فضیلت روزه ماه رجب (زاد المعاد)

بدان كه اين ماه و ماه شعبان و ماه رمضان بهترين ماه‌هاى سال هستند. و از حضرت رسالت‌پناه صلّى اللّه عليه و آله منقول است كه هركه حرمت ماه رجب و شعبان را بداند و وصل نمايد روزۀ آنها را به روزۀ ماه مبارك رمضان، اين ماه‌هاى مبارك در روز قيامت گواهان او باشند نزد حق تعالى و در آن روز منادى از افق اعلى ندا كند كه اى رجب و شعبان و ماه مبارك رمضان! چگونه بوده است عمل اين بنده در شما و اطاعت او از براى خدا؟ همۀ آن ماه‌ها گويند كه اين بنده توشه گرفت در ماها يارى بر طاعت تو و استمداد فضل و رحمت از تو نمود و سعى بسيار در طلب خوشنودى تو كرد و تا توانست اهتمام در تحصيل محبّت تو نمود، پس گواهى دهند ملائكه كه موكّل‌اند بر اين ماه‌ها كه ما نيافتيم اين بنده را مگر طلب‌كنندۀ طاعت و خوشنودى تو و اميدوار رحمت و آمرزش تو بود و آنچه را نهى كرده بودى ترك كرد و آنچه را از او طلبيده بودى به سوى آنها مسارعت نمود و روزۀ كامل از براى تو داشت و شكم و فرج و گوش و چشم و ساير جوارح او از آنچه بر او حرام كرده بودى اجتناب كرد و روزها را با تشنگى به شب رسانيد و در شب‌ها خود را به تعب انداخت براى بندگى تو و تصدّق به فقرا و مساكين بسيار كرد و احسان بسيار نسبت به بندگان تو نمود و با اين ماه‌ها مصاحبت نيكو كرد و چون از اينها جدا شد وداع نيكو كرد و بعد از رفتن آنها پيرامون محرّمات تو نگرديد و نيكو بنده‌اى بود. اين بنده پس حق تعالى فرمايد كه ببريد اين بنده را به سوى بهشت و استقبال كنند او راملائكه‌ى خدا به تحفه‌ها و كرامت‌ها و او را بر شتران و اسبان نور سوار كنند و ببرند به سوى نعمتى كه هرگز زوال ندارد و خانه‌اى كه فانى نمى‌شود و سرايى كه جوانانش پير نمى‌شوند و شادى و خوشحالى آن زوال ندارد و هرگز ايشان را تعب نمى‌باشد و از عذاب ايمن مى‌گردند و مشقّت حساب از براى ايشان نيست. ^[1]

و ايضا از آن حضرت منقول است كه ماه رجب ماه بزرگ خداست و ماهى در حرمت و فضيلت به آن نمى‌رسد و قتال با كافران در اين ماه حرام است و رجب ماه خدا است و شعبان ماه من است و ماه رمضان ماه امّت من است. كسى كه يك روز از ماه رجب روزه دارد موجب خوشنودى خداى تعالى گردد و غضب الهى از او دور گردد و درى از درهاى جهنّم بر روى او بسته گردد. ^[2]

و به سند معتبر از حضرت موسى بن جعفر عليه السّلام منقول است كه هركه يك روز از ماه رجب را روزه بدارد، آتش جهنّم يك ساله راه از او دور گردد و هركه سه روز از آن را روزه دارد، بهشت از براى او واجب گردد. ^[3]

و ايضا فرمود كه رجب نام نهرى است در بهشت از شير سفيدتر و از عسل شيرين‌تر؛ هركه يك روز از رجب را روزه دارد البته از آن نهر بياشامد. ^[4]

و به سند معتبر از حضرت صادق عليه السّلام منقول است كه حضرت رسول صلّى اللّه عليه و آله فرمود كه ماه رجب ماه استغفار امّت من است، پس بسيار در اين ماه طلب آمرزش كنيد كه خدا آمرزنده و مهربان است؛ و رجب را «أصب» مى‌گويند زيرا كه در اين ماه رحمت خدا بر امّت من بسيار ريخته مى‌شود، پس بسيار بگویند:

«أستغفر اللّه و أسئله التّوبة» ^[5]

طلب آمرزش مى‌كنم از خدا و توفيق توبه از او مى‌خواهم.

و به سند معتبر از حضرت صادق عليه السّلام منقول است كه هركه سه روز از ماه رجب را روزه بدارد، به هرروز، ثواب روزه‌ى يك سال براى او بنويسند و هركه هفت روز روزه بدارد، هفت در جهنّم بر روى او بسته گردد و هركه هشت روز از آن را روزه بدارد، هشت در بهشت بر روى او گشوده شود.

و هركه پانزده روز از آن را روزه بدارد، خدا حساب او را آسان كند و هركه جميع ماه رجب را روزه بدارد، حق تعالى خوشنودى خود را براى او بنويسد و هركه خوشنودى خدا را براى او بنويسند هرگز او را عذاب نكنند. ^[6]

و ابن بابويه-رحمه اللّه-به سند معتبر از سالم روايت كرده است كه گفت: رفتم به خدمت حضرت صادق عليه السّلام در اواخر ماه رجب كه چند روزى از آن مانده بود؛ چون نظر مبارك آن حضرت بر من افتاد، فرمود كه آيا روزه گرفته‌اى در اين ماه؟ گفتم: نه و اللّه اى فرزند رسول خدا! فرمود كه آن‌قدر ثواب از تو فوت شده است كه قدر آنها را به غير از خدا كسى نمى‌داند. به درستى كه اين ماهى است كه خدا آن را بر ماه‌هاى ديگر فضيلت داده است و حرمت آن را عظيم گردانيده است و براى روزه داشتن آن گرامى داشتن را بر خود واجب گردانيده است. پس گفتم: يا بن رسول اللّه! اگر در باقى‌مانده‌ى اين ماه روزه بدارم، آيا به بعضى از ثواب‌هاى روزه‌داران فايز مى‌گردم؟ فرمود كه اى سالم! هركه يك روز از آخر اين ماه را روزه بدارد، خدا او را ايمن گرداند از شدّت سكرات مرگ و از هول بعد از مرگ و از عذاب قبر؛ و هركه دو روز از آخر اين ماه روزه بدارد، از صراط به آسانى بگذرد و هركه سه روز از آخر اين ماه را روزه بدارد، ايمن گردد از ترس بزرگ روز قيامت و از شدت‌ها و هول‌هاى آن روز و برات بيزارى آتش جهنّم را به او عطا كنند. ^[7]

و ايضا از حضرت امير المؤمنين عليه السّلام روايت كرده است كه هريك روز از اوّل ماه رجب را يا از وسط آن يا از آخر آن روزه بدارد گناهان گذشته و آينده‌اش آمرزيده شود و هركه يك شب از اين ماه را احيا كند حق تعالى او را از آتش جهنّم آزاد كند و قبول كند شفاعت او را در حق هفتاد مرد گناهكار و هركه در اين ماه تصدّقى از براى خدا كند، خداوند غفّار در بهشت نعمتى چند به او عطا فرمايد كه چشمى نديده باشد و گوشى نشنيده باشد و بر خاطر كسى خطور نكرده باشد. ^[8]

و ايضا به سند معتبر از حضرت صادق عليه السّلام روايت كرده است كه چون روز قيامت شود، منادى از ميان عرش ندا كند كه كجايند رجبيّون؟ پس گروهى برخيزند كه نور روح‌هاى ايشان جميع محشر را روشن گرداند و تاج پادشاهى بر سر ايشان باشد كه مكلّل باشد تاج ايشان به مرواريد و ياقوت و با هريك از ايشان هزار ملك بوده باشد از جانب راست و هزار ملك از جانب چپ و همه او را ندا كنند كه گوارا باد تو را كرامت‌هاى حق تعالى، اى بنده‌ى خدا! پس خداوند رحمان ندا كند ايشان را كه اى بندگان و كنيزان من به عزّت و جلال خود سوگند ياد مى‌كنم كه شما را در مأواى نيكو ساكن گردانم و عطاهاى شما را بزرگ گردانم و عطا كنم به شما از بهشت غرف‌ها كه نهرها در زير آنها جارى باشد و هميشه در آن غرف‌ها باشيد و نيكو مزدى است مزد كاركنان از براى من؛ بى‌آن‌كه بر شما واجب گردانم روزه داشتيد از براى من در ماهى كه حرمت آن را عظيم گردانيده بودم. و حقّ او را واجب ساخته بودم اى ملائكه‌ى من! بندگان و كنيزان مرا داخل بهشت گردانيد. پس حضرت فرمود كه اين همه ثواب‌ها براى كسى است كه چيزى از ماه مبارك رجب را روزه بدارد اگرچه يك روز باشد، از اولش يا ميانش يا آخرش. ^[9]

و به سند معتبر از حضرت امام رضا عليه السّلام روايت كرده است كه هركه روز اوّل ماه رجب را روزه بدارد، حق تعالى در قيامت از او خوشنود باشد و هركه دو روز از آن را روزه دارد خداى تعالى به غايت از او خوشنود و راضى گردد و او را خوشنود گرداند و هركه سه روز از آن را روزه دارد خداوند كريم از او راضى گردد و خصمان او را از او راضى گرداند در قيامت و هركه هفت روز از آن را روزه دارد، چون بميرد درهاى هفت آسمان براى روح او گشوده شود تا به ملكوت اعلى برسد و هركه هشت روز از آن را روزه دارد، هشت در بهشت بر روى او گشوده شود و هركه پانزده روز از آن را روزه بدارد، هرحاجت كه از حق تعالى بطلبد برآورد، مگر آن‌كه سؤال او براى گناهى باشد يا متضمّن قطع رحم باشد و هركه تمام ماه را روزه بدارد، از گناهان بيرون آيد مانند روزى كه از مادر متولّد شده باشد و از آتش جهنّم آزاد گردد و داخل بهشت گردد با برگزيدگان و نيكوكاران. ^[10]

و احاديث در اين باب بسيار است و اين رساله گنجايش ذكر آنها را ندارد.

در بعضى از روايات معتبره وارد شده است كه بدل روزه‌ى مستحب يك درهم تصدّق كند كه موافق زرهاى اين زمان تقريبا هفتاد دينار بوده باشد. ^[11]

و به روايت ديگر عوض روزه يك مد گندم يا جو وارد شده است و احوط در مد صد درم شاه است و ظاهرا صد درم كهنه كافى باشد و در روايتى در خصوص روزه‌ى ماه مبارك رجب يك گرده نان نيز وارد شده است، اگر قادر بر روزه نباشد؛ و حمل كرده‌اند بر كسى كه پريشان باشد و قادر بر درهم و مدّ نباشد. ^[12]

و ايضا در خصوص روزۀ ماه رجب از حضرت رسول صلّى اللّه عليه و آله وارد شده است كه به عوض روزه اگر قادر نباشد بر آن، هرروز صد مرتبه اين تسبيحات را بخواند تا ثواب روزه بيابد:

سُبْحَانَ الْإِلَهِ الْجَلِيلِ سُبْحَانَ مَنْ لَا يَنْبَغِي التَّسْبِيحُ إِلَّا لَهُ

پاك و منزه است خداى عزيز بااكرام؛ پاك و منزه است آن خدايى كه جامه‌ى عزت بر اوست و او اهل عزت است.

سُبْحَانَ الْأَعَزِّ الْأَكْرَمِ سُبْحَانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزَّةَ وَ هُوَ لَهُ أَهْلٌ ^[13]

پاك و منزه است خداى باجلالت پاك؛ و منزه است آن خدايى كه تسبيح جز براى او سزاوار نيست؛

و در روايات معتبره وارد شده است كه هركه به منزل برادر مؤمن خود وارد شود و قصد روزۀ سنّت كرده باشد و او طعامى حاضر سازد و او را تكليف كند، ثواب افطار كردن زياده از ثواب روزه داشتن است، هفتاد برابر؛ و اگر اظهار نكند كه روزه‌ام ثوابش بيش‌تر است و برابر يك سال روزه است؛ و زن را روزه‌ى سنّت داشتن بى رخصت شوهر و غلام و كنيز را بى‌رخصت مالك و فرزند را بى‌رخصت پدر و مادر و مهمان را بى‌رخصت مهمان‌دار و مهمان‌دار را بى‌رخصت مهمان، از احاديث ظاهر مى‌شود كه خوب نيست و مشهور ميان علما آن است كه روزۀ سنّت مملوك بى‌اذن مالك باطل است و هم‌چنين روزۀ سنّت زن بى‌اذن شوهر صحيح نيست و در پدر و مادر مشهور آن است كه روزۀ سنّت فرزند بدون اذن ايشان مكروه است و باطل نيست و بعضى گفته‌اند بى‌رخصت پدر باطل است و احوط آن است كه بدون اذن پدر و مادر روزۀ سنّت صورت ندارد و در روزۀ سنّت مهمان بدون رخصت مهماندار نيز خلاف است و احوط آن است كه مهمان و مهمان‌دار هيچ‌يك بى‌رخصت ديگرى روزه‌ى مستحب ندارند، اگرچه اظهر آن است كه مكروه است ^[14]

[1] ) بحار الأنوار: ج 97، ص 38، حديث 23؛ تفسير امام حسن عسكرى عليه السّلام ص 655-656.

[2] ) ثواب الأعمال: ص 82، ح 2-4.

[3] ) ثواب الأعمال: ص 82، ح 2-4.

[4] ) ثواب الأعمال: ص 82، ح 2-4؛ بحار الأنوار ج 97 ص 37 ح 19، فضائل اشهر الثلاثه ص 23 ح 10.

[5] ) بحار الانوار: ج 94، باب 55، ص 38، ح 24؛ نوادر ابن عيسى ص 18 ح 2.

[6] ) بحار الأنوار: ج 94، باب 55، ص 35 و 42، ح 12 و 28.

[7] ) بحار الأنوار: ج 94، ص 33، باب 55 ح 6، و فضائل الأشهر الثلاثة شيخ صدوق ص 19 ح 3؛ امالى صدوق ص 23 مجلس 4 ح 7.

[8] ) فضائل الأشهر الثلاثة شيخ صدوق، ص 38؛ امالى صدوق ص 435 مجلس 81 ح 1، بحار الانوار ج 97 ص 34 ح 8.