آشنایی با اماکن مقدسه سامرا

سامرا

سامرا چهارمين شهر مقدس عراق است. اين شهر در 124 كيلومترى شمال بغداد و در سمت شرق رودخانه دجله قرار گرفته، و به سال 221 ه. باز مى‏گردد. در اين سال محمد المعتصم باللَّه فرزند هارون الرشيد پايتخت خلافت را از شهر بغداد به سامرا منتقل ساخت و تا سال 256 ه. هشت خليفه بر اين شهر حكمرانى و خلافت نمودند. در اين سال المعتمد على اللَّه عباسى بار ديگر به بغداد بازگشت و آنجا را پايتخت خلافت خود قرار داد.

حرم مطهر امام دهم حضرت على بن محمد الهادى عليهما السلام (تاريخ شهادت: سال 254 ه.) و امام يازدهم امام حسن بن على عسكرى عليهما السلام (تاريخ شهادت: 260 ه.) قلب شهر امروزى را تشكيل مى ‏دهد،

اين بقعه در دوران زندگانى دو امام عليهما السلام خانه مسكونى آنان بود، و پس از شهادت در آنجا دفن شده‏اند.

نخستين ساختمان بر آرامگاه آنان، از قرن چهارم هجرى است كه تاكنون همواره تجديد و ترميم شده و توسعه يافته است. اين حرم مطهر داراى گنبدى ‏است كه يكى ازبزرگترين گنبدها در جهان اسلام است، محيط اين گنبدِ طلايىِ عظيم، 68 متر است كه در آن 72 هزار كاشى طلا به كار رفته است. در دو سمت اين گنبد دو گلدسته طلايى زيبا قرار دارد كه هر يك داراى 36 متر طول است.

ضريح مطهّر امام هادى و امام حسن عسكرى عليهما السلام‏

گنبد كنونى در سال 1200 ه. بر جاى گنبد كهنى كه ناصرالدوله حمدانى در سال 333 ه. آن را ساخته بود بنا گرديد. در زير گنبد حرم مطهر، ضريح نقره‏اى زيبايى قرار دارد كه ساخته هنرمندان اصفهانى در سال هاى دهه 60 ميلادى است. درون ضريح آرامگاه دو امام معصوم و «حكيمه خاتون» دختر حضرت جواد و عمه امام عسكرى است كه شاهد ولادت امام زمان «عج» بوده است. اين بانو زنى پرهيزكار و مورد احترام چهار امام معصوم بوده است‏ و ديگرى «نرگس خاتون» همسر امام حسن عسكرى عليه السلام و مادر امام زمان است.

درون حرم و قسمت هايى از رواق ها به طرز زيبايى آينه ‏كارى شده و از يادگارهاى ملك فيصل اوّل پادشاه هاشمى عراق است و به وسيله ايوانى فراخ و سقف‏دار به صحنى كه گرداگرد حرم را فرا گرفته راه مى‏يابد. از ويژگي هاى اين صحن آن است كه فاقد حجره مى‏باشد. در زاويه شمال غربى صحن مطهر، مجموعه‏ اى متشكّل از صحن و ايوان و مسجدى بزرگ با گنبدى كاشى‏كارى شده قرار دارد كه به «مجموعه غيبت» مشهور است.

در زير اين مجموعه زيرزمينى است كه به «سرداب غيبت» شهرت دارد، و نيز اين مجموعه بخشى از خانه مسكونى حضرت عسكرى بوده است كه در اين زيرزمين به عبادت مى‏پرداخته و پس از او محل اقامت امام زمان عليه السلام بوده است. اين محل از ديرباز مورد توجه شيعه بوده است و از آن جهت كه عبادتگاه سه امام بوده، از قداست‏ و احترام ويژه‏اى برخوردار است. گفتنى است كه به وسيله پله‏ هايى مى‏توان به زيرزمين رسيد. فضاى اصلى و كهن زيرزمين عبارت است از تالارى مربع مستطيل به ابعاد 3* 5 متر. در شرق اين تالار فضايى است كه پنجره‏اى از چوب دارد و محل عبادت امام عليه السلام بوده است.

پنجره اين نمازخانه يكى از با ارزش ترين قطعات باقى‏مانده از دوران عباسيان است و داراى كتيبه‏اى كهن مى‏باشد. اين پنجره به دستور الناصر لدين اللَّه عباسى (كه از خلفاى علاقمند به اهل بيت عليهم السلام بود) در سال 606 ه. ساخته شده است. در كاشى‏كارى درون اين بقعه نام ناصرالدين شاه قاجار ثبت شده است كه در سفر عتبات خود به زيارت اين جايگاه تشرف يافته است.

آثار تاريخى سامرا:

* متوكّليه، شهر كهن سامرا است كه از سوى متوكل عباسى ساخته شد و امروزه خرابه ‏هاى اين شهر در فاصله كوتاهى از شمال سامرا نمايان است. از ويژگى ‏هاى اين شهر، خيابان‏كشي هاى منظم و مستقيمى است كه نمونه آن در ديگر شهرها كمتر يافت مى‏شود . در بخشى از اين شهر مسجدى به نام «جامع ابى دُلَف» وجود دارد.

* مسجد جامع سامرا، این مسجد به «جامع المتوكل» مشهور شده و از ساختمان هاى يكى از پليدترين خلفاى عباسى؛ يعنى متوكل عباسى (232-/ 247 ه.) است.

اين مسجد يكى از عظيم‏ترين مساجد جهان اسلام در آن دوره بشمار مى‏رفته. امروزه فقط مأذنه و ديوارهاى آن باقى است كه همين دو نيز دليل بر عظمت اين ساختمان است.

ماذنه مسجد بر خلاف سنت تمام گلدسته‏ ها، كه راه رسيدن به بام آن از پله‏ هايى است كه درون مأذنه تعبيه شده، از بيرون آن مى‏ باشد؛ از اين رو پله ها گِرداگرد سطح بيرونى گلدسته را دور زده و به بام آن كه در ارتفاع 52 مترى از زمين است مى‏رسد.

* جامع‏ ابى ‏دلف، نمونه ‏كوچكترِ مسجدجامع متوكل است به ابعاد 138* 215 متر با بارويى به ضخامت 60/ 1 متر. اين‏مسجد داراى 18 دروازه است.  اين مسجد به نام قاسم بن عيساى عِجْلى مشهور به أبودلف (متوفاى 226 ه.) نامگذارى شده كه از فرماندهان عباسى و از شيعيان معتقد بشمار مى‏رفته است.

برگرفته از  : اماكن زيارتى و سياحتى عراق ، محمد رضا قمی ، نشر مشعر ، تهران ، ص69