پیمان در احادیث

تشويق به وفاى به عهد

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 المُسلِمونَ عِندَ شُروطِهِم .

 مسلمانان پايبند شروط خود هستند.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

المُسلِمونَ عَلى شُروطِهِم
مسلمانان بر سر شروط خود هستند.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

المُسلِمونَ عِندَ شُروطِهِم ما وافَقَ الحَقَّ مِن ذلكَ .
مسلمانان به آن شروط خود كه با حق سازگار باشد، پايبندند.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

المُسلِمونَ عِندَ شُروطِهِم فيما اُحِلَّ .
 مسلمانان به شروط خود در آنچه حلال دانسته شده است، پايبندند.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

المُسلِمونَ عَلى شُروطِهِم إلاّ شَرطا حَرَّمَ حَلالاً أو أحَلَّ حَراما .
مسلمانان به شروط خود وفادارند، مگر شرطى باشد كه حلالى را حرام يا حرامى را حلال گرداند.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

المُؤمِنونَ عِندَ شُروطِهِم .
 مؤمنان، به شروط خود وفادارند.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إذا نَقَضوا العَهدَ سَلَّطَ اللّه ُ عَلَيهِم عَدُوَّهُم .
هر گاه عهد شكنى كنند، خداوند دشمنشان را بر آنان مسلّط گرداند.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

ألا مَن ظَلَمَ مُعاهَدا ، أوِ انتَقَصَهُ ، أو كَلَّفَهُ فَوقَ طاقَتِهِ ، أو أخَذَ مِنهُ شَيئا بِغَيرِ طِيبِ نَفسٍ مِنهُ ، فَأنا حَجيجُه يَومَ القِيامَةِ .
 بدانيد كه هر كس به معاهدى (اهل ذمه) ستم كند، يا حقّش را كم بدهد، يا بيش از توانش او را مكلّف سازد، يا بدون رضايتش چيزى از او بگيرد، در روز قيامت من حجت آور (خصم و مدعى) او هستم.

امام على عليه السلام :

إنَّ العُهودَ قَلائدُ في الأعناقِ إلى يَومِ القِيامَةِ ، فمَن وَصَلَها وَصَلَهُ اللّه ُ ، و مَن نَقَضَها خَذَلَهُ اللّه ُ ، و مَنِ استَخَفَّ بِها خاصَمَتهُ إلَى الّذي أكَّدَها و أخَذَ خَلقَهُ بِحِفظِها .
همانا پيمانها، قلاده هايى است كه تا روز قيامت بر گردن است، هر كه آنها را رعايت كند خداوند به او احسان نمايد و هر كه آنها را بشكند خداوند او فرو بگذارد و هر كه پيمانها را سبك شمارد پيمانها از او نزد آن كس كه بر پيمانها تأكيد كرده و از خلق خود خواسته است تا آنها را پاس دارند، شكايت برد.

امام على عليه السلام ـ در فرمان استاندارى خود به مالك اشتر ـ نوشت :

 و إن عَقَدتَ بَينَكَ و بَينَ عَدُوِّكَ عُقدَةً ، أو ألبَستَهُ مِنكَ ذِمَّةً ، فحُطْ عَهدَكَ بِالوَفاءِ ، وَ ارعَ ذِمَّتَكَ بِالأمانَةِ ، وَ اجعَلْ نَفسَكَ جُنَّةً دونَ ما أعطَيتَ ؛ فإنَّهُ لَيسَ مِن فَرائضِ اللّه ِ شَيءٌ النّاسُ أشَدُّ عَلَيهِ اجتِماعا ـ مَعَ تَفَرُّقِ أهوائهِم ، و تَشَتُّتِ آرائهِم ـ مِن تَعظيمِ الوَفاءِ بِالعُهودِ و قَد لَزِمَ ذلكَ المُشرِكونَ فيما بَينَهُم دونَ المُسلِمينَ لِما استَوبَلوا مِن عَواقِبِ الغَدرِ ، فَلا تَغدِرَنَّ بِذِمَّتِكَ ، و لا تَخِيسَنَّ بِعَهدِكَ ، و لا تَختِلَنَّ عَدُوَّكَ
اگر با دشمنت پيمانى بستى، يا او را امان دادى، به پيمان خود وفادار باش و در امانت امانتدار باش و خود را سپر پيمان و امانى كه داده اى، قرار ده؛ زيرا هيچ يك از فرايض خداوند مثل وفاى به عهد نيست كه مردم، با وجود داشتن خواسته هاى گوناگون و آرا و انديشه هاى متفاوت، در بزرگداشت آن يكدل باشندمشركان هم، پيش از مسلمانان، وفاى به عهد را در ميان خود لازم مى دانستند؛ زيرا عواقب پيمان شكنى را بد و ناگوار مى ديدند. بنا بر اين، به امان خود خيانت مكن و پيمانت را مشكن و دشمنت را مفريب.

امام باقر عليه السلام : 

ثَلاثٌ لَم يَجعَلِ اللّه ُ عَزَّ و جلَّ لِأحَدٍ فيهِنَّ رُخصَةً : ··· الوَفاءُ بِالعَهدِ لِلبَرِّ و الفاجِرِ .
سه چيز است كه خداوند عزّ و جلّ درباره آنها به هيچ كس اجازه مخالفت نداده است : ··· و رعايت پيمان نسبت به نيك و بد.

امام باقر عليه السلام ـ درباره آيه «مانند آن زنى مباشيد كه رشته خود را پنبه مى كرد پس از محكم بافتن» ـ فرمود : 

الّتي نَقَضَت غَزلَها امرَأةٌ مِن بَني تَيمِ بنِ مُرَّةَ يُقالُ لَها : رابِطَةُ (ريطَةُ) بِنتُ كَعبِ بنِ سَعدِ بنِ تَيمِ بنِ كَعبِ بنِ لُؤيَّ بنِ غالِبٍ ، كانَت حَمقاءَ تَغزِلُ الشَّعَرَ ، فإذا غَزَلَت نَقَضَتهُ ثُمَّ عادَت فَغَزَلَتهُ ، فقالَ اللّه ُ : «وَ لا تَكونوا كَالَّتي نَقَضَتْ غَزلَها مِنْ بَعْدِ قُوة» إنَّ اللّه َ تَبارَكَ و تَعالى أمَرَ بِالوَفاءِ و نَهى عَن نَقضِ العَهدِ ، فضَرَبَ لَهُم مَثَلاً .
آن زنى كه رشته هاى خود را پنبه مى كرد، زنى از بنى تيم بن مرّه بود به نام رابطه (ريطه) دختر كعب بن سعد بن تيم بن كعب بن لوى بن غالب. او زن احمقى بود كه پشم مى ريسيد و آنچه رشته بود پنبه مى كرد و دوباره مى ريسيد. پس، خداوند فرمود : «مباشيد مانند آن زنى كه رشته خود را پس از محكم بافتن پنبه مى كرد···». خداى تبارك و تعالى به وفادارى فرمان داد و از پيمان شكنى نهى فرمود و اين مثل را براى آنان زد.

امام صادق عليه السلام ـ در پاسخ به سؤال از آيه «اى كسانى كه ايمان آورده ايد! به قراردادها وفا كنيد» ـ فرمود :

العُهودِ .
 مقصود پيمانهاست.

امام صادق عليه السلام :

إذا خُفِرَتِ الذِّمَّةُ نُصِرَ المُشرِكونَ عَلَى المُسلِمينَ .
هر گاه زنهار و امان زير پا نهاده شود، مشركان عليه مسلمانان يارى داده شوند.

پيمان و ايمان

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لا دِينَ لِمَن لا عَهدَ لَهُ .

كسى كه پيماندار نباشد، دين ندارد.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

حُسنُ العَهدِ مِنَ الإيمانِ .
 خوش قولى از ايمان است.

امام على عليه السلام :

 لا تَثِقَنَّ بِعَهدِ مَن لا دِينَ لَهُ .
به عهد و پيمان كسى كه دين ندارد اعتماد نكن.

امام على عليه السلام :

ما أيقَنَ بِاللّه ِ مَن لَم يَرْعَ عُهودَهُ و ذِمَّتَهُ .
به خدا يقين ندارد، كسى كه پيمان و زنهار خود را رعايت نكند.

پيمان خداوند سبحان

امام على عليه السلام ـ در وصف پيامبر صلى الله عليه و آله ـ فرمود :

واعِيا لِوَحيِكَ، حافِظا لِعَهدِكَ، ماضِيا عَلى نَفاذِ أمرِكَ .
 [ خداوندا! ]او وحى تو را فهميد و پيمان تو را نگه داشت و در راه اجراى فرمانت حركت كرد.

امام على عليه السلام :

وَ اصطَفى سُبحانَهُ مِن وُلْدِهِ .حديث أنبِياءَ أخَذَ عَلَى الوَحيِ مِيثاقَهُم ، و عَلى تَبليغِ الرِّسالَةِ أمانَتَهُم (أيمانهم) ، لَمّا بَدَّلَ أكثَرُ خَلقِهِ عَهدَ اللّه ِ إلَيهِم ، فجَهِلوا حَقَّهُ ، و اتَّخَذوا الأندادَ مَعَهُ ، وَ اجتالَتهُمُ الشَّياطينُ عَن مَعرِفَتِهِ ، وَ اقتَطَعَتهُم عَن عِبادَتِهِ ، فبَعَثَ فيهِم رُسُلَهُ ، و واتَرَ إلَيهِم أنبِياءَهُ ، لِيَستَأدوهُم مِيثاقَ فِطرَتِهِ .
 خداوند سبحان از فرزندان آدم پيامبرانى برگزيد و براى وحى و تبليغِ رسالت از آنان پيمان گرفت. در آن هنگام كه بيشتر خلايق پيمانِ خدا را شكستند و حقّ او را نشناختند و برايش شريك گرفتند و اهريمنان آنان را از شناخت حق روي گردان كردند و رهزنانِ راه بندگى او شدند، فرستادگان خود را در ميان آنان برانگيخت و پيامبرانش را پياپى به سويشان فرستاد تا از آنان بخواهند پيمان الهى را كه در فطرت آنان بود ادا كنند.

امام على عليه السلام ـ در سرزنش يارانش ـ فرمود : 

و قَد تَرَونَ عُهودَ اللّه ِ مَنقوضَةً ، فَلا تَغضَبون ، و أنتُم لِنَقضِ ذِمَمِ آبائكُم تَأنَفونَ !
احكام خدا را شكسته مى بينيد و به خشم نمى آييد، در حالى كه از شكسته شدن فرمان هاى پدرانتان به غيرت مى آييد و ناراحت مى شويد!

میزان الحکمه،جلد هشتم.