دوست در احادیث

دوست در احادیث

۱۶ فروردین ۱۳۹۴ 0

دوست

امام صادق عليه السلام :

 لَقَد عَظُمَت مَنزِلَةُ الصَّديقِ ؛ حتّى إنّ أهلَ النارِ يَستَغِيثُونَ بهِ و يَدعُونَهُ قَبلَ القَريبِ الحَميمِ  .

 

منزلت دوست چندان والاست ، كه حتى دوزخيان نيز پيش از خويشاوند ، از او كمك مى طلبند و او را صدا مى زنند .

خداوند از زبان دوزخيان مى گويد : « ما را شفيعانى نيست و نه دوستى مهربان »   ( الشعراء : ۱۰۰ ، ۱۰۱ )

( الأمالي للطوسي : ۶۰۹/۱۲۵۹ )

امام على عليه السلام :

الصَّديقُ أقرَبُ الأقارِبِ
 دوست ، نزديكترين خويشاوند است . 

( غرر الحكم : ۶۷۴)

امام على عليه السلام :

الصَّدِيقُ أفضلُ الذُّخرَينِ .
دوست، بهترينِ اندوخته ها ست . 

(غرر الحكم : ۱۶۶۹)

امام على عليه السلام :

مَن لا صَدِيقَ لَهُ لا ذُخرَ لَهُ .
كسى كه دوستى ندارد ، اندوخته اى ندارد . 

(غرر الحكم : ۸۷۶۰ )

امام على عليه السلام :

الأصدِقاءُ نَفسٌ واحِدَةٌ في جُسُومٍ مُتَفَرِّقَةٍ .
 دوستان يك روحند ، در چند پيكر . 

( غرر الحكم : ۲۰۵۹ )

شناخت فرد از طريق دوستان او

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

المَرءُ على دِينِ خَلِيلِهِ ، فَليَنظُر أحَدُكُم مَن يُخالِلُ .
آدمى بر آيين دوست خود است ؛ پس هر يك از شما مواظب باشد كه با چه كسى دوستى مى كند .

( الأمالي للطوسي : ۵۱۸/۱۱۳۵ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

اختَبِرُوا الناسَ بأخدانِهِم؛ فإنّما يُخادِنُ الرَّجُلُ مَن يُعجِبُهُ نَحوَهُ .
مردم را با دوستانشان بيازماييد؛ زيرا آدمى با كسى كه از رفتارش خوشش بيايد ، دوستى مى كند .

( تنبيه الخواطر : ۲/۲۴۹ )

سليمان عليه السلام : 

لا تَحكُمُوا على رَجُلٍ بِشَيءٍ حتّى تَنظُرُوا إلى مَن يُصاحِبُ ، فإنّما يُعرَفُ الرَّجُلُ بأشكالِهِ و أقرانِهِ .
درباره هيچ كس قضاوتى نكنيد ، تا آن كه ببينيد با كه همنشينى مى كند ؛ زيرا آدمى از طريق همگنان و همتايانش شناخته مى شود .

( بحار الأنوار : ۷۴/۱۸۸/۱۷ )

همانندى جان ها

امام على عليه السلام : 

النُّفُوسُ أشكالٌ ، فما تَشاكَلَ مِنها اتَّفَقَ ، و الناسُ إلى أشكالِـهِم أميَلُ .
جان ها گونه گونند . پس آنهايى كه همگون باشند با هم گرد آيند و مردم به همگنهاى خود بيشتر گرايش دارند .

( بحار الأنوار : ۷۸/۹۲/۱۰۰ )

امام على عليه السلام :

فَسادُ الأخلاقِ بمُعاشَرَةِ السُّفَهاءِ ، و صَلاحُ الأخلاقِ بمُنافَسَةِ العُقَلاءِ ، و الخَلقُ أشكالٌ فَكُلٌّ يَعمَلُ عَلى شاكِلَتِهِ ، و الناسُ إخوانٌ ، فَمَن كانَت اُخُوَّتُهُ في غَيرِ ذاتِ اللّه ِ فإنّها تَحُوزُ عَداوَةً ،

و ذلكَ قَولُهُ تعالى : « الأَخِلاّءُ يَوْمَئِذٍ بَعْضُهُم لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إلاّ المُتَّقِينَ » ( الزخرف : ۶۷ )

 بر اثر معاشرت با نابخردان ، اخلاق فاسد مى شود و بر اثر همدمى با خردمندان ، اخلاق به درستى مى گرايد . مردمان گونه گونند و هر كس بر گونه [ ساختار] خود عمل مى كند . مردم با هم دوستى مى كنند؛ پس هر كس دوستى او براى غير خدا باشد ، آن دوستى به دشمنى مى انجامد

و اين سخن خداوند متعال است كه « دوستان در آن روز با هم دشمنند، مگر پرهيزگاران » .

( بحار الأنوار : ۷۸/۸۲/۷۸ )

امام على عليه السلام :

الصاحِبُ كالرُّقعَةِ فَاتَّخِذْهُ مُشاكِلاً ، الرَّفيقُ كالصَّدِيقِ فَاختَرْهُ مُوافِقا .
 همنشين، مانند وصله لباس است ؛ بنا بر اين ، دوستِ همگون با خودت انتخاب كن [ كه وصله ناجور نباشد ] ، همراه نيز چون دوست است ؛ پس ، همراه سازگار برگزين .

( غرر الحكم : ۱۱۷۹ ـ ۱۱۸۰ )

گرايش انسان به همگنان خود

امام على عليه السلام :

كُلُّ امرِئٍ يَمِيلُ إلى مِثلِهِ .
هر انسانى ، به همانند خود گرايش دارد .

( غرر الحكم : ۶۸۶۵ )

امام على عليه السلام :

كُلُّ طَيرٍ يَأوِي إلى شَكلِهِ .
هر پرنده اى ، به همجنس خود مى گرايد .

( غرر الحكم : ۶۸۶۶ )

امام على عليه السلام :

كُلُّ شَيءٍ يَمِيلُ إلى جِنسِهِ .
هر چيزى ، به همجنس خود گرايش دارد .

(غرر الحكم : ۶۸۶۳ )

امام على عليه السلام : 

لا يَصحَبُ الأبرارَ إلاّ نُظَراؤهُم .
با نيكان ، جز همگنانِ آنها همنشينى نكند .

( غرر الحكم : ۱۰۶۰۴ )

امام على عليه السلام :

لا يُوادُّ الأشرارَ إلاّ أشباهُهُم .
 با بدان ، كسى جز همتايانِ ايشان دوستى نكند .

( غرر الحكم : ۱۰۶۰۲ )

امام على عليه السلام :

لا يَصْطَنِعُ اللِّئامَ إلاّ أمثالُهُم .
فرومايگان را ، كسى جز امثالِ آنها برنگزيند .

( غرر الحكم : ۱۰۶۰۳ )

امام على عليه السلام :

اللئيمُ لا يَتبَعُ إلاّ شَكلَهُ ، و لا يَمِيلُ إلاّ إلى مِثلِهِ
 آدم فرومايه ، جز به دنبال هم سنخ خود نرود و جز به همانند خود ميل نكند .

( غرر الحكم : ۱۹۲۰ )

همنشين بد

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أوحَشُ الوَحشَةِ قَرِينُ السَّوءِ .
تنهاترين تنهايى ، داشتن همنشين بد است .

( بحار الأنوار : ۷۴ / ۱۶۷ / ۳۲ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الوَحدَةُ خَيرٌ مِن قَرِينِ السَّوءِ
 تنهايى ، بهتر از همنشين بد است .

( بحار الأنوار : ۷۴/۱۹۹/۳۷ )

امام على عليه السلام :

احذَرْ مُجالَسَةَ قَرِينِ السَّوءِ ؛ فإنّهُ يُهلِكُ مُقارِنَهُ ، و يُردِي مُصاحِبَهُ .
از همنشينى با يار بد بگريز ؛ زيرا كه او همدم خود را هلاك مى كند و همنشين خود را به نابودى مى كشاند .

( غرر الحكم : ۲۵۹۹ )

امام على عليه السلام : 

كُن بِالوَحدَةِ آنَسَ مِنكَ بقُرَناءِ السَّوءِ .
با تنهايى بيشتر همدم باش تا با ياران بد .

( غرر الحكم : ۷۱۵۲ )

افراد شايسته دوستى

امام صادق عليه السلام :

مَن غَضِبَ علَيكَ مِن إخوانِكَ ثلاثَ مَرَّاتٍ فلَم يَقُلْ فيكَ شَرّا ، فاتَّخِذْهُ لنفسِكَ صَدِيقا .
 هر يك از برادرانت كه سه بار از تو خشمگين شد و درباره سخن تو بدى نگفت ، او را به دوستى خود برگزين .

( الأمالي للصدوق : ۷۶۷/۱۰۳۴ )

امام صادق عليه السلام :

لا تَعتَدَّ بِمَوَدَّةِ أحَدٍ حتّى تُغضِبَهُ ثلاثَ مَرَّاتٍ .
 به دوستىِ هيچ كس بهايى نده ، مگر آن گاه كه سه بار او را به خشم آورى .                

( بحار الأنوار:۷۸/۲۳۹/۵)

امام صادق عليه السلام

 لا تُسَمِّ الرَّجُلَ صَدِيقا سِمَةَ مَعرِفَةٍ حتّى تَختَبِرَهُ بثلاثٍ : تُغضِبُهُ فَتَنظُرُ غَضَبَهُ يُخرِجُهُ مِن الحَقِّ إلى الباطِلِ ، و عندَ الدِّينارِ و الدِّرهَمِ ، و حتّى تُسافِرَ مَعهُ .
 هيچ كس را به دوستى مشناس ، مگر آن كه در سه چيز او را بيازمايى : او را به خشم آورى و ببينى كه آيا اين خشم او را از حق به باطل مى كشاند ، و در درهم و دينار ( نيازهاى اقتصادى ) ، و در سفر كردن با او .

( الأمالي للطوسي : ۶۴۶/۱۳۳۹ )

امام صادق عليه السلام : 

إذا أرَدتَ أن تَعلَمَ صِحَّةَ ما عندَ أخيكَ فَأغضِبْهُ ، فإن ثَبَتَ لكَ على المَوَدَّةِ فهُو أخوكَ و إلاّ فلا .
اگر مى خواهى بدانى برادرت در دوستى با تو صداقت دارد ، او را عصبانى كن ؛ اگر در هنگام عصبانيت نيز بر دوستىِ خود پايدار ماند، او برادر توست ، و گر نه نيست .

( تحف العقول : ۳۵۷ )

افراد شايسته مصاحبت

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أسعَدُ الناسِ مَن خالَطَ كِرامَ الناسِ .
خوش بخت ترين مردم كسى است كه با مردمان بزرگوار بياميزد .

( بحار الأنوار : ۷۴/۱۸۵/۲ )

امام على عليه السلام : 

أكثَرُ الصَّلاحِ و الصَّوابِ في صُحبَةِ اُولِي النُهى و الألبابِ .
بيشترين صلاح و درستى ، در همنشينى با خردمندان و صاحبدلان است .

( غرر الحكم : ۳۱۲۹ )

امام على عليه السلام :

صاحِبِ الحُكَماءَ ، و جالِسِ الحُلَماءَ ، و أعرِضْ عنِ الدُّنيا ، تَسكُنْ جَنَّةَ المَأوى .
با حكيمان مصاحبت كن و با بردباران همنشين شو و از دنيا ، روى گردان ، تا در جنّة المأوى ساكن شوى .

( غرر الحكم : ۵۸۳۸ )

امام على عليه السلام :

صاحِبِ العُقَلاءَ ، و جالِسِ العُلَماءَ ، و اغلِبِ الهَوى ، تُرافِقِ المَلأَ الأعلى .
 با خردمندان مصاحبت كن و با دانشمندان بنشين و بر هوس چيره آى ، تا فرشتگان مقرّب قرين گردى .

( غرر الحكم : ۵۸۳۷ )

امام على عليه السلام :

صُحبَةُ الوَلِيِّ اللَّبِيبِ حَياةُ الرُّوحِ .
مصاحبت با دوست خردمند ، زندگانى روح است .

( غرر الحكم : ۵۸۴۲ )

امام على عليه السلام :

 عَجِبتُ لِمَن يَرغَبُ في التَّكَثُّرِ مِنَ الأصحابِ كيفَ لا يَصحَبُ العُلَماءَ الألِبّاءَ الأتقِياءَ الذين يَغنِمُ فَضائلَهم ، و تَهدِيهِ عُلُومُهُم ، و تُزَيِّنُهُ صُحبَتُهُم  ؟!
در شگفتم از كسى كه رغبت به داشتن ياران بسيار دارد ، چگونه با دانشمندانِ خردمندِ پرهيزگار مصاحبت نمى كند، تا از فضايل آنها بهره گيرد و در پرتو دانش آنها هدايت شود و مصاحبت آنان ، او را آراسته گرداند ؟!

( غرر الحكم : ۶۲۷۷ )

امام على عليه السلام :

مَن دَعاكَ إلى الدارِ الباقيَةِ و أعانَكَ على العَمَلِ لَها ، فهُو الصَّديقُ الشَّفيقُ .
هركه تو را به سراى جاويدان فرا خوانَد و در راه كار كردن براى رسيدن به آن سرا ياريت رساند ، همو دوستى دلسوز است .

( غرر الحكم ۸۷۷۵ )

امام على عليه السلام :

قارِنْ أهلَ الخَيرِ تَكُن مِنهُم ، و بايِنْ أهلَ الشَّرِّ تَبِنْ عَنهُم .
با نيكوكاران قرين شو تا از آنان باشى ، و از بدكاران دورى كن تا از زمره آنان جدا شوى .

( نهج البلاغة : الكتاب ۳۱ )

امام حسن عليه السلام ـ در سفارش به جُناده در بستر بيمارى كه به رحلت آن حضرت انجاميد ـ فرمود :

اِصحَبْ مَن إذا صَحِبتَهُ زانَكَ ، و إذا خَدَمتَهُ صانَكَ ، و إذا أرَدتَ مِنهُ مَعونَةً أعانَكَ ، و إن قُلتَ صَدَّقَ قَولَكَ ، و إن صُلْتَ شَدَّ صَولَكَ ، و إن مَدَدتَ يَدَكَ بِفَضلٍ مَدَّها ، و إن بَدَت عنكَ ثُلمَةٌ سَدَّها ، و إن رَأى منكَ حَسَنةً عَدَّها ، و إن سَألتَهُ أعطاكَ ، و إن سَكَتَّ عَنهُ ابتَدَأكَ ، و إن نَزَلَت إحدَى المُلِمّاتِ بهِ ساءَكَ .
با كسى مصاحبت كن كه هرگاه با او مصاحبت كنى مايه آراستگى تو شود و هرگاه خدمتش كنى تو را حفظ كند و هرگاه از او كمكى بخواهى ، كمكت كند و هرگاه سخنى بگويى ، سخنت را باور كند و هرگاه حمله كنى ، تقويتت كند و هرگاه دستت را به احسانى بگشايى ، او در اين راه تو را كمك رساند و هرگاه عيبى از تو ديده شد ، آن را بپوشاند و هرگاه كار خوبى از تو ديد ، آن را در نظر داشته باشد ، هرگاه چيزى از او خواستى به تو بدهد و هرگاه زبان به خواهش نگشودى ، او [در بخشش ] پيشدستى كند و هرگاه مصيبتى به او رسيد تو ناراحت شوى .

( بحار الأنوار:۴۴/۱۳۹/۶ )

امام صادق عليه السلام : 

اِصحَبْ مَن تَتَزَيَّنُ بهِ ، و لا تَصحَب مَن يَتَزَيَّنُ بكَ .
با كسى مصاحبت كن كه به او آراسته شوى ، و با كسى يار مشو كه به تو آراسته شود .

( بحار الأنوار : ۷۶/۲۶۷/۹ )

پرهيز از همنشينى با بدان

امام على عليه السلام :

صُحبَةُ الأشرارِ تَكسِبُ الشَّرَّ ، كالرِّيحِ إذا مَرَّت بِالنَّتِنِ حَمَلَت نَتِنا .
 همنشينى با بدان، بدى مى آورد، همچون باد كه هر گاه بر بوى بد بگذرد، بوى بد با خود مى آورد .

(غرر الحكم : ۵۸۳۹ )

 

مُصاحِبُ الأشرارِ كَراكِبِ البَحرِ؛ إن سَلِمَ مِنَ الغَرَقِ لَم يَسلَمْ مِنَ الفَرَقِ .
همنشينِ بدان، همچون مسافر درياست كه اگر از غرق شدن جان به سلامت برد، از ترس در امان نباشد .

( غرر الحكم : ۹۸۳۵ )

امام جواد عليه السلام :

إيّاكَ و مصاحَبَةَ الشِّرِّيرِ ؛ فإنّهُ كالسَّيفِ المَسلُولِ يَحسُنُ مَنظَرُهُ ، و يَقبُحُ أثَرُهُ .
 زنهار از همنشينى با بدكار؛ زيرا او همچون شمشير آخته است كه ظاهرش زيباست و نشانى كه مى گذارد، زشت .

( بحار الأنوار : ۷۴/۱۹۸/۳۴ )

كسانى كه شايسته دوستى و مصاحبت نيستند

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن لَم تَنتَفِعْ بِدِينِهِ و دُنياهُ فلا خَيرَ لكَ في مُجالَسَتِهِ ، و مَن لَم يُوجِبْ لكَ فلا تُوجِبْ لَهُ و لا كَرامَةَ
در همنشينى آن كس كه از دين و دنياى او بهره اى نبرى، خيرى براى تو نيست و هر كه براى تو حقّى قائل نبود، تو نيز برايش حقّى قائل نباش كه اين ارزش شمرده نمى شود .

( بحار الأنوار : ۷۷/۴۷/۳ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لا خَيرَ لكَ في صُحبَةِ مَن لا يَرى لكَ مِثلَ الذي يَرى لِنَفسِهِ .
 همنشينى با كسى كه آنچه براى خودش مى بيند و مى پسندد براى تو نمى بيند، خيرى براى تو در بر ندارد .

( الدرّة الباهرة : ۱۹ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

تَوَقَّوا مُصاحَبَةَ كُلِّ ضَعِيفِ الخَيرِ ، قَوِيِّ الشَّرِّ ، خَبِيثِ النَّفسِ ، إذا خافَ خَنَسَ ، و إذا أمِنَ بَطَشَ .
زنهار از همنشينى با كسى كه خيرش، سست و شرّش، نيرومند و نفْسش، پليد است. هر گاه بترسيد، خود را كنار مى كشد و چون احساس ايمنى كند، حمله مى آورد .

( تنبيه الخواطر : ۲/۱۲۱ )

امام على عليه السلام :

مَن لَم يَصحَبْكَ مُعِينا على نفسِكَ فَصُحبَتُهُ وَبالٌ علَيكَ إن عَلِمتَ .
 هر كه همنشينى اش با تو به مبارزه با نفست كمكى نكند، آن همنشينى وبال توست، اگر بدانى .

(غرر الحكم : ۹۰۴۱ )

امام على عليه السلام :

احذَرْ مِمَّن إذا حَدَّثتَهُ مَلَّكَ ، و إذا حَدَّثَكَ غَمَّكَ ، و إن سَرَرتَهُ أو ضَرَرتَهُ سَلَكَ فيهِ مَعكَ سَبيلَكَ ، و إن فارَقَكَ ساءَكَ مَغِيبُهُ بِذِكرِ سَوأتِكَ ، و إن مانَعتَهُ بَهَتَكَ و افتَرى ، و إن وافَقتَهُ حَسَدَكَ و اعتَدى ، و إن خالَفتَهُ مَقَتَكَ و مارى ، يَعجِزُ عن مُكافَأةِ مَن أحسَنَ إلَيهِ ، و يُفرِطُ على مَن بَغى علَيهِ ، يُصبِحُ صاحِبُهُ في أجرٍ ، و يُصبِحُ هُو في وِزرٍ ، لِسانُهُ علَيهِ لا لَهُ ، و لا يَضبِطُ قَلبُهُ قَولَهُ ، يَتَعَلَّمُ لِلمِراءِ ، و يَتَفَقَّهُ لِلرِّياءِ ، يُبادِرُ الدُّنيا و يُواكِلُ التَّقوى .
 زينهار از كسى كه هر گاه با او سخن مى گويى، تو را ملول گرداند و هرگاه او با تو سخن مى گويد، غمگينت كند، و هرگاه به او شادى يا زيانى برسانى، متقابلاً با تو همان رفتار را كند، و هر گاه از تو جدا شود، جدايى او تو را بد آيد چون پشت سرت بد گويد، هر گاه او را ممانعت كنى به تو تهمت و افترا زند و هرگاه سازگارى با او نشان دهى به تو حسادت ورزد و تعدّى كند و هرگاه ناسازگارى كنى با تو از در دشمنى و جدال بر آيد، از جبران خوبى ديگران به خود ناتوان است، و نسبت به كسى كه به او زور گفته است، افراط مى كند. همنشين او مأجور است و خودش گنهكار، زبانش به زيانِ اوست، نه به دست سودش، دلش سخنش را نگه نمى دارد، علم را براى مجادله كردن مى آموزد، و در دين براى خودنمايى تفقّه مى كند به سوى دنيا مى شتابد و تقوا را فرو مى گذارد  .

 ( بحار الأنوار : ۷۸/۱۰/۶۷ )

امام على عليه السلام :

اِحذَرْ مُصاحَبَةَ الفُسّاقِ و الفُجّارِ و المُجاهِرِينَ بِمَعاصِي اللّه ِ .
از همنشينى با افراد فاسق و فاجر و متظاهر به معاصى خدا دورى كن .

( غرر الحكم : ۲۶۰۱ )

امام على عليه السلام :

احذَرْ صَحابَةَ مَن يَفِيلُ رَأيُهُ و يُنكَرُ عَمَلُهُ ؛ فإنَّ الصاحِبَ مُعتَبَرٌ بِصاحِبِهِ .
از همنشينى با كسى كه انديشه اش، سست و فاسد است و كردارش، زشت و ناپسند، دورى كن؛ زيرا يار، با يار سنجيده مى شود .

( نهج البلاغة: الكتاب۶۹ )

امام على عليه السلام : 

اِتَّقُوا مَن تُبغِضُهُ قُلوبُكُم .
از كسى كه دلهايتان او را ناخوش دارد، بپرهيزيد .

( الدرّة الباهرة : ۲۰ )

امام على عليه السلام :

 إيّاكَ و مُعاشَرَةَ مُتَتَبِّعِي عُيُوبِ الناسِ ؛ فإنّهُ لَم يَسلَمْ مُصاحِبُهُم مِنهُم .
 از معاشرت با عيبجويانِ مردم بپرهيز؛ زيرا همنشينِ اين گونه افراد نيز از عيبجويى آنان در امان نيست .

( غرر الحكم : ۲۶۴۹ )

امام على عليه السلام :

لا تُصاحِبْ هَمّازا فَتُعَدَّ مُرتابا
 با كسى كه همواره غيبت مى كند همنشينى مكن؛ زيرا تو نيز مورد بدگمانى واقع مى شوى .

( بحار الأنوار : ۷۸/۱۰/۶۸ )

امام على عليه السلام :

صَدِيقُ الجاهِلِ مَتعُوبٌ مَنكُوبٌ .
 دوستِ آدم نادان، در رنج و سختى است .

( غرر الحكم : ۵۸۲۹ )

امام على عليه السلام :

عَدُوٌّ عاقِلٌ خَيرٌ مِن صَدِيقٍ أحمَقَ .
 دشمن دانا، بهتر از دوست نادان است .

( بحار الأنوار : ۷۸/۱۲/۷۰ )

امام على عليه السلام : 

لِلأخِلاّءِ نَدامَةٌ إلاّ المُتَّقِينَ .
دوستان را  [ از دوستى با يكديگر ] پشيمانى حاصل آيد، مگر پرهيزگاران .

( تفسير القمّي : ۲/۲۸۷ )

امام على عليه السلام :

إيّاكَ و مصاحَبَةَ أهلِ الفُسُوقِ ؛ فإنَّ الراضيَ بفِعلِ قَومٍ كالدّاخِلِ مَعهُم .
 از مصاحبت با اهل گناهان بپرهيز؛ زيرا كسى كه از كردار گروهى راضى باشد، همانند كسى است كه در جمع آنها باشد .

( غرر الحكم : ۲۷۰۲ )

امام على عليه السلام :

إيّاكَ و مُصاحَبَةَ الفُسّاقِ ؛ فإنَّ الشَّرَّ بالشَّرِّ مُلحَقٌ .
 از مصاحبت با فاسقان دورى كن؛ زيرا بدى به بدى مى پيوندد .

( بحار الأنوار : ۷۴/۱۹۹/۳۶ )

امام على عليه السلام : 

إيّاكَ و صُحبَةَ مَن ألهاكَ و أغراكَ ؛ فإنّهُ يَخذُلُكَ و يُوبِقُكَ .
زنهار از مصاحبت با كسى كه تو را [ از ياد خدا و آخرت ] غافل و [ به دنيا ] شيفته گرداند؛ زيرا چنين كسى تو را تنها مى گذارد و به هلاكتت مى افكند .

( غرر الحكم : ۲۶۹۲ )

امام على عليه السلام : 

اِجتَنِبْ مُصاحَبَةَ الكَذّابِ ، فإن اضطُرِرْتَ إلَيهِ فلا تُصَدِّقْهُ ، و لا تُعلِمْهُ أنَّكَ تُكَذِّبُهُ ؛ فإنّهُ يَنتَقِلُ عَن وُدِّكَ و لا يَنتَقِلُ عَن طَبعِهِ .
از مصاحبت با دروغگو دورى كن و اگر هم ناچار به اين كار شدى، حرفهايش را باور مكن و به او مگو كه حرفهايش را باور نمى كنى؛ چه او از دوستى با تو دست برمى دارد، اما از خوى خود دست نمى كشد .

( غرر الحكم : ۲۴۱۶ )

امام حسن عليه السلام : 

إذا سَمِعتَ أحَدا يَتَناوَلُ أعراضَ الناسِ فاجتَهِدْ أن لا يَعرِفَكَ ؛ فإنَّ أشقَى الأعراضِ بهِ مَعارِفُهُ
هرگاه ديدى كسى با آبروى مردم بازى مى كند، سعى كن كه تو را نشناسد؛ زيرا آبروى آشنايانش كمترين ارزش را نزد او دارد .

( بحار الأنوار : ۷۴/۱۹۸/۳۴ )

امام زين العابدين عليه السلام ـ در سفارش به فرزند بزرگوارش حضرت باقر عليه السلام ـ فرمود : 

إيّاكَ و مصاحَبَةَ القاطِعِ لِرَحِمِهِ؛ فإنّي وَجَدتُهُ مَلعونا في كتابِ اللّه ِ عَزَّ و جلَّ في ثلاثِ مَواضِعَ
زنهار از مصاحبت با كسى كه از خويشان خود مى برد؛ زيرا من چنين كسى را در سه جاى كتاب خداوند عزّ و جلّ لعنت شده يافتم .

( الكافي : ۲/۳۷۷/۷ )

امام صادق عليه السلام :

اُنظُرْ إلى كُلِّ مَن لا يُفِيدُكَ مَنفعَةً في دِينِكَ فلا تَعتَدَّنَّ بهِ و لا تَرغَبَنَّ في صُحبَتِهِ ؛ فإنَّ كُلَّ ما سِوَى اللّه ِ تباركَ و تعالى مُضمَحِلٌّ وَخِيمٌ عاقِبَتُهُ
 بنگر، كه هر كس براى تو سودِ دينى ندارد، به او بهايى مده و به همنشينىِ با وى رغبت مكن؛ زيرا هر چيزى جز خداوند تبارك و تعالى نابود شدنى و فرجامش ناگوار و زيانبار است .

( بحار الأنوار : ۷۴/۱۹۱/۵ )

امام صادق عليه السلام :

احذَرْ مِنَ الناسِ ثلاثةً : الخائنَ ، و الظَّلُومَ ، و النَمّامَ ؛ لأنَّ مَن خانَ لَكَ خانَكَ ، و مَن ظَلَمَ لَكَ سَيَظلِمُكَ ، و مَن نَمَّ إلَيكَ سَيَنِمُّ علَيكَ 

 

 از سه كس بر حذر باش: خيانتكار، ستمكار و سخن چين؛ زيراكسى كه به تو خاطر تو [ به ديگرى ] خيانت كند، به تو نيز خيانت مى كند

و كسى كه به خاطر تو [ به ديگرى ] ستم كند، به تو نيز ستم مى كند و كسى كه براى تو تو سخن چينى كند، بر ضدّ تو نيز سخن چينى خواهد

               هر كه عيب دگران پيش تو آورد و شمرد           بي گمان عيب تو پيش دگران خواهد برد.               

                                                                                                                                            (سعدى)

( بحار الأنوار : ۷۸/۲۲۹/۱۱ ) 

امام صادق عليه السلام :

ألا كُلُّ خُلَّةٍ كانَت في الدُّنيا في غَيرِ اللّه ِ فإنّها تَصِيرُ عَداوَةً يَومَ القِيامَةِ .
 بدانيد هر دوستيى كه در دنيا براى غير خداوند عزّ و جلّ باشد، در روز قيامت به دشمنى مبدّل مى شود .

( تفسير القمّي : ۲/۲۸۷ )

امام صادق عليه السلام :

إيّاكَ و مُخالَطَةَ السَّفَلَةِ؛ فإنَّ مُخالَطَةَ السَّفَلَةِ لا تُؤَدِّي إلى خَيرٍ
 از رفت و آمد با فرومايه بپرهيز؛ زيرا رفت و آمد با فرومايه خيرى در پى ندارد .

( بحار الأنوار : ۷۸/۲۴۹/۸۵ )

امام رضا عليه السلام :

صَديقُ الجاهِلِ في تَعَبٍ .
 دوستِ آدم نادان، در رنج است .

( بحار الأنوار: ۷۸/۳۵۲/۹ )

 پرهيز از مصاحبت با احمق

امام على عليه السلام :

صُحبَةُ الأحمَقِ عَذابُ الرُّوحِ
مصاحبت با احمق، شكنجه روح است .

( غرر الحكم : ۵۸۴۱ )

معرّفى دوستان و دشمنان

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

صَدِيقُ عَدُوِّ عَلِيٍّ عَدُوُّ عَلِيٍّ .
دوستِ دشمنِ على، دشمنِ على است .

( بحار الأنوار : ۷۷/۱۷۴/۹ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

صَدِيقُ كُلُّ امرِئٍ عَقلُهُ ، و عَدُوُّهُ جَهلُهُ .
 دوست هر انسانى، خرد اوست و دشمن او، نا بخرديش .

( بحار الأنوار : ۷۷/ ۱۷۴/۹)

امام على عليه السلام :

أصدِقاؤكَ ثلاثةٌ ، و أعداؤكَ ثلاثةٌ

فَأصدِقاؤكَ : صَدِيقُكَ ، و صَدِيقُ صَدِيقِكَ، و عَدُوُّ عَدُوِّكَ ، و أعداؤكَ : عَدُوُّكَ، و عَدُوُّ صَدِيقِكَ، و صَدِيقُ عَدُوِّكَ .

دوستان تو سه گروهند و دشمنانت نيز سه گروه .

 دوستانت عبارتند از : دوستِ تو و دوستِ دوست تو دشمنِ دشمنت  و دشمنانت عبارتند از : دشمنِ تو دشمنِ دوست تو و دوستِ دشمنت . 

(نهج البلاغة : الحكمة ۲۹۵ )

امام على عليه السلام :

 لا تَتَّخِذَنَّ عَدُوَّ صَدِيقِكَ صَديقا فَتُعادِيَ صَدِيقَكَ .
دشمن دوستت را به دوستى مگير، كه با اين كار با دوستت دشمنى كرده اى .

( بحار الأنوار : ۷۷/۲۰۹/۱ )

عوامل برهم زننده دوستى 

امام على عليه السلام :

 إذا احتَشَمَ الرجُلُ أخاهُ فقد فارَقَهُ .
هر گاه مرد برادر خود را عصبانى (خجالت زده) .حديث كند، او را از دست بدهد .

( بحار الأنوار : ۷۴/۱۶۵/۲۸ )

امام على عليه السلام :

مَن أطاعَ الواشِيَ ضَيَّعَ الصَّديقَ .
 هر كس گوش به حرف سخن چين سپارد، دوست را از دست بدهد .

( بحار الأنوار : ۷۳/۱۶۰/۷ )

امام على عليه السلام :

حَسَدُ الصَّديقِ مِن سُقمِ المَوَدَّةِ .
حسادت ورزيدن دوست، از ناسالم بودن دوستى است .

( نهج البلاغة : الحكمة ۲۱۸ )

امام صادق عليه السلام :

إن أرَدتَ أن يَصفُوَ لكَ وُدُّ أخِيكَ فلا تُمازِحَنَّهُ ، و لا تُمارِيَنَّهُ ، و لا تُباهِيَنَّهُ ، و لا تُشارَّنَّهُ .
 اگر مى خواهى كه دوستى برادرت براى تو خالص بماند، هرگز با او شوخى مَكن، با او ستيزه مَكن، به او فخر مفروش، و با وى خصومت مورز .

( بحار الأنوار :۷۸/۲۹۱/۲ )

امام كاظم عليه السلام : 

لا تُذْهِبِ الحِشمَةَ بينَكَ و بينَ أخيك و أبقِ مِنها ؛ فإنّ ذَهابَها ذَهابُ الحَياءِ .
احترام ميان خود و برادرت را از بين مبر و چيزى از آن را بر جاى نِه؛ زيرا با از بين رفتنِ حرمت، شرم نيز مى رود .

(تحف العقول : ۴۰۹ )

امام هادى عليه السلام :

المِراءُ يُفسِدُ الصَّداقَةَ القَديمَةَ ، و يُحَلِّلُ العُقدَةَ الوَثِيقَةَ . و أقَلُّ ما فيهِ أن تَكونَ فيهِ المُغالَبَةُ ، و المُغالَبَةُ اُسُّ أسبابِ القَطيعَةِ .

 ستيزه كردن، دوستىِ ديرينه را بر هم مى زند و گره محكم را مى گشايد . 

كمترين چيزى كه در ستيزه كردن هست، اين است كه هر يك مى خواهد بر ديگرى چيره آيد و اين چيره جويى، عامل اصلى بريده شدن پيوند دوستى است .

( أعلام الدين : ۳۱۱ )

آنچه از شمار دوستان مى كاهد

امام على عليه السلام ـ در سفارش به فرزند خود محمّد بن حنفيّه ـ فرمود :

إيّاكَ و العُجبَ و سُوءَ الخُلقِ و قِلَّةَ الصَّبرِ ؛ فإنّهُ لا يَستَقِيمُ لكَ على هذهِ الخِصالِ الثلاثِ صاحِبٌ ، و لا يَزالُ لكَ علَيها مِن الناسِ مُجانِبٌ .
زنهار از خودپسندى و بد خويى و كم صبرى؛ زيرا با وجود اين سه خصلت، دوستى براى تو باقى نمى ماند و مردم همواره از تو كناره مى گيرند .

( الخصال : ۱۴۷/۱۷۸ )

امام على عليه السلام :

لا يَغْلِبَنَّ علَيكَ سوءُ الظَّنِّ ؛ فإنّهُ لا يَدَعُ بينَكَ و بينَ صَدِيقٍ صَفْحا .
زنهار كه بدگمانى هرگز بر وجود تو چيره نشود؛ زيرا جايى براى دوستى تو با كسى باقى نمى گذارد .

( بحار الأنوار : ۷۷/۲۰۷/۱ )

امام على عليه السلام :

مَنِ استَقصى على صَدِيقِهِ انقَطَعَت مَوَدَّتُهُ .
 هر كه از دوست خود پرس و جوى زياد ( حساب كشى ) كند رشته دوستيش بگسلد .

(غرر الحكم : ۸۵۸۲ )

امام على عليه السلام :

مَن ناقَشَ الإخوانَ قَلَّ صَدِيقُهُ .
 هر كه با برادران مناقشه كند، دوستانش كم شود .

( غرر الحكم : ۸۷۷۲ )

امام على عليه السلام :

مَن لَم يَرضَ مِن صَدِيقِهِ إلاّ بِإيثارِهِ على نَفسِهِ دامَ سَخَطُهُ .
هر كه از دوست خود راضى نشود مگر زمانى كه دوستش او را بر خودش ترجيح دهد، همواره ناراضى باشد .

( غرر الحكم : ۸۹۷۶ )

امام على عليه السلام :

مَن طَلَبَ صَدِيقَ صِدقٍ وَفِيّا طَلَبَ ما لا يُوجَدُ .
هر كه جوياىِ دوست راستين و وفادار باشد، جوياى چيزى شده كه يافت نمى شود .

(غرر الحكم : ۹۰۸۵ )

امام صادق عليه السلام :

الاستِقصاءُ فُرقَةٌ ، الانتِقادُ عَداوَةٌ .
 باريك بينى و مو شكافى [ نسبت به دوستان ] مايه جدايى است، و خرده گيرى، مايه دشمنى .

( بحار الأنوار:۷۸/۲۲۹/۱ )

امام صادق عليه السلام :

لا يَطمَعَنَّ ··· الخَبُّ في كَثرَةِ الصَّديقِ .
آدم حيله گر هرگز نبايد به داشتن دوستان بسيار، چشم طمع، داشته باشد .

( بحار الأنوار : ۷۸/۱۹۵/۱۴ )

آنچه بر شمار دوستان مى افزايد

امام على عليه السلام :

مَن لانَت عَرِيكَتُهُ وَجَبَت مَحَبَّتُهُ ، مَن لانَ عُودُهُ كَثُفَت أغصانُهُ .
هر كه نرمخو و فروتن باشد محبّتش [ بر دلها ] لازم آيد، و هر كه ساقه ( آوندش ) نرم باشد شاخه هايش انبوه شود .

( غرر الحكم : ۸۱۵۲ و ۸۳۹۱ )

 

امام زين العابدين عليه السلام ـ هنگام افسرده ديدن زُهرى از غم و ناراحتيهايى كه پياپى از جانب حسد ورزان و كسانى كه به آنها خوبى كرده است؛ به او مى رسيد ـ فرمود :

أما علَيكَ أن تَجعَلَ المُسلمينَ مِنكَ بمَنزِلَةِ أهلِ بَيتِكَ فَتَجعَلَ كبيرَهُم مِنكَ بمَنزِلَةِ والدِكَ ، و تَجعَلَ صَغِيرَهم مِنكَ بمَنزِلَةِ وَلَدِكَ ، و تَجعَلَ تِرْبَكَ بمَنزِلَةِ أخيكَ ؟! ، فَأيَّ هؤلاءِ تُحِبُّ أن تَظلِمَ؟! ···و إن عَرَضَ لكَ إبليسُ لَعَنَهُ اللّه ُ أنَّ لكَ فَضلاً على أحَدٍ مِن أهلِ القِبلَةِ ، فانظُرْ إن كانَ أكبَرَ مِنكَ فَقُلْ : قد سَـبَقَنِي بالإيمانِ و العَمَلِ الصـالِحِ فَهُو خَيرٌ مِنّي ، و إن كانَ أصغَرَ مِنكَ فَقُلْ : قد سَبَقتُهُ بِالمعاصِي و الذُّنوبِ فهُو خَيرٌ مِنّي ، و إن كانَ تِربَكَ فَقُل : أنا على يَقينٍ مِن ذَنبِي و في شَكٍّ مِن أمرِهِ ، فما لي أدَعُ يَقِيني لِشَكّي ؟!و إن رَأيتَ المُسلِمِينَ يُعَظِّمُونَكَ و يُوَقِّرُونَكَ و يُبَجِّلُونَكَ، فَقُلْ : هذا فَضلٌ أخَذُوا بهِو إن رَأيتَ مِنهُم جَفاءً و انقِباضا عنكَ فَقُلْ : هذا لِذَنبٍ أحدَثتُهُ ، فإنّكَ إذا فَعَلتَ ذلكَ سَهَّلَ اللّه ُ علَيكَ عَيشَكَ ، و كَثُرَ أصدِقاؤكَ ، و قَلَّ أعداؤكَ .
 تو بايد مسلمانان را چونان خانواده خود به شمار آورى؛ بزرگ آنان را به منزله پدر خويش دانى و كوچكشان را به منزله فرزندت و همسالانت را همچون برادرت . تو دوست دارى به كدام يك از اينها (پدر وبرادر و فرزند) ستم كنى؟!···اگر ابليس ـ كه لعنت خدا بر او باد ـ ، به تو چنين وانمود كرد كه بر فردى از مسلمانان برترى و فضيلتى دارى، بنگر تا اگر از تو بزرگتر بود، به خود بگويى : او در ايمان و كردارِ شايسته، بر من پيشى دارد، پس از من بهتر است و اگر از تو كوچكتر بود بگو : در معاصى و گناهان، از او جلو هستم، پس او از من بهتر است و اگر همسال تو بود ، بگو : من به گنهكارى خود يقين دارم و در گنهكارى او ترديد، پس چرا بايد يقينم را بگذارم و به ترديدم چنگ زنم و اگر ديدى مسلمانان تو را بزرگ و گرامى و محترم مى دارند بگو: اين از خوبى خود آنان استو اگر از آنان نسبت به خودت بى مهرى و دلگيرى مشاهده كردى بگو: اين گناه و تقصير من است. اگر چنين كردى خداوند زندگى را بر تو آسان مى كند و دوستانت بسيار مى شوند و دشمنانت اندك .

( بحار الأنوار : ۷۴/۱۵۶/۱)

امام عسكرى عليه السلام :

 مَن كانَ الوَرَعُ سَجِيَّتَهُ ، و الكَرَمُ طَبِيعَتَهُ ، و الحِلمُ خَلَّتَهُ ، كَثُرَ صَدِيقُهُ و الثَّناءُ علَيهِ ، و انتَصَرَ مِن أعدائهِ بِحُسنِ الثَّناءِ علَيهِ .
هركه پارسايى، خصلت او باشد و كرَم و بخشندگى، سرشتش و بردبارى، خُويَش، دوستانش و ستايش [ گويان ] او بسيار گردند و با ستايش بسيار از وى، از دشمنانش انتقام بگيرد .

( بحار الأنوار:۷۸/۳۷۹/۴ )

مرزهاى دوستى

امام على عليه السلام :

لا يكونُ الصَّديقُ صَديقا حتّى يَحفَظَ أخاهُ في ثلاثٍ : في نَكبَتِهِ ، و غَيبَتِهِ ، و وَفاتِهِ .
 دوست، دوست نباشد مگر آن كه در سه جا مراقب برادرش باشد : در گرفتاريش، در غيابش، و بعد از مردنش .

( بحار الأنوار : ۷۴/۱۶۳/۲۸ )

امام على عليه السلام :

الصَّديقُ مَن صَدَقَ غَيبُهُ .
 دوست، كسى است كه در نهانش راست باشد .

( غرر الحكم : ۱۱۵۱ )

امام على عليه السلام :

الصَّديقُ الصَّدوقُ : مَن نَصَحَكَ في عَيبِكَ، و حَفِظَكَ في غَيبِكَ ، و آثَرَكَ على نَفسِهِ .
دوست راستين، كسى است كه تو را در بر طرف كردن عيبهايت راهنمايى كند، در غيابت مواظب تو باشد و تو را بر خودش ترجيح دهد .

( غرر الحكم : ۱۹۰۴ )

امام على عليه السلام :

 الصَّديقُ مَن كانَ ناهيا عَنِ الظُّلمِ و العُدوانِ ، مُعِينا على البِرِّ و الإحسانِ
 دوست، كسى است كه بازدارنده از ستم و تجاوز باشد و يارى كننده بر نيكويى و احسان .

(غرر الحكم : ۲۰۷۸ )

امام على عليه السلام :

إنّما سُمِّيَ الصَّديقُ صَديقا لأنّهُ يَصدُقُكَ في نَفسِكَ و مَعايِبِكَ ، فَمَن فَعَلَ ذلكَ فاستَنِمْ إلَيهِ فإنَّهُ الصَّدِيقُ
 صديق ( دوست راستين ) را صديق ناميده اند، چون با تو و عيبهايت، صادقانه برخورد مى كند . هر كه چنين باشد، به او اعتماد كن كه او دوست راستين است .

(غرر الحكم : ۳۸۷۷ )

امام على عليه السلام :

أخوكَ الصَدِيقُ مَن وَقاكَ بِنَفسِهِ ، و آثَرَكَ على مالِهِ و وُلدِهِ و عِرسِهِ .
 برادرِ راستين تو كسى است كه خود را سپر تو گرداند و تو را بر مال و فرزند و زن خويش ترجيح دهد .

(غرر الحكم : ۲۰۱۴ )

امام على عليه السلام :

صَدِيقُكَ مَن نَهاكَ ، و عَدُوُّكَ مَن أغراكَ .
دوستِ تو كسى است كه [ از بديها  ] بازَت دارد، و دشمنت كسى است كه تو را [ به كارهاى بد ] تحريك كند .

( غرر الحكم : ۵۸۵۷ )

امام صادق عليه السلام :

لا تَكونُ الصَّداقَةُ إلاّ بِحُدُودِها، فَمَن كانَت فيهِ هذهِ الحُدودُ أو شَيءٌ مِنهُ ، و إلاّ فلا تَنسِبْهُ إلى شَيءٍ مِن الصَّداقَةِ ، فَأوَّلُها : أن تكونَ سَرِيرَتُهُ و عَلانِيَتُهُ لكَ واحِدَةً ، و الثانيةُ : أن يَرى زَينَكَ زَينَهُ ، و شَينَكَ شَينَهُ ، و الثالثةُ : أن لا تُغَيِّرَهُ علَيكَ وِلايَةٌ و لا مالٌ ، و الرابعةُ : لا يَمنَعُكَ شَيئا تَنالُهُ مَقدُرَتُهُ ، و الخامسةُ ـ و هي تَجمَعُ هذهِ الخِصالَ ـ : أن لا يُسلِمَكَ عِندَ النَّكَباتِ .
 دوستى مرزهايى دارد كه هر كس همه يا برخى از آنها را داشته باشد، دوست است و گر نه او را اصلاً دوست مشمار: نخست اين كه ظاهر و باطنش با تو يكى باشد؛ دوم اين كه آبروى تو را آبروى خودش داند و عيب و بى آبرويى تو را عيب و بى آبرويى خودش؛ سوم اين كه مقام و مال او را نسبت به تو عوض نكند؛ چهارم اين كه هر كمكى از دستش بر مى آيد از تو دريغ نكند؛ و پنجم كه در بردارنده همه اين خصلتهاست، اين كه در هنگام گرفتارى ها تو را تنها نگذارد .

( بحار الأنوار : ۷۸/۲۴۹/۹۰ )

 

پيش از آزمودن افراد نبايد به آنها اعتماد كرد

امام على عليه السلام :

 الطُّمأنِينَةُ إلى كُلِّ أحَدٍ قَبلَ الاختِبارِ عَجزٌ .
اعتماد كردن به هر كسى، پيش از آزمودن [او] ، ناتوانى است .

     ( بحار الأنوار : ۱۰۳/۸۶/۲۱ )

امام على عليه السلام :

اُبذُلْ لِصَدِيقِكَ كُلَّ المَوَدَّةِ ، و لا تَبذُل لَهُ كُلَّ الطُمأنِينَةِ
هر چه محبّت دارى نثار دوستت بكن، اما هر چه اطمينان دارى به پاى او مريز .

( بحار الأنوار : ۷۴/۱۶۵/۲۹ )

امام على عليه السلام : 

اُبذُلْ لِصَدِيقِكَ كُلَّ المَوَدَّةِ ، و لا تَبذُلْ لَهُ كُلَّ الطمأنِينَةِ ، و أعْطِهِ مِن نَفسِكَ كُلَّ المُواساةِ ، و لا تَقُصَّ إلَيهِ بِكُلِّ أسرارِكَ .
همه محبّتت را نثار دوستت كن، اما همه اطمينانت را به پاى او مريز، هر گونه همدردى و كمك مالى به او بكن، ولى همه اسرارت را با او در ميان مگذار .

( غرر الحكم : ۲۴۶۳ )

امام على عليه السلام :

لا تَرغَبَنَّ في مَوَدَّةِ مَن لَم تَكشِفْهُ
هرگز به دوستى با كسى كه او را خوب نشناخته اى، رغبت مكن .

(غرر الحكم : ۱۰۱۶۷ )

امام على عليه السلام :

لا تَثِقْ بِالصَّدِيقِ قَبلَ الخُبرَةِ .
 پيش از آزمودنِ دوست، به او اعتماد مكن .

(غرر الحكم : ۱۰۲۵۷)

امام باقر عليه السلام :

تَجَنَّبْ عَدُوَّكَ ، و احذَرْ صَديقَكَ مِنَ الأقوامِ ، إلاّ الأمِينَ مَن خَشِيَ اللّه َ .
از دشمنت دورى كن و از دوستت بر حذر باش، مگر آن دوستى كه امين و خدا ترس باشد .

( بحار الأنوار: ۷۸/۱۷۲/۷ )

امام صادق عليه السلام :

إذا كانَ الزمانُ زمانَ جَورٍ ، و أهلُهُ أهلَ غَدرٍ ، فَالطُّمأنِينَةُ إلى كُلِّ أحَدٍ عَجزٌ .
 هرگاه زمانه، زمانه بيداد باشد و مردمش، اهل خيانت و پيمان شكنى، اعتماد كردن به هر كسى [ از ] ناتوانى است .

( بحار الأنوار: ۷۸/۲۳۹/۲ )

راه آزمودن دوست

لقمان عليه السلام :

لا تَعرِفُ أخاكَ إلاّ عندَ حاجَتِكَ إلَيهِ .
برادرت را نشناسى، مگر زمانى كه به او نياز پيدا كنى .

( بحار الأنوار : ۷۴/۱۷۸/۲۱ .   )

سليمان عليه السلام :

لا تَحكُمُوا على رَجُلٍ بِشيءٍ حتّى تَنظُرُوا إلى مَن يُصاحِبُ ، فإنّما يُعرَفُ الرَّجُلُ بِأشكالِهِ و أقرانِهِ ، و يُنسَبُ إلى أصحابِهِ و أخدانِهِ .
 درباره كسى قضاوت نكنيد، تا آن گاه كه ببينيد با چه كسى دوستى مى كند؛ زيرا آدمى به همگنان و همدمانش شناخته مى گردد و به ياران و دوستانش نسبت داده مى شود .  

( بحار الأنوار : ۷۴/ ۱۸۸/۱۷ )

امام على عليه السلام :

عِندَ زَوالِ القُدرَةِ يَتَبَيَّنُ الصَّديقُ مِن العَدُوِّ .
 به هنگام از دست رفتن قدرت است كه دوست از دشمن، بازشناخته مى شود .

(غرر الحكم : ۶۲۱۴ )

امام على عليه السلام : 

في الشِّدَّةِ يُختَبَرُ الصَّديقُ .
در سختيهاست كه دوست، آزموده مى شود .

( غرر الحكم : ۶۴۷۲ )

امام على عليه السلام 

 لا يُعرَفُ الناسُ إلاّ بِالاختِبارِ ، فَاختَبِرْ أهلَكَ و وَلَدَكَ في غَيبَتِكَ ، و صَدِيقَكَ في مُصِيبَتِكَ ، و ذا القَرابَةِ عندَ فاقَتِكَ ، و ذا التَّوَدُّدِ و المَلَقِ عندَ عُطلَتِكَ ؛ لِتَعلَمَ بذلكَ مَنزِلَتَكَ عِندَهُم .
 مردم جز با آزمايش شناخته نمى شوند؛ پس زن و فرزند خود را در غيابت آزمايش كن و دوستت را در گرفتاريت و خويشاوندت را در تنگ دستيت و كسانى را كه زبان مهر و محبّت و ثنا دارند در بيكاريت، تا بدين وسيله به موقعيت خود نزد آنان پى ببرى .

( بحار الأنوار: ۷۸/۱۰/۶۷ )

امام صادق عليه السلام : 

يُمتَحَنُ الصَّديقُ بثلاثِ خِصالٍ، فإن كان مُؤاتِيا فيها فهُو الصَّديقُ المُصافِي ، و إلاّ كانَ صَدِيقَ رَخاءٍ لا صَدِيقَ شِدَّةٍ : تَبتَغِي مِنهُ مالاً ، أو تَأمَنُهُ على مالٍ ، أو تُشارِكُهُ في مَكروهٍ .
دوست با سه چيز آزموده مى شود؛ اگر در آنها همراهى كرد، دوست يكرنگ است و گر نه دوستِ دوران خوشى است، نه دوست دوران سختى : از او مالى بخواهى، يا او را بر مالى امين كنى، و يا در سختى و ناخوشى او را شريك خود گردانى .

( تحف العقول : ۳۲۱ )

امام صادق عليه السلام :

مَن غَضِبَ علَيكَ مِن إخوانِكَ ثلاثَ مَرّاتٍ فلَم يَقُلْ فيكَ مَكروها فَأعِدَّهُ لِنَفسِكَ .
 هر يك از برادرانت كه سه بار بر تو خشم گرفت و از تو بدى نگفت، او را براى خود نگه دار .

( تحف العقول : ۳۶۸ )

امام صادق عليه السلام :

إذا أرَدتَ أن تَعلَمَ صِحَّةَ ما عندَ أخِيكَ فَأغضِبْهُ، فإن ثَبَتَ لكَ على المَودَّةِ فهُو أخُوكَ و إلاّ فلا .
 هرگاه خواستى از صداقت برادرت نسبت به خود آگاه شوى او را خشمگين كن؛ اگر بر دوستيش با تو پايدارى ورزيد، او برادر توست، و گر نه نيست .

( بحار الأنوار: ۷۸/۲۳۹/۴ )

برترين ياران

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در پاسخ به سؤال از برترين ياران ـ فرمود :

مَن إذا ذَكَرتَ أعانَكَ ، و إذا نَسِيتَ ذَكَّرَكَ .
 كسى كه هرگاه [ خدا را ] ياد كردى، تو را كمك كند و هرگاه [ خدا را ] فراموش كردى، ياد آوريت نمايد .

( تحف العقول : ۳۵ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

خَيرُ الأصحابِ مَن قَلَّ شِقاقُهُ و كَثُرَ وِفاقُهُ .
بهترين ياران كسى است كه نا سازگاريش اندك باشد و سازگاريش بسيار .

( تنبيه الخواطر : ۲/۱۲۳ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إذا أرادَ اللّه ُ بِعَبدٍ خَيرا جَعَلَ لَهُ وَزيرا صالِحا ، إن نَسِيَ ذَكَّرَهُ ، و إن ذَكَرَ أعانَهُ .
هرگاه خداوند خوبى بنده اى را بخواهد، دستيارى شايسته و نيك برايش قرار مى دهد، كه اگر فراموش كرد به او يادآورى كند و اگر ياد كرد وى را يارى رساند .

( بحار الأنوار: ۷۷/۱۶۴/۲ )

 

المُعِينُ على الطاعَةِ خَيرُ الأصحابِ
 كسى كه در راه طاعت خدا يارى كند، بهترين ياران است .

( غرر الحكم : ۱۱۴۲ )

حقّ همنشين 

امام على عليه السلام :

لا تَقطَعْ صَديقا و إن كَفَرَ .
 از هيچ دوستى مَبُر، هر چند ناسپاس باشد .

(غرر الحكم : ۱۰۱۹۶ )

امام زين العابدين عليه السلام : 

أمّا حَقُّ الصاحِبِ : فَأن تَصحَبَهُ بِالتَفَضُّلِ و الإنصافِ ، و تُكرِمَهُ كما يُكرِمُكَ ، و لا تَدَعَهُ يَسبِقُ إلى مَكرُمةٍ ، فإن سَبَقَ كافَأتَهُ ، و تَوَدُّهُ كما يَوَدُّكَ ، و تَزجُرُهُ عمّا يَهُمُّ بهِ مِن مَعصيَةٍ ، و كُن علَيهِ رَحمَةً ، و لا تَكُن علَيهِ عَذابا .
حقّ همنشين اين است كه با او به فضل و انصاف رفتار كنى و به اندازه اى كه احترامت مى كند، احترامش كنى . اجازه ندهى در هيچ بخششى پيشدستى كند و اگر پيشدستى كرد جبران كنى، همان قدر كه دوست دارد دوستش بدارى، اگر تصميم به گناهى گرفت او را از آن بازدارى، براى او مايه رحمت و مهر باش و باعث عذاب او مباش .

( بحار الأنوار : ۷۴/۷/۱ )

امام زين العابدين عليه السلام :

حَقُّ الخَلِيطِ أن لا تَغُرَّهُ، و لا تَغُشَّهُ، و لا تَخدَعَهُ، و تَتَّقِيَ اللّه َ تباركَ و تعالى في أمرِهِ .
 حقّ كسى كه با تو رفت و آمد دارد اين است كه او را نفريبى، با او يكرنگ باشى، او را گول نزنى و نسبت به او از خداوند تبارك و تعالى بترسى .

( بحار الأنوار : ۷۴/۸/۱ )

 

تنبيه الخواطر ـ به نقل از مفضّل بن عمر جعفى ـ :

دَخلتُ على أبي عبدِ اللّه ِ عليه السلام فقالَ لي : مَن صَحِبَكَ ؟ فقلتُ : رَجُلٌ مِن إخواني ، قالَ : فما فَعَلَ ؟ فقلتُ : منذُ دَخَلتُ المَدينةَ لَم أعرِفْ مَكانَهُ ، فقالَ لي : أ ما عَلِمتَ أنَّ مَن صَحِبَ مُؤمنا أربَعينَ خُطوَةً سَألَهُ اللّه ُ عَنهُ يومَ القِيامَةِ ؟! .
 در برگشت [از سفر] خدمت امام صادق عليه السلام رسيدم حضرت فرمود : چه كسى همسفرت بود؟ عرض كردم : مردى از برادرانم . حضرت پرسيد: پس او چه شد؟ عرض كردم : از وقتى وارد مدينه شده ام، نمى دانم كجاست . حضرت فرمود : مگر نمى دانى كه هر كس با مؤمنى چهل گام همسفر شود، خداوند در روز قيامت راجع به او از وى مى پرسد .

( تنبيه الخواطر : ۲/۲۱)

دوستان چند طبقه اند

امام صادق عليه السلام :

إنَّ الذينَ تَراهُم لَكَ أصدِقاءَ إذا بَلَوتَهُم وَجَدتَهُم على طَبَقاتٍ شَتّى : فمِنهُم كالأسَدِ في عِظَمِ الأكلِ و شِدَّةِ الصَّولَةِ ، و مِنهُم كالذِّئبِ في المَضَرَّةِ ، و مِنهُم كالكَلبِ في البَصبَصَةِ ، و مِنهُم كالثَّعلَبِ في الرَّوَغانِ و السَّرِقَةِ ، صُوَرُهُم مُختَلِفَةٌ و الحِرفَةُ واحِدَةٌ ، ما تَصنَعُ غدا إذا تُرِكتَ فَردا وَحيدا لا أهلَ لكَ و لا وَلَدَ ، إلاّ اللّه َ رَبَّ العالَمِينَ ؟!
 كسانى را كه دوست مى شمارى، اگر امتحانش كنى مى بينى كه چند طبقه اند: بعضى از آنان مانند شير، پُر خور و درنده خويند، برخى مانند گرگ، زيانبارند، برخى مانند سگ دم مى جنبانند (چاپلوسند)، برخى مانند روباه، حيله گر و دزدند، شكلهايشان مختلف است، اما كارشان يكى است . فرداى قيامت كه يكّه و تنها مانى و تو را نه زنى باشد و نه فرزندى، جز خداوند، آن پروردگار جهانيان، چه خواهى كرد؟

( بحار الأنوار : ۷۴/۱۷۹/۲۲ )

دوستان انسان

امام على عليه السلام :

إنَّ لِلمَرءِ المسلمِ ثلاثةَ أخِلاّءَ : فَخَلِيلٌ يقولُ لَهُ : أنا مَعكَ حيّا و مَيِّتا و هُو عَمَلُهُ ، و خليلٌ يقولُ لَهُ: أنا مَعَكَ حتّى تَموتَ و هُو مالُهُ ، فإذا ماتَ صارَ لِلوَرَثَةِ ، و خليلٌ يقولُ لَهُ : أنا معكَ إلى بابِ قَبرِكَ ثُمّ اُخَلِّيكَ و هُو وَلَدُهُ .
انسان مسلمان را سه دوست باشد : يك دوست به او مى گويد: من با تو هستم، زنده باشى يا مُرده؛ اين دوست همان عمل اوست؛ دوست ديگر به او مى گويد: من تا زمانى كه زنده هستى با تو هستم، آن همان مال و ثروت اوست كه پس از مرگش به وارثان مى رسد؛ و دوست سوم به او مى گويد: من تا لب گور با تو هستم، سپس از تو جدا مى شوم؛ او همان فرزند اوست .

( معاني الأخبار : ۲۳۲/۱ )

 

این روایات گزیده ای از روایات کتاب میزان الحکمه در این موضوع است برای مشاهده کل روایات این موضوع به (مجموعه حدیث تصویری دوستی) مراجعه کنید.

میزان الحکمه،جلد ششم.

کانال قرآن و حدیث را درشبکه های اجتماعی دنبال کنید.
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام
کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام
تلگرام قرآن و حدیث
کانال قرآن و حدیث در ایتا
کانال قرآن و حدیث در گپ
پیام رسان سروش _ کانال قرآن و حدیث