اسلام و نکات بهداشتی درباره گوشت

غذاشناسى اسلام

درباره اينكه انسان، گوشتخوار يا علفخوار است، بين غذا شناسان و دانشمندان اختلاف است، بعضى گوشت را براى انسان حرام مى دانند، و با دلائلى آنرا يك سم كشنده معرفى مى كنند، و مى گويند: ما انسانها بايد از عوائد و فوائد حيوانات مانند شير گاو و تخم مرغ استفاده كنيم، نه از لاشه و گوشت آنها.
در برابر اين گروه، عده اى گوشت را براى انسان، يك غذاى لازم و ضروري مى دانند و مى گويند انسان گوشت خوار است .
البته كسانى كه گوشت را براى انسان يك غذاى لازم و ضرورى مى دانند مى گويند زياده روى در خوردن آن جايز نيست .

اسلام گوشت را جزء غذاى انسان مى داند. ولى همان اندازه كه براى آن ارزش اهميت قائل است، زياد خوردن آنرا تجويز نمى كند. بلكه زياد خوردن گوشت را مكروه و ناپسند مى داند.

هر وقت شخصى از نظر قواى جسمى ضعيف شد گوشت و شير بخورد زيرا خداوند قوت و نيرو را در اين دو قرار داده است .اسلام گوشت را جزء غذاى انسان مى داند. ولى همان اندازه كه براى آن ارزش اهميت قائل است، زياد خوردن آنرا تجويز نمى كند. بلكه زياد خوردن گوشت را مكروه و ناپسند مى داند.
امام صادق (علیه السلام) مى فرمايد:
“اذا ضعف المسلم فليأكل اللحم و اللبن فان الله تعالى جعل القوة فيهما”(1)

گوشت يكى از ذخائر بزرگ غذايى بشمار مى رود. اين ماده داراى مواد “پروتيد” (پروتئین) مى باشد كه بعد از پختن ، نسبت مواد مزبور از بيست درصد تجاوز مى كند. مواد پروتيدى در زندگانى اشخاص ضرورى و داراى عمل حياتى مى باشد، به اين معنى كه عناصر زنده سلولهاى بدن را تشكيل مى دهد، يك غذاى متناسب و متعادل آن است كه براى هر كيلوگرم وزن بدن داراى يك گرم ماده پروتيدى بوده و مخصوصا دو پنجم از ماده مزبور از نوع حيوانى باشد زيرا، پروتيد، تنها ماده حيوانى است كه موجب تشكيل موادى به نام موادى حافظ سلولهاى بدن ما بخصوص سلولهاى كبدى مى گردد.
یکی از پزشکان می گوید:
“مدتى گوشت را در زمره مواد غير لازم و احيانا مضر محسوب مى داشتند كه تا آنكه پس از مطالعات و مباحثات طولانى ثابت شد كه گوشت در رژيم بيماران داراى خواص گرانبها و قابل توجهى است . بطوريكه مى دانيم مواد موجود در گوشت مانند مواد پروتيدى براى ادامه زندگى ضرورى مى باشد. نهايت آنكه مقدار آن نزد اشخاص نسبت به وضعيت جسمانى و نوع شغل فرق مى كند. مقدار گوشت براى اشخاص مسن و روماتيسمى و لنفاوى مزاج و مبتلايان به نقرس و همچنين براى مبتلايان به بيماريهاى كليه و مبتلايان به فشار خون بايد تقليل يابد و در صورت لزوم از استعمال آن خوددارى شود. مبتلايان به بيماريهاى هاضمه گوشت را خوب تحمل مى نمايند مشروط بر آنكه نكات زير رعايت شود:
1 - گوشت مصرفى گاو، گوساله، گوسفند و مرغ بايد تازه باشد.
2 - چربى گوشت كاملا جدا شده نبايد چربى ديگرى هم به آن اضافه شود.
3 - استعمال گوشتهايى كه چرب هستند بايد غدقن شود مانند گوشت خوك، حتى قسمت هاى بدون چربى آنها. استعمال گوشت هاى چرب ديگر مانند گوشت غاز، مرغابى، و كبوتر در بيماريهاى كبدى و دستگاه گوارش مضر است “.(2)

گوشت خوارى

روش گوشتخوارى به اين معنى كه انسان نيز مانند درندگان هميشه گوشت بخورد در اسلام نهى شده است .
شخصى در اين مورد نقل مى كند كه نزد امام صادق (علیه السلام) بودم :
“فذكر اللحم . فقال : كل يوما بلحم و يوما بلبن و يوما بشىء آخر”.(3)

نزد امام صادق نامى از گوشت برده شد. آنحضرت فرمود يك روز گوشت بخور؛ روز ديگر شير و روز سوم غذاى ديگرى.

از نظر فقهاى شيعه نيز خوردن گوشت، سه روز يك بار استحباب دارد فقيه بزرگ مرحوم شهيد اول در كتاب دروس مى گويد:
“انه يستحب فى كل ثلاثة ايام، و لو دام عليه اسبوعين و نحوها لعلة و فى الصوم فلا باس و يكره اكله فى اليوم مرتين “.(4)
خوردن گوشت در هر سه روز يكمرتبه مستحب است و اگر به واسطه كسالت و بيمارى يا بواسطه گرفتن روزه به خوردن آن هر روز ادامه داه شود ايراد و اشكالى ندارد و دو مرتبه خوردن آن در روز مكروه و ناپسند است .
آمار نشان داده كه ورم روده در نزد فرانسويان، انگليسها يا بلژيكها و رومانى ها كه زياد گوشت مى خورند بیشتر از ساير ممالك است . و بر عكس اين مرض در آلمان و جنوب ايتاليا كمتر ديده مي شود.(5)

گوشت نپخته (نيمه خام)

گوشتهاى نيمه خام هم بجاى منفعت زيانهايى در بر دارد. متاسفانه برخى خيال مى كنند كه اگر گوشت كمتر پخته شود بيشتر نيرو و انرژى دارد. و كمتر مواد نيرو بخش آن نابود مى شود، در صورتيكه اين گمان درباره سبزيها بجاست اما در باره گوشت كاملا بى اساس است .
در اين باره از قول امام صادق (علیه السلام) نقل شده :
“قال سألته عن اكل اللحم النى فقال هذا طعام السباع “.(6)

مردى مى گويد از امام ششم (علیه السلام) درباره گوشت نيمه خام سوال كردم . آن حضرت فرمودند اين غذاى درندگان است .

و نيز امام باقر(علیه السلام) از پيامبر(صلی الله علیه وآله) نقل مى كند:
ان رسول الله (صلی الله علیه وآله) نها ان يوكل اللحم غريضا و قال انما ياكله السباع “.(7)

رسول خدا نهى مى فرمود از خوردن گوشت نيمه خام و مى فرمود: آن غذاى درندگان است .

“دانشمندى در مورد آپانديسيت و بيمارى عفونت روده بزرگ عقيده دارد كه اين امراض به علت افراط در خوردن گوشت است مخصوصا خام يا نيمه پخته. حالا درك مى كنيد كه چرا ورم روده و مرض آپانديس در شهرهاى بزرگ انگلستان، هلند، بلژيك و رومانى بسيار است. زيرا در اين شهرها گوشت و تخم مرغ و حبوبات زياد مصرف مى شود و مخصوصا اينكه تازگيها مد شده است كه گوشت را نيمه پخته بخورند، اين گوشت نيم پخته محصول غذايى جديد است كه فعلا در اروپا معمول است. و اين رژيم، عفونت هاى معده را بيشتر كرده است در زندانها كه گوشت خوارى كمتر است مرض آپانديس بسيار نادر است. در صورتيكه اين امراض در همان شهرى كه زندان در آن واقع است بسيار است “.(8)

گوشتهاى مانده و كهنه

يكى از خطرناكترين مسموميتها را مى توان در خوردن گوشتهاى مانده و كهنه دانست. درست است كه بعضى غذاهاى ديگر هم انسان را دچار مسموميت غذايى مى كند اما قدرت سمى و سرعت مسموميت هيچكدام به اندازه گوشت نيست .
امام صادق در اين باره مى فرمايد:
“ثلاثة يهدمن البدن و ربما قتلن اكل القديد...”.(9)

سه چيز است كه بدن را در هم مى شكنند و گاهى مى كشند، گوشت كهنه يكى از سه چيز است .

“در علم ميكروب شناسى ثابت شده است كه به هيچ وجه ميكروبها نمى توانند آنطورى كه در گوشت نشو و نما مى كنند در مواد گياهى فعاليت داشته باشند. معده و مدفوع هيچ حيوانى مثل انسانهاى گوشتخوار متعفن نيست. و اين بوى زننده كه از مدفوع انسان متصاعد مى شود دليل گنديدن مواد گوشتى در روده هاى آنها است “.(10)

انواع گوشتها

هر حيوانى داراى گوشت مخصوصى است، كه از نظر خاصيت و مواد غذايى با گوشتهاى ديگر تفاوت دارد. اسلام با دقت بيشترى خواص گوشتها را براى ما بيان مى نمايد، يعنى بعضى را حرام و بعضى را مكروه و براى بعضى ترجيح بيشترى قائل شده .
مثلا گوشت حيوانات گوشتخوار را بطور كلى حرام مى داند، گوشت الاغ و استر و اسب را مكروه شمرده و در مقايسه بين گوشت گوسفند و گاو، گوشت گوسفند را بر گاو ترجيح داده و در عوض شير گاو و روغن آن را، بر شير و روغن گوسفند برترى داده است . و فقط گوشت گاو را در يك مورد بعنوان دوا تعريف نموده .
“عن النبى (صلی الله علیه وآله) لحم البقر بالسلق ينفع من البرص “.(11)

پيغمبر اكرم مى فرمايد: گوشت گاو با چغندر براى بيمارى پيسى (برص) مفيد است .

و امام صادق (علیه السلام) مى فرمايد:
“لحم البقر داء و اسمانها شفاء و البانها دواء”.(12)

گوشت گاو بيمارى است و روغن آن شفاء، و شير آن داروى بيمار است .

__________________________
پی نوشت:
1-  سفينه البحار، ج 2، ص 507
2-  بهداشت كبد و معده و رژيم آن، ص 127
3-  بحارالانوار، ج 66 ص 70
4-  بحار، ج 66 ص 70
5-  اسرار خوراكيها، ص 35
6-  بحار، ج 66 ص 71
7-  بحار، ج 66 ص 71
8-  اسرار خوراكيها، ص 36
9-  بحار، ج 66 ص 64
10-  اسرار خوراكيها، ص 47
11-  سفينه، ج 2 ص 507
12-  بحار، ج 66 ص 74

منبع:
اسلام، پزشك بی دارو
نویسنده: احمد امين شيرازى