دعای شب آخر شعبان و شب اول رمضان (زاد المعاد)

و به سند بسيار معتبر منقول است كه: حضرت صادق عليه السّلام در شب آخر ماه شعبان و شب اوّل ماه رمضان اين دعا را مى‌خواندند:

 اللَّهُمَّ إِنَّ هَذَا الشَّهْرَ الْمُبَارَكَ الَّذِي‏ أَنْزَلْتَ فِيهِ الْقُرْآنَ

خدايا اين ماه مبارك (رمضان) كه در آن قرآن نازل شده است

وَ جَعَلْتَهُ هُدًى لِلنَّاسِ وَ بَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَ الْفُرْقَانِ قَدْ حَضَرَ

و مقرر گرديد براى هدايت مردم و ادلۀ روشن براى راهنمايى و جدا ساختن حق و باطل اينك فرارسيد؛

فَسَلِّمْنَا فِيهِ وَ سَلِّمْهُ لَنَا وَ تَسَلَّمْهُ مِنَّا فِي يُسْرٍ مِنْكَ وَ عَافِيَةٍ،

 پس ما را در اين ماه و ماه را براى ما سلامت بدار و براى ما اين ماه را آسايش و عافيت مسلم دار؛

يَا مَنْ أَخَذَ الْقَلِيلَ وَ شَكَرَ الْكَثِيرَ اقْبَلْ مِنِّي الْيَسِيرَ

اى آن‌كه طاعت اندك ما بندگان را اخذ كرده و مقابلش پاداش بسيار عطا مى‌كنى، از من هم اين طاعت قليل را بپذير.

اللَّهُمَّ اَن تُصَلِّى عَلَى مُحَمَّد وَ الِ مُحَمَّد وَ أَنْ تَجْعَلَ لِي إِلَى كُلِّ خَيْرٍ سَبِيلًا وَ مِنْ كُلِّ مَا لَا تُحِبُّ مَانِعاً يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ،

اى خدا از تو درخواست مى‌كنم كه به هركار خيرى مرا راه نشان دهى و از هرچه محبوب تو نيست مرا مانع شوى، اى مهربان‌ترين مهربانان عالم!

يَا مَنْ عَفَی عَنِّي وَ عَمَّا خَلَوْتُ بِهِ مِنَ السَّيِّئَاتِ

اى كسى كه از من و از بدى‌هايى كه از شرم خلق پنهان داشتم درگذشتى

يَا مَنْ لَمْ يُؤَاخِذْنِي بِارْتِكَابِ الْمَعَاصِي عَفْوَكَ عَفْوَكَ عَفْوَكَ يَا كَرِيمُ،

و اى كسى كه مرا به ارتكاب گناهان مؤاخذه نفرمودى، عفو تو، عفو تو، عفو تو شامل حالم باد اى ذات بزرگوارى.

إِلَهِي وَعَظْتَنِي فَلَمْ أَتَّعِظْ وَ زَجَرْتَنِي عَنْ مَحَارِمِكَ فَلَمْ أَنْزَجِرْ فَمَا عُذْرِي فَاعْفُ عَنِّي يَا كَرِيمُ عَفْوَكَ عَفْوَكَ

خداى من تو مرا موعظه كردى (در كتابت) و من نشنيدم و از حرام‌هايت انزجار دادى و من ترك ننمودم، چه عذر به درگاهت آورم؟ از من درگذر اى خداى باكرم و بخشش! عفو تو، عفو تو شامل حالم باد.

اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ الرَّاحَةَ عِنْدَ الْمَوْتِ وَ الْعَفْوَ عِنْدَ الْحِسَابِ

اى خدا از تو درخواست مى‌كنم راحتى در وقت مرگ و آمرزش هنگام حساب؛

عَظُمَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِكَ فَلْيَحْسُنِ الْعَفْوُ مِنْ عِنْدِكَ

اگر گناه از بنده بزرگ است عفو و بخشش از تو نيكوست

يَا أَهْلَ التَّقْوَى وَ يَا أَهْلَ الْمَغْفِرَةِ عَفْوَكَ عَفْوَكَ

اى كه تقوى و آمرزش سزاوار توست! عفو تو، عفو تو شامل حالم باد.

اللَّهُمَّ إِنِّي عَبْدُكَ وَ ابْنُ عَبْدِكَ، ابْنُ أَمَتِكَ ضَعِيفٌ فَقِيرٌ إِلَى رَحْمَتِكَ

اى خدا من بندۀ تو فرزند بنده و كنيز توام، ضعيف و ناتوانم و به رحمت بى‌پايانت محتاج

وَ أَنْتَ مُنْزِلُ الْغِنَى وَ الْبَرَكَةِ عَلَى الْعِبَادِ قَاهِرٌ قادرٌ مُقْتَدِرٌ أَحْصَيْتَ أَعْمَالَهُمْ وَ قَسَمْتَ أَرْزَاقَهُمْ

و تويى كه ثروت و بركت بر بندگانت نازل مى‌كنى، تو قاهر و مقتدرى تو اعمال خلق را به شمار آورده و روزيشان را تقسيم كرده‌اى

وَ جَعَلْتَهُمْ مُخْتَلِفَةً أَلْسِنَتُهُمْ وَ أَلْوَانُهُمْ خَلْقاً مِنْ بَعْدِ خَلْقٍ

و زبان‌هاشان را مختلف و رنگ‌هاشان را گوناگون ساختى، خلقتى پس از خلقتى ديگر آفريدى،

لَا يَعْلَمُ الْعِبَادُ عِلْمَكَ وَ لَا يَقْدِرُ الْعِبَادُ قُدْرَتكَ وَ كُلُّنَا فُقَرَاءُ إِلَى رَحْمَتِكَ فَلَا تَصْرِفْ عَنِّي وَجْهَكَ

بندگان از علم تو آگاه نيستند و به قدر و مقامت پى نمى‌توانند ببرند و همه‌ى ما خلايق به رحمتت محتاجيم پس تو به كرم و بزرگوارى خود روى از من مگردان

وَ اجْعَلْنِي مِنْ صَالِحِ خَلْقِكَ فِي الْعَمَلِ وَ الْأَمَلِ وَ الْقَضَاءِ وَ الْقَدْرِ

و مرا از شايستگان خلقت در مقام عمل و آرزو و در قضا و قدر قرار ده.

إِلَهِي أَبْقِنِي خَيْرَ الْبَقَاءِ وَ أَفْنِنِي خَيْرَ الْفَنَاءِ عَلَى مُوَالاةِ أَوْلِيَائِكَ وَ مُعَادَاةِ أَعْدَائِكَ وَ الرَّغْبَةِ إِلَيْكَ

خدايا مرا با بهترين حال باقى بدار و در بهترين حال بميران كه آن حال دوستى با اولياى توست و دشمنى با دشمنان تو و شوق لقاى تو

وَ الرَّهْبَةِ مِنْكَ وَ الْخُشُوعِ وَ الرَّجَاءِ وَ الْوَفَاءِ وَ التَّسْلِيمِ لَكَ وَ التَّصْدِيقِ بِكِتَابِكَ وَ اتِّبَاعِ سُنَّةِ رَسُولِكَ صلواتك عليه و آله.

و ترس از قهر و جلالت و حال خشوع به درگاهت و وفاى به عهدت و به تسليم و رضايت و با تصديق به كتابت و پيروى از سنت پيغمبرت صلّى اللّه عليه و آله.

اللَّهُمَّ مَا كَانَ فِي قَلْبِي مِنْ شَكٍّ أَوْ رِيبَةٍ أَوْ جُحُودٍ أَوْ قُنُوطٍ أَوْ فَرَحٍ أَوْ بَذَخٍ أَوْ بَطَرٍ أَوْ خُيَلَاءَ

اى خدا! آنچه در دلم است از شك و ريب و انكار و يأس و نوميدى و شادى و سركشى و عياشى و اسراف يا تكبر و خودپسندى

أَوْ رِيَاءٍ أَوْ سُمْعَةٍ أَوْ شِقَاقٍ أَوْ نِفَاقٍ أَوْ كبر أَوْ فُسُوقٍ أَوْ عِصْيَانٍ أَوْ عَظَمَةٍ أَوْ شَيْ‏ءٍ لَا تُحِبُّ

يا رياكارى و خودنمايى يا شقاوت و نفاق و دورويى يا كفر و فسق و گناه يا بزرگى و نخوت يا هرچه تو نپسندى،

فَأَسْأَلُكَ يَا رَبِّ أَنْ تُبَدِّلَنِي مَكَانَهُ إِيمَاناً بِوَعْدِكَ وَ وَفَاءً بِعَهْدِكَ وَ رِضًا بِقَضَائِكَ

از تو درخواست مى‌كنم كه همه‌ى اين اوصاف را بدل كنى به ايمان به وعده‌هاى خود و وفاى به عهدت و رضا و خوشنودى به قضايت

وَ زُهْداً فِي الدُّنْيَا وَ رَغْبَةً فِيمَا عِنْدَكَ وَ أَثَرَةً وَ طُمَأْنِينَةً وَ تَوْبَةً نَصُوحاً أَسْأَلُكَ ذَلِكَ وَ يَا رَبَّ الْعَالَمِينَ

و زهد در دنيا و شوق و رغبت به آنچه نزد توست و آگاهى و اطمينان خاطر و توبۀ نصوح كه من از تو مى‌طلبم اين امور را اى پروردگار عالم!

إِلَهِي أَنْتَ مِنْ حِلْمِكَ تُعْصَى فَكَأَنَّكَ لَمْ تَرَ وَ مِنْ كَرَمِكَ وَ جُودِكَ تُطَاعُ فَكَأَنَّكَ لَمْ تُعْصَ

اى خداى من تو چنان با حلم و بردبارى كه گويا كسانى كه تو را معصيت مى‌كنند نمى‌بينى و چنان با جود و كرمى كه وقتى اطاعتت مى‌كنند گويا هيچ معصيت نكرده‌اند،

وَ أَنَا وَ مَنْ لَمْ يَعْصِكَ سُكَّانُ أَرْضِكَ فَكُنْ عَلَيْنَا بِالْفَضْلِ جَوَاداً وَ بِالْخَيْرِ عَوَّاداً يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ

و من با هركه معصيت نكرده است همه ساكنان زمين توييم، پس با ما به فضل و رحمتت كرم فرما و به عادتت كه خير و احسان است رفتار كن اى مهربان‌ترين مهربانان عالم.

وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ صَلَاةً دَائِمَةً لَا تُحْصَى وَ لَا تُعَدُّ وَ لَا يَقْدِرُ قَدْرَهَا غَيْرُكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ.^[1]

و درود بر محمد صلّى اللّه عليه و آله و آلش فرست درودى پيوسته كه جز تو كسى آن را به حد و شمار و قدر و اندازه درنياورد، اى مهربان‌ترين مهربانان!

[1] ) اقبال الاعمال، ج  1 ، ص  43 .