نقش دعا در زندگی دنیوی انسان
۱۳ دی ۱۳۹۳ 0 فرهنگ و اجتماعدعا آثار مثبت و گرانقدر بسیارى براى انسان به ارمغان مىآورد از جمله:
- دعا داراى آثار تربیتى و سازنده فراوانى است. دعاها مشتمل بر مجموعه عظیمى از معارف بلند الهى و عمیق ترین آموزههاى توحیدى عرفانى وفلسفى است.
- دعا موجب تلطیف روح در سایه ارتباط با معبود و در پىآورنده پاکى و طهارت نفس است.
- دعا آرام بخش دل و تسکین دهنده آلام روحى و روانى است.
- دعا آرمان پرور و هدف ساز و جهت بخش است.
- دعا امید بخش انسان است. زیرا در پرتو آن انسان خود را با بزرگترین منبع فیض هستى در ارتباط تنگاتنگ و صمیمانه مىبیند و از تنهایى و بى کسى نجات مىیابد.
- دعا استمداد از نیروها و عوامل ماوراى مادى در حل مشکلات و از طرف دیگر کسب موفقیت هرچه بیشتر در امور است.
شرایط اجابت دعا:
از طرف دیگر مسأله اجابت دعا از مسائل قطعى در همه ادیان الهى است. قرآن مجید مىفرماید:
اذا سألک عبادى عنى فانى قریب اجیب دعوه الداع اذا دعان. به عبارت دیگر سنت الهى بر آن تعلق گرفته که برخى از امور را از طریق دعا و درخواست به انسان عنایت فرماید و این تبعیض نیست؛ زیرا سنتى کلى و داراى قوانین عام و مشتمل بر حکمت است. لیکن این به معناى آن نیست که هر بندهاى هر چه به هر شکل و در هر شرایطى درخواست کند تماما مطابق خواست او اجابت شود. زیرا اجابت دعا نیز امرى قانونمند و ملایم با دیگر سنتهاى جارى الهى در نظام تکوین و مشروط به شرایطى است؛ از جمله:
- شرایط مناسب روحى دعا کننده؛ از قبیل تضرع و تواضع در مقابل پروردگار.
- مصلحت بودن تحقق خواسته شخص دعا کننده؛ چرا که در بسیارى از موارد تحقق آن خواسته براى شخص سودمند نیست؛ مثلا رسیدن به مقام یا امکاناتى خاص چه بسا نه تنها به نفع او نباشد، بلکه ممکن است مایه دورى او از ایمان و تقوا گردد.
- فرا رسیدن زمان مناسب براى تحقق مطلوب؛ مثلا ممکن است فردى علاقهمند باشد که یک شخصیت علمى ممتاز باشد و تلاش علمى فراوانى کند ولى قطعا در اندک زمان تحقق آن ممکن نیست و سالها باید بگذرد تا نتیجه تلاشهاى خود را به دست آورد.
- اخلاص در نیت و انقطاع کامل به خداوند؛ چرا که عطایا به اندازه نیت و اخلاص در آن سرازیر مىشوند و در کلام حضرت امیر(ع) در نهجالبلاغه آمده است: «ان العطیه على قدر النیه».
- معقول بودن خواسته انسان.
- اقدام براى رسیدن به نتیجه و به کار گیرى سایر عوامل طبیعى نقش دارنده متناسب با سنتهاى الهى در نظام خلقت.
- تأخیر یا تبدیل حاجات؛ از طرفى خداوند گاهى اجابت مطلوب انسان را به عللى که صلاح مىداند و بر ما پوشیده است به تأخیر مىاندازد یا آن را به گونهاى دیگر تبدیل مىنماید و در واقع به شیوه بهتر اجابت مىشود بدون آن که ما بدانیم.
- معنای استجابت؛ نکته مهم دیگر این که استجابت در آیه شریفه معناى بسیار عمیقى دارد ولى غالبا برداشتهاى عموم با مفهوم شگرف آن ناسازگار است.
ما همواره خیال مىکنیم که اگر دقیقا همان را که ما طلب مىکنیم در همان زمان و با همان شرایطى که مىخواهیم عمل شود دعایمان اجابت گردیده در حالى که چه بسا همین پاسخ نیافتن ما اجابت از سوى خدا باشد. یعنى خداوند منان با طول دادن اجابت ما را بیشتر به حالت انابه و تضرع در درگاهش نگاه مىدارد و این لطف بزرگى است که به این وسیله ارتباط عبد با معبود حفظ مىگردد و در پى آن الطاف بىشمار دیگرى نصیبش مىشود.
نقش دعا در تغییر قضا و قدر:
از نظر جهان بینى مادی، عوامل مؤثر در سرنوشت انسان، منحصراً مادى است. اما از نظر جهان بینى الهی، علل و عوامل دیگرى که عوامل روحى و معنوى نامیده مى شوند نیز، هم چون عوامل مادى در سرنوشت انسان مؤثرند. استاد مطهرى مى گوید: «از نظر جهان بینى الهی، جهان هم شنواست و هم بینا، ندا و فریاد جاندارها را مى شنود و به آن ها پاسخ مى دهد. به همین جهت دعا یکى از علل این جهان است که در سرنوشت انسان مؤثر است. جلو جریان هایى را مى گیرد و یا جریان هایى به وجود مى آورد. به عبارت دیگر، دعا یکى از مظاهر قضا و قدر است که در سرنوشت حادثه اى مى تواند مؤثر باشد یا جلو قضا و قدرى را بگیرد».(1)
- امام صادق(ع) مى فرماید: «دعا قضاء الهى را بر می گرداند و تغییر می دهد، اگر چه قضاء الهى محکم شده باشد. از این رو زیاد دعا کن که آن کلید هر رحمت و بر آوردن هر حاجت است».(2)
- از امام کاظم (ع) نقل شده که فرمود: «بر شما باد به دعا کردن زیرا دعا و درخواست از خدا بلائى را که از مرحله قدر و قضا گذشته و جز امضاء آن نمانده (یعنى تمامى اسباب آن فراهم شده ولى هنور در خارج وجود پیدا نکرده) بر مى گرداند».(3)
- امام صادق(ع) مى فرماید: «خدا را بخوان و دعا کن و مگو کار گذشته است».(4)
پی‌نوشت‌ها:
1. استاد مطهری، مجموعه آثار، ج 1، ص406.
2. اصول کافی، ج 4، ص 216.
3. ترجمه المیزان، ج 2، ص 55.
4. اصول کافی، ج 4، ص 213.
منبع: نقش دعا در زندگی دنیوی انسان چیست، سایت مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
کانال قرآن و حدیث را درشبکه های اجتماعی دنبال کنید.
