عفت در احادیث

تشويق به عفّت :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 إنَّ اللّه َ يُحِبُّ الحَيِيَّ المُتَعفِّفَ و يُبغِضُ البَذِيَّ السّائلَ المُلحِفَ .

 خداوند شخص با حياى با مناعت طبع را دوست دارد و از سائل وقيح سمج نفرت دارد.

( الأمالي للطوسي : ۳۹/۴۳ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

ثَلاثَةٌ كُلُّهُم حَقٌّ عَلى اللّه ِ عَونُهُ :

الغازي في سَبيلِ اللّه ِ  و المُكاتِبُ الّذي يُريدُ الأداءَ  و النّاكِحُ الّذي يُريدُ التَّعَفُّفَ .

سه نفرند كه خداوند حتما كمكشان مى كند : 

جنگاورِ در راه خدا و بنده مكاتَبى كه بخواهد بهاى آزادى خود را بپردازد و كسى كه به قصد عفّت ورزى از گناه ازدواج كند.

( سنن ابن ماجة : ۲/۸۴۱/۲۵۱۸ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنَّ اللّه َ يُحِبُّ عَبدَهُ المُؤمِنَ الفَقيرَ المُتَعفِّفَ أبا العِيالِ .

 خداوند، بنده مؤمنِ تهيدستِ عفيفِ عيالوارِ خود را  دوست دارد.

( سنن ابن ماجة : ۲/۸۳۸/۴۱۲۱ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن طالَبَ حَقّا فلْيَطلُبْهُ في عَفافٍ وافٍ ، أو غَيرِ وافٍ .

 كسى كه حقّى را مطالبه مى كند ، بايد آن را با عفّت و مناعت طبع مطالبه نمايد ، عفت كامل يا ناقص . [ هنگام مطالبه حقّ خود به گناه نيفتد . ]

( سنن ابن ماجة : ۲/۸۰۹/۲۴۲۱ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در اين دعا ـ مى خواند :

اللّهُمَّ ! إنّي أسألُكَ الهُدى و التُّقى و العَفافَ و الغِنى .

بار خدايا ! من از تو راهنمايى و پرهيزگارى و عفّت و بى نيازى مسألت دارم .

( سنن الترمذيّ : ۵/۵۲۲/۳۴۸۹ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ پس از آن كه هر چه را [ از بيت المال ] نزد آن حضرت بود ، به خواهش انصار به آنها داد و ديگر چيزى باقى نماند ـ فرمود :

ما يَكونُ عِندي مِن خَيرٍ، فلَن أدَّخِرَهُ عَنكُم 

و مَن يَستَعفِفْ ، يُعِفَّهُ اللّه ُ 

و مَن يَستَغنِ ، يُغنِهِ اللّه ُ .

 آن چه از مال و دارايى نزد من باشد  ، هرگز از شما مخفى و دريغ نمى دارم .

هر كه پاكدامنى و مناعت جويد، خداوند او را پاكدامن و با مناعت گرداند

و هر كه بى نيازى طلبد ، خداوند بى نيازش گرداند .

( سنن أبي داوود : ۲/۱۲۷/۱۶۴۴ )

كتاب من لا يحضره الفقيه:

 كانَتِ امرَأةٌ عَلى عَهدِ داوودَ عليه السلام يأتيها رَجُلٌ يَستَكرِهُها عَلى نَفسِها .

فَألقى اللّه ُ عزَّ و جلَّ في قَلبِها ، فقالَت لَهُ : إنَّكَ لا تَأتِيني مَرَّةً إلاّ و عِندَ أهلِكَ مَن يَأتيهِم .

قالَ : فذَهَبَ إلى أهلِه . فوَجَدَ عِندَ أهلِهِ رَجُلاً .

فأتى بِهِ داوودَ عليه السلام ، فقالَ: يا نَبِيَّ اللّه ِ! اُتِيَ إلَيَّ ما لَم يُؤتَ إلى أحَدٍ .

قالَ : و ما ذاكَ ؟

قالَ : وَجَدتُ هذا الرَّجُلَ عِندَ أهلي .

فأوحَى اللّه ُ تَعالى إلى داوودَ عليه السلام : قُلْ لَهُ : كما تَدينُ ، تُدانُ .

در روزگار داوود عليه السلام زنى بود كه مردى نزد او مى رفت و به زور از وى كام مى گرفت .

خداوند عزّ و جلّ در دل آن زن چنين افكند  ،كه به آن مرد بگويد : هر بار كه تو نزد من مى آيى ، مردى هم به سراغ زن تو مى رود .

آن مرد سراغ زن خود رفت . ديد مردى پيش اوست .

او را نزد داوود عليه السلام آورد و گفت : اى پيامبر خدا ! بلايى سرم آمده كه بر سر احدى نيامده است .

داود عليه السلام فرمود: آن بلا چيست ؟

مرد گفت : اين مرد را پيش زنم يافتم .

پس خداوند متعال به داوود عليه السلام وحى فرمود كه : به او بگو: از هر دست بدهى ، از همان دست پس مى گيرى.

( كتاب من لا يحضره الفقيه : ۴/۲۱/۴۹۸۶ )

امام على عليه السلام : 

أفضَلُ العِبادَةِ ، العَفافُ .

برترين عبادت ، عفّت است.

( الكافي : ۲/۷۹/۳ )

امام على عليه السلام :

ألا و إنَّ لِكُلِّ مَأمومٍ  إماما يَقتَدي بِهِ  و يَستَضيءُ بِنورِ عِلمِهِ .

ألا  و إنَّ إمامَكُم قَدِ اكتَفى مِن دُنياهُ بِطِمرَيهِ  و مِن طُعمِهِ بِقُرصَيهِ .

ألا و إنَّكُم لا تَقدِرونَ عَلى ذلكَ  و لكِنْ أعِينوني بِوَرَعٍ و اجتِهادٍ  و عِفَّةٍ و سَدادٍ

هان هر پيروى را پيشوايى است كه به او اقتدا مى كند و از نور دانشش پرتو مى گيرد .

بدانيد كه  پيشواى شما از دنياى خود به دو جامه كهنه و فرسوده و از خوراكش به دو گرده نان بسنده كرده است .

البته شما از عهده چنين كارى بر نمى آييد ، اما با پارسايى و سخت كوشى [ در عبادت ] و عفّت و درستكارى مرا يارى رسانيد.

( نهج البلاغة : الكتاب ۴۵ )

امام على عليه السلام :

ما المُجاهِدُ الشَّهيدُ في سَبيلِ اللّه ِ ، بِأعظَمَ أجرا مِمَّن قَدَرَ فعَفَّ .

لَكادَ العَفيفُ أن يَكونَ مَلَكا مِنَ المَلائكَةِ .

كسى كه در راه خدا جهاد كند و شهيد شود ، اجرش بزرگتر از كسى نيست كه بتواند گناه كند و عفّت ورزد .

انسان پاكدامن نزديك است كه فرشته اى از فرشتگان خدا شود.

( نهج البلاغة : الحكمة ۴۷۴ )

امام على عليه السلام :

العِفَّةُ ، شِيمَةُ الأكياسِ ، الشَّرَهُ ، سَجِيَّةُ الأرجاسِ .

عفّت ، خوى زيركان است .

سيرى نا پذيرى ، خصلت پليدان است.

( غرر الحكم: ۷۲۹ـ۷۳۰ )

امام على عليه السلام :

العِفَّةُ ، رَأسُ كُلِّ خَيرٍ .

 عفّت ، در رأس همه خوبيهاست.

(غرر الحكم : ۱۱۶۸ )

امام على عليه السلام :

العِفَّةُ ، أفضَلُ الفُتُوَّةِ .

عفّت ، برترين جوانمردى است.

(غرر الحكم : ۵۲۹ )

امام على عليه السلام :

العَفافُ  ، أفضَلُ شِيمَةٍ .

عفّت ، برترين خصلت است.

( غرر الحكم : ۵۶۷ )

امام على عليه السلام :

العَفافُ ، يَصونُ النَّفسَ و يُنَزِّهُها عَنِ الدَّنايا .

عفّت، نفس را مصون مى دارد و آن را از پستيها دور نگه مى دارد.

(غرر الحكم : ۱۹۸۹ )

امام على عليه السلام :

 العَفافُ ، زَهادَةٌ .

عفّت ،  پارسايى است.

(غرر الحكم : ۳۵ )

امام على عليه السلام : 

العَفافُ ، زينَةُ الفَقرِ .

عفّت ( مناعت طبع ) ، زيورِ نادارى است.

( نهج البلاغة : الحكمة ۶۸ )

امام على عليه السلام :

عَلَيكَ بِالعَفافِ ؛

فإنَّهُ أفضَلُ ، شِيَمِ الأشرافِ .

بر تو باد عفّت  ؛

كه آن برترين خوى مردمان شرافتمند است.

(غرر الحكم : ۶۱۲۲ )

امام على عليه السلام :

العَفافُ ، أشرَفُ الأشرافِ .

 عفّت ، شريفترين صفات شريف است.

(غرر الحكم : ۱۵۱۱ )

امام على عليه السلام : 

زَكاةُ الجَمالِ ، العَفافُ .

زكات زيبايى ، عفّت است .

(غرر الحكم : ۵۴۴۹ )

امام على عليه السلام :

عَلَيكَ بِالعِفَّةِ ؛ 

فإنَّها نِعمَ القَرينُ .

 

بر تو باد عفت ؛ 

كه نيكو همدمى است.

(غرر الحكم : ۶۰۹۹ )

امام على عليه السلام ـ در توصيف پرهيزگاران ـ فرمود :

حاجاتُهُم ، خَفيفَةٌ  و أنفُسُهُم ، عَفيفَةٌ .

نيازهايشان ، سبك است و جانهايشان ، عفيف و با مناعت.

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۹۳ )

امام على عليه السلام :

الحِرفَةُ مَعَ العِفَّةِ  ، خَيرٌ مِنَ الغِنى مَعَ الفُجورِ .

 تنگدستى همراه با عفّت ، بهتر از توانگرى توأم با زشت كارى است.

( نهج البلاغة: الكتاب۳۱ )

امام صادق عليه السلام :

عِفّوا عَن نِساءِ النّاسِ ، تَعِفَّ نِساؤكُم .

نسبت به زنان مردم عفّت ورزيد ، تا نسبت به زنان شما عفّت ورزند.

( الخصال : ۵۵/۷۵ )

ترغيب به عفّت از شكم بارگى و شهوترانى :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أحَبُّ العَفافِ إلَى اللّه ِ تَعالى ، عَفافُ البَطنِ و الفَرجِ .

محبوبترين عفّت نزد خداوند متعال ، عفّت شكم و شرمگاه است .

( تنبيه الخواطر : ۲/۳۰ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أكثَرُ ما تَلِجُ بِهِ اُمَّتيَ النّارَ الأجوَفانِ :

البَطنُ و الفَرجُ .

 بيشتر امت من به سبب دو ميان تهى به آتش مى روند :

شكم و شرمگاه.

( الكافي : ۲/۷۹/۵ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

ثَلاثٌ أخافُهُنَّ عَلى اُمَّتي مِن بَعدي :

الضَّلالَةُ بَعدَ المَعرِفَةِ  و مُضِلاّتُ الفِتَنِ  و شَهوَةُ البَطنِ و الفَرجِ .

بعد از مرگم ، از سه چيز بر امّتم بيم دارم : 

گمراهى بعد از شناخت ، فتنه هاى گمراه كننده  و شهوتِ شكم و شرمگاه.

( الكافي : ۲/۷۹/۶ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنَّ موسى صلّى اللّه ُ عليهِ و سَلَّمَ  آجَرَ نَفسَهُ ثَمانِيَ سِنينَ  أو عَشرا عَلى عِفَّةِ فَرجِهِ و طَعامِ بَطنِهِ .

 موسى عليه السلام در قبال پاك نگه داشتن شرمگاه و غذاى شكمش خود را به مدت هشت يا ده سال به مزدورى درآورد.

( سنن ابن ماجة : ۲/۸۱۷/۲۴۴۴ )

امام على عليه السلام :

إذا أرادَ اللّه ُ بِعَبدٍ خَيرا ، أعَفَّ بَطنَهُ و فَرجَهُ .

هر گاه خداوند خوبى بنده اى را بخواهد ، شكم و شرمگاه او را پاك نگه مى دارد.

( غرر الحكم : ۴۱۱۴ )

امام باقر عليه السلام :

ما عُبِدَ اللّه ُ بِشَيءٍ أفضَلَ مِن عِفَّةِ بَطنٍ و فَرجٍ .

خداوند به چيزى برتر از عفّت شكم و شرمگاه عبادت نشده است.

( الكافي : ۲/۷۹/۱ )

الكافى : امام باقر عليه السلام ـ خطاب به مردى كه عرض كرد: من در كار عبادت ضعيف هستم و كم روزه مى گيرم ، اما اميدوارم [و سعى مى كنم ] كه جز حلال نخورم ـ فرمود :

 أيُّ الاجتِهادِ أفضَلُ مِن عِفَّةِ بَطنٍ و فَرجٍ ؟

 چه كوشش و عبادتى بهتر از عفّت شكم و شرمگاه است؟

 

در نقل كتاب محاسن نقل شده است:

قَليلُ الصَّلاةِ قَليلُ الصَّـومِ و لكِن أرجو أن لا آكُلَ إلاّ حَلالاً  و لا أنكَحَ إلاّ حَلالاً .

فقالَ : و أيُّ جِهادٍ أفضَلُ مِن عِفَّةِ بَطنٍ و فَرجٍ ؟

كم نماز و كم روزه هستم . ولى اميدوارم [ و سعى مى كنم ] كه جز حلال نخورم و جز با حلال [ خود ]نزديكى نكنم .

حضرت فرمود: چه جهادى برتر از پاك نگه داشتن شكم و شرمگاه است؟

( الكافي : ۲/۷۹/۴- المحاسن : ۱/۴۵۵/۱۰۵۲ )

ريشه عفّت :

امام على عليه السلام :

أصلُ العَفافِ ، القَناعَةُ و ثَمَرَتُها ، قِلَّةُ الأحزانِ .

ريشه عفّت ، قناعت است و ميوه اش ، كم شدن اندوهها.

( مطالب السؤول : ۵۰ )

امام على عليه السلام :

مَن قَنَعَت نَفسُهُ ، أعانَتهُ عَلى النَّزاهَةِ و العَفافِ

هر كه نفْسش قانع شد، او را در راه پاكى و عفّت كمك كرد.

( غرر الحكم : ۸۶۶۳ )

امام على عليه السلام : 

الرِّضا بِالكَفافِ ، يُؤَدّي إلَى العَفـافِ .

خرسند بودن به كفاف ، منجرّ به عفاف (عفّت از مال حرام ) مى شود.

(غرر الحكم : ۱۵۱۲ )

امام على عليه السلام : 

قَدرُ الرَّجُلِ ، عَلى قَدرِ هِمَّتِهِ ··· و عِفَّتُهُ ، عَلى قَدرِ غَيرَتِهِ .

ارزش و اندازه مرد ، به اندازه همّت اوست··· و پاكدامنى او ، به اندازه غيرتش.

( نهج البلاغة : الحكمة ۴۷ )

امام على عليه السلام : 

دَليلُ غَيرَةِ  الرَّجُلِ ، عِفَّتُهُ .

دليلِ غيرتِ مرد ، عفّت اوست.

(غرر الحكم : ۵۱۰۴ )

امام على عليه السلام :

مَن عَقَلَ ، عَفَّ .

هر كه خردمند باشد، خويشتندار گردد.

(غرر الحكم : ۷۶۴۶ )

جانمايه عفّت :

امام على عليه السلام :

الصَّبرُ عَنِ الشَّهوَةِ ، عِفَّةٌ  و عَنِ الغَضَبِ ، نَجدَةٌ .

خويشتندارى از شهوت ، عفّت است و خويشتندارى از خشم ، شجاعت.

(غرر الحكم : ۱۹۲۷ )

امام على عليه السلام :

الفَضائلُ ، أربَعَةُ أجناسٍ :

أحَدُها ، الحِكمَةُ  و قِوامُها في الفِكرَةِ 

و الثّاني ، العِفَّةُ  و قِوامُها في الشَّهوَةِ 

و الثّالِثُ ، القُوَّةُ  و قِوامُها في الغَضَبِ

و الرّابِعُ ، العَدلُ  و قِوامُهُ في اعتِدالِ قُوَى النَّفسِ .

 فضايل چهار گونه اند :

اول ، حكمت  كه جانمايه آن انديشه است .

دوم  ، عفّت  كه جانمايه اش شهوت است .

سوم ،  قدرت  كه جانمايه اش خشم است .

و چهارم  ، عدالت  كه جانمايه اش اعتدال قواى نفس است .

( بحار الأنوار : ۷۸/۸۱/۶۸ )

ميوه عفّت :

امام على عليه السلام :

العِفَّةُ ، تُضَعِّفُ الشَّهوَةَ .

عفّت ، شهوت را ناتوان مى كند.

(غرر الحكم : ۲۱۴۸ )

امام على عليه السلام :

ثَمَرَةُ العِفَّةِ ، القَناعَةُ .

ميوه عفّت ، قناعت است.

(غرر الحكم : ۴۶۳۷ )

امام على عليه السلام :

 ثَمَرَةُ العِفَّةِ ، الصِّيانَةُ .

ميوه پاكدامنى ، مصونيّت يافتن است.

(غرر الحكم : ۴۵۹۳ )

امام على عليه السلام : 

مَن عَفَّ ، خَفَّ وِزرُهُ و عَظُمَ عِندَ اللّه ِ قَدرُهُ .

هر كه عفّت ورزد، بار گناهانش سبك شود و منزلتش نزد خداوند بالا رود.

(غرر الحكم : ۸۵۹۷ )

امام على عليه السلام :

 مَن عَفَّت أطرافُهُ ، حَسُنَت أوصـافُهُ .

هر كه اعضا و جوارحش را پاك نگه دارد ، اوصاف و اخلاقش نيكو گردد.

(غرر الحكم : ۹۰۵۰)

امام على عليه السلام :

 لَم يَتَحَلَّ بِالعِفَّةِ ، مَنِ اشتَهى ما لا يَجِدُ .
 

هر كه آنچه را نمى يابد بخواهد، به زيور عفّت و مناعت آراسته نباشد.

(غرر الحكم : ۷۵۵۲ )

امام على عليه السلام :

النَّزاهَةُ ، آيَةُ العِفَّةِ .

 دورى از آلودگيها ، نشانه پاكدامنى است.

(غرر الحكم : ۸۳۱ )

امام على عليه السلام :

بِالعَفافِ ، تَزكو الأعمالُ .

 با عفت است كه اعمال پاكيزه مى شود ( رشد مى يابد و پاداش آنها زياد مى گردد . )

( غرر الحكم : ۴۲۳۸ )

امام على عليه السلام :

مَن اُتحِفَ العِفَّةَ و القَناعَةَ ، حالَفَهُ العِزُّ

 به هر كس تحفه پاكدامنى و قناعت پيشكش شد ، عزّت و سرافرازى هم پيمان او گشت.

(غرر الحكم : ۹۱۸۵ )

شاخه هاى عفّت :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أمّا العَفافُ  فيَتَشَعَّبُ مِنهُ ،  الرِّضا  و الاستِكانَةُ  و الحَظُّ و الرّاحَةُ و التَّفَقُّدُ  و الخُشوعُ  و التَّذَكُّرُ  و التَّفَكُّرُ و الجُودُ  و السَّخاءُ .

فهذا ما يَتَشَعَّبُ لِلعاقِلِ بِعَفافِه رِضىً بِاللّه ِ و بِقِسمِهِ  .

 آنچه از عفّت منشعب مى شود ، خشنودى است و خضوع و بهره مندى و آسايش و دلجويى و فروتنى و تذكّر و تفكّر و بخشندگى و سخاوت .

اينها خصالى است كه به سبب پارسايى براى خردمندى كه از خدا و قسمت او خشنود است حاصل مى شود.

( تحف العقول : ۱۷ )

بزرگترين عفّت :

امام على عليه السلام :

القَناعَةُ ، أفضَلُ العِفَّتَينِ .

 قناعت ، برترينِ دو عفّت است.

(غرر الحكم : ۱۶۸۵ )

امام على عليه السلام : 

ألا و إنَّ القَناعَةَ و غَلَبَةَ الشَّهوَةِ  ،مِن أكبَرِ العَفافِ .

بدانيد كه قناعت و چيره گشتن بر شهوت ، بزرگترين عفّت است .

(غرر الحكم : ۲۷۶۰ )

امام على عليه السلام :

 عَلى قَدرِ العِفَّةِ ، تَكونُ القَناعَةُ .

قناعت ، هم سنگ عفّت است.

( غرر الحكم : ۶۱۷۹ )

امام على عليه السلام :

يَنبَغي لِمَن عَرَفَ نَفسَهُ ، أن يَلزَمَ القَناعَةَ و العِفَّةَ .

 كسى كه خود را بشناسد ، بايد به قناعت و عفّت چنگ زند.

(غرر الحكم : ۱۰۹۲۷ )

 

امام على عليه السلام ـ در سفارش به محمّد بن ابى بكر آن گاه كه او را به حكومت مصر گماشت ـ فرمود :

 يا مُحَمَّدَ بنَ أبي بَكرٍ ! اِعلَم أنَّ أفضَلَ العِفَّةِ ،  الوَرَعُ في دينِ اللّه ِ و العَمَلُ بِطاعَتِهِ 

و إنّي اُوصيكَ بِتَقوَى اللّه ِ،  فيأمرِ سِرِّكَ و عَلانِيَتِكَ .

 اى محمّد بن ابى بكر! بدان كه برترين عفّت، داشتنِ ورع در دينِ خداست و عمل به فرمانهاى او

و من تو را سفارش مى كنم كه در كار نهان و آشكار و درون و برونت  ، از خدا پروا كنى .

( بحار الأنوار : ۷۷/۳۹۰/۱۱ )

میزان الحکمه،جلد هفتم.