کیفیت نماز شب (رساله باقیات الصالحات)

رساله باقیات الصالحات در آخر کتاب مفاتیح الجنان، باب اول: اعمال شب و روز، فصل چهارم: اعمال زمان برخواستن از خواب و نماز شب خواندن؛

کیفیت خواندن نماز شب، به صورت آسان و مختصر، كه ان شاء اللّه تعالى همه كس بتواند بجا آورد: اين است كه چون از خواب برخاست، براى خداى متعالى سجده كند، و خوب است در اين حال، يا در حال برداشتن سر از سجده، بگويد:

اَلْحَمْدُلِلّهِ الَّذى اَحْيانى بَعْدَ ما اَماتَنى وَ اِلَيْهِ النُّشُورُ

ستايش خداى را كه زنده ‏ام كرد، پس از آن‏كه مرا ميراند، و بازگشت همه پس از مرگ به سوى اوست،

اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذى رَدَّ عَلَىَّ رُوحى لاَِحْمَدَهُ وَاَعْبُدَهُ

ستايش خداى را كه روحم را بازگرداند، تا او را ستايش نموده و بندگى كنم.

و چون برخاست و ايستاد بگويد:

اَللّهُمَّ اَعِنّى عَلى هَوْلِ الْمُطَّلَعِ

خدايا بر هراس آن جهان يارى ‏ام ده،

وَ وَسِّعْ عَلَىَّ الْمَضْجَعَ

و بر من وسعت بخش‏ قبر را،

وَارْزُقْنى خَيْرَما بَعْدَ الْمَوْتِ

و خير آنچه پس از مردن است نصيبم كن.

و چون صداى خروس شنيد بگويد:

سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِكَةِ وَالرُّوحِ سَبَقَتْ رَحْمَتُكَ غَضَبَكَ

بسيار منزّه و مقدّس است پروردگار فرشتگان و روح، رحمتت بر خشمت پيشى گرفته،

لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ عَمِلْتُ سُوَّءً وَظَلَمْتُ نَفْسى فَاغْفِرْلى

معبودى جز تو نيست، بد كردم، و به خود ستم نمودم، پس مرا بيامرز،

اِنَّهُ لايَغْفِرُ الذُّنُوبَ اِلاّ اَنْتَ فَتُبْ عَلَىَّ اِنَّكَ اَنْتَ التَّوّابُ الرَّحيمُ

به درستى كه گناهان را جز تو نيامرزد، توبه‏ ام را بپذير، كه تو بسيار توبه‏ پذير و مهربانى

چون به اطراف آسمان نگاه كند بخواند:

اَللّهُمَّ اِنَّهُ لايُوارى مِنْكَ لَيْلٌ ساجٍ وَلاسَمآءٌ ذاتُ اَبْراجٍ وَلا اَرْضٌ ذاتُ مِهادٍ

خدايا تو را باز نمى‏ دارد و شب تار، و نه آسمان داراى‏ ستارگان و نه زمين گسترده، و

وَلاظُلُماتٌ بَعْضُها فَوْقَ بَعْضٍ وَ لابَحْرٌ لُجِّىُّ تُدْلِجُ بَيْنَ يَدَىِ الْمُدْلِجِ مِنْ خَلْقِكَ

 نه تاريكى ‏هايى كه بعضى از آنها بر فراز بعضى ديگرند، و نه درياى عميق متراكم از آب از اينكه به شبروان در مسير عبادت از عناياتت مرحمت كنى،

تُدْلِجُ الرَّحْمَةَ عَلى مَنْ تَشآءُ مِنْ خَلْقِكَ تَعْلَمُ خآئِنَةَ الاَْعْيُنِ وَ ما تُخْفِى الصُّدُورُ

و رحمت را به هر كه از آفريدگانت بخواهى عطا فرمايى، خيانت چشمها، و آنچه را سينه ‏ها پنهان مى‏ كند مى ‏دانى،

غارَتِ النُّجُومُ وَنامَتِ الْعُيُونُ وَ اَنْتَ الْحَىُّ الْقَيُّومُ لا تَاْخُذُكَ سِنَةٌ وَلانَوْمٌ

 پنهان شدند ستارگان، و ديده‏ ها به خواب رستند، و تو زنده‏ و پابرجايى، چرت و خواب تو را فرو نگيرد،

سُبْحانَ اللّهِ رَبِّ الْعالَمينَ وَ اِلهِ الْمُرْسَلينَ وَالْحَمْدُلِلّهِ رَبِّ الْعالَمينَ

منزّه است خدا، پروردگار جهانيان، و معبود رسولان، و ستايش خداى را پروردگار جهانيان.

آنگاه پنج آيه سوره آل عمران را بخواند:

(اِنَّ فى خَلْقِ السَّمواتِ وَالاَْرْضِ وَاخْتِلافِ اللَّيْلِ وَالنَّهارِ لاَ ياتٍ لاِوُلىِ الاَْلْبابِ*

به درستى كه در آفرينش آسمانها و زمين، و رفت‏ و آمد شب و روز، نشانه‏ هايى است براى صاحبان خرد،

الَّذينَ يَذْكُروُنَ اللّهَ قِياماً وَ قُعُوداً وَ عَلى جُنُوبِهِمْ

آنان‏كه خدا را در حال‏ ايستاده و نشسته و پهلو خفته ياد مى‏ كنند،

وَ يَتَفَكَّرُونَ فى خَلْقِ السَّمواتِ وَالاَْرْضِ رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلاً

 و در آفرينش آسمانها و زمين انديشه مى‏ نمايد، پروردگارا اين‏ همه را به ناحق نيافريدى،

سُبْحانَكَ فَقِنا عَذابَ النّارِ * رَبَّنا اِنَّكَ مَنْ تُدْخِلِ النّارَ فَقَدْ اَخْزَيْتهَ

منزّهى تو، ما را از عذاب دوزخ حفظ كن، پروردگارا هركه تو وارد آتش دوزخ كنى به يقين او را رسوا نموده‏ اى،

وَ ما لِلظّالِمينَ مِنْ اَنْصارٍ*

و براى ستمكاران ياورى نيست.

رَبَّنا اِنَّنا سَمِعْنا مُنادِياً يُنادى لِلاْيمانِ اَنْ امِنُوا بِرَبِّكُمْ فَآمَنّا

پروردگارا شنيدم فرياد كننده‏ اى براى ايمان فرياد مى‏ زند به پروردگارتان ايمان‏ بياوريد، پس ما ايمان آورديم،

رَبَّنا فَاغْفِرْ لَنا ذُ نُوبَنا وَ كَفِّرْ عَنّا سَيِّئاتِنا وَ تَوَفَّنا مَعَ الاَْبْرارِ*

پروردگارا گناهان ما را بيامرز، و بدى‏ هاى ما را بپوشان، و ما را همراه نيكان بميران،

رَبَّنا وَ اتِنا ما وَعَدْتَنا عَلى رُسُلِكَ وَلاتُخْزِنا يَوْمَ الْقِيمَةِ اِنَّكَ لاتُخْلِفُ الْميعادَ) ^[1]

پروردگارا آنچه بر رسولانت‏ وعده كردى به ما عنايت كن، و در قيامت ما را رسوا مكن، كه تو هرگز خلف وعده نمى‏ كنى.

هرگاه خواست به جانب‏ عبادت رو كند، و او را نيازى به تخلىّ [قضاى حاجت] باشد آن را پيش اندازد، و چون از بيت الخلا درآيد به مسواك آغاز كند، پس از آن وضوى كامل بگيرد، و خود را خوشبو سازد، آنگاه به نماز شب برخيزد كه ابتداى وقت آن نيمه شب است، و هرچه به طلوع صبح صادق نزديك‏تر شود، بهتر است، و اگر صبح طلوع كند، درحالى‏ كه چهار ركعت آن را بجا آورده، بقيه‏ را با «حمد» تنها بجا آورد، در هر صورت زمانى كه براى نماز شب برخاست، هشت ركعت به قصد نماز شب شروع مى‏ كند، و پس از هر دو ركعت سلام مى‏ دهد، و خوب است در دو ركعت اول در هر ركعت پس از سوره «حمد» سى مرتبه سوره توحيد بخواند، تا از نماز فارغ شود درحالى‏ كه بين او و خداى عزّ و جلّ گناهى نباشد، يا آن‏كه در ركعت اوّل آن سوره «توحيد» و در ركعت دوم قل يا ايّها الكافرون بخواند، و در شش ركعت ديگر «حمد» و هر سوره ‏اى كه ميلش باشد، و در هر ركعتى «حمد» و «توحيد» نيز كافى است، و اكتفا به سوره «حمد» تنها هم جايز مى‏ باشد، و چنان‏كه قنوت در نمازهاى واجب مستحبّ‏ است در ركعت دوم از نمازهاى نافله هم مستحبّ است، و در قنوت سه مرتبه سبحان اللّه گفتن كفايت مى‏ كند. يا اينكه گفته شود:

اَللّهُمَّ اغْفِرْ لَنا وَارْحَمْنا وَ عافِنا

خدايا بيامرز ما را و به ما رحم كن، و به ما عافيت ده،

وَاعْفُ عَنّا فِى الدُّنْيا وَ الاْخِرَةِ اِنَّكَ عَلى كُلِّ شَىْءٍ قَديرٌ

و در دنيا و آخرت از ما درگذر، به درستى كه تو بر هرچيز توانايى.

و يا اینكه بگويد:

رَبِّ اغْفِرْ وَارْحَمْ وَتَجاوَزْ عَمّا تَعْلَمُ

پروردگارا، بيامرز، و رحم كن، و از آنچه مى ‏دانى درگذر،

اِنَّكَ اَنْتَ الاَْعَزُّ الاَْجَلُّ الاَْكْرَمُ

به درستى كه تو عزيزتر و بزرگ‏تر و گرامى ‏ترى

روايت شده: حضرت موسى بن جعفر عليهما السّلام هنگامى كه در شب تاريك، در محراب عبادت مى‏ ايتساد چنين مى‏ خواند: اللّهمّ انّك خلقتنى سويّا...و اين دعا دعاى پنجاهم صحيفه كامله است.

[1] ) سوره آل عمران، آیات 190-194.