سخنرانی آیت الله میرباقری :جلسه دوم، تفاوت ابتلائات مومنین با کفار؛ بلاها مرکب سلوک و کفاره گناهان

أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيم  بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيم  الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِين  وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِين  وَ اللَّعْنَةُ عَلَى أَعْدَائِهِم  أَجْمَعِين. «ما أَصابَ مِنْ مُصيبَةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لا في  أَنْفُسِكُمْ إِلاَّ في  كِتابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَها إِنَّ ذلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسيرٌ * لِكَيْلا تَأْسَوْا عَلى  ما فاتَكُمْ وَ لا تَفْرَحُوا بِما آتاكُمْ»(حدید/22-23) علی بن ابراهیم یک بیان نورانی از امام سجاد علیه السلام در ذیل این آیه نقل کرده است که وقتی امام سجاد بر یزید با همان هیئتی که می دانید وارد شدند، اسیر بودند و سرهای شهداء هم پیش روی اهل بیت قرار گرفته بود. یزید یک آیه ای خطاب به سیدالشهداء خواند و گویا می خواست به حضرت عرض بکند که همه این صحنه های سختی که پیش روی شما پیش آمده، اعم از شهادت و اسارت، خود شما برای آن مقصر هستید و این آیه را خواند «وَ ما أَصابَكُمْ مِنْ مُصيبَةٍ فَبِما كَسَبَتْ أَيْديكُمْ وَ يَعْفُوا عَنْ كَثير»(شوری/۳۰) حادثه ها و واقعه هایی که برای شما پیش می آید، به خاطر مکتسبات خودتان است. شما یک خطایی می کنید که آن واقعه پیش می آید و تازه خدای متعال بسیاری از خطاهای شما را عفو می کند و الا به تعبیر نورانی قرآن اگر خدای متعال اهل زمین را به خاطر گناهانشان بخواهد اخذ بکند و مجازات بکند «ما تَرَكَ عَلى  ظَهْرِها مِنْ دَابَّةٍ»(فاطر/۴۵) هیچ جنبنده ای روی زمین باقی نمی گذارد.

یزید این آیه را خواند و می خواست به حضرت عرض کند که خودتان باعث پیش آمدن این صحنه های سخت و اسارت شدید و شما خطا کردید که این اتفاق افتاده است. حضرت فرمودند این آیه مربوط به ما نیست. البته این آیه مؤمنین معمولی را در بر می گیرد؛ چون ما یک عقوبت و یک عذاب داریم. برای مؤمن عذاب نیست ولی گاهی اوقات سختی هایی که پیش می آید که به عنوان کفاره خطای انسان و تدارک خطای انسان و جبران لغزش های انسان است. این در باب مؤمن هم است. لذا گاهی ائمه علیهم السلام وقتی برای اصحابشان دوستانشان ابتلایی پیش می آمد همین آیه را برایشان می خواندند و می فرمودند خودتان مقصر هستید «وَ ما أَصابَكُمْ مِنْ مُصيبَةٍ فَبِما كَسَبَتْ أَيْديكُمْ وَ يَعْفُوا عَنْ كَثير»(شوری/۳۰).

حضرت فرمودند مقایسه نکنید، عاشورا یک صحنه دیگری است. امام سجاد علیه السلام فرمودند آن آیه ای که مربوط به سختی ها و ابتلائات ماست و بلاهای ما را توضیح می دهد، آیه شریفه سوره مبارکه حدید است «ما أَصابَ مِنْ مُصيبَةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لا في  أَنْفُسِكُمْ إِلاَّ في  كِتابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَها»(حدید/22)، حادثه هایی که برای شما پیش می آید، چه خودتان گرفتار می شوید و بیمار می شوید و زخم می خورید یا در بیرون واقعه ای اتفاق می افتد، شکست هایتان و پیروزی هایتان و قحطی ها و وفور نعمت هایتان، همه این ها قبل از این که به شما برسد در یک کتاب الهی ثبت شده است و تصادف نیست. این ها واقعه های کور و کر نیستند و کاملا یک تدبیر حکیمانه ای پشت سر اوست. هرچه برای شما پیش می آید، در یک کتابی ثبت شده است و بعد ظاهر می شود و براساس علم و تدبیر الهی واقعه ها به شما می رسد.

«لِكَيْلا تَأْسَوْا عَلى  ما فاتَكُمْ»(حدید/23)  این برای این است که شما اگر در این واقعه ها چیزی از دست دادید متأسف نشوید و یا اگر پیروزی به دست آمد مغرور نشوید «وَ لا تَفْرَحُوا بِما آتاكُمْ». امام سجاد فرمود آیه ای که راجع به ماست این آیه است و لذا ما در مقابل شهادت سیدالشهداء و این اسارت ها و ابتلائات عظیم متأسف نیستیم که دیگر بالاتر از او بلایی نیست. البته متأسف نبودن به معنی غصه دار نبودن و گریه دار نبود نیست. امام سجاد 35 سال گریستند. به حضرت عرض کرد آقا بس نیست؟ حضرت فرمود وقتی من یاد آن حادثه ها می افتم اشک گلوی من را فشار می دهد. مصیبت هست، غصه هست ولی تأسف نیست و چیزی از دست نرفته و چیزی فوت نشده است. سرمایه حرکت در راه خداست.

 

در سوره مبارکه حدید بعد از صدر آیه که معرفی حضرت حق است، آن هم با آن بیان فوق العاده عجیب که جزو لطیف ترین آیات توحیدی در قرآن است، خدای متعال بلافاصله توضیح می دهد «آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِه »(حدید/۷) به این خدا و به رسول او که با مأموریت آمده ایمان بیاورید. وقتی ایمان آوردید «وَ أَنْفِقُوا مِمَّا جَعَلَكُمْ مُسْتَخْلَفينَ فيه » امکاناتتان را بیاورید و انفاق کنید. این انفاقی که بعد از ایمان به خدا و رسول است یعنی همه امکاناتتان را کنار حضرت بیاورید و خرج کنید و مواظب باشید که سرمایه و مال و آبرو و جوانی و جان و هرچه که خدا به شما داده را بیاورید و در راه این پیامبر انفاق کنید.

بعد برکات این انفاق را توضیح می دهد تا می رسد به اینجا «مَنْ ذَا الَّذي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً فَيُضاعِفَهُ لَهُ وَ لَهُ أَجْرٌ كَريم »(حدید/۱۱) چه کسی است که مال و امکاناتش را به خدا قرض حسن بدهد و مستقیم با دیگران معامله نکند. طرف معامله خودش را خدا قرار بدهد و به خدای متعال قرض بدهد و قرض حسن هم بدهد. در قرض حسن کسی نباید شرط ربا کند. شرط سود که نمی کنند ولی مستحب است اگر کسی به شما قرض داد شما هم مثل خدا عمل کنید و وقتی بر می گردانید یک چیز اضافه رویش بگذارید. او شرط نکند چون حرام و رباست ولی شما یک چیز اضافه بدهید.

خدای متعال می فرماید شما اگر به خدا قرض حسن دادید «فَيُضاعِفَهُ لَهُ» برایتان مضاعف می کند و همان امکاناتتان را به شما برنمی گرداند بلکه صد برابر به شما بر می گرداند. در یک آیه دیگری توضیح داده «مَنْ ذَا الَّذي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً فَيُضاعِفَهُ لَهُ أَضْعافاً كَثيرَة»(بقره/۲۴۵) خدای متعال فراوان اضافه می کند که یک روایتی ذیل این آیه نقل شده، وقتی این آیه نازل شد که خدای متعال فرمود «مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَيْرٌ مِنْها»(نمل/۸۹) اگر کسی کار خوب انجام داد خدای متعال مزد بهتری می دهد که این حسنه هم در کافی ذیل همین آیه معنا شده که فرمود «الْحَسَنَةُ مَعْرِفَةُ الْوَلَايَةِ وَ حُبُّنَا أَهْلَ الْبَيْت »(1) کسی که این سرمایه را با خودش بیاورد خدای متعال مزدش را بیشتر از آنچه آورده می دهد. انسان باید پایان هر روز محاسبه کند آیا حسنه ای پیش خدا آورده یا نه؟ «مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَيْرٌ مِنْها»(نمل/89).

در دعای ابوحمزه می خوانیم «وَ لَمْ يَزَلْ وَ لَا يَزَالُ مَلَكٌ كَرِيمُ يَأْتِيكَ عَنَّا بِعَمَلٍ  قَبِيح » گاهی وقت ها آنچه که پیش خدا می بریم و واسطه اش هم ملائکه بزرگواری هستند که ثبت و ضبط می کنند، عمل قبیح و زشتی هاست. فرمود «مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ» کسی که پیش خدا حسنه بیاورد «فَلَهُ خَيْرٌ مِنْها» مزدش بهتر است. «وَ مَنْ جاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلا يُجْزَى »(انعام/۱۶۰) بدی آورد، مجازاتش با عملش برابر است. خیلی وقت ها خدا می بخشد و اگر نبخشید هم بیشتر مجازات نمی کند.

حضرت دعا کردند که خدایا مزد امت من را بهتر از این قرار بده. خدای متعال فرمود «مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها»(انعام/۱۶۰) اگر یک کار خوب بیاورند ده برابر بهشان مزد می دهم. باز هم حضرت دعا کردند و بعد این آیه نازل شد «مَنْ ذَا الَّذي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً فَيُضاعِفَهُ لَهُ أَضْعافاً كَثيرَة»(بقره/۲۴۵) چه کسی به خدا قرض الحسنه می دهد؟ اگر قرض الحسنه دادید آن وقت خدای متعال آن را فراوان مضاعف می کند. حضرت فرمودند خدای متعال وقتی می فرماید کثیر یعنی بی حد و دیگر حدی ندارد. این طور که شد حضرت دیگر دعا نکردند. اما لحن آیه هم اینجا تغییر کرده است. اگر می خواهید «أَضْعافاً كَثيرَة» بشود باید به خدا قرض الحسنه بدهید. صِرف «مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ» نیست. اگر توانستید اهل معامله با خدا بشوید و به خدا قرض الحسنه بدهید دیگر خدا برایتان مضاعف می کند. هم نگه می دارد و هم دو چندان و هم صد چندان می کند و به شما برمیگرداند.

پاداش دوم این است که در این آیه سوره مبارکه حدید که دستور به انفاق می دهد، می فرماید «مَنْ ذَا الَّذي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً فَيُضاعِفَهُ لَهُ وَ لَهُ أَجْرٌ كَريم » خود پاداش، پاداش کریم است. این خیلی تعبیر بلندی است. در آیه بعد گویا همین اجر کریم را توضیح می دهد که این پاداش چیست؟ در روایات قرض الحسنه به خدای متعال ترجمه شده که فرمود یعنی امکان خودت را خرج امام کنی و در نقشه و طرح امام امکاناتت را بیاوری و خودت نروی مستقل برای خودت یک دستگاهی برای انفاق درست کنی. اگر کسی توانست جان و مال و جوانی و آبرویش را بیاورد و کنار امام خرج کند، این قرض الحسنه می شود.

اصحاب سیدالشهداء اهل این قرض الحسنه هستند. کسی که مالش را می آورد و خرج نبی اکرم و خرج امیرالمؤمنین می کند، این قرض الحسنه به خدا می شود. مگر ما می توانیم به خدا قرض الحسنه بدهیم؟ امکان ندارد، معنایش همین است که در مسیر نبی اکرم و اهل بیت خرج کنیم.

 

اجر کریم چیست؟ «يَوْمَ تَرَى الْمُؤْمِنينَ وَ الْمُؤْمِناتِ يَسْعى  نُورُهُمْ بَيْنَ أَيْديهِمْ وَ بِأَيْمانِهِمْ بُشْراكُمُ الْيَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْري مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدينَ فيها ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظيم »(حدید/۱۲) فرمود مؤمنین وقتی وارد صحنه قیامت می شوند، آن چراغ هدایت و آن نوری که با آن نور باید راه بروند، این نور پیش رو می رود و از جانب راست حرکت می کند و این ها در پرتو نور الهی وارد محشر می شوند و سیرشان در محشر در وادی نور است و به دنبال این نور وارد جنت می شوند و مسیرشان تا بهشت مسیر نورانی است. این نوری که پیش روی مؤمن حرکت می کند و او را در درجات بهشت قرار می دهد، این اجر کریم است.

اگر کسی به خدا قرض الحسنه داد، یعنی پول و آبرو و جانت را در راه امامت خرج کردی، نتیجه اش این است که وقتی روز قیامت در محشر می آیی پشت سر امامت و در وادی نور حرکت می کنی. اما منافقین و منافقات هم جان و مالشان را دادند و در جنگ شرکت کردند و کشته شدند و حتی مسجد ساختند ولی آن ها در ظلمت هستند، «يَوْمَ يَقُولُ الْمُنافِقُونَ وَ الْمُنافِقاتُ لِلَّذينَ آمَنُوا انْظُرُونا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِكُم »(حدید/۱۳) آن ها در تاریکی هستند و به مؤمنین می گویند یک مهلتی بدهید و به ما یک نگاهی کنید تا ما از نور شما استفاده کنیم. مؤمنین هم بهشان می گویند: «قيلَ ارْجِعُوا وَراءَكُمْ» اگر کسی می خواهد اینجا در وادی نور باشد باید در دنیا در وادی نور حرکت کرده باشد.

این «قيلَ ارْجِعُوا وَراءَكُمْ فَالْتَمِسُوا نُورا»(حدید/۱۳) یعنی همان آیه قبل، یعنی «مَنْ ذَا الَّذي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً»(بقره/۲۴۵)آن هایی که با امام معامله کردند و آن هایی که جانشان را در مسیر امام آوردند، آن ها هستند که به این اجر کریم می رسند و با نور امامشان وارد محشر می شوند و با نور امامشان به سمت جنت می روند. یک روایت دیگری است که می فرماید روز قیامت در صحنه محشر منادی از باطن عرش ندا می دهد، خلیفه خدا روی زمین کجاست؟ تا می رسد به اینجا که امیرالمؤمنین بر می خیزند. بعد خطاب می شود هر کسی در دنیا استضائه به نور امیرالمؤمنین می کرده، یعنی از پرتو نور امیرالمؤمنین استفاده می کرده و با امامش راه می رفته، بیایند و با امیرالمؤمنین وارد بهشت بشوند. امیرالمؤمنین تمام پیروان خودشان را یعنی تمام مؤمنین را وارد بهشت می کنند و در درجات خودشان قرار می دهند.

«يَوْمَ تَرَى الْمُؤْمِنينَ وَ الْمُؤْمِناتِ يَسْعى  نُورُهُمْ بَيْنَ أَيْديهِمْ وَ بِأَيْمانِهِم »(حدید/12) این همان اجر کریم است «بُشْراكُمُ الْيَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْري مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهار»(حدید/12)، کسی که با امیرالمؤمنین راه می رود پایانش درجات بهشت است. بعد می گویند کسانی که دنبال بقیه ائمه بودند، آن ها هم با امام خودشان بروند. دیگران دنبال امامشان حرکت می کنند و می خواهند بروند. قرآن می فرماید «إِذْ تَبَرَّأَ الَّذينَ اتُّبِعُوا مِنَ الَّذينَ اتَّبَعُوا»(بقره/۱۶۶) اینجا ائمه جور از پیروان خودشان تبری می جویند و بهشان می گویند شما با ما نبودید و نزاعشان می شود. اگر کسی در دنیا با نور امام راه رفته باشد، در آخرت هم با نور امام است. این همان قرض الحسنه است. قرض الحسنه یعنی انسان امکاناتش را در مسیر امام به چرخش بیاندازد و به حرکت بیاورد. نتیجه اش این است که در قیامت هم با نور امام حرکت می کند.

پس خدای متعال در این سوره مبارکه بعد از معارف توحیدی، دعوت به ایمان و به خدا و رسول می کند و بعد هم می فرماید ایمان بیاورید و امکاناتتان را وسط بیاورید و در راه خدا و امامتان خرج کنید. مواظب هم باشید که دیر نیایید و مسابقه بدهید، «لا يَسْتَوي مِنْكُمْ مَنْ أَنْفَقَ مِنْ قَبْلِ الْفَتْحِ وَ قاتَل »(حدید/۱۰) آن هایی که مال و جانشان را قبل از فتح مکه آوردند با آن هایی که بعد از فتح مکه و پیروزی حضرت بر قریش می آیند، این ها یکسان نیستند، «أُولئِكَ أَعْظَمُ دَرَجَةً مِنَ الَّذينَ أَنْفَقُوا مِنْ بَعْدُ وَ قاتَلُوا» البته «وَ كُلاًّ وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنى » هر دو مزد می گیرند. هرکسی که خودش را به حضرت رساند، وعده خیر به او می دهند ولی آن هایی که زودتر آمده بودند و آن کسی که قبل از آمدن بقیه در دوران سختی ها خودش را آورده، این ها یکسان نیست.

یک سوال جدی مطرح است؛ ما که در این عالم به هیچ وجه نمی توانیم امکاناتمان را حفظ کنیم و حتما خرج می کنیم. کسی می تواند جوانیش را حفظ کند؟ کسی جمال زیبایش را می تواند حفظ کند؟ کسی توانایی های جسمی اش را می تواند حفظ کند؟ یا همه این ها از بین می رود؟ این ها در عالم خرج می شوند و ما ناچار از خرج کردن هستیم و آبرو و مال و جوانیمان را خرج می کنیم. فقط تفاوت این است که اگر خرج خدا و امام نکردی، خرج نفس و شیطان می شود. اگر مال را به نبی اکرم رساندی «خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَكِّيهِمْ»(توبه/۱۰۳)؛ حضرت محتاج نیست ولی از ما می گیرد تا ما را تطهیر کند.

اگر مالمان را به حضرت نرساندیم این مال در دنیا خرج می شود. چه کسی مال خودش را با خودش در قیامت می برد؟ اگر خرج خدا نکردیم و در مسیر امام حرکت نکردیم، در راه شیطان و نفس و دنیا خرج تلف می شود؛ «ما عِنْدَكُمْ يَنْفَدُ وَ ما عِنْدَ اللَّهِ باق »(نحل/۹۶) آن چیزی که پیش ماست نابود می شود و آن چیزی که محضر خداست می ماند.

حضرت یک گوسفندی ذبح کردند و همه را قربانی کردند و فقط گردن یا دستش باقی ماند. یکی از همسران حضرت گفت یا رسول الله این همه اش را خرج کردید و دادید رفت و همین یک تکه برای ما باقی ماند. حضرت فرمود همه ماند جز این یکی. این که می خوریم تمام می شود و آن که در راه خدا دادیم می ماند. این معامله واضح و روشن است. این جان را اگر در راه خدا ندهی از تو می گیرند و خرج دنیا و نفس می شود. چرا انسان حاضر نیست با خدا معامله کند؟

 

در این سوره می فرماید شیطان یک بساطی در دنیا به پا می کند و نمی گذارد شما امکاناتتان را بیاورید. در چند آیه بعد می فرماید «اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَياةُ الدُّنْيا لَعِبٌ وَ لَهْو»(حدید/۲۰)، این همان نقشه شیطان است که نمی گذارد ما با نبی اکرم معامله کنیم و نمی گذارد در راه حضرت حرکت کنیم «اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَياةُ الدُّنْيا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ زينَةٌ وَ تَفاخُرٌ بَيْنَكُمْ وَ تَكاثُرٌ فِي الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلاد»(حدید/۲۰) تمام دنیا بازیگری و لهو و دنبال زینت ها و جلوه های دنیا بودن و تفاخر بر سر امکانات دنیایی و تکاثر است. آخرین مرحله ای که آدم در سن پیری همه چیز را باید بگذارد و برود، تازه شروع به جمع کردن می کند.

مرحوم شیخ بهایی فرمودند طرح شیطان برای طفولیت تا پیری انسان است. این طرح اولیاء طاغوت است و یک دنیایی درست می کنند که با این پنج تا فتنه و فریب نمی گذارند انسان نه در طفولیت و نه در جوانی و نه حتی در پیری دنبال امام برود. حالا که دیگر همه خوشی های جوانیت را کردی لااقل سراغ امام برو! اما نمی رود. دیگر الان که نه لذت از غذا می بری و نه لذت از غرایزت می بری لااقل دنبال امام بیا، ولی شیطان حالا هم نمی گذارد، حالا نوبت تکاثر است. می گوید هنوز مانده، جمع کن.

 این طرح های شیطان و نقشه اصحاب سقیفه است. این آیه نقشه دشمنان نبی اکرم را توضیح می دهد که حضرت دعوت به خدا می کنند و این ها دعوت به لهو و لعب و زینت و تفاخر و تکاثر می کنند. همه دنیای امروز هم همین است و قدیم هم همین بوده است. این است که نمی گذارد ما با خدا معامله کنیم.

اما خدای متعال یک موعظه می کند و بلافاصله می فرماید این دنیاست ولی «كَمَثَلِ غَيْثٍ أَعْجَبَ الْكُفَّارَ نَباتُه »(حدید/۲۰) مثل بارانی که کفار از آن شگفت زده می شوند و بهار که می شود و باران می بارد، فضا خرم می شود و کفار شگفت زده این زیبایی ها می شوند و چشم و دلشان از این زیبایی ها لذت می برد. «ثُمَّ يَهيجُ» ولی طولی نمی کشد که یک تغییری می کند، «فَتَراهُ مُصْفَرًّا» همه جا زرد می شود و یک قدم که جلوتر می روی، «ثُمَّ يَكُونُ حُطاماً» همه اش خس و خاشاک می شود و کل دنیا همین است. کافر آن کسی است که چشمش به عالم آخرت بسته است و چشمش رو به خدا باز نشده و شگفت زده دنیا می شود. این است که مشغول لهو و لعب و زینت و تفاخر و تکاثر می شود، چون مؤمن نیست و چشمش رو به آخرت باز نیست.

این است که خدای متعال می فرماید: «آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ أَنْفِقُوا»(حدید/۷) اگر کسی ایمان نیاورد و چشم دلش، رو به عظمت الهی و دستگاه با عظمت نبی اکرم باز نشد؛ این آدم کافر، فریفته همین جلوه های دنیا می شود. این است که خدای متعال وقتی می خواهد دستور بدهد می گوید بیایید امکاناتتان را کنار حضرت بیاورید. اول خدای متعال را معرفی می کند بعد می فرماید: «آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ أَنْفِقُوا»(حدید/۷) مؤمن بشوید و انفاق کنید. اگر کسی مؤمن نشد و چشمش نسبت به عالم غیب بسته شد، فریفته دنیا می شود. این دنیایی که انسان چشم و دل بسته را فریب می دهد، یک سبزی و خرمی است که به سرعت رو به زردی می رود و در نهایت خس و خاشاک آن می ماند. «وَ مَا الْحَياةُ الدُّنْيا إِلاَّ مَتاعُ الْغُرُور» (حدید/۲۰) کل این حیات دنیا با همه جلوه های پنج گانه اش یک فریبی بیشتر نیست ولی اگر کسی مؤمن نشد فریبش را می خورد. این همانی است که نمی گذارد ما دنبال حضرت حرکت کنیم.

بعد می فرماید، ولی دنیا که تمام شد «وَ فِي الْآخِرَةِ عَذابٌ شَديدٌ وَ مَغْفِرَةٌ مِنَ اللَّهِ وَ رِضْوان » وارد وادی آخرت که یا رنج شدید است و یا مغفرت و رضوان است، می شوید. پیشانی آن بخشش و مغفرت و بعد هم رضوان است. پس کل دار دنیا یک متاع غرور است. این دنیا برای کافر جلوه دارد ولی برای مؤمن جلوه ندارد. بعد می فرماید «سابِقُوا إِلى  مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُها»(حدید/21)  شما از فرصت دنیا استفاده کنید و مسابقه بدهید و شما به سمت مغفرت و جنت بروید، «وَ جَنَّةٍ عَرْضُها كَعَرْضِ السَّماءِ وَ الْأَرْض»(حدید/21) بهشتی که به وسعت همه آسمان ها و زمین است، «أُعِدَّتْ لِلَّذينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ»(حدید/21) برای آن هایی که مؤمن به خدا و رسول هستند، تا مؤمن نشدی راهی به آن جنت نیست. وقتی مؤمن شدی می توانی امکاناتت را بیاوری و در مسیر حضرت قرار بدهی و پایان آن مغفرت و جنت می شود.

آن هایی که ایمان ندارند، بهشتی نیستند، آن ها همان هایی هستند که در دنیا مشغول به لهو و لعب و زینت و تفاخر می شوند. این ها همان هایی هستند که دنیا برایشان جلوه می کند «كَمَثَلِ غَيْثٍ أَعْجَبَ الْكُفَّارَ نَباتُه »(حدید/۲۰) . این ها همان هایی هستند که فریب دنیا را می خورند «وَ مَا الْحَياةُ الدُّنْيا إِلاَّ مَتاعُ الْغُرُور»(حدید/۲۰). کسی که چشمش باز شد دیگر جلوه های دنیا او را فریب نمی دهد و خدا به اینها می گوید شما مؤمنین دیگر مسابقه بدهید و در فرصت دنیا از هم سبقت بگیرید. اینطور نباشد که بار نبی اکرم اگر زمین ماند، روی دوشت بگذاری! نگذار دیگران این بار را بردارند.

من دیدم مادری کسالت دارد و فرزندانش او را به هم دیگر حواله می دهند و اگر آخر کسی نرفت، یک نفر امشب می رود پیش مادر می خوابد که تنها نباشد. عجب، چطور سر دنیا با هم مسابقه می دهیم؟ سر این بهشت واضح روی دوش همدیگر می اندازیم؟! «وَ مَا الْحَياةُ الدُّنْيا إِلاَّ مَتاعُ الْغُرُور»(حدید/۲۰) یک فریبی بیشتر نیست و همه اهل دنیا در جمع کردنش مسابقه می دهند. تفاخر و تکاثر مسابقه است. می فرماید شما مؤمنین فریب این متاع دنیا را نخورید؛ «سابِقُوا إِلى  مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُها كَعَرْضِ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِه »(حدید/21) همه چیز آن جا مهیاست و هیچ چیز دیگری لازم نیست از اینجا ببری «ذلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتيهِ مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظيم »(جمعه/4)  این بهشت جزو فضل با عظمت خداست.

بعد از این آیات، آن وقت می فرماید «ما أَصابَ مِنْ مُصيبَةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لا في  أَنْفُسِكُمْ إِلاَّ في  كِتابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَها إِنَّ ذلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسير»(حدید/22) در مسیر خدا وقتی افتادید و به وادی دنیا پشت کردید، فریب دنیا را نخوردید. وقتی جان و مال و هستی تان را در مسیر وجود مقدس نبی اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و اهل بیت آوردید و حضرت را کمک کردید، دیگر هر واقعه ای برای شما پیش آمد یک روز تلخی و یک روز شیرینی است. یک روز زخم می خورید و یک روز زخم می زنید و یک روز فراوانی است و یک روز سختی است. هر چه دیگر برای شما در این وادی پیش می آید، شمایی که فریب دنیا را نخوردید و شمایی که چشم دلتان را به دنیا بستید و دارید در وادی مغفرت و جنت با هم مسابقه می دهید، در این وادی دیگر تحت هدایت خاص خدا هستید.

از قبل خدای متعال هرچه برایتان پیش می آید را در یک کتابی تقدیر کرده است. شمایی که در راه خدا حرکت می کنید، خدا دیگر طرح شما را اداره می کند. وقتی او دارد اداره می کند که دیگر نباید تأسف بخورید. یک جایی زخم می خورید، نگران زخم نباشید. این سرمایه و سوخت راهتان است. یک جایی که فتوحات هم می آید، آنجا هم فریب نخورید و مغرور نشوید. این هم سوخت راهتان است و دوباره این پیروزی را خرج مسابقه کنید. آن هایی که در وادی مسابقه هستند، در مسیر خدا و نبی اکرم سبقت بر هم می گیرند و جان و مالشان را می دهند، این ها دیگر نباید نگران حوادث راه باشند. خیالتان راحت باشد دیگر تحت تدبیر او هستید و هرچه برای شما پیش می آید کر و کور نیست و او دارد تقدیر می کند. حضرت حق در یک کتابی ثبت کرده و بعد در عالم ظاهر می شود. این برای سابقین و آن هایی است که در حال مسابقه هستند.

آن هایی که در حال سبقت گرفتن هستند، وقتی حوادثی برای شان پیش می آید، این حوادث تحت تدبیر خداست و لذا نباید معجب بشوند و وقتی پیروز می شوند نباید شگفت زده بشوند. این را سوخت راه خودشان قرار بدهند و به دنبال فتوحات بعدی بروند. آنجایی هم که یک تلخ کامی می آید نباید نگران باشند چون تحت تدبیر خداست. این هم سرمایه راه این دسته است.

امام سجاد علیه السلام فرمود، داستان ما این است. آن کسی که اسبق السابقین است و بر همه سبقت گرفته و دارد در راه خدا می رود و امکاناتش را خرج نبی اکرم می کند، سیدالشهداست. دیگر جای نگرانی نیست. شما واقعه ای به حسب ظاهر تلخ تر از عاشورا دارید؟ ولی حضرت فرمود ما تأسف نمی خوریم. گریه می کنیم و غصه می خوریم ولی چیزی از دست نرفته است. سیدالشهداء اسبق السابقین است و جلو افتاده و دارد راه خدا را باز می کند. حضرت جان و مال و هستی اش را آورده وسط و خرج این راه می کند. البته وقتی جان و مال را آوردی، حادثه هم پیش می آید.

امیرالمؤمنین علیه السلام که «أَقْرَبُ الْمُقَرَّبِين »(2) و در مسیر نبی اکرم «أَسْبَقُ السَّابِقِين » است در این راه آمده و هزینه می کند. امیرالمؤمنین برای حوادثی که پیش آمد تأسف نمی خورند. فاطمه زهرا تأسف نمی خورند. وقتی حضرت قدم در این راه می گذارد می داند اگر در این وادی پا گذاشتی عاشورا هم دنبالش می آید و کار به اینجا ختم نمی شود. این دعوا تا ظهور ادامه دارد. هزاران هزار نفر به دنبال حضرت زهرا و امیرالمؤمنین می آیند و شهید می شوند. زخم می خورند و زمین گیر می شوند. این هزینه این راه است و غصه نمی خورند «لِكَيْلا تَأْسَوْا».  سیدالشهداء می بیند وقتی می آید در میدان عاشورا، دنبالش هزاران هزار موج شهادت طلب راه می افتد. وقتی در میدان پا گذاشتید باب شهادت باز می شود. حضرت این هزاران شهیدی که در طول تاریخ آمدند را می بیند و جان خودشان را در این راه دادند ولی حضرت متأسف نیست و می داند مسیر مسابقه در راه خداست و این هزینه این مسابقه است.

می شود ما مسیر خودمان را از امیرالمؤمنین و سیدالشهداء و فاطمه زهرا که در راه خدا از همه جلوتر امکاناتشان را آوردند و دارند خرج می کنند، جدا کنیم. حضرت وارد میدان شدند و دارند مسابقه می دهند و می شود ما کنار حضرت نرویم. مثل خیلی ها که نیامدند و صفشان را جدا کردند. وقتی صف خود را به حسب ظاهر جدا کردی، خیال می کنی راحت و فارغی؟! وقتی حضرت کربلا آمدند، یک عده ای مشغول زندگی شان بودند و نیامدند با حضرت بجنگند ولی کنار حضرت هم نیامدند. آن ها مشغول طواف و نمازشان بودند و خیال می کردند راحت هستند ولی وقتی از امام جدا شدی و در این مسیر نیامدی دو راه بیشتر نیست، «وَ فِي الْآخِرَةِ عَذابٌ شَديدٌ وَ مَغْفِرَةٌ مِنَ اللَّهِ وَ رِضْوان »(حدید/۲۰) اگر دنبال امام نیامدی، دنیا تو را با خودش می برد.

یک دسته هستند که دچار آن لهو و لعب و زینت و تفاخر نمی شوند، آن ها کسانی هستند که در وادی مسابقه می آیند. مغفرت برای کسانی است که «سابِقُوا إِلى  مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُها كَعَرْضِ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِه »(حدید/21)، آن هایی که ایمان به خدا و رسول نمی آورند و جان و مالشان را نمی آورند و دنبال حضرت حرکت نمی کنند، این ها به این جنت نمی رسند و وادی دنیا آن ها را می برد. یک عده هستند که از آن فریب و متاع غرور دنیا نجات پیدا می کنند. [اما باید بدانیم] خیلی کید گسترده است و همه را با خودش می برد.

ما هم اگر آمدیم در این وادی دیگر ابتلائاتی که در این راه برای ما پیش می آید مصداق همین آیه است «وَ ما أَصابَكُمْ مِنْ مُصيبَةٍ فَبِما كَسَبَتْ أَيْديكُمْ»(شوری/30)، یک خطایی می کنیم و خدای متعال هم یک تنبیهی می کند که ما پاک و تطهیر بشویم و سر خط بیاییم ولی این سختی که برای شهدای کربلا پیش می آید این دیگر مجازات نیست، این تمام ثواب است. این همان «ما أَصابَ مِنْ مُصيبَةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لا في  أَنْفُسِكُمْ إِلاَّ في  كِتابٍ»(حدید/22) است. اگر با امام حسین علیه السلام حرکت کردی دیگر هر حادثه ای برای تو پیش می آید جزو دسته دوم است. ابتلائات معصوم فقط یک قِسم است ولی برای مؤمنین دو جور است؛ یک جور برای خطاهای شان است، ولی یک قسمش بلایی است که به خاطر همراهی با امام است. وقتی کنار امام حسین آمدی غصه های امام حسین هم تو را می گیرد. این دسته دوم دیگر مجازات نیست و تمام ثواب و تمام تدبیر خداست.

 

آن هایی که دنبال سر حضرت زهرا حرکت می کنند، مصیبت حضرت زهرا آن ها را هم می گیرد ولی این تمام خیر است. آنچه برای جامعه مؤمنین در طول این 1400 سال پیش آمده، به خاطر حرکتشان پشت سر حضرت زهراست و همه اش از این جنس است. این اصلا جای نگرانی ندارد. لای جرز دیوارها رفتند و شهید شدند، زندان رفتند و زمین گیر و مجروح شدند، «ما أَصابَ مِنْ مُصيبَةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لا في  أَنْفُسِكُمْ إِلاَّ في  كِتابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَها»(حدید/22). و چقدر خوب است که انسان به جای اینکه گرفتار آن دسته اول سختی ها بشود، امکاناتش را بیاورد پشت سر حضرت که هرچه سختی دیگر در این راه است، سوخت راه است و دیگر کفاره خطا نیست بلکه سوخت حرکت به سمت جلوست. این سرمایه حرکت به سمت خدا و تأیید الهی است.

ابتدائا آدم جرأت نمی کند که به سمت ایشان برود، چون اهل بیت اصلا در یک افقی هستند که نمی شود حرف بزنی مگر اینکه از خودشان چیزی برسد. ولی این روایت نورانی که از امام سجاد است که به آدم اجازه می دهد حدس بزند که داستان حضرت زهرا هم همین است، حضرت زهرا در مسیر نبی اکرم همه چیز را آورده که عالم را به نبی اکرم برساند. خودش که رسیده، جان و نسلش را آورده که دیگران را به نبی اکرم برساند و دیگران را به امیرالمؤمنین وصل کند.

البته هزینه های راه هم است، ولی مؤمنین نباید تأسف بخورند «لِكَيْلا تَأْسَوْا عَلى  ما فاتَكُم »(حدید/23). دیگر بالاتر از اسارت حضرت زینب سلام الله علیها که نمی شود. امام سجاد فرمود ما تأسف نمی خوریم. خدا رحمت کند امام بزرگوار را، در یک بیانی که اواخر عمرشان در فروردین 68 بود، آنجا می فرمایند گیرم همه بسیجیان دنیای اسلام را به شهادت برسانند و چوبه های دار برایشان درست کنند، گیرم همه ما در این راه شهید بشویم و همه اهل بیت ما به اسارت بروند، گیرم همه این اتفاقات بیافتد ولی این حرکت در راه خداست. این همان بیان امام سجاد است که «لِكَيْلا تَأْسَوْا» ما تأسف نمی خوریم. این شهادت های بزرگی که شما این روزها می بینید غصه روی دل انسان می نشاند ولی جای تأسف نیست و سرمایه های راه است.

مسیر حضرت زهرا مسیری است که حضرت در عالم برای ما باز کردند و ما باید در این وادی مسابقه بدهیم که هستی خودمان را در راه امیرالمؤمنین و در راه خدا و در راه نبی اکرم بدهیم. شروعش هم از انفاق مال و امکانات است. بعد می رسد به انفاق جان که باید بیاوریم. به امام صادق عرض کرد که آقا چرا پا در رکاب نمی کنید؟ ما حاضر هستیم و در کوفه شیعیان بسیاری آماده هستند. حضرت فرمود که در محبت ما دست در جیب یکدیگر می کنید یا مالتان برای خودتان است و هر کسی حساب و کتاب مال خودش را دارد؟ گفت نه آقا ما هنوز اینطوری نشدیم. فرمود پس در جانتان بخیل تر هستید. کسی که در مالش نسبت به امام بخل می ورزد، در جانش بیشتر بخل می ورزد. از انفاق مالی شروع می شود و بعد به جان می رسد.