نقشه شهر نجف اشرف

حرم مطهر اميرالمؤمنين علي(عليه السلام): آستان مقدّس حضرت علي(عليه السلام) در مرکز شهر قرار دارد که از يک گنبد طلايي عظيم و يک گنبد خانه و رواقهاي متعدد و يک صحن، با برخي ضمائم تشکيل شده است. نخستين ساختمان حرم مطهر در دوران هارون الرشيد عباسي بنا گرديد و پس از آن همواره در حال تجديد و عمران و توسعه بوده است. ساختمان امروزي از آثار صفويه است. گنبد عظيم و ايوان روحبخش آن، به دستور نادرشاه افشار با خشتهاي طلايي تزيين شده. آيينه کاري حرم به وسيله هنرمنداني از اصفهان در سالهاي دهه چهل شمسي انجام گرفت. قبر مطهر حضرت، درون صندوقي از خاتم و ضريحي نقره اي قرار دارد; صندوق خاتم از ساخته هاي دوران شاه اسماعيل صفوي است و از نفايس روزگار بشمار مي رود. ضريح مطهر توسط هنرمندان هندي و چيني در سال 1345 هـ . ق. در هند به همت رهبر شيعيان اسماعيلي

ساخته و تقديم حرم مطهر گرديده است. گرداگرد مرقد منور را از چهار سو رواق در بر گرفته است که همگي به زيباترين شکل توسط هنرمندان ايران تزيين يافته است. حرم مطهر داراي صحن بسيار بزرگ و دلگشايي است که اطراف مرقد مطهر را در برگرفته است. اين صحن از ساخته هاي دوران صفوي است که نماي آن با کاشيهاي

خشتي زيبايي تزيين يافته و داراي دو ويژگي منحصر بفرد است:

نخست آن که: در تمام فصول سال، هنگام ظهر شرعي، سايه از سمت شرق از ميان مي رود.

دوّم آن که: همواره نخستين اشعه آفتاب هنگام بامداد از ميان بازار بزرگ شهر گذشته و پس از عبور از دروازه صحن به ضريح مقدّس مي تابد.

در گرداگرد صحن مطهر اتاقهايي قرار دارد که همگي آرامگاه بزرگان است. صحن داراي چهار دروازه اصلي است که بزرگترين آنها در سمت شرق واقع شده و به «باب الذَّهب» شهرت دارد. دومين دروازه در سمت شمال قرار گرفته و به «باب الطوسي» معروف است.

سومين دروازه در جنوب است به نام «باب قبله» و چهارمين آن در سمت غرب واقع شده و به «باب سلطاني» مشهور است.

الف ـ مسجد عمران بن شاهين، که در دالان منتهي به باب الطوسي قرار گرفته است. اين مسجد کهن، از بناهاي عمران بن شاهين، حاکم جنوب عراق در نيمه قرن چهارم هجري است.

ب ـ مسجد خضراء، در زاويه شمال شرقي صحن است که داراي تاريخ کهن مي باشد. اين مسجد در سال 1385 هـ . به طرز زيبايي بازسازي گرديد و دهها سال يکي از مراکز اصلي تدريس در حوزه علميه نجف بشمار مي رفت.

ج ـ تکيه بَکتاشيها، اين تکيه در دوره حاکميت عثمانيان بر عراق ساخته شده و محل تجمع و برگزاري مراسم صوفيان بکتاشي تُرک بوده است. ساختمان اين تکيه که امروزه به انبار آستانه تبديل شده در شمال غرب صحن واقع است.

د ـ مسجد بالاسر، در دالان سمت غربي صحن قرار گرفته و در محراب آن قطعاتي از کاشيهاي خشتي متعلق به قرن ششم هجري به چشم مي خورد.

 

قبرستان وادي السّلام: اين قبرستان يکي از مقدسترين گورستانهاي مسلمانان و شيعيان است و در روايات آمده: «هر مؤمني در شرق يا غرب جهان ديده از جهان بر گيرد به روح او ندا مي رسد که به وادي السلام ملحق

شو» و بدين منظور فرشته اي است به نام «مَلَک نقّاله» که ارواح مؤمنان را از سرتاسر جهان به اين گورستان  مي آورد.

 

مقام حضرت حجّت (عجّ): اين مقام گورستان وادي السّلام قرار دارد و جايگاه مقدسي است که به آن حضرت نسبت داده مي شود. از اين رو مردم به زيارت و نمازگزاردن در آن مي پردازند.

 

آرامگاه حضرت هود و حضرت صالح(عليهما السلام): اين آرامگاه در بخش آغازين گورستان وادي السلام واقع شده است. بنابر روايات اين دو پيامبر در اين سرزمين مدفون اند.

 

مقام حضرت زين العابدين(عليه السلام): بنا به گفته روايات، جايگاهي است که امام سجّاد(عليه السلام)هنگام زيارت قبر جدّ خود، در آنجا به نماز ايستاده است، و اين مقام در مغرب شهر نجف واقع است.

 

صافي صفا: مسجدي است که گفته مي شود امير مؤمنان(عليه السلام) در آنجا نمازگزارده و در گوشه اي از آن مدفن يکي از ياران حضرت قرار دارد.

 

مسجد حنّانه: اين مسجد در محله اي بدين نام، در ميانه بزرگراه نجف ـ کوفه قرار دارد، و جايي است که بنا بر گفته روايات، هنگامي که سر امام حسين(عليه السلام) در آن قرار داده شده، به ناله پرداخته و يا تعظيم کرده است; از اين رو به حَنّانه مشهور است.

 

آرامگاه کُميل بن زياد نَخَعي: اين آرامگاه در ميان بزرگراه نجف ـ کوفه قرار گرفته و داراي صحن وسيع و گنبد بزرگي است. کميل از ياران باوفاي حضرت علي(عليه السلام) بود و دعاي کميل که حضرت آن را به وي آموخت، مشهور است.

 

آرامگاه شيخ طوسي: او که يکي از مشاهير فقهاي اماميه و مؤسس حوزه علميه نجف است، در سال 460هـ . وفات يافت و در خانه خود مدفون گرديد، اين مکان پس از مدتي تبديل به مسجدي گرديد که طي ده قرن گذشته يکي ازمراکز تدريس حوزه نجف شمرده مي شود. امروزه اين مسجد به نام «جامع الشيخ الطوسي» در شمال حرم مطهر و به فاصله کوتاهي از آن قرار دارد و نيز در گوشه اي از اين مسجد آرامگاه علاّمه آية الله سيد محمد مهدي بحر العلوم قرار گرفته که از مشاهيرعلماي اماميه و متوفاي 1212 هـ . است.

 

علماي مدفون در نجف: همانطور که پيشتر گذشت، نجف آرامگاه جمع بسياري از عالمان بزرگ است که برخي از آنان عبارتند از:

* علامه حلّي، در اتاقي که در راهروي جنب گلدسته شمالي قرار دارد، مدفون است.

گفتني است که قبر حاج آقا مصطفي خميني(رحمه الله) در همين مقبره قرار دارد.

* مقدس اردبيلي، در اتاقي که در ايوان طلا و جنب گلدسته جنوبي واقع شده، مدفون است.

* سيد محمد کاظم يزدي، قبر او در مقبره بزرگي است که در سمت شمال صحن مطهر قرار دارد.

* شيخ مرتضي انصاري، قبر وي درون اتاقي است که در سمت غرب راهرو و دالان باب القبله قرار دارد.

* ميرزاي نائيني، مدفون در دومين مقبره پيش از زاويه جنوبي است.

* آخوندخراساني، در مقبره جنوبي واقع در دالان باب الذهب قراردارد. درنزديک اومدفن فقيه مشهور ميرزا حبيب الله رشتي وسيد ابوالحسن اصفهاني واقع است.

* آية الله بهبهاني، وي از رهبران مشروطيت بود که به دست مخالفان و عوامل بيگانه ترور شد. قبر او در دوّمين مقبره پس از دروازه باب السوق، به سمت شمال قرار گرفته است.

* علاوه بر اين بزرگان، که داراي مقابر مشهوري هستند، در صحن و حجره هاي اطراف آن نيز گروه زيادي از شخصيتهاي ديني مدفون اند که برخي از آنان عبارتند از آيات عظام: سيد محمد سعيد حبوبي، شربياني، شيخ محمد حسن آشتياني، سيد ابوالقاسم خويي، سيد محمود شاهرودي، حاج آقا حسين قمي، شيخ الشريعه اصفهاني، سيد عبدالحسين شرف الدين. آقا ضياءالدين عراقي، شيخ محمد حسين غروي اصفهاني، حاج محمد حسين امين الضرب و جز اينها.

مسجد شيخ طوسي، که درکنارمقبره ايشان واقع است وهمچنان محل تدريس اساتيد حوزه نجف مي باشد.

مسجد شيخ انصاري، مشهور به مسجد ترکها که امام خميني(قدس سره) در آن به اقامه نماز جماعت وتدريس مي پرداخت.

مسجد هندي، که از مساجد بزرگ و مشهور نجف و يکي از مراکز تدريس در حوزه علميه نجف و در کنار آن کتابخانه آية الله حکيم و آرامگاه او قرار دارد.

مسجد خضراء، از مساجد مشهور نجف است که سالها محل تدريس در حوزه علميه نجف بشمار مي رفت.

مسجد جواهري، که به علت دفن مرحوم صاحب جواهر(رحمه الله) در آن، بدين نام مشهور است.

از آنجا که شهر نجف از ده قرن پيش تا کنون، بزرگترين حوزه ديني بوده است، مدارس بسياري در آن به هدف سکونت و تدريس طلاّب ساخته شده که مشهورترين آنها عبارتند از: مدرسه قوام، مدرسه آخوند، مدرسه سيد يزدي، مدرسه قزويني، مدرسه سليميه، مدرسه جامعة النجف الدينيّة، مدرسه بخارائي، مدرسه صدر اعظم، مدرسه بادکوبي، مدرسه مهديّه، مدرسه آية الله بروجردي، مدرسه ايرواني، مدرسه معتمد، مدرسه هندي، مدرسه شربياني، مدرسه خليلي، و مدرسه يزدي.

نجف شهري حوزوي و مرکز علم و عالمان بوده و هست و از اين رو داراي کتابخانه هاي بسيار است که معمولا در هر مدرسه کتابخانه اي وجود دارد، ليکن تعدادي از آنها مهمتر هستند که عبارتند از:

* کتابخانه حيدريه، که تاريخ آن به قرن چهارم هجري وبه دوره آل بويه مي رسد وداراي نسخه هاي بسيار نفيس است، امروزه در يکي از حجرات صحن مي باشد.

* کتابخانه امير المؤمنين، که از سوي مرحوم علاّمه اميني (صاحب الغدير) در محلّه حويش ساخته شد و آرامگاه آن مرحوم نيز در جوار آن است.

* کتابخانه آية الله حکيم، که در مجاورت مسجد هندي است. آرامگاه آن مرحوم در گوشه اي از مسجد قرار دارد.

 

 نقشه شهر نجف 

توضیحات مختصر جغرافیایی شهر نجف