شب زنده داری در احادیث

شب زنده دارى :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن خافَ أدلَجَ

و مَن أدلَجَ بَلَغَ المَنزِلَ .

ألا إنَّ سِلعَةَ اللّه ِ غالِيَةٌ .

ألا إنَّ سِلعَةَ اللّه ِ الجَنَّةُ .
 هركه [ از راهزنان و خطرات راه ] بترسد ، سراسر شب [ يا ساعات آخر شب ] را راه پيمايد

و هركه چنين كند ، به منزل برسد .

بدانيد كه كالاىِ خدا  ، گرانبهاست .

 بدانيد كه كالاى خدا  ، بهشت است .

( تنبيه الخواطر : ۱/۲۷۹ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

ثلاثةٌ يُحِبُّهُمُ اللّه ُ و ثلاثةٌ يُبغِضُهُمُ اللّه ُ .

 أمّا الّذينَ يُحِبُّهُمُ اللّه ُ :

فقَومٌ ساروا ليلَتَهُم حتّى إذا كانَ النَّومُ أحَبَّ إلى أحَدِهِم مِمّا يُعدَلُ بهِ نَزَلوا . فوَضَعوا رؤوسَهُم .

 فقامَ يَتَمَلّقُني و يَتلو آياتي ···

سه نفرند كه خداوند دوستشان دارد و سه نفرند كه خداوند از آنها نفرت دارد .

امّا كسانى كه خدا دوستشان مى دارد :

يكى آن است كه با عدّه اى شبانه سفر مى كنند و چنان خسته مى شوند كه خواب را از هر چيزى خوشتر مى دارند . پس اتراق مى كنند و سر به بالين مى گذارند .

امّا او بر مى خيزد و زبان به تملّق من مى گشايد و آياتم را تلاوت مى كند ··· .

(  الترغيب و الترهيب : ۴/۷۹/۷ )

امام على عليه السلام :

السَّهَرُ ، أحَدُ الحَياتَينِ .

 شب زنده دارى ، يكى از دو زندگى است .

( غرر الحكم : ۱۶۸۴ )

امام على عليه السلام :

السَّهَرُ ،  رَوضَةُ المُشتاقِينَ .
 

شب زنده دارى ، بوستان مشتاقان است .

( غرر الحكم : ۶۶۶ )

امام على عليه السلام :

سَهَرُ الليلِ  ، شِعارُ المُتَّقِينَ و شِيمَةُ المُشتاقِينَ .

شب زنده دارى ، شعار پرهيزگاران و خوى مشتاقان است .

( غرر الحكم : ۵۶۱۱  )

امام على عليه السلام :

سَهَرُ العُيونِ بِذِكرِ اللّه ِ

خُلْصانُ العارِفِينَ و حُلوانُ المُقرَّبِينَ .

بيدار باش شبانه چشم ها به ذكر خدا.  

دوستِ صميمى عارفان است و شيرينى مقرّبان .

( غرر الحكم :۵۶۱۲  )

امام على عليه السلام :

 سَهَرُ العُيونِ بِذِكرِ اللّه ِ .

فُرصَةُ السُّعَداءِ و نُزهَةُ الأولِياءِ

بيدار باش چشمها در شب به ذكر خدا .

فرصت نيكبختان و تفرّج اولياست .

( غرر الحكم :۵۶۴۲ )

امام على عليه السلام : 

سَهَرُ الليلِ في طاعَةِ اللّه ِ ،  رَبيعُ الأولياءِ و رَوضَةُ السُّعَداءِ .

شب بيدار ماندن در طاعت خدا ، بهار اولياء است و بوستان نيكبختان .

( غرر الحكم : ۵۶۱۳ )

امام على عليه السلام :

 سَهَرُ الليلِ بذِكرِ اللّه ِ ، غَنيمَةُ الأولياءِ و سَجِيَّةُ الأتقِياءِ .

شب بيدار ماندن به ذكر خدا ، غنيمت اولياء است و خصلت پرهيزگاران .

( غرر الحكم : ۵۶۱۴ )

امام على عليه السلام :

أسهِرُوا عُيونَكُم و ضَمِّرُوا بُطُونَكُم  

و خُذُوا مِن أجسادِكُم  و تَجُودُوا بها على أنفُسِكُم .

چشمانتان را شبها بيدار داريد و شكمهايتان را لاغر

و از جسمهايتان بگيريد و به جانهايتان ببخشيد .

( غرر الحكم : ۲۴۹۷ )

امام على عليه السلام :

أسهِرُوا عُيونَكُم و أضمِرُوا بُطونَكُم 

و استَعمِلُوا أقدامَكُم و أنفِقُوا أموالَكُم 

و خُذُوا مِن أجسادِكُم فَجُودُوا بها على أنفُسِكُم  و لا تَبخَلُوا بها عَنها .

چشمانتان را شبها بيدار داريد و شكمهايتان را گرسنه

پاهايتان را به كار (عبادت) گيريد و اموالتان را انفاق كنيد

و از جسمهايتان بستانيد و به جانهايتان ببخشيد و از اين كار بخل و دريغ نورزيد .

( نهج البلاغة: الخطبة۱۸۳ )

امام على عليه السلام :

 أفضَلُ العِبادَةِ  ، سَهَرُ العُيونِ بذِكرِ اللّه ِ سبحانَهُ .

 برترين عبادت ، شب زنده دارى به ياد خداوند سبحان است .

( غرر الحكم : ۳۱۴۹ )

امام على عليه السلام : 

طُوبى لِنَفسٍ أدَّت إلى رَبِّها فَرضَها  و عَرَكَت بِجَنبِها بُؤسَها

 و هَجَرَت في اللَّيلِ غُمضَها  حتّى إذا غَلَبَ الكَرى علَيها ،  افتَرَشَت أرضَها  و تَوَسَّدَت كَفَّها .

في مَعشَرٍ أسهَرَ عُيُونَهُم خَوفُ مَعادِهِم  و تَجافَت عن مَضاجِعِهِم جُنُوبُهُم  

و هَمهَمَت بِذِكرِ رَبِّهِم شِفاهُهُم  و تَقَشَّعَت بِطُولِ استِغفارِهِم ذُنُوبُهُم .

اُولئكَ حِزبُ اللّه ِ ، ألا إنَّ حِزبَ اللّه ِ هُمُ المُفلِحُونَ

خوشا به حال آن كس كه فريضه پروردگارش را به جاى آورْد و بر سختيها و ناملايمات صبر كرد

و خواب را از ديدگانش دور ساخت و اگر خواب بر او چيره آمد ، زمين را بستر خود كرد و دستش را بالش .

آنان كه خوف روز رستاخيز چشمانشان را بيدار نگه داشت و پهلوهايشان را از بسترهاى راحتشان دور كردند

و لبهايشان به ذكر پروردگارشان زمزمه كرد و از بسيارى آمرزش خواهى ، گناهانشان زدوده شد ؛

اينان حزب خدايند و بدانيد كه حزب خدا پيروز است .

( نهج البلاغة: الكتاب۴۵ )

امام على عليه السلام :

فاتَّقُوا اللّه َ عِبادَ اللّه !  تَقِيَّةَ ذِي لُبٍّ .

شَغَلَ التَّفَكُّرُ قَلبَهُ و أنصَبَ الخَوفُ بَدَنَهُ

و أسهَرَ التَّهَجُّدُ غِرارَ نَومِهِ .

 بندگان خدا !  از خدا بترسيد .  همچون ترسيدن خردمندى كه

انديشه [ در مبدأ و معاد ] دل او را به خود مشغول ساخته و ترس [ از خدا و رستاخيز ] پيكرش را رنجور كرده 

و عبادت شبانه  همان اندك خوابش را هم از او گرفته است .

( نهج البلاغة : الخطبة ۸۳ )

امام على عليه السلام :

إنَّ تَقوَى اللّه ِ ،  حَمَت أولياءَ اللّه ِ مَحارِمَهُ  و ألزَمَت قُلُوبَهُم مَخافَتَهُ ،

 حَتّى أسهَرَت لَيالِيَهُم  و أظمَأت هَواجِرَهُم .

 همانا تقواى الهى ،اولياى خدا را از حرامهاى او باز داشته و ترس از او را در دلهايشان جاى داده

چندان كه آنان را در شبها [ براى عبادت  ] بيدار و در روزهاى داغ  [ روزه دار و ] تشنه نگه داشته است .

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۱۴ )

امام زين العابدين عليه السلام ـ در دعاى روز عرفه ـ گفت : 

و اعمُرْ لَيلي بِإيقاظِي فيهِ لِعبادَتِكَ و تَفَرُّدِي بِالتَّهجُّدِ لكَ  و تَجَرُّدِي بِسُكُوني إلَيكَ  و إنزالِ حوائجِي بكَ .

[خدايا! ] با بيدار كردن من در شب براى بندگيت و خلوتِ شب زنده دارى براى تو و آرام گرفتنم به تو و آوردن نيازها و خواسته هايم به درگاه تو ، شبم را آباد گردان .

( الصحيفة السجّاديّة : الدعاء ۴۷ )

امام زين العابدين عليه السلام :

اللَّهُمَّ  !  اجعَلنا مِمَّن دَأبُهُم الاِرتِياحُ إلَيكَ و الحَنِينُ  و دَهرُهُمُ ( دَيدَنُهُم ) الزَّفرَةُ و الأنِينُ .

جِباهُهُم ساجِدَةٌ لِعَظَمَتِكَ و عُيُونُهُم ساهِرَةٌ في خِدمَتِكَ .

 بار خدايا ! ما را از كسانى قرار ده كه روش آنان آرام گرفتن و شوق ورزيدن به توست و عمرشان به آه و ناله مى گذرد .

پيشانى هايشان در برابر عظمت تو به خاك افتان است و چشم هايشان در راه خدمت به تو بيدار .

( بحار الأنوار : ۹۴/۱۴۸ )

امام صادق عليه السلام ـ درباره آيه: « نشانشان [ همراهان پيامبر ] اثر سجده اى است كه بر چهره دارند » ( الفتح : ۲۹) ـ فرمود :

 هُو السَّهَرُ في الصلاةِ .
 

منظور، شب زنده دارى كردن با نماز است .

( روضة الواعظين : ۳۵۲ )

امام صادق عليه السلام ـ درباره آيه: « اندكى از شب را مى خوابيدند » ( الذاريات : ۱۷ ) ـ فرمود :

كانوا أقَلَّ اللَّيالي تَفُوتُهُم لا يَقُومُونَ فيها .

 كمتر شبى بود كه آن را از دست مى دادند و براى عبادت در آن شب بر نمى خاستند .

( تهذيب الأحكام : ۲/۳۳۶/۱۳۸۶ )

شب زنده داريهاى بى حاصل !

امام على عليه السلام :

رُبَّ ساعٍ لِقاعِدٍ .

رُبَّ ساهرٍ لِراقِدٍ .
 

بسا كوشنده اى كه براى نشسته اى مى كوشد .

بسا شب زنده دارى كه براى خفته اى زحمت مى كشد .

( غرر الحكم : ۵۲۷۰ ـ ۵۲۷۱ )

امام على عليه السلام :

كَم مِن صائمٍ لَيسَ لَهُ مِن صِيامِهِ إلاّ الجُوعُ و الظَّمَأُ

و كم مِن قائمٍ ليسَ لَهُ مِن قِيامِهِ إلاّ السَّهَرُ و العَناءُ .

حَبَّذا نومُ الأكياسِ و إفطارُهُم! .

بسا روزه دارى كه از روزه اش جز گرسنگى و تشنگى نصيبى نيابد

و بسا شب زنده دارى كه از عبادت شبانه اش جز رنج و بى خوابى بهره اى نبرد .

 زهى خواب زيركان [عارف] و روزه نگرفتن آنان!

( نهج البلاغة : الحكمة ۱۴۵ )

امام على عليه السلام ـ با ديدن مردى از خوارج در حال عبادت شبانه و قرائت قرآن ـ فرمود :

نَومٌ عَلى يَقينٍ ، خَيرٌ مِن صلاةٍ في شَكٍّ .

خوابى كه همراه يقين [ به حق ] باشد  ، بهتر از نمازى است كه با ترديد [ در حق ]  باشد .

( نهج البلاغة : الحكمة ۹۷ )

كارهاى سزامند شب زنده دارى :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لا سَهَرَ إلاّ في ثلاثٍ :

مُتَهَجِّدٍ بالقرآنِ و في طَلَبِ العِلمِ  أو عَروسٍ تُهدى إلى زَوجِها .

شب زنده دارى جز براى سه چيز روا نيست :

تلاوت قرآن ، تحصيل علم  و يا فرستادن عروس به خانه شوهرش .

( بحار الأنوار : ۷۶/۱۷۸/۳ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لا سَهَرَ بعدَ العِشاءِ الآخِرَةِ  ، إلاّ لأِحَدِ رَجُلَينِ :

مُصَلٍّ أو مُسافِرٍ

 بيدار ماندن بعد از نماز خفتن روا نباشد ، مگر براى دو كس :

نماز گزار يا مسافر .

( بحار الأنوار : ۷۶/۱۷۹/۵ )

تشويق به شب زنده دارى و احياى اين شبها :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن أحيا لَيلةَ العِيدِ و لَيلةَ النِّصفِ مِن شَعبانَ ، لَم يَمُتْ قَلبُهُ ، يَومَ تَموتُ القُلوبُ .

هركه شب عيد [ فطر و قربان ] و شب نيمه شعبان را احيا كند ، در آن روزى كه دلها مى ميرند ،  دل او نميرد .

( ثواب الأعمال : ۱/۱۰۲/۲ )

امام على عليه السلام :

 يُعجِبُني أن يُفَرِّغَ الرَّجُلُ نَفسَهُ في السَّنَةِ أربَعَ لَيالٍ :

لَيلةَ الفِطرِ و لَيلةَ الأضحى و لَيلةَ النِّصفِ مِن شَعبانَ   و أوّلَ لَيلةٍ مِن رَجَبٍ .

خوش دارم كه انسان ، سالى چهار شب خود را وقف عبادت خدا كند :

شب عيد فطر ، شب عيد قربان ، شب نيمه شعبان و شب اول ماه رجب .

( بحار الأنوار : ۹۷/۸۷/۱۲ )

امام رضا عليه السلام :

كانَ أميرُ المؤمنينَ عليه السلام لا يَنامُ ثلاثَ ليالٍ :

لَيلةَ ثلاثٍ و عِشرِينَ مِن شَهرِ رَمَضانَ و لَيلةَ الفِطرِ و لَيلةَ النِّصفِ مِن شَعبانَ .

 و فيها تُقسَمُ الأرزاقُ و الآجالُ و ما يَكونُ في السَّنَةِ .

امير المؤمنين عليه السلام سه شب نمى خوابيد :

شب بيست و سوم ماه رمضان ،  شب عيد فطر و شب نيمه ماه شعبان ؛

در اين شبها روزيها تقسيم و مدت عمر و هر آنچه در آن سال رخ خواهد داد ، تعيين مى شود .

( بحار الأنوار : ۹۷/۸۸/۱۵ )

میزان الحکمه،جلد پنجم.

 برای مشاهده گزیده ای از احادیث و روایات  این موضوع در قاب تصویری به (مجموعه حدیث تصویری درباره شب زنده داری)  مراجعه کنید.