نقش روزه در روح انسان
۲۸ خرداد ۱۳۹۴ 0
انسان در زندگى و در راه ترقّى و تكامل، بايد با دشوارى ها و سختى ها دست و پنجه نرم كند و از گردنه هاى خطرناكى عبور نمايد و رنج ها و زحماتى را در اين راه متحمّل شود، تا به سر منزل مقصود برسد; و تا بر اين دشوارى ها پيروز نشده و اين گردنه ها را پشت سر نگذارد، به مقام كمال انسانيّت واصل نخواهد گشت. سختیها, صدمات و خطرات، بشر را آزموده و پخته و خالص مى سازد; به شرط آن كه بتواند با صبر و شكيبايى با آن ها روبرو شود، ثبات ورزد و از ميدان به در نرود. براى اين كه جان انسان به صبر و شكيبايى معتاد و نيرومند شود، اسلام برنامه هايى عالى و مؤثّر پيشنهاد كرده كه از آن جمله «روزه» است.
روزه، انسان را به صبر و تحمّل عادت مى دهد و به روح او نيرومندى و توازن و سنگينى خاصّى مى بخشد كه در برابر حوادث و ناملايمات عقب نشينى ننمايد و به سوى اهداف انسانى پيش برود. از نظر ديگر در وجود انسان احساسات و غرايز متضادّه اى است كه بايد آدمى بر همه آن ها مسلّط باشد و در عين حالى كه آن غرايز را به نحو معقول ارضا و اشباع مى كند، بر كارشان نيز نظارت نمايد. وجود بشر منبع خواسته هاى بسيار است كه هر يك در سير او به سوى كمال، دخالت دارند و عوامل و اسباب ترقّى و سعادت او مى باشند.
اين غرايز اگر به طور صحيح رهبرى نشود، براى انسان درد سرهاى بسيار ايجاد كرده و باطن او را از طوفان هاى نگرانى و وحشت و اضطراب پر مى سازد و زندگى را بر او تلخ و ناهنجار و مالامال از عذاب و خطا مى كنند و حسد، تكبّر، حرص، طمع، شهوت، هواى نفس، ستمگرى، چاپلوسى، تملّق و زبونى، حبّ جاه و رياست و استثمار ديگران در آن حاكم مى شود و اگر به طور خِرَدپسند و در لواى راهنمايى دين و قرآن هدايت شوند، باعث رستگارى و سعادت شده و فرد را به صفات انسانى مانند: تواضع، حلم، قناعت، پارسايى، عفّت، تقوا، عدالت، شرافت، استقامت و شجاعت آراسته مى سازد.
انسان براى تسلّط بر غرايز و برقرارى نظم و ترتيب در اعمال آن و حفظ اعتدال و هماهنگ ساختن تمايلات و رهبرى آن ها، محتاج به صبر و شكيبايى است كه يورش هاى اين غرايز از قبيل: حسد، شهوت، حبّ جاه، ميل به غذا و يورش هاى ديگر را از پا در نياورد و در او اختلال ايجاد ننمايد. اين يورش ها بسيار خطرناك و ضربه زننده هستند و اقناع نفس و دفع اين يورش ها، با تسليم شدن و ترك مقاومت كردن و آتش بس دادن در برابر آن ها امكان پذير نيست و اين اميال و خواسته هاى نفس، بيرون از حد و حصر است.
دوزخ است اين نفس و دوزخ اژدهاست كان به دريا نگردد، كمّ و كاست
هفت دريا در آشامد هنوز كم نگردد سوزشِ اين خلق سوز
نفس را هفتصد سر است وهر سرى از ثَرى بگذشته تا تحت الثّرى
اگر نفس از تسلّط بر اين غرايز باز داشته شد و عقل آن ها را تحت فرمان قرار داد، انسان به سوى كمال مى رود و اگر به خود واگذار شدند، مانند طفل شيرخوارى كه اگر او را از شير باز نگيرند، به همان حال بزرگ مى شود، اين غرايز نيز در مسير غيرعقلانى رشد يافته و قوّت سركشى خود را افزون مى سازند.
الَنَفسُ كَالطِّفلِ اِن تُهمِلهُ شُبَّ عَلى حُبِّ الرِضاعِ وَاِن تُفطِمهُ يَنفَطِمُ
كُم حَسُنَتِ لُذةٌ لِلمَرءِ قاتِله مِن حيث لَم يَدرِ انَّ السمَّ فِى الدِسَم
وَخالِفِ النَفَس وَالشيطانَ وَاعصِهمِا وَاِن هُما مَحاضاكَ النُصح فَاتَّهِم
يكى از فوايد روزه همين است كه براى اين پيكار داخلى، انسان را آماده مى سازد، و نيروى شكيبايى او را زياد مى كند.مگر روزه ترك شهوات، غذا و خوردنى هاى لذيد و آشاميدنى هاى گوارا و خوددارى از اِعمال غرايز نيست؟فردى كه توانست يك ماه و هر روز تقريباً چهارده ساعت، غذا نخورد، تشنگى را تحمّل كند، به غريزه جنسى اعتنا نكند و آزاد زندگى نمايد، خواهد توانست در مواقع ديگر نيز از شهوات نامشروع و آلوده دامانى خود را حفظ كند.بيشتر آلودگى ها و گرفتارى ها و سقوط در سياه چال هاى زندان ها براى همين است كه آدمى نتوانسته است براى مدّت زمانى هر چند كم، خود را در برابر خشم و شهوت نگاه بدارد و شكيبايى پيشه سازد.روزه اين حال و اين وزن را به انسان مى دهد كه جنبش ها و يورش هاى نفسانى او را از اين سو به آن سو پرتاب كند. روزه يار و مددكار و راهنماى ما است كه هم بتوانيم هجومى را كه از خارج به ما وارد مى شود دفع كنيم و هم حملاتى را كه از داخل ما را تهديد مى كند، بشكنيم.
از اين رو است كه از روزه، به «صبر» تعبير شده و آيه كريمه (وَاستَعِينُوا بِالَّصبرِ وَالصَلوةِ) (سوره بقره، آيه 45). تفسير به «صوم» گرديده است. چنان چه از حضرت صادق عليه السّلام ـ روايت شده است كه فرمود:
هرگاه بر كسى پيشامد سختى فرود آمد، پس بايد روزه بگيرد; زيرا خداوند مى فرمايد: (وَاسْتَعِينُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلوةِ) : از «شكيبايى» و «نماز» يارى جوييد. پس، فرمود: «صبر» يعنى «روزه».
از اين جا معلوم مى شود كه روزه در حصول صفت صبر، يك علّت و عامل مهم است و به اين دليل است كه از آن تعبير به «صبر» مى شود.آرى، بهترين تقويت كننده صبر و شكيبايى، «روزه» و برترين ياد خدا «نماز» است كه هر كس از اين دو يار قوى كمك بگيرد، بى شك بر حوادث، مصايب، هواى نفس، و تمايلات شيطانى پيروز مى شود.
