زندگینامه شهدای کربلا: ابوالفضل عباس علیه السلام
۲۷ مهر ۱۳۹۴ 0 اهل بیت علیهم السلام
عباس بن على بن ابىطالب، مكنّى به ابوالفضل «1» برادر امام حسن عليه السلام و امام حسين عليه السلام در روز چهارم ماه شعبان سال بيست و ششم هجرى در مدينه منوره ديده به جهان گشود و در سال شصت و يكم هجرى به شهادت رسيد. سنّ مباركش را هنگام شهادت سى و چهار سال نوشته اند. از اين مدت چهارده سال با پدرش اميرالمؤمنين عليه السلام و نُه سال با برادرش امام مجتبى عليه السلام و يازده سال با امام حسين عليه السلام زيست. «2»
مادرش فاطمه دختر حزام «3» از نسل بنى كلاب، مكنّى به امُ البنين مى باشد كه پس از شهادت حضرت فاطمه عليها السلام به پيشنهاد عقيل اميرالمؤمنين عليه السلام او را به همسرى برگزيد، داوودى در كتاب خود چنین گفته است:
امير المؤمنين عليه السّلام به برادرش عقيل كه نسب شناس و آشناى به تاريخ عرب و دودمان آنها بوده فرمود: «همسرى قهرمان زاده از عرب برايم برگزين تا وى را به ازدواج خويش در آورم و از او فرزندانى دلاور نصيبم شود».عقيل بدو عرضه داشت: نظر شما درباره فاطمه دختر حزام بن خالد كلابى چيست؟ زيرا ميان عرب، دلاورتر و جنگاورتر از پدران او كسى سراغ ندارد «4».
ابو براء، نيزه باز معروف كه در شجاعت و دلاورى نظير او كسى ميان عرب سراغ نداشت و طفيل و پسرش عامر، جنگاوران قرزل و مزنوق همه از قبيله ام البنين اند، امير المؤمنين عليه السّلام با اين بانو ازدواج كرد و از او صاحب چهار فرزند شد، نخستين فرزندش عباس، در زمان خويش به «قمر بنى هاشم» لقب يافت و به «أبو الفضل» كنيه گرفت و پس از او «عبد اللّه» و بعد از او «جعفر» و سپس «عثمان» متولد شد.
عباس عليه السّلام چهارده بهار از عمر شريف خود را در خدمت پدر سپرى نمود و در برخى از جنگها حضور يافت، ولى پدر بزرگوارش به وى اجازه نبرد نداد و بيست و چهار سال در كنار برادرش حسن و سى و چهار سال كه مدت عمر شريف او بود در جوار برادرش حسين زندگى كرد، آن بزرگوار فردى دلاور، شجاع، جنگاور، خوش سيما و نيرومند بود؛ و با اينكه بر اسبى قوى پيكر سوار مى شد، نوك پاهاى مباركش به زمين كشيده مى شد.
از امام زين العابدين عليه السّلام روايت شده كه آن حضرت روزى چشمش به عبيد اللّه فرزند عباس بن على عليه السّلام افتاد، اشك از چشمانش جارى شد و سپس فرمود:
«ما من يوم أشدّ على رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم من يوم احد، قتل فيه عمّه حمزة بن عبد المطّلب أسد اللّه و أسد رسوله، و بعده يوم موتة، قتل فيه ابن عمّه جعفر بن أبي طالب، و لا يوم كيوم الحسين عليه السّلام ازدلف إليه ثلاثون ألف رجل. يزعمون أنّهم من هذه الامّة، كل يتقرّب إلى اللّه عزّ و جلّ بدمه، و هو يذكّر هم باللّه فلا يتّعظون حتى قتلوه بغيا و ظلما و عدوانا».«بر رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم روزى دشوارتر از روز احد وارد نشد كه در آن عمويش حضرت حمزة بن عبد المطّلب شير خدا و رسول او، به شهادت رسيد و پس از آن، روز موته كه پسر عمويش جعفر بن أبي طالب، شربت شهادت نوشيد و روزى مصيبتبارتر از روز شهادت حسين وجود ندارد؛ سى هزار مرد جنگى كه ادعاى مسلمانى داشتند بر او حمله ور شدند، هر يك از آنان با ريختن خون آن حضرت، در پى تقرّب به خداى عزّ و جلّ بود، حسين عليه السّلام آنان را پند و موعظه مى كرد ولى پذيرا نمى شدند، تا سرانجام از سر جور و جفا و دشمنى، وى را به شهادت رساندند».
و در ادامه امام سجاد عليه السلام عموى خود عباس را چنين توصيف مى فرمايد:
«رَحِمَ اللَّهُ عَمِىَّ الْعَبَّاسَ فَلَقَدْ آثَرَ وأَبْلى وفَدى أَخاهُ بِنَفْسِهِ حَتَّى قُطِعَتْ يَداهُ فَأَبْدَلَهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ مِنْهُما جِناحَيْن يَطيرُ بِهِما مَعَ الْمَلائِكَةِ فى الْجَنَّةِ كَما جُعِلَ لِجَعْفَرِ بْنِ أَبى طالِبْ عليه السلام؛ وَإنَّ لِلْعَبّاسِ عِنْدَ اللَّهِ تَبارَكَ وَتَعالى مَنْزِلَةٌ يَغبِطَهُ بِها جَميعَ الشُّهدَاءِ يَوْمَ القِيامَةِ»خداىْ عمويم عباس را رحمت كند كه ايثار كرد و خود را به سختى افكند و در راه برادرش جانبازى كرد، تا آنكه دستهايش از پيكر جدا گرديد. آنگاه خداوند به جاى آنها دو بال به وى عنايت فرمود كه در بهشت همراه فرشتگان پرواز كند؛ همانسان كه براى جعفر طيار قرار داد. عباس نزد خداوند مقامى دارد كه همه شهدا در قيامت بدان غبطه مى خورند.«5»
امام صادق عليه السلام در وصف عبّاس مى فرمايد:
«كانَ عَمُّنَا الْعَبَّاسَ نافِذَ البَصيرَةِ، صَلْبَ الْأيمانِ، جاهَدَ مَعَ أَبى عَبْدِاللَّهِ عليه السلام وَأَبْلى بَلاءً حَسَناً وَمَضى شَهيدا» «6»«عموى ما عباس فردى صاحب بصيرت، داراى ايمانى استوار بود و در كنار ابا عبد اللّه عليه السّلام جهاد و مبارزه نمود و به نحوى شايسته از عهده آزمون بر آمد و سرانجام به فيض شهادت نايل آمد».
از دوران كودكى عبّاس عليه السلام اطّلاع چندانى به دست نيست جز اينكه نقل كرده اند روزى بر زانوى پدرش اميرالمؤمنين عليه السلام نشسته بود. حضرت گفت: بگو يك. ابوالفضل عليه السلام گفت:
يك. حضرت فرمود: بگو دو. عرض كرد با زبانى كه يكى گفتم شرم دارم كه دو بگويم. «7»
درباره دوران جوانى وى گفته اند كه در جنگ صفين حضور داشت، ولى پدرش به وى اجازه مبارزه نداد. «8» ولى برخى ديگر، قتلِ ابوالشعثاء و هفت فرزند او را به وى نسبت داده اند. «9» در گزارش ديگرى خوارزمى گويد كه در جنگ صفين آنگاه كه كريب به جنگ با امام على عليه السلام آمد، حضرت لباس فرزندش عباس عليه السلام را كه مردى كامل بود، به تن كرد و به جنگ با او بيرون شد. «10»
حضرت عباس عليه السلام داراى دو فرزند به نامهاى فضل و عبيداللَّه از لبابه دختر عبيداللَّه بن عباس بن عبدالمطلب بود؛ و نسل آن بزرگوار از طريق عبيداللَّه امتداد يافت. «11»
پی نوشت ها:
(1)دیگر کنیه های وی ؛ابوالقربه (مقاتل الطالبین ،ص84،دارالمعرفه) و ابوالقاسم (العباس،مقرم،ص80، به نقل از زیاره الاربعین جابر) و لقب هایش ،قمر بنی هاشم (مقاتل الطالبین ،ص85،دار المعرفه)، سقا ء (همان ،ص84) علمدار(همان ،ص85) العبد الصالح (کامل الزیارات،ص441،نشر الفقاهه) المواس صابر(المزار،شیخ مفید ،ص124)کنگره جهانی هزاره شیخ مفید و المحتسب(بطل الطلقی،ج2،ص70) می باشد
2 . اعیان الشیعه ،ج7،ص429.
3.پدر فاطمه «حرام» را مهمله نیز گفته شده است (الاصابه،ج2،ص144)
4.عمدة الطالب: 324 (با تفاوتى اندك در برخى كلمات).
5.خصال: 86 باب دوم؛ عمدة الطالب: 323.
6. عمده الطالب،ص356
7. مصابیح القلوب ص367،مقتل الحسین علیه السلام ،خوارزمی،ج1،ص179،انوار الهدی ولی مرحوم نقدی این جریان را به حضرت زینب نسبت داده است
8. اعیان الشیعه،ج7،ص429
9.کبریت احمر،ص385
10.المناقب خوارزمی،ص227
11. المجدی،ص231.
منابع:
(1) پژوهشی پیرامون شهدای کربلا، جمعی از نویسندگان مرکز تحقیقات اسلامی، یاقوت، 1381،صص70-72.
(2)سلحشوران طف، شيخ محمد بن طاهر سماوى، مترجم عباس جلالى، قم، زائر:1381، صص69-72.
کانال قرآن و حدیث را درشبکه های اجتماعی دنبال کنید.
