احکام غسل

وَ إِنْ كُنْتُمْ جُنُباً فَاطَّهَّرُوا ؛ «هنگامى كه جنب شديد، خود را بشوييد (غسل دهيد)».( سوره مائده، آيه 6)

غسل

«غسل» در لغت به معناى شستن چيزى براى از بين بردن چرك آن است و در اصطلاح فقه عبارت است از: «شستن تمام بدن، به قصد قربت و اطاعت از فرمان الهى».

غسل دو نوع است: غسل واجب و غسل مستحبى.

غسل‏هاى واجب عبارت است از: غسل جنابت، حيض، نفاس، استحاضه، مس ميت، غسل ميت و غسلى كه به واسطه نذر و قسم و مانند آن واجب مى ‏شود.
تعداد غسل‏هاى مستحبى فراوان است كه در كتاب‏هاى مفصل از آنها نام برده شده است.

شیوه غسل کردن

غسل را به دو صورت مى‏توان انجام داد: ترتيبى و ارتماسى.

غسل ترتيبى ابتدا سر و گردن، سپس نيمه راست و بعد از آن نيمه چپ بدن شسته مى‏شود.) بايد دانست كه برخى مراجع در ترتيب شستن اعضا احتياط واجب دارند.
در غسل ارتماسى بدن يكباره در آب قرار مى‏گيرد (مانند غسل در استخر).
در هر دو روش، دست كشيدن لازم نيست؛ بلكه همين اندازه كه به نيت غسل، آب به تمام نقاط بدن برسد، كافى است.

تمام شرطهايى كه براى صحيح بودن وضو لازم است، در صحيح بودن غسل نيز شرط است؛ ولى در چند چيز با وضو تفاوت دارد:

1. در غسل موالات شرط نيست.
2. در غسل شستن از بالا به پايين لازم نيست. ( آيةاللَّه بهجت) شستن از بالا به پايين را احتياط واجب مى‏دانند.
3. در غسل بايد آب به پوست بدن برسد؛ ولى در وضو اگر پوست صورت از لاى موها پيدا نباشد، لازم نيست.
كيفيت انجام دادن غسل براى انواع واجب و مستحب آن، به يك شكل است و هيچ تفاوتى با هم ندارد.

پاسخ به چند پرسش درباره غسل

آيا كسى كه چند غسل بر ذمه او هست، مى‏تواند به نيت همه يك غسل انجام دهد؟

همه مراجع: آرى، می تواند

آيا مى‏توان با دوش حمام غسل ارتماسى گرفت؟

همه مراجع: خير، غسل ارتماسى زير دوش حمام صحيح نيست و بايد غسل ترتيبى انجام داد.

آيا بعد از غسل، خارج شدن بول و باد معده آن را باطل مى‏كند؟

همه مراجع: خير، غسل باطل نمى‏شود؛ ولى بايد براى نماز وضو بگيرد.) العروة الوثقى، فصل فى مستحبات غسل الجنابه، م 10.

اگر در اثناى غسل جنابت (بول، باد معده و ...) خارج شود، آيا غسل صحيح است؟

آيات عظام امام، خامنه‏اى، صافى، فاضل و نورى: غسل باطل نمى‏شود؛ و آن را تمام كند؛ ولى بهتر (احتياط مستحب) است آن را به قصد آنچه بر ذمه او است (از اتمام يا اعاده) از سر گيرد. در هر صورت بايد براى نماز و هر كارى كه در آن طهارت لازم است، وضو نيز بگيرد.) امام، تحرير الوسيلة، ج 1، واجبات الغسل، م 19؛

آيةاللَّه بهجت: لازم نيست غسل را تمام كند و بنابر احتياط واجب بايد آن را به قصد آنچه بر ذمه او است (اتمام يا اعاده)، از سر گيرد و براى نماز و هر كارى كه در آن طهارت لازم است، وضو نيز بگيرد.) بهجت، وسيلةالنجاة، ج 1، م 218.

آيةاللَّه تبريزى: بايد غسل را از سر گيرد و بنابر احتياط واجب، بايد براى نماز و هر كارى كه در آن طهارت لازم است، وضو نيز بگيرد. تبريزى، منهاج الصالحين، ج 1، م 204.

آيةاللَّه سيستانى: غسل باطل نمى‏شود؛ ولى بنابر احتياط واجب، بايد براى نماز و هر كارى كه در آن طهارت لازم است، وضو بگيرد.

آيةاللَّه مكارم: بنابر احتياط واجب، بايد غسل را از سر گيرد و براى نماز و هر كارى كه در آن طهارت لازم است، وضو نيز بگيرد.

آيةاللَّه وحيد: بنابر احتياط واجب بايد غسل را تمام كند و دوباره از سر گيرد و براى نماز و هر كارى كه در آن طهارت لازم است، وضو نيز بگيرد.

آيا در غسل شستن موهاى بلند بدن واجب است؟

همه‏ مراجع (به جز امام، فاضل، مكارم و نورى): خير شستن موهاى‏ بلند واجب‏ نيست.

آيات عظام امام، فاضل، مكارم و نورى: بنا بر احتياط واجب شستن موهاى بلند هم واجب است.

 اگر رساندن آب به پوست، بدون شستن آنها ممكن نباشد؛ بايد موهاى بلند را بشويد كه آب به بدن برسد.

اگر پس از غسل بفهمد جايى از بدن را نشسته، تكليف چيست؟

آيات عظام امام، بهجت، صافى، فاضل و نورى: اگر از طرف چپ بدن باشد، شستن همان مقدار كافى است و اگر از سمت راست باشد، بايد بعد از شستن آن مقدار، دوباره طرف چپ را بشويد و اگر از سرو گردن باشد، بايد بعد از شستن آن مقدار، دوباره سمت راست و سپس سمت چپ بدن را بشويد.
آيةاللَّه تبريزى: اگر از طرف چپ بدن باشد، شستن همان مقدار كافى است و اگر از سمت راست باشد، احتياط مستحب آن است كه بعد از شستن آن مقدار، دوباره طرف چپ را بشويد و اگر سر و گردن باشد، بايد بعد از شستن آن مقدار، دوباره طرف راست و چپ را بشويد.
آيةاللَّه سيستانى: اگر از طرف چپ بدن باشد، شستن همان مقدار كافى است و اگر از سمت راست باشد، احتياط مستحب آن است كه بعد از شستن آن مقدار، دوباره طرف چپ را بشويد و اگر از سرو گردن باشد، بنابر احتياط واجب، بايد بعد از شستن آن مقدار، دوباره بدن را بشويد.
آيات عظام خامنه‏ اى، مكارم و وحيد: اگر از طرف چپ بدن باشد، شستن همان مقدار كافى است و اگر از سمت راست باشد، احتياط (واجب) آن است كه بايد بعد از شستن آن مقدار، دوباره طرف چپ را بشويد و اگر از سر و گردن باشد، بايد بعد از شستن آن، دوباره طرف راست و چپ را بشويد.

اگر بعد از اتمام غسل، در صحّت غسل شك كنيم، تكليف چيست؟

همه مراجع: غسل صحيح است.

آیا غسل جنابت با لاک صحیح می باشد یا نه؟

یکی از شرایط صحت وضو و غسل این است که مانعی از رسیدن آب به اعضای وضو و غسل نباشد. از جهت رعایت این شرط، میان وضو و غسل فرقی نیست.
پس، اگر چیزی مانع باشد، باید قبل از غسل آن را برطرف نمود، و اگر پیش از آن که یقین کند برطرف شده، غسل کند، غسل او باطل است.
بنا بر استفتاء از مراجع معظم تقلید، لاک مانع از رسیدن آب است. بله وجود لاک در بعضی از انگشت های پا، می تواند به وضو ضرری نرساند.
 

منابع:

پرسمان دانشجویی سید  مجتبی حسینی

سایت اسلام کوئست