چگونه به فرزندان طلاق کمک کنیم ؟

 وقتی استحکام روابط زناشویی از بین می‌رود و زن و مرد دچار ناسازگاری‌های همه‌جانبه می‌شوند، راهی ‌جز جدایی باقی نمی‌ماند اما باید بدانید طلاق علاوه بر اینکه اثرات منفی برای زوج‌ها به همراه دارد، صدمات روحی جدی را نیز به فرزندان وارد می‌کند و در جسم و روح آنها آثار زیان‌باری به‌جا می‌گذارد. فرزندان بدون اینکه تقصیری در جدایی والدین داشته باشند شاهد تشنج و درگیری در خانواده خواهند بود. طلاق برای کودک به معنای وارد شدن به دو دنیای متفاوت است که باید هر کدام را به‌طور جداگانه‌ای درک کند و خود را با شرایط جدید تطبیق دهد. کودکان طلاق در برابر کودکان عادی احساس تنهایی، استرس و بی‌پناه بودن می‌کنند اما والدین باید در این شرایط دشوار،امنیت عاطفی و احساس اطمینان را به کودک‌شان منتقل کنند. نسیم رضوی، کارشناس ارشد روان‌شناسی چگونگی رفتار والدین و جلوگیری از آثار مخرب طلاق بر فرزندان را از نگاهی کارشناسانه شرح می‌دهد.

 طلاق برای کودکان پراسترس، ناراحت‌کننده و گیج‌کننده است، ممکن است کودکان برای اینکه زندگی آنها به چه صورت درخواهد آمد دچار اضطراب و درگیری فکر شوند و به دلیل نقطه‌نظرهای والدین‌شان احساس عصبانیت نسبت به آنها پیدا کنند. مساله طلاق امری مهم شمرده می‌شود و از نظر هیچ‌کدام از اعضای خانواده آسان نیست، با این حال والدین می‌توانند در این مورد به گونه‌ای رفتار کنند تا این شرایط برای فرزندانش قابل تحمل‌تر شود. کمک کردن به فرزندان برای کنار آمدن با

 مساله طلاق می‌تواند به این صورت باشد که اول؛ ثبات را در خانه به وجود بیاورند و در درجه بعد توجه بیشتری به نیازهای بدنی و روحی روانی فرزندان شود. برای مثال والدین می‌توانند دیدگاه مثبت و اطمینان‌بخشی را به فرزندان‌شان القا کنند. برای رسیدن به این هدف پدر یا مادر در درجه اول باید مراقب وضعیت فعلی‌شان باشند و سعی کنند با همسر قبلی خود رابطه خالی از جنجال و دعوا داشته باشند. والدین نباید فرزندشان را نسبت به همسرشان بدبین کنند و ذهن فرزند خود را نسبت به طلاق به گونه‌ای صلح‌آمیز و عاری از کینه آماده کنند. علاوه براین والدین باید سعی کنند محبت کافی غیرشرطی به فرزندان‌شان عرضه کنند. به‌طور کلی صبر و حوصله، اطمینان و گوش دادن می‌تواند تنش را در کودکان کاهش دهد و به آنها کمک کند تا با شرایط جدید کنار بیایند.

 کودکان ذاتا به حالت ثبات در خانه تمایل دارند و والدین می‌توانند با مراقبت و ایجاد روال خاص و ساختار به‌خصوص این ثبات را ایجاد کنند. در این شرایط ایجاد وضعیت مناسب برای کودکان باید در اولویت قرار گیرد. والدین برای برقراری آرامش باید به شدت از جروبحث در مقابل فرزندان اجتناب کنند. یادتان باشد کودکان نیاز دارند تا هم پدر هم مادر را در زندگی‌شان احساس کنند البته این کار با نوشتن نامه و تلفن نیز امکان‌پذیر است. پدر و مادر نباید فضایی به‌وجود بیاورند تا فرزندان مجبور به قضاوت در مورد والدین‌شان‌ شوند یا بخواهند جانبداری کنند، بلکه باید محبت را در دل فرزندان نسبت به همسرشان افزایش دهند.

 اگر والدین می‌خواهند فرزندان‌شان را از جدایی خود باخبر کنند باید صادقانه و به زبان ساده واقعیت را برای آنها مطرح کنند. پدر و مادر بعد از بیان علت طلاق باید به فرزندشان ابراز محبت کنند و به آنها بفهمانند که طلاق‌شان هیچ خدشه‌ای به علاقه آنها نسبت به فرزندشان وارد نمی‌کند، این موضوع از اهمیت بسیاری برخوردار است. والدین باید با فرزندان‌شان صادق باشند بدون اینکه در مورد مسایل قضاوتی روی همسرشان تاکید کنند و کسی را برای چنین اتفاقی سرزنش نکنند. والدین قبل از طلاق، آمادگی‌های لازم را با کودکان انجام دهند و هنگام بیان توضیحات حتما در مورد همسرشان با احترام صحبت کنند. این مساله را نیز باید خاطرنشان شوم که سن فرزندان هم در نظر گرفته شود، کودکان کم سن‌وسال نیاز به توضیحات کمتر و ساده‌تری دارند ولی کودکان بزرگ‌تر احتیاج به توضیحات بیشتری دارند. والدین باید در مورد یک‌سری تغییرات احتمالی در زندگی آینده فرزندان‌شان با آنها صحبت کنند، با توجه به این شکل مسایلی که مطرح می‌کنند حتما واقعی باشد و از داستان‌سرایی پرهیز کنند. والدین می‌توانند اتفاقاتی را که پیش آمده به زبان ساده برای فرزندان‌شان‌ تعریف کنند و به آنها اجازه دهند تا احساسات‌شان را در این مورد بیان کنند و والدین بدون اینکه دفاعی برخورد کنند با دل‌وجان به حرف‌های آنها گوش کنند. اطمینان‌بخشی و از بین بردن ترس و سوءتفاهم در درجه بعدی از اهمیت شایانی برخوردار است و البته محبت غیرشرطی را نیز نباید فراموش کرد. والدین باید به کودکان اطمینان دهند که به هیچ عنوان آنها علت طلاق نیستند.

 در مورد بیان احساس کودکان باید به آنها کمک کرد چون آنها نمی‌توانند از طریق کلمات، احساسات واقعی‌شان را ابراز کنند، بنابراین والدین باید آنها را یاری کنند تا حرف‌هایشان را صادقانه و بدون ترس بیان کنند و از اینکه شما را با حرف‌هایشان برنجانند بیمی نداشته باشند. حمایت و محبت به فرزند، او را در مقابل این‌گونه حوادث بیمه می‌کند و این اطمینان‌بخشی، استرس را از کودک دور می‌کند. کودک باید از ادامه یافتن ارتباط با پدر و مادر اطمینان خاطر داشته باشد و بداند که هر دو والدین به همان اندازه قبل به او علاقه دارند و در صورت بروز مشکل همه خانواده با کمک هم از پس آن برخواهند آمد.

 ایجاد نظم در زندگی فرزندان، عامل بسیاری موثری است. این نظم هم برای کودک کم سن و هم بزرگ ضروری است. وقتی کودک در زندگی احساس نظم می‌کند، امنیت بیشتری را حس می‌کند. زندگی نامنظم به احساس ناامنی می‌انجامد برای مثال والدین می‌توانند هنگام خوردن غذا، انجام تکالیف فرزندان را مشخص کنند که این مساله موجب ایجاد نظم ذهنی می‌شود و از احساس آشوب و بی‌نظمی جلوگیری می‌کند. قوانین منزل، تشویق، پاداش و نظم گذشته باید ادامه پیدا کند. با شکستن قوانین تنها فرزندتان را لوس خواهید کرد.

 کودکان برای رشد سالم احتیاج به محیط آرام دارند. والدین باید اهمیت این موضوع را در نظر بگیرند و با وجود ناسازگاری‌هایشان تصمیم بگیرند تا محیطی آرام و بدون تنش برای فرزندان‌شان ایجاد کنند و بر سر این موضوع به توافق دو نفره برسند. کودک در محیط درگیری والدین آسیب می‌بیند البته طلاق نیز راه‌حل درستی نیست و مشکلی را حل نمی‌کند اما می‌تواند بین پدر و مادر توافقی باشد. کودکان به دو سال یا بیشتر زمان احتیاج دارند تا بتوانند با این مساله سازگاری پیدا کنند. این تصمیم به میزان درگیری و حمایت‌های بعد از طلاق بستگی دارد. بعضی از کودکان با طلاق پدر و مادر سازگاری پیدا می‌کنند و برخی نیز مشکل بیشتری در دوران بزرگسالی پیدا می‌کنند.

 از آنجا که کودکان پیش‌دبستان مهارت‌های لازم کنار آمدن با تغییرات را ندارند، احتمال بروز مشکلات سازگاری در آنها نسبت به کودکان بزرگ‌تر بیشتر است و خودشان را به شدت گناهکار می‌دانند. در سن شش تا هشت‌سالگی این احساس گناه کمتر دیده می‌شود ولی احساس غمگینی بسیاری را به‌ دلیل از دست دادن یکی از والدین تجربه می‌کنند. کودکان بین ۹ تا ۱۲‌سال به نحوی بهتر طلاق والدین را درک می‌کنند و نوجوانان که قدرت درک بالاتری دارند، هم علت طلاق را درک و هم آن را مفهوم‌سازی می‌کنند، بنابراین می‌توانند سازگاری بهتری داشته باشند. عکس‌العمل دختران و پسران متفاوت است. دختران معمولا گوشه‌گیر و مضطرب می‌شوند ولی پسران پرخاشگر می‌شوند و سعی می‌کنند تا از اطاعت سر باز زنند.

 با توجه به نوع برخورد و رفتار والدین، کودکان دچار مسایل متفاوتی می‌شوند، مهم‌ترین مساله در طلاق، سازگاری والدین و ادامه داشتن دیدارها به یک اندازه با هر دو آنهاست. کودکانی که دارای خلق‌وخوی خاص هستند دچار پیامدهای بیشتری بعد از طلاق می‌شوند. پدر و مادر بعد از طلاق نباید وظایف اصلی خود را فراموش کنند و انتظار نداشته باشند که کودکان نیازهای احساسی آنها را برآورده کنند. دیدار کودک با دیگر والدین باید منظم و قابل پیگیری باشد و بعد از دیدار دیگر والدین از کودک بازجویی نکنند و نسبت به نیازهای فرزندشان حساس باشند.

 به‌طور کلی تحقیقات نشان داده کودکانی که والدین‌شان طلاق گرفته‌اند نسبت به خانواده‌های معمولی دارای مشکلات بیشتری در مدرسه نظیر مشکلات رفتاری، دیدگاه‌هایی منفی نسبت به خود، ناسازگاری با همسالان و والدین هستند. البته همه کودکان طلاق دچار این مشکلات نمی‌شوند ولی تعداد بالایی از آنها با معضلاتی این‌چنینی درگیر می‌شوند. در حقیقت یافته‌های تحقیقاتی در این مورد دوپهلو است. از سویی اکثر کودکان طلاق مشکلات جدی که احتیاج به کمک حرفه‌ای داشته باشند، ندارند و از طرف دیگر تعداد بسیاری از بچه‌های طلاق دچار مشکل می‌شوند. این کودکان احساس ناراحتی بیشتری می‌کنند و حتی چنین مشکلاتی تا پایان دوره نوجوانی با آنها همراه خواهد بود. طلاق حتی در دوران جوانی هم می‌تواند اثرات گذشته را زنده نگه دارد. برای مثال یادآوری دوری از پدر یا مادر تا ۱۰سال بعد هم می‌تواند دردآور و غمناک باشد. از آنجایی که جوانی هم دوره‌ای است که برای ایجاد روابط جدید با والدین به سختی می‌گذرد، می‌تواند برای این افراد ایجاد اشکال کند. سوال مهم این نیست که کودکان طلاق مشکلات بیشتری دارند یا نه، بلکه این است که چه چیزی باعث ایجاد تغییر بین کودکان معمولی و کودکان طلاق می‌شود؟

جواب این سوال فقدان والده مورد علاقه، مشکلات اقتصادی، استرس، تضادهای والدین و چیزهای دیگر است. یافته‌های جدید، توجه ما را از اثرات طلاق به خاطرات تلخ و احساس درماندگی ناشی از طلاق بر کودکان جلب می‌کند. باید به این مطلب اشاره کرد که چگونه می‌توان به کودکان طلاق از همان ابتدا کمک کرد تا خاطرات‌شان را از حالت تلخ و احساس درماندگی خارج کنند.

 همه کودکان در زمان‌هایی احساس غم و ناراحتی می‌کنند. توجه داشته باشید اگر وقفه‌ای در فعالیت کودک ایجاد شود، می‌تواند اثرات افسردگی در آنها داشته باشد. طلاق والدین و از دست دادن یکی از آنها می‌تواند علت بروز افسردگی در کودکان باشد، البته تمام بچه‌های طلاق از افسردگی رنج نمی‌برند.

 والدین برای جلوگیری از صدمات روحی و حفظ روابط سالم چه کاری باید انجام دهند؟

اگر والدین آرامش خود را حفظ کنند و از نظر احساسی متعادل باشند، کودکان نیز احساس بهتری پیدا می‌کنند. والدین می‌توانند برای جلوگیری از مشکلات روانی، ورزش کنند و غذای سالم بخورند، چون به‌طور معمول ورزش می‌تواند استرس‌ ناشی از طلاق را کاهش دهد و خوردن غذاهای سالم باعث احساس درونی بهتر می‌شود. بهتر است والدین ارتباط‌شان با دوستان خود را حفظ کنند، ممکن است با جدایی زن و مرد برخی از روابط خانوادگی قطع شود ولی دیدار با دوستان، ذهن والدین از محیط طلاق را آزاد می‌کند و باعث می‌شود بر این موضوع ناراحت‌کننده تمرکز نکنند. کار دیگری که به والدین کمک می‌کند، نوشتن احساسات افکار و خلقیات‌شان است که می‌تواند تنش را آزاد کند و عصبانیت و ناراحتی را از بین می‌برد. والدین می‌توانند با دوستان‌شان در مورد تلخی عصبانیت خود صحبت کنند. والدین باید مراقب باشند تا احساسات منفی خود را با کودکان شریک نشوند. آنها می‌توانند لبخند را وارد زندگی کنند و طنز و شوخ‌طبعی را به خود و فرزندان‌شان هدیه دهند، این مساله باعث از بین بردن استرس می‌شود و در نهایت استفاده از راهنمایی مشاوران را فراموش نکنند.