اجاره در احادیث

اجیری(پیمان کاری)

امام على عليه السلام درباره آيه «ما روزى ايشان را ميانشان قسمت مى كنيم» ـ فرمود:

 أخبرَنا سبحانَه أنَّ الإجارةَ أحدُ مَعايشِ الخَلْقِ ، إذ خالفَ بحكمتِهِ بينَ هِمَمِهم و إرادتهِم و سائرِ حالاتِهم ، و جعلَ ذلكَ قِواما لِمَعايِشِ الخَلْقِ ، و هُو الرّجُلُ يَستأجِرُ الرّجُلَ ··· و لو كانَ الرّجُلُ منّا يُضْطَرُّ إلى أن يكونَ بَنّاءً لنفسهِ أو نَجّارا أو صانعا في شيءٍ مِن جميعِ أنواعِ الصَّنائعِ لنفسِهِ ··· ما استقامَتْ أحوالُ العالَمِ بتلكَ ، و لا اتّسعُوا لَه ، و لَعَجِزوا عَنهُ ، و لكنّهُ أتْقَنَ تدبيرَهُ لِمخالَفتِهِ بينَ هِمَمِهِم ، و كلُّ ما يُطلَبُ مِمّا تَنصَرِفُ إليهِ همّتُهُ ممّا يَقومُ بهِ بعضُهُم لبعضٍ ، و لِيَستَغنيَ بعضُهُم ببعضٍ في أبوابِ المَعايِشِ الّتي بها صَلاحُ أحوالِهِم .
 خداوند سبحان [با اين آيه] به ما خبر داده كه اجاره و اجيرى يكى از راههاى معيشت مردمان است؛ زيرا به حكمت خود، همّتها و خواستها و ديگر احوال مردم را متفاوت قرار داد و اين امر را مايه قوام معيشت آنها ساخت. از اين رو ، مردى مرد ديگر را اجير مى كند ··· اگر هر كس ناچار مى شد كار بنّايى يا نجّارى و يا هركار ديگرى را خودش براى خودش انجام دهد ، نه كارهاى دنيا سامان مى گرفت و نه مردم فرصت و توانايى انجام همه اين كارها را داشتند ؛ اما خداوند با متفاوت ساختن خواسته هاى مردم، تدبيرى استوار كرد تا انسان هر چه را بخواهد، ديگران برايش انجام دهند و بدين سان هر كدام با كمك ديگرى آن طور كه مصلحت حالش اقتضا دارد، امور زندگانى اش را پيش ببرد.

وسائل الشيعة : ج۱۳ / ص۲۴۴ /ح ۳.

کراهت اجیر شدن

امام صادق عليه السلام :

مَنْ آجَرَ نفسَهُ فقد حَظَرَ على نفسِهِ الرِّزْقَ.و في روايةٍ اُخرى : و كيفَ لا يَحْظرُهُ ، و ما أصابَ فيهِ فَهُو لربِّهِ الّذي آجَرَهُ ؟

كسى كه خود را اجير [ديگرى ]كند، مانع روزى خود شده است. در روايتى ديگر آمده است: چگونه مانع روزى خود نشده ، حال آن كه دسترنجش از آنِ كار فرمايى است كه او را اجير خود كرده است؟!

الكافي : ج۵ / ص۹۰ /ح ۱

الكافى ـ به نقل از عمّار ساباطى ـ : به ابو عبد اللّه (امام صادق عليه السلام )عرض كردم:

 الرّجُلُ يَتّجِرُ ، فإنْ هُو آجَرَ نَفسَهُ اُعطِيَ ما يُصِيبُ في تجارتِهِ ، فقالَ: لا يُؤاجِرْ نفسَهُ، و لكنْ يَسترزِقُ اللّه َ عزّ و جلّ و يَتَّجِرُ، فإنّهُ إذا آجَرَ نفسَهُ حَظَرَ على نفسِهِ الرِّزْقَ .
شخصى مى تواند تجارت كند، با اين حال اگر خودش را اجير [ديگرى ]سازد، به اندازه اى كه خودش تجارت كند ، به او داده مى شود.فرمود: اجير نشود؛ بلكه از خداوند بزرگ روزى طلبد و دست به تجارت زند؛ زيرا اگر اجير شود ، مانع روزى خود شده است.

الكافي : ج۵ / ص۹۰ / ح۳
 

دلالی در اجاره

امام صادق عليه السلام:

و قد سُئلَ عنِ الدّارِ يَكْتَرِيها الرَّجُلُ ثُمَّ يَستأجِرُها مِنه غيرُهُ بأكثَرَ ـ : لا ، إلاّ أن يُحْدِثَ فيها شَيئا .
 وقتى از ايشان پرسيده شد:مردى خانه اى را اجاره مى كند و سپس شخص ديگرى آن خانه را به قيمتى بالاتر از او اجاره مى گيرد ـ فرمود: درست نيست ، مگر آن كه تغييرى در آن خانه ايجاد كند.

دعائم الإسلام :ج ۲ /ص ۷۶ / ح۲۱۵

الكافى ـ به نقل از محمّد بن مسلم ـ : از امام باقر يا صادق عليهما السلام ، پرسيده شد:

أنَّهُ سُئلَ عنِ الرَّجُلِ يَتَقبّلُ بالعَمَلِ فلا يَعملُ فيهِ و يَدفَعُهُ إلى آخرَ فيربَحُ فيهِ ، قالَ : لا ، إلاّ أن يَكونَ قد عَمِلَ فيهِ شَيئا .
فردى كارى را بر مى دارد ؛ اما خودش آن را انجام نمى دهد ؛ بلكه به ديگرى وا مى گذارد و در اين ميان سود مى برد. فرمود: نه، مگر آن كه خودش نيز مقدارى از آن كار را انجام دهد.

الكافي : ج۵ / ص۲۷۳ / ح۱ 

ستم کردن در حق اجیر

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن ظَلَمَ أجِيرا أجرَهُ أحبَطَ اللّه ُ عَملَهُ و حَرّمَ علَيهِ رِيحَ الجَنّةِ ، و إنّ رِيحَها لَتُوجَدُ مِن مَسيرَةِ خَمسِمائةِ عامٍ .
كسى كه مزدِ اجيرى را كم دهد ، خداوند عملش را باطل مى گرداند و بوى بهشت را كه از مسافت پانصد ساله به مشام مى رسد، بر وى حرام مى كند.

.الأمالي للصدوق: ۵۱۳/۷۰۷.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنّ اللّه َ عزّ و جلّ غافِـرُ كلِّ ذنبٍ ، إلاّ مَنْ أحدَثَ دِينا، أو غَصَبَ أجِيرا أجرَهُ، أو رَجُلٌ باعَ حُرّا .
خداوند عزّ و جلّ هر گناهى را مى آمرزد مگر گناه كسى را كه دينى نو آورد، يا مزد اجيرى را نپردازد يا يك فرد آزاد را بفروشد.

عيون أخبار الرضا :ج ۲ / ص۳۳ / ح۶۰

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنَّ اللّه َ عزّ و جلّ غافِرُ كلِّ ذنبٍ ، إلاّ رَجُلٌ اغتصَبَ أجِيرا أجرَهُ أو مَهْرَ امرأةٍ .
خداوند عزّ و جلّ هر گناهى را مى آمرزد مگر مردى را كه مزد اجير (كارگر) يا كابين زنى را نپردازد.

مستدرك الوسائل : ۱۴/۳۱/۱۶۰۲۴.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

ظُلمُ الأجِيرِ أجرَهُ مِن الكبائرِ .
کم دادن مزد اجير (كارگر) ، از گناهان كبيره است.

بحار الأنوار : ج۱۰۳/۱۷۰ص/ح۲۷

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 قالَ اللّه ُ تعالى : ثلاثةٌ أنا خَصْمُهُم يومَ القيامةِ : رجُلٌ اُعطِيَ بِي ثُمَّ غَدَرَ ، و رجُلٌ باعَ حُرّا فأكلَ ثَمنَهُ ، و رجُلٌ اسْتَأجَرَ أجِيرا فاسْتَوفى مِنهُ و لَمْ يُعْطِهِ أجرَهُ .
خداوند متعال فرمود: سه نفرند كه در روز قيامت من خود مدّعى ايشانم : كسى كه با من پيمان ببندد سپس پيمان بشكند، كسى كه انسان آزاد را بفروشد و بهاى فروش او را بخورد، و كسى كه كارگرى را اجير كند و از او كامل كار بكشد اما مزدش را نپردازد.

كنز العمّال : ۴۳۸۲۶

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

ألاَ مَن ظَلَمَ أجِيرا اُجْرتَهُ فلَعنةُ اللّه ِ علَيهِ .
هان! لعنت خدا بر كسى كه مزد مزدبَرى را كامل نپردازد.

مستدرك الوسائل : ۱۴ / ۳۰ / ۱۶۰۲۱

 مستدرك الوسائل ـ به نقل از اصبغ بن نباته ـ : خدمت امير المؤمنين على بن ابى طالب عليه السلام در مسجد كوفه نشسته بودم كه مردى از قبيله بجيله ـ كه كنيه اش ابو خديجه بود ـ پيش آمد و عرض كرد :

يا أميرَ المؤمنينَ ، أ عِندَكَ سِرٌّ مِن سِرِّ رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله تُحدِّثُنا بهِ ؟ قال : نَعَم ؛ يا قَنبرُ ائتِني بالكِتابةِ، فَفَضَّها فإذا ··· مَكتوبٌ فيها : بسمِ اللّه ِ الرّحمنِ الرّحيمِ، إنّ لَعنةَ اللّه ِ و ملائكتِه و النّاسِ أجمعينَ على مَنِ انْتَمى إلى غيرِ مَواليهِ . و لَعنةُ اللّه ِ و ملائكتِهِ و النّاسِ أجمعينَ على مَن أحْدَثَ في الإسلامِ حَدَثا أو آوى مُحْدِثا . و لَعنةُ اللّه ِ و ملائكتِهِ و النّاسِ أجمعينَ على مَن ظَلَم أجِيرا أجْـرَهُ .
 اى امير مؤمنان! آيا رازى از رازهاى پيامبر خدا صلى الله عليه و آله دارى كه برايمان باز گويى؟ فرمود: آرى؛ اى قنبر! آن نوشته را بياور . پس آن را گشود··· در آن نوشته بود: به نام خداوند بخشاينده مهربان، لعنت خدا و فرشتگان او و همه مردمان بر كسى كه خود را به غير بستگان خويش نسبت دهد و لعنت خدا و فرشتگان او و همه مردمان بر كسى كه در اسلام بدعتى گذارد يا بدعتگذارى را پناه دهد و لعنت خدا و فرشتگان او و همه مردمان بر كسى كه حقّ كارگر را بخورد.

مستدرك الوسائل : ۱۴ / ۳۰ / ۱۶۰۲۱
 

تعیین کارمزد

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله:

إذا اسْتَأجَرَ أحدُكُمْ أجِيرا فَلْيُعلِمْهُ أجْرَهُ
هرگاه فردى از شما كارگرى مى گيرد، مزدش را براى او مشخّص كند.

كنز العمّال : ۹۱۲۴.

امام على عليه السلام :

نَهى [ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ] أن يُسْتَعمَلَ أجيرٌ حتّى يُعلمَ ما اُجرتُهُ .
يامبر خدا صلى الله عليه و آله نهى فرمود از اين كه كارگرى، پيش از تعيين مزدش، به كار گرفته شود.

كتاب من لا يحضره الفقيه :  ج۴ُص10ُح4968

امام صادق عليه السلام :

مَن كانَ يُؤمنُ باللّه ِ و اليومِ الآخِرِ فلا يَسْتعمِلَنَّ أجيرا حتّى يُعلِمَه ما أجرُهُ .
كسى كه به خدا و روز واپسين ايمان دارد ، نبايد كارگرى را به كار بگيرد مگر آن كه او را از مبلغ مزدش مطلّع سازد.

الكافي : ۵/۲۸۹/۴.

امام رضا عليه السلام :

 اعلمْ أنّهُ ما مِن أحدٍ يَعملُ لكَ شيئا بغيرِ مُقاطَعَةٍ ثُمَّ زِدْتَهُ لذلكَ الشَّيءِ ثلاثةَ أضعافٍ على اُجْرَتِهِ إلاّ ظَنَّ أنّكَ قَد نَقَصْتَهُ اُجرتَهُ . و إذا قاطَعتَهُ ثُمَّ أعطَيتَهُ اُجرتَهُ حَمِدَكَ علَى الوَفاءِ ، فإنْ زِدْتَهُ حَبّةً عَرَفَ ذلكَ لك ، و رأى أنّكَ قَد زِدْتَهُ .
بدان كه اگر كسى مزدش معيّن نشود و براى تو كارى انجام دهد و در عين حال ، مزد او را سه برابر بپردازى، باز گمان مى كند كه مزدش را كم داده اى. اما اگر با او قطعى كنى و آن گاه مزدش را بپردازى ، از اين كه اجرتش را كامل داده اى سپاسگزار خواهد بود و اگر ذره اى بيشتر از مزدش بدهى ، مى فهمد كه به او بيشتر داده اى.
الكافي : ۵/۲۸۸/۱.

آداب پرداخت مزد

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أعطُوا الأجيرَ أجرَهُ قَبلَ أنْ يَجِفَّ عَرَقُهُ .
مزد كارگر را پيش از آن كه عرقش خشك شود بدهيد.

كنز العمّال : ۹۱۲۶.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أعطُوا الأجيرَ أجرَهُ ما دامَ في رَشحِهِ .
مزد كارگر را هنگامى كه هنوز عرق بر تن دارد بپردازيد.

كنز العمّال : ۹۱۳۱

الكافى ـ به نقل از شعيب  :

 تَكارَيْنا لأبي عبدِ اللّه ِ عليه السلام قَوما يَعملونَ في بُستانٍ لَهُ ، و كانَ أجَلُهُم إلَى العَصْرِ ، فلمّا فَرغوا قالَ لِمعتّبٍ: أعطِهِم اُجورَهُم قبلَ أنْ يَجِفَّ عَرَقُهُم .
گروهى را اجير كرديم كه تا عصر در باغ ابو عبد اللّه (امام صادق عليه السلام ) كار كنند. همين كه كارشان تمام شد ، آن حضرت به معتّب فرمود: پيش از آن كه عرق آنان بخشكد مزدشان را بپرداز.

الكافي : ۵/۲۸۹/۳
 

رهبر ، اجير امّت است

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

ألاَ و إنّي أنا أبوكُم ، ألاَ و إنّي أنا مَولاكُم ، ألاَ و إنّي أنا أجِيرُكُم .
بدانيد كه من پدر شما هستم، آگاه باشيد كه من [سرپرست و ]مولاى شما هستم، بدانيد كه من اجير شما هستم.

الأمالي للمفيد : ۳۵۳/۳

منیع:

میزان الحکمه،جلد اول