزی، تفسیر نورالثقلین( قم، مطبعة علمیه) ج 5، ص 413.

 20. شیخ صدوق، امالی (لبنان، مؤسسه الاعلمی) ص 531.

 21. اصول کافی، ج 2، ص 74، حدیث 3، و تحف العقول، ص 540.

 22. نهج البلاغه فیض الاسلام، حکمت 92،ص 1129.

 23. وسائل الشیعه، ج 11، ص 503.

 24. اربلی، کشف الغمّه (بیروت، دارالاضواء بی تا، ج 2، ص 207

 25. کافی ج 2، ص 609.

 26. بحار ج 92، ص 94 و وسائل الشیعه، ج 4،