فضیلت ماه رمضان
۱۲ بهمن ۱۳۹۴ 0 ادعیه و زیاراتدرباره فضيلت اين ماه و گستردگى رحمت خدا در آن مطالب بسيار زياد و فوايد فراوانى در روايات آمده است - البته براى كسانى كه اهل درك و شعور باشند. از قبيل:
[1 -] خداوند در ماه رمضان موقع افطار هفتاد ميليون نفر را كه همگى سزاوار آتش شده اند، از آتش آزاد مى كند. و باندازه تمام افرادى كه در ماه رمضان آزاد نموده، در شب آخر آن آزاد مى كند.
[2 -] در شب اول ماه رمضان خداوند هر كدام از مخلوقات خود را كه بخواهد مى بخشد. در شب بعد اين عده را دو برابر مى نمايد. و در شب بعد دو برابر تعداد تمام افراد شبهاى قبل را از آتش آزاد مى كند.
(و بهمين ترتيب) تا شب آخر ماه رمضان كه در اين شب تعداد تمام كسانى را كه در اين ماه آزاد نموده است دو برابر مى نمايد.
سخنان پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم درباره ماه مبارك رمضان
[3 -] سيد قدّس سرّه در «اقبال» از كتاب «بشارة المصطفى لشيعة المرتضى» با استناد آن به «حسن بن على بن فضال» از امام رضا از پدرانش، از امير المؤمنين - درود و سلام بر آنان - روايت نموده كه حضرت فرمودند: رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم روزى براى ما سخنرانى نمود و فرمود:
«مردم ماه خدا با بركت و رحمت و بخشش گناهان نزديك است، ماهى كه نزد خدا برترين ماه ها، روزهايش برترين روزها، شبهايش بهترين شبها و ساعتهاى آن بهترين ساعتهاست، ماهى است كه در آن به ميهمانى خدا دعوت شده و شما را در اين ماه از كسانى قرار داده اند كه شايسته كرامت خدا هستند. نفس كشيدن شما در آن تسبيح و خوابيدنتان در آن عبادت و عمل شما در آن مقبول و دعاى شما در آن مستجاب است. پس با نيتهايى راست، و دلهايى پاك از خدا بخواهيد شما را موفق به روزه آن، و خواندن كتابش نمايد. بدبخت كسى است كه از آمرزش خدا در اين ماه بزرگ محروم شود.
با تشنگى و گرسنگى خود در آن، گرسنگى و تشنگى روز قيامت را بياد آوريد. به فقيران خود صدقه بدهيد، بزرگان خود را در آن احترام كنيد، كوچكترها را مورد رحمت خود قرار دهيد و صله رحم بجا آوريد. زبانهاى خود را حفظ كرده، ديدگان خود را از آنچه نگاه به آن حلال نيست و گوشهاى خود را از آنچه گوش دادن به آن حلال نيست، نگهداريد. با يتيمان مردم مهربانى كنيد تا با يتيمان شما مهربانى شود.
به درگاه خداوند از گناهان خود توبه كنيد. هنگام نماز دستهايتان را با دعا بطرف او بلند كنيد، زيرا اين وقت بهترين اوقات است و خداوند در آن هنگام با نظر رحمت به بندگانش نگاه كرده و هنگامى كه از او بخواهند و با او مناجات نمايند، جواب آنان را مى دهد. و اگر او را صدا بزنند، به آنان لبيك مى گويد. و اگر دعا كنند، دعايشان را مستجاب مى كند.
مردم شما زندانى اعمال خود مى باشيد، با استغفار خود را آزاد كنيد. پشتهايتان از گناه سنگين است با طولانى نمودن سجده هاى خود آن را سبك نماييد. بدانيد خداوند به عزت خود سوگند خورده است كه سجده كنندگان و نمازگزاران را عذاب نكند و در روزى كه مردم براى پروردگار جهانيان برمى خيزند، آنان را با آتش نترساند.
مردم كسى كه به مؤمن روزه دارى افطار بدهد، ثواب آزاد كردن يك بنده و آمرزش گناهان گذشته خود را دارد. عرض كردند: رسول خدا همه ما نمى توانيم اين كار را انجام دهيم. حضرت صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمودند: از آتش بپرهيزيد، گرچه با نيم دانه خرمايى. از آتش بپرهيزيد، گرچه با جرعه آبى.
مردم هر كدام از شما كه اخلاق خود را در اين ماه اصلاح كند، روزى كه در صراط پاها مى لغزد، جوازى بر صراط خواهد داشت. و هر كدام از شما كه بر بنده و كنيز خود آسان بگيرد، خداوند در حساب بر او آسان خواهد گرفت، و كسى كه شرّ خود را در آن باز دارد، خداوند در روزى كه او را ببيند غضب خود را از او باز مى دارد. كسى كه يتيمى را بزرگ بدارد، خداوند در روزى كه او را ببيند او را بزرگ خواهد داشت، و كسى كه در اين ماه صله رحم كند، خداوند روزى كه او را ببيند او را به رحمت خود وصل مى كند. كسى كه در آن قطع رحم كند، خداوند روزى كه او را مى بيند رحمت خود را از او قطع خواهد نمود. و كسى كه يك نماز مستحبى بخواند خداوند براى او خلاصيى از آتش مى نويسد. و كسى كه عمل واجبى انجام دهد ثواب كسى كه هفتاد واجب را در ماهى غير از اين ماه انجام دهد، خواهد داشت. و كسى كه در اين ماه زياد بر من صلوات بفرستد، روزى كه ترازوها سبك است، خداوند ترازوى او را سنگين مى نمايد. و كسى كه يك آيه از قرآن بخواند، مانند پاداش كسى كه قرآن را در ماهى غير از اين ماه ختم كند، خواهد داشت.
مردم درهاى بهشت در اين ماه باز است، از پروردگار خود بخواهيد آن را به روى شما نبندد، درهاى جهنم نيز بسته است از پروردگار خود بخواهيد آن را به روى شما باز نكند، شياطين هم در زنجيرند، از پروردگار خود بخواهيد آنان را بر شما مسلط نكند.
امير المؤمنين عليه السّلام فرمود: برخاستم و عرض كردم رسول خدا برترين اعمال در اين ماه چيست؟ فرمودند: ابا الحسن برترين اعمال در اين ماه دورى گزيدن از حرامهاى خداى عزيز و بزرگ است. سپس گريه كرد. عرض كردم چرا گريه مى كنى، رسول خدا فرمود: على بخاطر حلال شمردن تو در اين ماه است، گويا با تو هستم و تو براى پروردگارت نماز مى خوانى و بدبخت ترين اولين و آخرين، همانند «پى كننده شتر ثمود» ضربه اى به جلو سرت مى زند كه موى صورتت با آنان رنگين مى شود.
امير المؤمنين عليه السّلام فرمود: عرض كردم: رسول خدا آيا در آن حال دينم سالم است؟ فرمود: آرى، دينت سالم است. سپس فرمود: على كسى كه تو را بكشد مرا كشته و كسى كه با تو دشمنى كند با من دشمنى نموده و كسى كه به تو ناسزا بگويد، به من ناسزا گفته، زيرا تو مانند نفس من هستى روح تو از روح من و سرشت تو از سرشت من است، خداى عزيز و بزرگ مرا آفريد، تو را نيز آفريد و مرا برگزيد و تو را، من را براى پيامبرى انتخاب نمود و تو را براى امامت اختيار كرد.
بنا بر اين كسى كه امامت تو را انكار كند پيامبرى من را انكار كرده. على تو وصى من، پدر فرزندانم، همسر دخترم و جانشين من در ميان امتم در زندگى من و بعد از مرگ من هستى. امر تو امر من و نهى تو نهى من است. به كسى كه مرا به پيامبرى برانگيخته و مرا بهترين مردم قرار داد، قسم مى خورم كه تو حجت خدا بر خلق او و امين او بر رازش، و جانشين او در ميان بندگانش مى باشى.»
[4 -] از رساترين بشارت هايى كه درباره ماه رمضان وارد شده، نفرين پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم بر كسى كه در آن آمرزيده نشود، مى باشد، آنجا كه فرمود: «كسى كه ماه رمضان را بگذراند و آمرزيده نشود، خدا او را نيامرزد.» زيرا اين نفرين با توجه به اين كه او به پيامبرى برانگيخته شد تا رحمتى براى جهانيان باشد، مژده بزرگى براى گستردگى رحمت و عمومى بودن آمرزش در اين ماه مى باشد. و اگر غير از اين بود - با توجه به اين كه رحمتى براى جهانيان است - مسلمانى را، گرچه گناه كار باشد، نفرين نمى كرد.
[5 -] از مهمترين رواياتى كه در اين مورد وارد شده روايات زيادى است كه درباره زنجير شدن شياطين متمرد، باز شدن درهاى بهشت، گشوده شدن درهاى رحمت، بسته شدن درهاى آتش، ايستادن خداوند در مقابل دشمنان جنّى و صداى منادى خدا از اول ماه تا آخر آن وارد شده است، چيزى كه مانند آن در هيچ ماهى نيامده است. زيرا در مورد ساير ماه ها وارد شده كه فقط در ثلث آخر شب چنين مناديى ندا مى كند مگر در شب جمعه كه از اول شب تا صبح اين منادى ندا مى كند و همينطور در ماه رجب، ولى در ماه رمضان اين ندا از اول ماه تا آخر آن و تمام شبها و روزهايش وارد شده است.
[6 -] در روايات آمده است كه ماه رمضان مخصوص اجابت دعا و آيه (ادعوني استجب لكم)[1]، بخوانيد مرا تا اجابت كنم شما را مى باشد.
هر كدام از اين فضايل ارج فراوانى نزد اهلش داشته، با آن منت خدا را بر خود درك نموده، با تشكر و سرور زيادى به استقبال آن رفته و از آن استفاده مى كنند ولى غافل و منكر بخاطر از بين بردن امكانات و فرصتها و سهل انگارى، از آن كم بهره يا بى بهره است.
از بعضى نقل شده كه مى گويند: به زنجير كشيدن شياطين در ماه رمضان فايده زيادى ندارد و گويا تصديق اين مطلب برايش مشكل بوده يا منظور از آن را نفهميده است، در حالى كه اين مطلب در ماه رمضان محسوس بوده و آثار آن از جهت ازدياد عبادات و خيرات در آن، آشكار است، و كسى در آن شكى ندارد. و كسى كه ماهيت شيطان را شناخته و جهت ارتباط او را با بشر و طريقه تأثير او را بداند، مى فهمد كه صرف خوددارى از خوردنى و آشاميدنى بخصوص اگر همراه با نگهداشتن زبان از پرگويى باشد، باعث منع دخل و تصرف شيطان در دل روزه دار مى شود، همانگونه كه در فرمايش معصومين عليهم السّلام به آن اشاره شده است: «با گرسنگى مجارى او (شيطان) را تنگ نماييد، كه او مانند خون در بدن انسان جارى است».
بهر صورت زيادى عبادات و خيرات و طاعاتى كه از مردم مى بينيم، قابل انكار نيست. بله اين مطلب نسبت به همه شياطين و نسبت به جميع مكلّفها نيست. و اين مطلب براى اهل آن روشن است، چنانچه در بعضى از روايات باب صريحا گفته شده كه مراد از شياطين، شياطين متمرّد هستند.
قرار گرفتن در مسير بخششهاى خداوند
در اين ماه مبارك رحمت و بخشش الهى گسترده است. و شرع و عقل و عرف همگى مى گويند كه بايد در مسير بخششهاى پروردگار متعال قرار گرفته و از الطاف او در توفيق بنده براى كسب نزديكى و خوشنوديش، با شوق و شكر و ادب استقبال نمود. و كمترين كارى كه براى قرار گرفتن در مسير بخششها مى توان انجام داد، اين است كه بنده جوابى به منادى اين ماه داده كه شامل اظهار تشكر و قبول منت، عذر خواستن از كوتاهى و اعتراف به فرمانبردارى باشد. براى فهم چگونگى جواب دادن به اين منادى بهتر است پيش خود مجسم نماييم كه فرستاده بزرگ يكى از پادشاهان دنيا از طرف او براى دعوت به مجلس ميهمانى سلطان، نزد كسى آمده و به او بگويد: پادشاه به او نهايت لطف را دارد، لغزشهاى او را بخشيده و به او هديه ها و فرمانهاى حكومت بر مناطق و لباسهاى گرانقيمت عطا مى كند، حتى بالاتر از اين، سلطان از او خوشنود بوده و مشتاق ديدار، انس، نزديك شدن و وفاست و او را يكى از دوستان خود مى گرداند و آنگاه در ذهن خود مجسم كند كه او چگونه به اين دعوت پاسخ داده و جان خود را در اين راه مى دهد. و عزيزان و نزديكان و خودش را فداى اين دعوت مى كند.
سپس بزرگى پروردگار مهربان و سلطان بزرگ را با تمام سلاطين دنيا سنجيده و بدين ترتيب چگونگى پاسخ به اين دعوت را دريابد. و آنگاه جواب شايسته اى به آن بدهد. و اگر نمىتواند جواب خوبى آماده كند، همان جوابى را كه در جواب منادى رجب گفتيم، با تغيير دادن بعضى از فرازهاى آن، بخواند. و بهتر است آن را در اول ماه بلكه در شب اول و در بعضى از اوقات مخصوص آن بخواند.
نيز براى قرار گرفتن در مسير رحمت و بخشش الهى بايد با دعاها و مناجاتهايى كه از معصومين عليهم السّلام بدست ما رسيده يا غير آنها، دعا و مناجات نمايد و نيز درباره آياتى كه در اين مورد نازل شده است بسيار تأمل نمايد، آياتى از قبيل (ما يعبؤا بكم ربي لولا دعائكم)[2] ،اگر دعاى شما نبود، پروردگارم به شما اهميت نمى داد. و (ادعوني استجب لكم)[3] ،مرا بخوانيد تا اجابت كنم شما را. (و اذا سئلك عبادي عني فاني قريب اجيب دعوة الداع اذا دعان فليستجيبوا لي و ليؤمنوا بي لعلهم يرشدون)[4]، هنگامى كه بندگانم از تو درباره من سؤال كردند، همانا من نزديك بوده، دعاى كسى كه مرا بخواند اجابت مى كنم پس بايد دعوت مرا اجابت كرده و به من ايمان بياورند، شايد به راه راست هدايت شوند. و(امن يجيب المضطر اذا دعاه و يكشف السوء)[5]، اى كسى كه وقتى كه او را بخوانند بيچاره را اجابت كرده و گرفتارى را بر طرف مى نمايد. و(فلولا اذ جاءهم بأسنا تضرعوا)[6]، چرا وقتى عذاب ما به آنها رسيد تضرع و زارى نكردند و(ان الذين يستكبرون عن عبادتي سيدخلون جهنم داخرين)[7]،همانا آنان كه از دعا و عبادت من از روى تكبر اعراض كنند، بزودى با ذلت و خوارى وارد دوزخ مى شوند.
- عبادت در آيه بالا در روايات به دعا تفسير شده است. - و (و اسئلوا اللّه من فضله)[8] (ان اللّه كان بكم رحيما)[9]، از خدا درخواست كنيد، از فضلش.
زيرا خداوند با شما مهربان است. و آيات فراوان ديگر.
تأمل در روايات و عمل ائمه عليهم السّلام در اين رابطه، و دعاهاى آنان نيز مفيد است. زيرا در مىيابيم كه با چه نامهايى بايد او را صدا زده و ادب را در مقابل او چگونه رعايت نماييم، و ادب بندگى را در هر حال چگونه بجا آوريم، چگونه او را بر سر لطف و مهر و محبت آورده و از عفو، كرم و فضل او بهره مند گرديم، چگونه به ذلت و خوارى خود بدرگاه مهر و رحمت او اعتراف نماييم. و در مى يابيم كه كارهايى كه در اين رابطه انجام داده اند، بالاتر از توان انسان مى باشد. و بجان خودم سوگند كه همين دعاها و مناجاتها براى كسى كه اهل درك و تفكر باشد كافى بوده و او را از هر دليل و معجزه اى براى اثبات رسالت و امامت بى نياز مى نمايد.
[1]) سوره غافر، آیه 60 [2]) سوره الفرقان، آیه 77 [3]) سوره غافر، آیه 60 [4]) سوره البقره، آیه 186
[5]) سوره النمل، آیه 62 [6]) سوره الانعام، آیه 43 [7]) سوره غافر، آیه 60 [8]) سوره النساء، آیه 32
کانال قرآن و حدیث را درشبکه های اجتماعی دنبال کنید.
