کتاب آرام بخش دل داغدیدگان

۱۴ مرداد ۱۳۹۴ 0 معارف

نویسنده:

شهید ثانی

زبان:

فارسی

مُسَکنُ الفؤاد عندَ فَقد الأحبّة وَ الأولاد (تسکین دهنده دلها هنگام فقدان دوستان و اولاد) کتابی به زبان عربی نوشته شهید ثانی م ۹۶۶ هجری است. این کتاب درباره مسائل و اموری است که دل داغدیدگان و مصیبت زدگان را آرامش می‌بخشد و مؤلف، آن را پس از مرگ فرزندانش برای آرامش خود و کسانی که این مصیبت را دیده‌اند نگاشته است. مسکن الفؤاد مشتمل بر یک مقدمه، چهار باب و یک خاتمه است. این کتاب نزد بزرگان، دارای اعتبار خاصی بوده و چندین ترجمه بر آن نوشته شده است.

درباره مؤلف

زین الدین بن نورالدین علی بن احمد عاملی جُبَعی معروف به شهید ثانی از نوادگان علامه حلی و از علما و فقهای نامدار شیعه در قرن دهم هجری قمری است. وی یکی از بزرگ‌ترین علمای فقه اسلامی می‌باشد که دارای تألیفات بسیاری است. کتاب الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه معروف‌ترین اثر فقهی او است. او در سال ۹۶۶ق به شهادت رسید.

پیشینه کتاب‌شناسی

برخی از علمای شیعه نیز در این موضوع کتاب نگاشته‌اند که میتوان به برخی کتب اشاره کرد:

تسلیة الأحزان از سید محمد باقر موسوی خوانساری، متوفای ۱۳۱۳ هجری، که بر طبق کتاب شهید ثانی نوشته شده است.

تسلیة الحزین من فقد الأقارب و البنین، از شیخ صالح بحرانی، متوفای ۱۲۸۱ هجری.

تسلیة الحزین فی فقد العافیة و الأحباب من الأقارب و البنین، از سید عبدالله شبر، مفسر شیعه، متوفای ۱۲۴۲ هجری.

تسلیة الفؤاد فی فقد الأولاد، از سید عبدالله شبر

تسلیة الملهوفین و تسکین المغمومین تألیف میرزا ابوالقاسم بن میرزا کاظم موسوی زنجانی م ۱۲۹۲.[۱]

سبب تألیف و وجه نامگذاری

شهید این کتاب را در سال ۹۵۴ق نگاشته است و علت آن نیز مرگ فرزندان او بوده، به طوری که تمام پسران او در چند سال اول زندگی از دنیا میرفته‌اند و شهید پس از فوت فرزندش محمد برای آرامش دادن به خود و نزدیکان و تمام کسانی که مصیبت می‌بینند این کتاب را تألیف نمود.

شهید ثانی می‌نویسد: مرگ حادثه عظیمی است که همواره بین دوستان جدایی میاندازد و جدایی دوست از بزرگترین مصیبتها محسوب می‌گردد و این مصیبت به قدری بزرگ است که حتی نزدیک است قلب صاحبان عقل و خرد و مردان صاحب نظر را از حق منحرف کند. از عزیزترین دوستان، فرزندِ آدمی است که به منزله جان و قلب پدر و مادر است و از همین جهت است که خداوند متعال در فراق او ثوابهای فراوانی برای پدر و مادرش مقرر فرمود و به آنها وعده شفاعت داده است، لذا در این رساله احادیثی از پیامبر اسلام(ص) و حکایاتی از حالات اهل کمال و اشخاص بلند مرتبه و مختصری از تنبیهات روشن جمع‌آوری نمودم. امید است ان شاء اللَّه این مجموعه باعث زدودن زنگار دل محزونان و بر طرف نمودن غم و رنج مصیبت دیدگان گردد، بلکه عارفان را شاد و غافلان را از خواب غفلت بیدار نماید.[۲]

روش مؤلف

مؤلف در هر بخش توضیحاتی مانند معنای کلمه، نکات قابل تذکر و روایات پیامبر را در فضیلت آن موضوع میآورد. در کنار ذکر روایات، قضایای تاریخی فراوانی را هم یادآور شده که هر مصیبت زده را متوجه این نکته نماید که بلاها و مصیبات امری طبیعی است و لازمه زندگی در این دنیاست و با بیان حالات بزرگان اهل معرفت خواننده را ترغیب به بردباری هرچه بیشتر می‌کند.[۳]

محتوای کتاب

شهید ثانی کتاب خویش را به یک مقدمه، چهار باب و یک خاتمه تقسیم نموده است. وی در مقدمه، مسائلی که رضای به قضاء الهی را موجب می‌شود برشمرده شده است.

ابواب کتاب

باب اول در بیان اجرهایی که در مرگ فرزند به انسان عطا می‌شود.

باب دوم در صبر

باب سوم در رضا

باب چهارم در گریه

خاتمه؛ خاتمه کتاب شامل تسلیت گفتن به بازماندگان و لزوم یادآوری رنجهای پیامبر(ص) در هر مصیبت است و اینکه بیشترین بلاها مربوط به انبیاء میباشد.[۴]

اعتبار کتاب

مسکن الفؤاد به لحاظ بزرگی نویسنده و اعتبار او و به لحاظ مطالب ارزشمندی که بصورت خلاصه و با اجتناب از اطاله کلام در آن جمع شده بسیار مورد عنایت بزرگان مانند مجلسی در بحارالانوار، شیخ حر عاملی در الجواهر السنیة و محدث نوری در مستدرک الوسائل قرار گرفت؛[۵] به طوری که چندین کتاب بر طبق روش آن نوشته شد و کتاب نیز چندین بار ترجمه گردید.