ادب از نظر احادیث

ادب

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ هنگامى كه معاذ را به يمن فرستاد ـ فرمود :

يا مُعاذُ، علِّمْهُم كتابَ اللّه ِ، و أحسِنْ أدبَهُم علَى الأخلاقِ الصّالِحةِ .

 اى معاذ! كتاب خدا را به آنها بياموز و ايشان را با اخلاق شايسته، خوب تربيت كن.

( تحف العقول /25 ) 

امام على عليه السلام :

الأدبُ كمالُ الرَّجُلِ .
ادب، كمال انسان است.

( غررالحکم / 998 ) 

امام على عليه السلام :

عَقلُ المَرءِ نِظامُهُ ، و أدبُه قِوامُهُ ، و صِدقُه إمامُهُ ، و شُكرُهُ تَمامُهُ .
خرد آدمى مايه سامان اوست، و ادبش مايه قوام او، و راستى اش پيشواى اوست، و سپاس گزارى اش كمال او.

( غررالحکم / 6335 ) 

امام على عليه السلام :

يا مؤمنُ ، إنّ هذا العِلْمَ و الأدبَ ثَمَنُ نفسِكَ ، فاجتَهِدْ في تَعلُّمِهِما ، فما يَزيدُ مِن عِلمِكَ و أدبِكَ يَزيدُ في ثَمَنِكَ و قَدْرِكَ.
اى مؤمن! اين دانش و ادب جان بهاى توست، پس در فراگرفتن آن دو كوشا باش كه هر چه بر دانش و ادبت افزوده شود، قدر و ارزشت فزونى مى گيرد.

( مشکاه الانوار / 689 ) 

امام على عليه السلام :

إنّك مُقوَّمٌ بأدبِكَ ، فَزَيّنهُ بالحِلْمِ .
تو، به ادب خود، ارزش مى يابى. پس، آن را با بردبارى زينت بخش.

( غررالحکم /3813 ) 

امام على عليه السلام :

مَن لم يَكُن أفضلَ خِلالِهِ أدبُهُ كانَ أهْوَنَ أحوالِهِ عَطَبُهُ .

هر كه بهترين خصلت او ادبش نباشد، كمترين حالت او تباهى است.

( غررالحکم /8980 ) 

امام على عليه السلام :

الأدبُ أحْسَنُ سَجِيّةٍ .
ادب، بهترين خوى است.

( غررالحکم / 967 ) 

امام على عليه السلام :

أفضلُ الشّرَفِ الأدبُ .
برترين شرافت، ادب است.

( غررالحکم / 2903 )

امام على عليه السلام :

خيرُ ما وَرّثَ الآباءُ الأبناءَ الأدبُ .
بهترين چيزى كه پدران براى فرزندان به ميراث مى گذارند، ادب است.

( غررالحکم / 5036 )

امام على عليه السلام :

حُسْنُ الأدبِ خيرُ مُوازِرٍ ، و أفضلُ قَرينٍ .
ادب نيكو، بهترين پشتيبان و برترين همنشين است.

( غررالحکم / 4815 )

امام على عليه السلام :

طالِبُ الأدبِ أحْزَمُ مِن طالبِ الذَّهبِ .
جوينده ادب، دور انديش تر از جوينده طلاست.

( غررالحکم . 6006 )

امام على عليه السلام :

إنّ النّاسَ إلى صالحِ الأدبِ أحْوَجُ مِنهُم إلى الفِضّةِ و الذَّهَبِ .
مردم به تربيتِ نيك نيازمندترند تا به زر و سيم.

( غررالحکم / 3590 ) 

امام على عليه السلام

ثلاثٌ ليسَ عليهِنّ مُسْتَزادٌ : حُسنُ الأدبِ، و مُجانبةُ الرَّيْبِ ، و الكَفُّ عنِ المَحارمِ .
سه چيز است كه بالاتر از آنها وجود ندارد: تربيت نيكو، دورى از شبهه، و خويشتندارى از حرام ها.

( غررالحکم / 4659 ) 

امام على عليه السلام :

سبَبُ تزكيةِ الأخلاقِ حُسنُ الأدبِ .
تربيت نيكو، سبب تزكيه اخلاق است.

( غررالحکم / 5520 ) 

امام على عليه السلام :

مَن كَلِفَ بالأدبِ قَلَّتْ مَساوِيهِ .
هر كه دلداده ادب باشد بديهايش كاستى مى گيرد.

( غررالحکم / 8271 ) 

امام على عليه السلام :

إذا فاتَكَ الأدبُ فالزَمِ الصَّمْتَ .
هرگاه ادب را از دست دادى، خاموشى اختيار كن.

( بحارالانوار ،ج63 ،ص293 ،ح71 ) 

امام على عليه السلام :

بالأدبِ تُشْحَذُ الفِطَنُ .
تربيت ، سبب تيزهوشى مى شود.

( غررالحکم / 4333 ) 

تفسير ادب

امام على عليه السلام :

كَفاكَ أدبا لنفسِكَ اجتِنابُ ما تَكْرهُهُ مِن غيرِكَ .
براى تأديب خود همين بس كه از آنچه در ديگران نمى پسندى دورى كنى.

( بحالانوار ،ج27 ،ص73 ،ح70 )

امام على عليه السلام : 

و مِن أدبِه أنْ لا يَترُكَ ما لا بُدَّ لَهُ مِنهُ.
از ادب [آدمى] است كه آنچه را از آن چاره اى ندارد فرو نگذارد .

( بحالانوار ،ج66 ،ص80 ،ح78 ) 

امام على عليه السلام :

كَفى بالَعْبدِ أدَبا أن لا يُشرِكَ في نِعَمهِ وَ أرَ بِهِ غيرَ ربِّهِ .
در ادب بنده همين بس كه در ناز و نيازهايش كسى جز پروردگار خود را شريك نسازد.

( بحالانوار ،ج12 ،ص94 ،ح94 )  

 

امير مؤمنان ، في البداهه نُه جمله فرمود كه چشمهاى بلاغت را درآوردند و گوهرهاى حكمت را يك دانه كردند و دست همگان را ، از دست يافتن به حتى يكى از آنها كوتاه. سه جمله از آن نُه جمله درباره مناجات با خداست، سه جمله درباره حكمت و سه تاى ديگر درباره ادب.امّا آن جمله ها كه در مناجات با خداست: 

 إلهي، كفى بي عِزّا أنْ أكونَ لك عَبْدا ، و كفى بي فَخْرا أن تكونَ لي رَبّا ، أنتَ كما اُحِبُّ فاجعَلْني كما تُحبُّ.و أمّا اللاّتي في الحِكمةِ فقالَ : قيمةُ كلِّ امرئٍ ما يُحْسِنُهُ ، و ما هَلَكَ امرؤٌ عَرَف قَدْرَهُ، و المرءُ مَخبوءٌ تحتَ لسانِهِ.و اللاّتي في الأدبِ فقالَ : امنُنْ على مَن شِئتَ تكُنْ أمِيرَهُ ، و احْتَجْ إلى مَن شِئتَ تكُنْ أسِيرَهُ ، و استَغْنِ عَمَّن شئتَ تكُنْ نظيرَهُ .
الهى! مرا همين عزت و سرفرازى بس كه بنده تو باشم و مرا همين افتخار بس كه پروردگار من تو باشى، تو چنانى كه من دوست دارم، پس مرا چنان دار كه تو دوست دارى.و آن سه جمله كه درباره حكمت است: ارزش هر انسان به چيزى است كه نيك مى داند، هر كه قدر خود را شناخت تباه نشد، و آدمى زير زبان خود پنهان است.و آن سه جمله كه درباره ادب است: هر كه را خواهى ممنون خود كن تا بر او فرمانروا شوى، به هر كه خواهى نياز پيدا كن تا اسيرش باشى، از هر كه خواهى بى نيازى جو تا همتاى او گردى.

( بحالانوار ،ج23 ،ص400 ،ح77 ) 

امام صادق عليه السلام :پدرم سه ادب به من آموخت ··· به من فرمود: 

يا بُنيَّ مَن يَصْحَبْ صاحبَ السَّوْءِ لا يَسْلمْ ، و مَن لا يُقيِّدْ ألفاظَهُ يَنْدَمْ ، و مَن يدخُلْ مَداخِلَ السُّوءِ يُتَّهمْ .
پسرم! هر كه با دوست بد همنشينى كند سالم نمى ماند، و هر كه گفتار خود را مهار نكند پشيمان مى گردد، و هر كه به جاهاى بد در آيد آماج تهمت و بدگمانى مى شود.

( تحف العقول / 376 ) 

امام صادق عليه السلام  :الكافي : 

إنّ خَيْرَ ما وَرَّثَ الآباءُ لأبنائهِمُ الأدبُ لا المالُ ، فإنّ المالَ يَذهبُ و الأدبَ يَبقى.
بهترين ميراثى كه پدران براى فرزندان مى گذارند ادب است، نه ثروت؛ زيرا كه ثروت مى رود و ادب مى ماند.مسعده (راوى حديث) مى گويد: مقصود حضرت از ادب، دانش است.

( کافی ،ج8 ، ص150 ) 

برترين ادب

امام على عليه السلام :

صأفضلُ الأدبِ أن يَقِفَ الإنسانُ عند حَدِّه و لا يَتَعدّى قَدْرَهُ .
برترين ادب آن است كه انسان در حدّ خود بماند و از اندازه خويش تجاوز نكند.

( غررالحکم / 3241 ) 

امام على عليه السلام :

أحسَنُ الآدابِ ما كَفَّكَ عنِ المَحارِمِ .
نيكوترين ادب آن است كه تو را از حرام ها باز دارد.

( غررالحکم / 3298 ) 

امام على عليه السلام :

تَحَرِّي الصِّدقِ ، و تَجَنُّبُ الكذبِ أجمَلُ شِيمةٍ و أفضلُ أدبٍ .
برگزيدن راستى و دورى از دروغ، زيباترين خوى و برترين ادب است.

( غررالحکم / 4488 ) 

امام على عليه السلام :

ضَبْطُ النّفْسِ عندَ الرَّغَبِ و الرَّهَبِ مِن أفضلِ الأدبِ .
خويشتندارى در بيم و اميد ، از برترين ادبهاست.

( غررالحکم / 5932 ) 

ادب، شرافت است

امام على عليه السلام :

الأدبُ أحَدُ الحسَبَينِ .
ادب يكى از دو شرافت است.

( غررالحکم / 1621 ) 

امام على عليه السلام :

أشرَفُ حَسَبٍ حُسْنُ أدبٍ .
بهترين شرافت ، ادب نيكوست.

( غررالحکم / 2949 ) 

امام على عليه السلام :

أكرَمُ حَسَبٍ حُسنُ الأدبِ .
ارجمندترين شرافت، ادب نيكوست.

( غررالحکم / 3319 ) 

امام على عليه السلام :

حُسنُ الأدبِ أفضلُ نَسَبٍ و أشرفُ سَبَبٍ .
ادب نيكو، برترين تبار و والاترين خويشاوندى است.

( غررالحکم / 4853 ) 

امام على عليه السلام :

طلبُ الأدَبِ جَمالُ الحَسَبِ
آموختن ادب، [مايه ]آراستگى شرافت است.

( غررالحکم / 6007 ) 

امام على عليه السلام

عليكَ بالأدبِ فإنَّهُ زَيْنُ الحَسَبِ
ادب بياموز كه زيور شرافت است

( غررالحکم / 6096 ) 

امام على عليه السلام :

قليلُ الأدبِ خيرٌ من كثيرِ النَّسَبِ .
اندكى ادب، بهتر است از تبار بسيار.

( غررالحکم / 6734 ) 

امام على عليه السلام :

حُسنُ الأدبِ يَنُوبُ عنِ الحسَبِ

ادب نيكو، جايگزين شرافت مى شود.

( بحالانوار ،ج8 ،ص68 ،ح75 ) 

امام على عليه السلام :

لا حسَبَ أنفعُ مِن الأدبِ .
شرافتى سودمندتر از ادب نيست.

( بحالانوار ،ج78 ،ص428 ،ح71 ) 

امام على عليه السلام :

لا حسَبَ أبلغُ مِن الأدبِ .
شرافتى فراتر از ادب نيست.

( بحالانوار ،ج3 ،ص67 ،ح75 ) 

امام على عليه السلام :

كلُّ الحسَبِ مُتَناهٍ ، إلاّ العقلَ و الأدبَ .
تمام شرافت ها (افتخارات خانوادگى) پايان مى پذيرد و فقط عقل و ادب مى ماند .

( غررالحکم / 6912 ) 

امام على عليه السلام :

حُسنُ الأدبِ يَستُر قُبْحَ النَّسَبِ
حُسنِ ادب ، قُبحِ نسب را مى پوشاند.

( غررالخکم / 4813 ) 

امام على عليه السلام :

فَسَدَ حسَبُ مَن ليسَ لَه أدبٌ
كسى كه ادب ندارد، شرافت خانوادگى اش تباه است .

( تحف العقول / 96 ) 

جامه ادب

امام على عليه السلام :

الأدبُ حُلَلٌ جُدُدٌ .
ادب، جامه هايى نو است.

( بحالانوار ،ج13 ،ص39 ،ح78 ) 

امام على عليه السلام :

العِلمُ وِراثةٌ كريمةٌ ، و الآدابُ حُلَلٌ مُجدَّدةٌ .
دانش، ميراثى ارجمند است و آداب، جامه هايى نو.

( بحالانوار ،ج69 ،ص409 ،ح120 ) 

 

امام على عليه السلام :

زِينتُكُم الأدبُ .
زيور شما ادب است.

( نهج السعاده ،ج2 ،ص50 ) 

امام على عليه السلام:

مَن استُهْتِرَ بالأدبِ فقد زَانَ نفسَهُ.
هر كه شيفته ادب شد، خود را آراست.

( غررالحکم / 8278 ) 

امام على عليه السلام :

لا حُلَلَ كالآدابِ .
[براى آدمى] هيچ جامه اى زيبنده تر از ادب نيست.

( غررالحکم / 10491 ) 

امام على عليه السلام :

لا زينةَ كالآدابِ .
[براى آدمى] هيچ زيورى زيبنده تر از ادب نيست.

( غررالحکم / 10466 ) 

سوء ادب

امام على عليه السلام :

لا شَرفَ مع سُوءِ أدبٍ .
با بى ادبى، شرافتى در كار نيست.

( غرر الحكم : ۱۰۵۳۰)

امام على عليه السلام :

مَن قَلّ أدبُه كثُرَتْ مَساويهِ .
كسى كه ادبش كم باشد، بديهايش بسيار مى شود .

( غرر الحكم : ۸۰۸۹ )

امام على عليه السلام :

مَنْ وضَعَهُ دَناءَةُ أدبِهِ لم يَرفَعْهُ شَرَفُ حسَبِهِ .
هر آن كس كه پَستى اَدَبش او را پست گرداند شرافت تبارش او را بلندى نمى بخشد .

(  غرر الحكم : ۸۱۴۲ )

امام على عليه السلام :

بِئسَ النَّسَبُ سُوءُ الأدبِ .
بد تبارى است، سوء ادب.

(  غرر الحكم : ۴۴۱۱ )

امام على عليه السلام :

لا أدبَ لِسَيّئ النُّطْقِ .
آدم بد زبان، ادب ندارد.

(  غرر الحكم : ۱۰۵۹۶ )

امام على عليه السلام :

النّفسُ مَجْبولَةٌ على سُوءِ الأدبِ ، و العبدُ مأمورٌ بِمُلازمةِ حُسنِ الأدبِ ، و النّفسُ تَجري بِطَبعها في مَيْدانِ المُخالَفةِ، و العبدُ يَجْهَدُ بِرَدِّها عن سُوءِ المُطالَبةِ ، فمتى أطلَقَ عِنانَها فهُوَ شَريكٌ في فَسادِها ، و مَن أعانَ نفسَهُ في هوى نفسِهِ فقد أشْرَكَ نفسَهُ في قَتلِ نفسِهِ .
نفس آدمى بر سوء ادب سرشته شده است و بنده فرمان دارد كه به ادب نيكو پايبند باشد، نفْس در ميدان مخالفت به دلخواه خود مى تازد و بنده مى كوشد آن را از خواسته نا روايش باز دارد؛ پس، هر گاه عنان نفس را رها سازد، شريك تبهكارى اوست و اگر نفس خود را در خواهشهايش يارى رساند، در قتل خود همدست نفْس شده است.

( مشكاة الأنوار : ۴۳۳/۱۴۴۸ )

ادب و خرد

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

حُسنُ الأدبِ زِينةُ العقلِ .
ادب نيكو، زيور خرد است.

( بحار الأنوار : ۷۷/۱۳۱/۴۱ )

امام على عليه السلام :

نِعْمَ قَرِينُ العقلِ الأدبُ .
ادب، چه خوب همدمى براى خرد است.

( غرر الحكم : ۹۸۹۴ )

امام على عليه السلام :

إنّ بِذَوي العُقولِ مِن الحاجةِ إلَى الأدبِ كما يَظْمَأُ الزَّرْعُ إلَى المَطرِ .
صاحبان خرد به ادب نيازمندند، همچنان كه كِشت، تشنه باران است.

( غرر الحكم : ۳۴۷۵ )

امام على عليه السلام :

صَلاحُ العقلِ الأدبُ .
ادب، سامان دهنده خِرَد است.

(غرر الحكم : ۵۷۹۹ )

امام على عليه السلام :

كلُّ شيءٍ يَحتاجُ إلى العقلِ ، و العقلُ يَحتاجُ إلَى الأدبِ .
هر چيزى نيازمند خرد است و خرد نيازمند ادب.

( غرر الحكم : ۶۹۱۱ )

امام على عليه السلام :

لن يَنْجَعَ الأدبُ حتّى يُقارِنَهُ العقلُ .

ادب، هرگز سودمند نباشد مگر آن كه خرد قرين آن گردد.

(غرر الحكم : ۷۴۱۲ )

امام على عليه السلام :

الآدابُ تَلْقيحُ الأفْهامِ و نَتائِجُ الأذْهانِ .
آداب، بارور كننده فهمها و زاييده ذهنهاست.

(  بحار الأنوار : ۷۵/۶۸/۸ )

امام على عليه السلام :

الأدبُ صُورةُ العَقلِ .
ادب، سيماى خرد است.

( غرر الحكم : ۹۹۶  )

امام على عليه السلام :

الأدبُ في الإنسانِ كشَجَرةٍ أصلُها العقلُ .
ريشه درخت ادب در انسان، خرد است.

( غرر الحكم :۲۰۰۴ )

امام على عليه السلام :

الدِّينُ و الأدبُ نتيجَةُ العقلِ .
دين و ادب زاييده خرد هستند.

( غرر الحكم : ۱۶۹۳ )

امام على عليه السلام :

أفضَلُ العقلِ الأدبُ .
برترين خرد، ادب است.

( غرر الحكم : ۲۹۴۷)

امام على عليه السلام :

مَن زادَ أدبُهُ على عقلِهِ كانَ كالرّاعي بينَ غَنَمٍ كثيرةٍ .
هر كه ادبش بر خردش افزون باشد، همچون شبانى است در ميان گوسپندان بسيار.

( غرر الحكم : ۸۸۸۶ )

امام حسن عليه السلام :

لا أدبَ لِمَن لا عَقْلَ لَهُ .
آن را كه خرد نيست، ادب نيست.

( بحار الأنوار:۷۸/۱۱۱/۶ )

امام زين العابدين عليه السلام :

آدابُ العلماءِ زيادةٌ في العقلِ .
آداب دانشمندان، افزون كننده خرد است

( بحار الأنوار : ۷۸/۱۴۱/۳۵ )

تأديب [و تربيت] نفس

امام على عليه السلام :

تَولَّوْا مِن أنفسِكُم تأديبَها ، و اعدِلُوا بها عَن ضَراوةِ عاداتِها .
به تأديب و تربيت نفسهاى خود بپردازيد و آنها را از شيفتگى به عادتهايشان باز داريد.

(غرر الحكم : ۴۵۲۲ )

امام على عليه السلام :

ذَكِّ قلبَكَ بالأدبِ كما تُذكَّى النّارُ بالحَطَبِ ، و لا تَكُنْ كحاطِبِ اللّيلِ و غُثاءِ السَّيْلِ .
قلبت را با ادبْ فروزان كن همچنان كه آتش با هيمه برافروخته مى شود و همچون گردآورنده هيزم در تاريكى شبحديث و كف و خاشاك سيلاب مباش.

( تحف العقول : ۸۰)

امام على عليه السلام :

مُعلّمُ نفسِهِ و مُؤدّبُها أحَقُّ بالإجْلالِ مِن معلّمِ النّاسِ و مُؤدّبِهِم .
كسى كه مربّى خويش است ، بيشتر از مربّى مردم در خور بزرگداشت است.

(  بحار الأنوار : ۲/۵۶/۳۳ )

امام على عليه السلام :

أفضلُ الأدبِ ما بدَأتَ بهِ نفسَكَ .
بهترين ادب آن است كه از خود آغاز كنى.

( غرر الحكم : ۳۱۱۵ )

آنچه ادب مى آورد

امام على عليه السلام :

جالِسِ العلماءَ يَزْدَدْ علمُكَ و يَحْسُنْ أدبُكَ وَ تَزكُ نَفْسُكَ .
با دانشمندان همنشينى كن تا بر دانشت افزوده ، ادبت نيكو و جانت پاكيزه گردد.

( غرر الحكم : ۴۷۸۶ )

امام على عليه السلام :

إذا زادَ عِلمُ الرّجُلِ زادَ أدبُهُ ، و تضاعَفَتْ خَشيتُه لربِّهِ .
چون دانش آدمى فزونى گيرد، ادبش افزون مى شود و ترسش از پروردگارش دو چندان مى گردد.

(غرر الحكم : ۴۱۷۴ )

امام على عليه السلام :

إذا رأيتَ في غيرِكَ خُلْقا ذمِيما فتَجَنّبْ مِن نفسِكَ أمثالَهُ .
هرگاه خوى ناپسندى را در كسى ديدى، امثال آن را از خودت دور كن.

( غرر الحكم : ۴۰۹۸ )

امام على عليه السلام :

لَيس شيءٌ أحْمَدَ عاقبةً و لا ألذَّ مَغَبَّةً و لا أدفَعَ لسُوءِ أدبٍ و لا أعْوَنَ على دَرْكِ مَطلبٍ مِن الصَّبْرِ .
هيچ چيزى به مانند صبر و شكيبايى، فرجامى نيك و پايانى دلپذير ندارد و بى ادبى را دفع نمى كند و در رسيدن به مقصود يارى نمى رساند.

(غرر الحكم : ۷۵۰۸ )

امام على عليه السلام :

لا يُستَعانُ علَى الدَّهْرِ إلاّ بالعقلِ ، و لا علَى الأدبِحديث إلاّ بالبَحْثِ .
در برابر [مشكلات ]روزگار تنها بايد از خرد كمك گرفت، و براى دستيابى به ادبحديث از پژوهش.

( بحار الأنوار : ۷۸/۷/۵۹)

امام زين العابدين عليه السلام :

اللّهمَّ···اجعَلْنا مِن الّذينَ تَمَسّكُوا بعُرْوَةِ العِلـمِ و أدَّبـوا أنفسَهُم بالفَهمِ .
بار خدايا! ··· ما را از كسانى قرار ده كه به حلقه دانش چنگ آويختند و جانهايشان را با فهم ، ادب كردند.

( بحار الأنوار : ۹۴/۱۲۷/۱۹ )

امام رضا عليه السلام :

العَقلُ حِباءٌ مِن اللّه ِ و الأدبُ كُلْفةٌ ، فمَن تَكَلّفَ الأدبَ قَدرَ علَيهِ ، و مَن تَكلَّفَ العقلَ لم يَزْدَدْ بذلكَ إلاّ جَهلاً .
خرد، هديه اى الهى است اما ادب با كوشش به دست مى آيد؛ پس، كسى كه براى كسب ادب بكوشد آن را فراچنگ مى آورد و آن كه براى كسب خرد زحمت كشد، جز بر نادانى خود نمى افزايد.

( بحار الأنوار : ۷۸/۳۴۲/۴۳ )

تنبيه الخواطر ـ به عيسى بن مريم عليه السلام عرض شد:

 مَن أدّبَكَ؟ ـ : ما أدّبَني أحَدٌ ، رأيتُ قُبْحَ الجهلِ فجانَبْتُهُ .
چه كسى تو را ادب آموخت؟ ـ فرمود: هيچ كس ادبم نياموخت، بلكه زشتىِ نادانى را ديدم و از آن دورى گزيدم.

( تنبيه الخواطر : ۱/۹۶)

لقمان عليه السلام :

مَن عُنِي بالأدبِ اهتَمَّ بهِ ، و مَنِ اهتَمَّ بهِ تكلّفَ عِلْمَهُ ، و مَن تكلّفَ علمَهُ اشتدَّ لَه طلبُهُ ، و مَنِ اشتدَّ لَه طلبُهُ أدركَ منفعتَهُ ؛ فاتّخِذْهُ عادةً، فإنّكَ تخلفُ في سَلَفكَ و تنفعُ بهِ مَن خَلْفَكَ .
هر كه خواهان ادب باشد بدان اهتمام مى ورزد و هر كه بدان اهتمام ورزد در شناخت آن رنج مى برد و هر كه براى دانستن آن زحمت كشد، سخت جوياى آن مى شود و هر كه سخت جويا شود سودش را درمى يابد، پس، ادب را عادت خود گردان؛ زيرا تو جانشين كسانى هستى كه پيش از تو به اين آداب آراسته بوده اند و [با داشتن آنها ]سود آن را به آيندگان نيز مى رسانى.

( بحار الأنوار : ۱۳/۴۱۱/۲)

تشويق به ادب آموزى فرزند

  پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أكرِمُوا أولادَكُم و أحْسِنوا آدابَهُم يُغْفَرْ لَكُم .
به فرزندان خود احترام گذاريد و آنان را آداب نيكو بياموزيد تا آمرزيده شويد .

( بحار الأنوار : ۱۰۴/۹۵/۴۴ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 مَن كانتْ لَه ابنةٌ فأدّبَها و أحْسَنَ أدَبها ، و علّمَها فأحْسَنَ تعليمَها ؛ فأوسَعَ علَيها مِن نِعمِ اللّه ِ الّتي أسبَغَ علَيهِ ، كانَتْ لَه مَنَعةً و سِتْرا مِن النّارِ .
هر كه دخترى داشته باشد و خوب تربيتش كند و او را به خوبى دانش بياموزد و از نعمتهايى كه خداوند به او عطا كرده به وفور بهره مندش سازد، آن دختر، سپر و پوشش پدر در برابر آتش دوزخ خواهد بود.

(  كنز العمّال : ۴۵۳۹۱ )

امام على عليه السلام ـ در تفسير همين آيه ـ :

علِّموا أنفسَكُم و أهلِيكُمُ الخيرَ و أدِّبُوهُمْ .
به خود و خانواده خود خوبى را تعليم دهيد و آنان را ادب آموزيد.

( كنز العمّال : ۴۶۷۶ ، انظر الأمر بالمعروف و النهي عن المنكر: باب ۲۶۴۴  )

امام على عليه السلام ـ به امام حسن عليه السلام ـ فرمود :

إنّما قَلْبُ الحَدَثِ كالأرضِ الخالِيةِ ما اُلقِيَ فيها مِنْ شيءٍ قَبِلَتْهُ ، فبادَرْتُكَ بالأدبِ قبلَ أن يَقْسُوَ قلبُكَ و يَشتغِلَ لُبّكَ .
دل نوجوان همچون زمين خالى است كه هر چه در آن افكنده شود مى پذيرد ؛ از اين رو، من پيش از آن كه دلت سخت و فكرت مشغول شود به تأديب و تربيت تو پرداختم.

( نهج البلاغة: الكتاب۳۱ )

امام صادق عليه السلام :چون آيه «اى كسانى كه ايمان آورده ايد! خود و خانواده خود را از آتش نگه داريد» (التحريم :۶)  نازل شد، مردم گفتند: يا رسول اللّه ! چگونه خود و خانواده مان را حفظ كنيم؟ فرمود:

يا رسول اللّه ! كيفَ نَقِي أنفسَنا وَ أهلِينا؟ قالَ : اعمَلُوا الخيرَ و ذَكِّروا بهِ أهْلِيكُم فأدِّبُوهُم على طاعةِ اللّه ِ .
 عمل خير انجام دهيد و آن را به خانواده خود نيز يادآورى كنيد و بر پايه فرمانبردارى از خدا پرورششان دهيد.

( دعائم الإسلام : ۱/۸۲ )

امام صادق عليه السلام :

لا يَزالُ العبد المؤمنُ يُورِثُ أهلَ بيتِه العلمَ و الأدبَ الصّالحَ حتّى يُدخِلَهُم الجنّةَ جميعا ، حتّى لا يَفْقِدَ مِنهم صَغيرا و لا كبيرا و لا خادِما و لا جَارا . و لا يزالُ العبدُ العاصِي يُورِثُ أهلَ بيتِه الأدبَ السَّيّئ حتّى يُدخلَهمُ النّارَ جميعا ، حتّى لا يَفْقِدَ فيها من أهل بيته صَغيرا و لا كبيرا و لا خادِما و لا جَارا .
بنده مؤمن هماره براى خانواده خود دانش و تربيت نيكو به ارث مى نهد، تا همه آنها را وارد بهشت كند به طورى كه كوچك و بزرگ و خدمتكار و همسايه را در بهشت مى يابد. و بنده گناهكار پيوسته براى خانواده خود بد ادبى را به ارث مى نهد، چندان كه همه آنها را وارد دوزخ مى كند به طورى كه كوچك و بزرگ از خانواده اش و خدمتكار و همسايه را در آن جا مى بيند.

(دعائم الإسلام : ۱/۸۲)

امام رضا عليه السلام :

مُرِ الصَّبيَّ فلْيَتَصدَّقْ بيدِهِ بالكِسْرةِ و القَبْضةِ و الشَّيءِ و إنْ قَلَّ ، فإنَّ كلَّ شيءٍ يُرادُ بهِ اللّه ُ ـ و إنْ قَلَّ ـ بعدَ أنْ تَصدُقَ النِّيّةُ فيهِ عظيمٌ .
به كودك دستور ده كه با دست خودش صدقه بدهد، اگر چه به اندازه تكّه نانى يا يك مشت چيز اندك باشد؛ زيرا هر چيزى كه در راه خدا داده مى شود، هر چند كم، اگر با نيّت پاك باشد زياد است.

( الكافي : ۴/۴/۱۰ )

لقمان عليه السلام ـ به فرزندش ـ فرمود :

يا بُنَيَّ ، إنْ تأدّبتَ صَغيرا انتفَعْتَ بهِ كَبيرا .
 پسرم! اگر در كودكى ادب آموزى ، در بزرگى از آن بهره مند مى شوى.

( بحار الأنوار : ۱۳/۴۱۱/۲)

چگونگى تأديب

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

علِّموا أولادَكُمُ الصَّلاةَ إذا بَلَغوا سَبْعا ، و اضرِبُوهُمْ علَيها إذا بَلَغوا عَشْرا ، و فَرِّقوا بينَهُم في المَضاجِعِ .
فرزندان خود را در هفت سالگى نماز بياموزيد، و چون ده ساله شدند آنها را بر ترك نماز تنبيه كنيد، و بسترهايشان را از هم جدا سازيد.

( كنز العمّال : ۴۵۳۳۰ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أدّبْ صِغارَ أهلِ بيتِكَ بلسانِكَ علَى الصَّلاةِ و الطَّهورِ ، فإذا بلَغوا عَشرَ سِنينَ فاضرِبْ و لا تُجاوِزْ ثلاثا .
كودكان خرد سال خود را [نخست ]با گفتار، نماز و طهارت بياموز و چون ده ساله شدند [و اطاعت نكردند ]آنها را تنبيه كن ولى نه بيش از سه ضربه.

( تنبيه الخواطر : ۲/۱۵۵ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الوَلدُ سَيّدٌ سبعَ سنينَ ، و عبدٌ سبعَ سنينَ ، و وزيرٌ سبعَ سنينَ، فإنْ رَضِيتَ أخلاقَهُ لإحدى و عشرينَ، و إلاّ فَاضْرِبْ على جَنبِهِ ، فقد أعْذَرتَ إلَى اللّه ِ تعالى .
فرزند، هفت سال آقاست، هفت سال بنده و هفت سال وزير. اگر تا 21 سالگى اخلاق و رفتارش را پسنديدى [كه خوب] و گرنه به حال خود رهايش كن كه تو در پيشگاه خداوند متعال معذورى.

( مكارم الأخلاق : ۱/۴۷۸/۱۶۴۹ )

امام باقر عليه السلام يا امام صادق عليه السلام :

إذا بلغَ الغُلامُ ثلاثَ سِنينَ فَقُلْ لَه سَبْعَ مَرّاتٍ : قُلْ : لا إلهَ إلاّ اللّه ، ثمّ يُترَكُ حتّى تَتِمَّ له ثلاثُ سنينَ و سبعَة أشهر و عشرون يوما .
هر گاه بچّه وارد سه سالگى شد، هفت بار به او بگو: «بگو: لا إله الاّ اللّه ». سپس او را به حال خودش وا گذار تا سه سال و هفت ماه و بيست روزش تمام شود.

( بحار الأنوار :۱۰۴/۹۴/۳۶ )

امام صادق عليه السلام :

  دَع ابنَكَ يَلعبْ سَبْعَ سِنينَ ، و يُؤدَّبْ سَبعا ، و ألزِمْهُ نفسَكَ سبعَ سنينَ ، فإنْ أفلَحَ ، و إلاّ فإنّهُ مَن لا خَيْرَ فيهِ .
فرزندت را تا هفت سالگى بگذار بازى كند، بعد از آن، هفت سال او را ادب [و دانش ]آموز و هفت سال او را همراه خود كن؛ اگر درست شد كه شده ، و گر نه خيرى در او نيست.

( بحار الأنوار : ۱۰۴/۹۵/۴۰ )

امام صادق عليه السلام :

يُؤدَّبُ الصَّبيُّ علَى الصَّومِ ما بينَ خَمْسَ عَشْرةَ سَنةً إلى سِتَّ عَشرةَ سنةً .
پسر بچّه را بايد از پانزده شانزده سالگى بر روزه گرفتن تأديب كرد.

( بحار الأنوار : ۱۰۳/۱۶۲/۶ )

امام صادق عليه السلام :

احمِلْ صَبيَّكَ حتّى يأتيَ على سِتِّ سنينَ ، ثُمّ أدِّبْهُ في الكُتّابِ سِتَّ سنينَ ، ثمّ ضُمَّهُ إليكَ سَبْعَ سنينَ فأدِّبْهُ بأدبِكَ ، فإنْ قَبِلَ و صَلُحَ و إلاّ فَخَلِّ عَنهُ .
فرزند خود را تا شش سالگى آزاد بگذار، سپس شش سال او را سواد و ادب آموز. بعد از آن، هفت سال او را با خود داشته باش و آداب خودت را به او بياموز. اگر تربيت پذير بود و اصلاح شد كه شده ، و گرنه او را به حال خودش وا گذار.

( مكارم الأخلاق : ۱/۴۷۸/۱۶۴۸ )

آنچه در تربيت بايد رعايت شود

بحار الأنوار :

نَهَى رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله عنِ الأدبِ عندَ الغَضَبِ .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله از تأديب [و تنبيه ]كردن به هنگام خشم نهى فرمود.

( بحار الأنوار:۷۹/۱۰۲/۲)

امام على عليه السلام :

لا أدبَ مَعَ غَضَبٍ .
در هنگام خشم تأديبى نيست.

( غرر الحكم : ۱۰۵۲۹ )

امام على عليه السلام :

لا تُكْثِرَنَّ العِتابَ ؛ فإنّه يُورِثُ الضَّغِينةَ و يَدعُو إلى البَغْضاءِ .
زياد سرزنش نكن، كه سرزنش زياد كينه مى آورد و به دشمنى مى انجامد.

( غرر الحكم : ۱۰۴۱۲ )

امام على عليه السلام :

أحسِنْ لِلمَماليكِ الأدبَ ، و أقْلِلْ الغَضَبَ، و لا تُكْثِرِ العَتَبَ في غيرِ ذَنْبٍ ، فإذا استحَقَّ أحدٌ مِنهُم ذَنبا فَأَحْسِنِ العَذْلَ فَإنَّ العَذْلَ مَعَ العَفوِ أشدُّ مِنَ الضَّرْبِ لمَنْ كانَ لَهُ عَقلٌ .
بردگان را نيكو تربيت كن و كمتر خشم گير و بى جهت كسى را زياد سرزنش نكن و اگر يكى از ايشان به خاطر ارتكاب گناهى سزاوار سرزنش شد، پس به نيكى ملامت كن؛ چرا كه ملامتِ همراه با گذشت، براى كسى كه عاقل باشد از زدن دردناك تر است.

( تحف العقول : ۸۷ )

امام على عليه السلام ـ در فرمانش به مالك اشتر ـ نوشت :

لا يَكُونَنَّ المُحسنُ و المُسيءُ عندَكَ بمنزلةٍ سَواءٍ ، فإنّ ذلكَ تَزهيدٌ لأهلِ الإحسانِ في الإحسانِ، و تَدريبٌ لأهلِ الإساءةِ علَى الإساءةِ، فألزِمْ كُلاًّ منهُمْ ما ألزمَ نفسَهُ ، أدَبا منكَ .
نبايد نيكوكار و بدكردار در چشم تو يكسان باشند، كه اين امر رغبت نيكوكار را در نيكى كم مى كند و بدكردار را به بدى وا مى دارد، بنا بر اين با هر يك چنان باش كه شايسته آن است.

( تحف العقول : ۱۳۰ )

امام على عليه السلام :

استِصْلاحُ الأخيارِ بإكْرامِهِمْ ، و الأشرارِ بتأديبِهِمْ .
اصلاح كردن نيكان با گرامى داشتن آنهاست، و اصلاح كردن بدكاران با تأديب (تنبيه) آنان.

( بحار الأنوار : ۷۸/۸۲/۸۱ )

امام على عليه السلام :

لا تكونَنَّ مِمّنْ لا تَنفَعُهُ العِظَةُ إلاّ إذا بالغتَ في إيلامِه ؛ فإنّ العاقلَ يتّعظُ بِالآدابِ، و البهائمُ لا تَتّعظُ إلاّ بِالضّربِ .
از كسانى مباش كه اندرز به حالشان سودى ندارد مگر آن كه كاملاً سرزنش شوند. شخص عاقل به ادب پند مى گيرد، و ستوران جز با زدن به راه در نمى آيند.

( نهج البلاغة: الكتاب۳۱ )

امام على عليه السلام :

إذا لَوّحْتَ للعاقلِ فَقد أوْجَعتَهُ عِتابا .
كنايه زدن به خردمند، سرزنشى دردآور براى اوست.

( غرر الحكم : ۴۱۰۳ )

امام على عليه السلام :

عُقوبةُ العُقَلاءِ التَّلْويحُ ، عُقوبةُ الجُهَلاءِ التَّصْريحُ .
كيفر خردمندان، كنايه زدن است و كيفر نادانان آشكارا گفتن.

( غرر الحكم : ۶۳۲۸ ـ ۶۳۲۹)

امام على عليه السلام :

التَّعْرِيضُ للعاقلِ أشدُّ عِتابِهِ .
كنايه زدن به خردمند، سخت ترين سرزنش براى اوست.

( غرر الحكم : ۱۱۶۱)

امام على عليه السلام :

ازْجُرِ المُسيءَ بِثوابِ المُحسِنِ .
با پاداش دادن به نيكوكار، بدكار را از بد كردارى باز دار .

(  نهج البلاغة : الحكمة ۱۷۷ )

امام على عليه السلام :

عاتِبْ أخاكَ بالإحسانِ إليهِ ، و ارْدُدْ شرَّهُ بالإنعامِ علَيهِ .
برادرت را با نيكى كردن به او سرزنش كن و بدى اش را با بخشش به او پاسخ ده.

( بحار الأنوار : ۷۱/۴۲۷/۷۶ )

امام على عليه السلام :

أصْلِحْ المُسيءَ بحُسْنِ فِعالِكَ ، و دُلَّ علَى الخيرِ بِجميلِ مَقالِكَ .
بدكار را [يا كسى را كه به تو بدى كرده است] با كردار نيكت اصلاح كن، و با گفتار نيكو و زيبايت او را به خير رهنمون شو .

(غرر الحكم : ۲۳۰۴ )

امام كاظم عليه السلام ـ به شخصى كه از فرزندش شكايت داشت ـ فرمود :

 لا تَضرِبْهُ ، و اهْجُرْهُ و لا تُطِلْ .
 او را نزن، بلكه براى مدتى كوتاه با او قهر كن.

( بحار الأنوار : ۱۰۴/۹۹/۷۴ )

تربيت پيامبر به وسيله خداوند

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أدَّبَنِي رَبِّي فأحسَنَ تأدِيبي .
مرا خداوند تربيت كرد و نيكو تربيتم كرد.

( مجمع البيان : ۱۰/۵۰۰ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أنا أديبُ اللّه ِ ، و عَلِيٌّ أدِيبي .
من تربيت شده خدايم و على تربيت شده من.

( بحار الأنوار : ۱۶/۲۳۱/۳۵)

امام على عليه السلام :

إنّ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله أدّبَهُ اللّه ُ عزّ و جلّ، و هو أدَّبَني، و أنا اُؤدِّبُ المؤمنينَ ، و اُورِثُ الأدبَ المُكْرَمينَ .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله را خداوند تربيت كرد و او مرا و من مؤمنان را تربيت مى كنم و براى بزرگواران ، ادب به ارث مى گذارم.

( بحار الأنوار : ۷۷/۲۶۷/۱ )

امام صادق عليه السلام :

إنّ اللّه َ عزّ و جلّ أدّبَ نبيَّه فأحسنَ أدبَهُ ، فلَمّا أكمَلَ لَهُ الأدبَ قالَ : «و إنّكَ لَعلَى خُلُقٍ عظيمٍ»(قلم،4) ثمّ فَوّضَ إليهِ أمرَ الدِّينِ و الاُمّة لِيَسُوسَ عِبادَهُ .
خداوند عزّ و جلّ پيامبر خود را تربيت كرد و نيكو تربيت كرد و چون ادب را در او به كمال رساند فرمود: «براستى كه تو داراى خويى بزرگ هستى». آنگاه كار دين و امت را به او سپرد تا بندگانش را اداره كند.

( الكافي : ۱ / ۲۶۶ / ۴ )

امام صادق عليه السلام :

إنّ اللّه َ أدّبَ نبيَّه صلى الله عليه و آله ، حتّى إذا أقامَهُ عَلى ما أرادَ قالَ له : «و أْمُرْ بالعُرفِ و أعْرِضْ عن الجاهِلين»(اعراف،199) ، فلمّا فَعَل ذلكَ له رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله زَكّاهُ اللّه ُ ، فقالَ : «إنّكَ لَعلى خُلُقٍ عظيم»
خداوند پيامبر خود را تربيت كرد و چون او را ، چنان كه مى خواست، بار آورد، به وى فرمود: «به خوبى فرمان ده و از نادانان روى گردان». وقتى پيامبر خدا صلى الله عليه و آله اين كار را براى او انجام داد، خداوند وى را ستود و فرمود: «راستى كه تو داراى خويى بزرگ هستى».

( الفقه المنسوب للإمام الرضا : ۳۶۴ )

امام صادق عليه السلام :

إنّ اللّه َ عزّ و جلّ أدّبَ نبيَّهُ على مَحبّتهِ، فقالَ : «و إنّك لَعلى خُلُقٍ عظيم»
خداوند عزّ و جلّ پيامبرش را بر شالوده محبّت به خود تربيت كرد و فرمود: «براستى كه تو داراى خويى بزرگ هستى».

( الكافي : ۱/۲۶۵/۱)

بصائر الدرجات :

إنّ اللّه َ أدّبَ نبيَّهُ فأحسنَ تأديبَهُ، فقالَ : «خُذِ العَفْوَ وَ أْمُرْ بالعُرف ···»، فلمّا كانَ ذلكَ أنزلَ اللّه ُ : «و إنّك لَعلى خُلُقٍ عظيم»
خداوند پيامبر خود را نيكو تربيت كرد و آن گاه فرمود: «به نيكى فرمان ده و از جاهلان اعراض كن» . چون چنين كرد ، خداوند آيه «براستى كه تو داراى خويى بزرگ هستى» را فرو فرستاد.

( بصائر الدرجات : ۳۷۸/۳)

 

مؤدّب شدن به آداب خدايى

 بحار الأنوار :

إنَّ جَبرَئيلَ عليه السلام أُهبِطَ إلى رَسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله فقالَ: يا رسولَ اللّه ، إنَّ اللّه َ عزّ و جلّ يَقرأُ عَليكَ السلامُ و يَقولُ لَك : إقرأْ بِسم اللّه ِ الرَّحمنِ الرَّحيم «لا تَمُدّنَّ عينَيكَ إلى ما مَتّعْنا به أزواجا منهم»(حجر،88)حديث الآيَةَ فَأمَرَ النّبيُّ صلى الله عليه و آله مُناديا يُنادي: مَن لَم يَتأدّبْ بأدبِ اللّه ِ تَقَطّعتْ نفسُهُ علَى الدّنيا حَسَراتٍ .
جبرئيل بر پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرود آمد و گفت: اى پيامبر خدا! خداوند به تو سلام مى رساند و به تو مى گويد: بخوان: به نام خداوند بخشنده مهربان، «اگر بعضى از گروه هايشان را به چيزى بهره ور ساخته ايم ، تو بدان چشم مدوز» نازل گشت، پيامبر صلى الله عليه و آله جارچى را فرمود كه جار زند: هر كه متأدّب به آداب خداوند نشود ، جانش از حسرت هاى دنيا به لب مى آيد.

( بحار الأنوار : ۷۱/۳۴۸/۱۷ )

امام على عليه السلام :

إنّ اللّه َ تعالى أدّبَ عِبادَهُ المؤمنينَ أدبا حَسَنا ، فقالَ جَلّ مِن قائلٍ : «يَحْسَبُهُم الجاهلُ أغنياءَ مِنَ التّعفّف»(بقره،273)
خداوند متعال بندگان مؤمن خود را نيكو ادب كرد و فرمود : «آن چنان خويشتندار و با مناعت طبع اند كه هر كس حال ايشان را نداند، مى پندارد كه از توانگران اند».

( مطالب السؤول : ۵۵ )

امام على عليه السلام :

 مَنْ تأدّبَ بآدابِ اللّه ِ عزّ و جلّ أدّاهُ إلَى الفلاحِ الدائمِ .
هر كه به آداب خداوند عزّ و جلّ مؤدّب شود ، او را به رستگارى جاويد مى رسانَد.

( بحار الأنوار : ۹۲/۲۱۴/۱۳ )

امام على عليه السلام :

مَنْ لم يَصْلُحْ على أدبِ اللّه ِ لم يَصْلُحْ على أدبِ نفسِهِ .
هر كه با ادب [تعاليم ]خداوند اصلاح نشود، با ادب خويش [نيز ]اصلاح نمى گردد.

( غرر الحكم : ۹۰۰۱ )

تأديب خداوند

إنّ البلاءَ للظّالمِ أدبٌ ، و للمؤمنِ امتحانٌ ، و للأنبياءِ دَرَجةٌ ، و للأولياءِ كَرامةٌ .
امام على عليه السلام :بلا براى ستمگر تأديب (تنبيه) است و براى مؤمن آزمايش و براى پيامبران [ترفيع] درجه و براى اوليا تكريم .

( بحار الأنوار : ۸۱/۱۹۸/۵۵ )

امام حسين عليه السلام :

  اللّهمَّ لا تَسْتَدرِجْني بالإحسانِ، و لا تُؤَدِّبْني بالبلاءِ .
بار خدايا! با احسان خود مرا اندك اندك به سوى دام كيفرت مكشان و با بلاها تأديبم مفرما.

( بحار الأنوار : ۷۸/۱۲۷/۹)

امام زين العابدين عليه السلام :

إلهي ، لا تُؤدِّبْني بِعُقوبَتِكَ، و لا تَمكُرْ بِي في حِيلَتِكَ .
خداى من ! با كيفر خود مرا ادب مفرما و به مكر خودت گرفتارم مكن.

( الإقبال : ۱/۱۵۷)

امام صادق عليه السلام :

أيُّما ناشٍ نَشأ في قومِهِ ثمّ لم يُؤدَّبْ على معصيتِهِ كانَ اللّه ُ عزّ و جلّ أوّلُ ما يُعاقِبُهُم فيهِ أن ينقُصَ مِن أرزاقهِم .
هر نوجوانى كه در ميان مردمش رشد كند و براى ارتكاب گناهى تأديب (تنبيه) نشود، نخستين كيفرى كه خداوند عزّ و جلّ به سبب او به آن مردم مى دهد كاستن از روزيهاى ايشان است.

( ثواب الأعمال : ۲۶۶/۱ )

امام عسكرى عليه السلام :

ربّما كانتِ الغِيَرُ نَوعاً مِن أدبِ اللّه ِ عزّ و جلّ .
چه بسا كه دگرگونيهاى زمانه، نوعى از تأديب خداوند عزّ و جلّ باشد.

( نزهة الناظر : ۱۴۴/۳)

---

منبع: میزان الحکمه،جلد اول.

مجموعه حدیث در مورد ادب (پوستر و پاورپوینت)