پاسخ به چند سوال پیرامون واقعه عاشورا

پاسخ به چند سوال پیرامون واقعه عاشورا

۳۰ آبان ۱۳۹۴ 0 اهل بیت علیهم السلام

حادثه عظیم کربلا از جمله حوادث مهم تاریخ بشری است، حادثه ای که پس از قرن ها در یادها و خاطره ها ماندگار و جاویدان است. اساس قیام امام حسین(ع) با هدف مبارزه با تحریف و بدعت در دین و معارف نبوی شکل گرفت؛ قیامی که چهره بسیاری از بدعت های وارد بر دین را آشکار ساخت، زمینه ساز شکل گیری قیام ها و نهضت هایی در جهان اسلام گردید و چهره حکومت های جور را برملا ساخت. با این همه، این واقعه به دلیل اهمیت، گرفتار چالش ها و ابهاماتی شده است. این نوشتار، نیم نگاهی به برخی شبهه ها و سؤال های این واقعه دارد.1

منظور از «السلام علی علی بن الحسین(ع)» در زیارت عاشورا کیست؟

از آن جا که ما در زیارت عاشورا، به اصحاب کربلا سلام و درود می فرستیم و از فرزندان امام حسین(ع) تنها علی اکبر(ع) در کربلا به شهادت رسیدند، از این رو، منظور از السلام علی علی بن الحسین(ع) در زیارت عاشورا «علی اکبر» است. البته، علی اصغر دیگر فرزند آن حضرت نیز در کربلا شهید شده است که نام وی در مقتل هایی که نوشته شده است، عبدالله رضیع (شیرخوار) است، نه علی اصغر2.

علاوه بر این، وقتی ابن زیاد در دارالاماره چشمش به امام سجاد(ع) افتاد، پرسید ایشان چه نام دارند؟ حضرت پاسخ داد: «علی ابن الحسین (ع)». ابن زیاد گفت: مگر خدا علی بن الحسین(ع) را نکشت؟ امام پاسخ داد: برادر بزرگ تری داشتم که اسم او علی بود و مردم او را کشتند.»3

این دلیلی است بر این که منظور از «علی بن الحسین(ع)» در زیارت عاشورا، علی اکبر است، نه امام سجاد(ع).

آیا لیلا ـ (مادر علی اکبر)ـ و شهربانو، در واقعه عاشورا زنده بودند و یا درکربلا حضور داشتند؟

لیلا ـ مادر علی اکبر ـ به گفته کتاب های تاریخی و نیز شهید مطهری، در کربلا نبوده و همه افسانه ها و قصه سرایی ها درباره ایشان، تحریف واقعه عاشوراست. محدث قمی می نویسد:

«ظاهر آن است که لیلا در کربلا نبوده و من در کتب معتبر ندیدم.» 5

هم چنین مرحوم دکتر محمد ابراهیم آیتی می نویسد: از مادر علی اکبر، یعنی لیلا هم، نامی در جریان واقعه کربلا به میان نیامده است و هیچ نمی دانم که ایشان در آن تاریخ زنده بوده است یا نه؟ از همسران امام، تنها کسی که در این سفر همراه امام بوده، رباب دختر امرؤالقیس است. 6

بنابراین، باتوجه به قرائن و شواهد موجود، لیلا در کربلا نبوده است. در نتیجه، آن داستان ها که در جریان حادثه کربلا به او نسبت داده می شود بی اساس و غیر واقعی است.

اما شهربانو، گرچه بنا بر نقل مشهور بین مورخان، مادر امام سجاد(ع) دختر یزدگرد سوم پادشاه ایران بود و نامش شهربانو، اما در این شهرت تاریخی برخی مورخان معاصر تردید کرده اند؛ لذا در این که نام مادر امام سجاد(ع) شهربانو و دختر پادشاه ایران باشد، تردید وجود دارد، چه برسد به زنده بودن او در واقعه کربلا. 7 و بنابر برخی اخبار، مادر امام سجاد(ع) هنگام وضع حمل آن حضرت از دنیا رفته است و بر فرض پذیرفتن این که مادر امام سجاد(ع) فرزند پادشاه ساسانی و نامش شهربانو باشد، مانند لیلا در واقعه کربلا در قید حیات نبوده است.

آیا امام حسین(ع) دختری به نام «رقیه» داشته است؟

مورخان و مقتل نویسان در میان فرزندان امام حسین(ع) به ذکر دو دختر به نام های «فاطمه» و «سکینه» بسنده کرده اند:8 برخی نیز نام زینب را بر آن دو افزوده اند، اما هیچ یک از منابع اولیه، از دختری خردسال برای امام(ع) مانند رقیه، فاطمه صغری و یا ... نامی نبرده اند و این جریان که هنگام اقامت کاروان اسیران، در شام دختری خردسال از امام حسین(ع) در فراق پدر شیون می کرده و هنگام مواجهه با سر بریده پدر جان داده، به چشم نمی خورد، ولی برخی کتاب های متأخرین، شرح حال جان سوز دختر کوچک او را در خرابه شام، بیان کرده اند9 و بیش تر این نویسندگان این واقعه را از کتاب کامل شیخ بهایی نوشته قرن هفتم هجری نقل کرده اند.

شواهد موجود برای وجود چنین دختری را می توان این گونه بیان کرد:

1. هنگامی که زینب(ع) در کوفه با سر بریده امام حسین(ع) مواجه شد، اشعاری سرود که ضمن آن آمده است: «برادرم! با فاطمه کوچک سخن بگوکه نزدیک است قلبش تهی گردد.» 10 این عبارت بیانگر وجود دختری خردسال است که در فراق پدر بی تابی می کند.

2. امام حسین(ع) در آخرین لحظات حیات خویش و هنگام مواجهه با شمر فرمود: «الا یا زینب! یا سکینه! یا ولدی! من ذایکون لکم بعدی الا یا رقیه! یا ام کلثوم! انتم ودیعه ربّی الیوم قد قرب الوعد.»11 و تنها در این جاست که امام حسین(ع) نام رقیه (ع) را بر زبان جاری ساخته اند.

پی نوشت ها

1. این مقاله برگرفته از «تحقیق در نهضت عاشورا» مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه قم، جمعی از محققان،1381، با اندکی تلخیص و تصرف است.

2. شیخ مفید، ارشاد، ص 253

3. عبدالرزاق، مقتل الحسین(ع)، مقرم، ص 325

4. علامه شهید مطهری، حماسه حسینی،ج 1، ص 27 ـ 26

5. شیخ عباسی قمی، منتهی الامال، ص 375

6. محمد ابراهیم آیتی، بررسی تاریخ عاشورا، ص 12

7. سیدجعفر شهیدی، زندگانی علی بن الحسین(ع)، ص 12 ـ 9

8. شیخ مفید، ارشاد ج 2، ص 135

9. شیخ عباس قمی، نفس المهموم، ص 415 ـ 166

10. بحارالانوار، ج 45، ص 115

کانال قرآن و حدیث را درشبکه های اجتماعی دنبال کنید.
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام
کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام
تلگرام قرآن و حدیث
کانال قرآن و حدیث در ایتا
کانال قرآن و حدیث در گپ
پیام رسان سروش _ کانال قرآن و حدیث