آداب و دعا هنگام غذا خوردن (اقبال الاعمال)
۱۸ اسفند ۱۳۹۴ 0 ادعیه و زیاراتالجزء الأول؛ أبواب أحكام شهر رمضان؛ الباب السادس فيما نذكره من وظائف الليلة الثانية من شهر رمضان و يومها و فيه فصول، فصل فيما نذكره من آداب أو دعاء أو قراءة يعملها و يقولها قبل الإفطار
جلد اول، باب های احکام ماه رمضان؛ باب ششم: اعمال شب و روز دوم ماه رمضان و فصل های این باب؛ فصل چهارم آداب غذا خوردن و دعا کردن و افطار (ابتدا به آداب خوردن غذا و دعاهای آن می پردازیم):
فمن الآداب عند الطعام
يكى از آداب هنگام خوردن غذا
مَا رَوَيْنَاهُ بِإِسْنَادِنَا إِلَى أَبِي عَلِيٍّ الْفَضْلِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ الْفَضْلِ الطَّبْرِسِيِّ مِنْ كِتَابِ الْآدَابِ الدِّينِيَّةِ فِيمَا رَوَاهُ عَنْ جَدِّنَا الْحَسَنِ السِّبْطِ الْمُمْتَحَنِ بِمُقَاسَاةِ الدَّوْلَةِ الأُمَوِيَّةِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَى رُوحِهِ الْمُعَظَّمَةِ الْعَلِيَّةِ فَقَالَ قَالَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ ع
مطلبى است كه «ابو جعفر فضل بن حسن بن فضل طبرسى» در كتاب «الآداب الدّينيّه» از جدّمان «حسن سبط» -كه به چشيدن بلاها از دولت اموى دچار شد و درودهاى خدا بر روح بزرگ و بلند او-نقل كرده است كه امام حسن مجتبى-عليه السّلام-فرمود:
فِي الْمَائِدَةِ اثْنَتَا عَشْرَةَ خَصْلَةً يَجِبُ عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ أَنْ يَعْرِفَهَا أَرْبَعٌ مِنْهَا فَرْضٌ وَ أَرْبَعٌ مِنْهَا سُنَّةٌ وَ أَرْبَعٌ مِنْهَا تَأْدِيبٌ فَأَمَّا الْفَرْضُ
آداب سر سفره عبارت از 12 چيز است كه شايسته است هر مسلمانى آن‌ها را بداند: 4 چيز از آن‌ها واجب و 4 امر مستحب و 4 چيز جزو روش‌هاى پسنديده است. 4 امر واجب عبارت است از:
فَالْمَعْرِفَةُ وَ الرِّضَا وَ التَّسْمِيَةُ وَ الشُّكْرُ وَ أَمَّا السُّنَّةُ فَالْوُضُوءُ قَبْلَ الطَّعَامِ وَ الْجُلُوسُ عَلَى الْجَانِبِ الْأَيْسَرِ وَ الْأَكْلُ بِثَلَاثِ أَصَابِعَ وَ لَعْقُ الْأَصَابِعِ
شناخت خدا و خشنودى به داده‌ى او و بردن نام خدا و سپاسگزارى از او؛ و 4 امر مستحب عبارت است از: وضو گرفتن پيش از غذا و نشستن بر پهلوى چپ و خوردن غذا با سه انگشت و پاك كردن انگشتان در آخر؛
وَ أَمَّا التَّأْدِيبُ فَالْأَكْلُ مِمَّا يَلِيهِ وَ تَصْغِيرُ اللُّقْمَةِ وَ الْمَضْغُ الشَّدِيدُ وَ قِلَّةُ النَّظَرِ فِي وُجُوهِ النَّاسِ
و 4 چيز كه از روش‌هاى پسنديده است، عبارت است از: خوردن غذا از قسمتى كه در جلوى او است و گرفتن لقمه به صورت كوچك و خوب هضم كردن غذا و كم نگاه كردن به چهره‌ى ديگران
أقول و من آداب شرب الذي يريد الشراب و أكل الطعام أن يستحضر المنة لله جل جلاله عليه كيف أكرمه أو أزاحه عن استخدامه في كل ما احتاج إلى الطعام و الشراب إليه مذ يوم خلق ذلك و إلى حين يتقدم بين يديه فإنه جل جلاله استخدم فيما يحتاج الإنسان إليه الملائكة الموكلين بتدبير الأفلاك و الأرضين و الأنبياء و الأوصياء و نوابهم الموكلين بتدبير مصالح الآدميين و الملوك و السلاطين و نوابهم و جنودهم الذين يحفظون بيضة الإسلام حتى يتهيأ الوصول إلى الطعام و استخدام كل من تعب في طعامه من أكار و نجار و حدادين و حطابين و خبازين و طباخين و من يقصر عن حصرهم بيان الأقلام و لسان حال الأفهام و كيف يحسن من عبد يريحه سيده من جميع هذا التعب و العناء و يحمد إليه طعامه و هو مستريح من هذا الشقاء فلا يرى له في ذلك منه كبيرة و لا صغيرة أ فما يكون كأنه ميت القلب و العقل أعمى عن نظر هذه النعم الكثيرة و من الدعاء عند أكل الطعام
يكى ديگر از آداب نوشيدن آب و خوردن غذا، اين است كه توجه به بخشش خداوند-جلّ جلاله-بر خود داشته باشد كه چگونه او را گرامى داشته و از كار كردن در خوردنى‌ها و نوشيدنى‌هاى مورد نياز خود، از روزى كه آن‌ها را آفريده تا زمانى كه در جلوى او آماده شده، معاف كرده است؛ زيرا خداوند-جلّ جلاله-، فرشتگان گمارده شده بر تدبير افلاك و زمين‌ها و نيز انبيا و اوصيا و جانشينان آنان را كه بر تدبير مصالح انسان‌ها گمارده شده‌اند و هم‌چنين پادشاهان و فرمانروايان و جانشينان و لشكريان آنان را كه از حوزه‌ى اسلام محافظت مى‌كنند، همه و همه را در تحصيل ما يحتاج انسان بكار گرفته تا اين‌كه غذا فراهم گرديده و به دست او رسيده است و نيز تمام كسانى را كه در مهيا كردن غذا رنج كشيده‌اند، اعمّ از كسى كه زمين را كنده و نيز اعمّ از درودگر و آهنگر و هيزم‌كش و نانوا و آشپز و ديگر كسانى را كه بيان قلم و زبان حال فهم انسان‌ها از شمارش آن‌ها عاجزند، در اين رابطه بكار گرفته است. بنابراين، نيكو نيست كه آقايى بنده‌ى خود را اين‌چنين از همه‌ى رنج‌ها و زحمت‌ها آسوده نموده و غذايش را براى او حاضر سازد و بنده از همه‌ى اين سختى‌ها آسوده باشد، ولى باز منّتى نه بزرگ و نه كوچك براى مولاى خود نبيند؛ وگرنه گويى كه دل و عقل بنده مرده و چشم او از ديدن اين همه نعمت كور است.
مَا رَوَيْنَاهُ بِإِسْنَادِنَا إِلَى الطَّبْرِسِيِّ عَمَّنْ رَوَاهُ مِنَ الْأَئِمَّةِ عَلَيْهِمْ أَفْضَلُ الصَّلَاةِ وَ السَّلَامُ قَالَ
مرحوم «طبرسى» -رحمه اللّه-از ائمّه-بهترين درود و سلام بر آنان-نقل كرده است:
يَقُولُ عِنْدَ تَنَاوُلِ الطَّعَامِ
هنگام تناول غذا بگو:
الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي يُطْعِمُ وَ لا يُطْعَمُ وَ يُجِيرُ وَ لا يُجارُ عَلَيْهِ وَ يَسْتَغْنِي وَ يُفْتَقَرُ إِلَيْهِ
ستايش خدايى را كه خوراك [همگان]را مى‌دهد و خود او چيزى نمى‌خورد و در پناه خود درمى‌آورد و در پناه کسى درنمى‌آيد و بى‌نياز است و همه نيازمند اويند.
اللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ عَلَى مَا رَزَقْتَنِي مِنْ طَعَامٍ وَ إِدَامٍ فِي يُسْرٍ مِنْكَ وَ عَافِيَةٍ مِنْ غَيْرِ كَدٍّ مِنِّي وَ مَشَقَّةٍ
خداوندا، ستايش تو را در برابر غذا و خورشتى كه در آسانى [فراوانى]و عافيت از جانب خود، بى‌آنكه رنج و سختى بكشم، روزى‌ام نمودى.
بِسْمِ اللَّهِ خَيْرِ الْأَسْمَاءِ بِسْمِ اللَّهِ رَبِّ الْأَرْضِ وَ السَّمَاءِ بِسْمِ اللَّهِ الَّذِي لَا يَضُرُّ مَعَ اسْمِهِ شَيْءٌ فِي الْأَرْضِ وَ لَا فِي السَّمَاءِ وَ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ
به نام خدا، بهترين نام‌ها، به نام خدا پروردگار زمين و آسمان، به نام خدايى كه با نام او هيچ‌چيز در زمين و آسمان نمى‌تواند به انسان ضرر برساند و او شنوا و دانا است.
اللَّهُمَّ أَسْعِدْنِي مِنْ [فِي] مَطْعَمِي هَذَا بِخَيْرِهِ وَ أَعِذْنِي مِنْ شَرِّهِ وَ أَمْتِعْنِي مِنْ نَفْعِهِ وَ سَلِّمْنِي مِنْ ضَرِّهِ
خداوندا، مرا به خير اين غذا نيكبخت گردان و از شرّ آن در پناه خود در آور و از سود آن برخوردار گردان و از ضررش سالم بدار.
کانال قرآن و حدیث را درشبکه های اجتماعی دنبال کنید.
