فضیلت روزه ماه رجب (اقبال الاعمال)
۱۷ فروردین ۱۳۹۵ 0 ادعیه و زیاراتالجزء الثانی؛ الباب الثامن فيما نذكره مما يختص بشهر رجب و بركاته و ما نختاره من عباداته و خيراته و فيه فصول، فصل فيما نذكره من فضل صوم أيام متعينة منه أيضا و الشهر كله
جلد دوم؛ باب هشتم: اعمال مخصوص ماه رجب و برکات و خیرات آن، فصل نوزدهم، فضيلت روزهى چند روز معين و تمامى روزهاى ماه رجب:
رُوِّينَا ذَلِكَ فِي عِدَّةِ أَحَادِيثَ مِنْ عِدَّةِ طُرُقٍ مِنْهَا بِإِسْنَادِنَا إِلَى جَدِّي أَبِي جَعْفَرٍ الطُّوسِيِّ بِإِسْنَادِهِ إِلَى الصَّادِقِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص
از چندين طريق، از جمله جدّم «ابو جعفر طوسى» به سند خويش نقل كرده است كه امام صادق-عليه السّلام-به نقل از رسول خدا-صلّى اللّه عليه و آله و سلّم-فرمودند:
مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ مِنْ رَجَبٍ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِكُلِّ يَوْمٍ صِيَامَ سَنَةٍ وَ مَنْ صَامَ سَبْعَةَ أَيَّامٍ مِنْ رَجَبٍ غُلِّقَتْ عَنْهُ سَبْعَةُ أَبْوَابِ النَّارِ
هركس 3 روز از ماه رجب را روزه بگيرد، خداوند در برابر هر روز آن، روزهى يك سال را براى او مىنويسد و هركس 7 روز از آن را روزه بگيرد، درهاى هفتگانه جهنم به روى او بسته مىگردد
وَ مَنْ صَامَ ثَمَانِيَةَ أَيَّامٍ فُتِحَتْ لَهُ أَبْوَابُ الْجَنَّةِ الثَّمَانِيَةُ وَ مَنْ صَامَ خَمْسَةَ عَشَرَ يَوْماً حَاسَبَهُ اللَّهُ (حِساباً يَسِيراً)[1]
و هركس 8 روز از آن را روزه بگيرد، درهاى هشتگانهى بهشت به روى او گشوده مىگردد و هركس 15 روز از آن را روزه بگيرد، خداوند به راحتى از او حساب مىكشد
وَ مَنْ صَامَ رَجَبَ كُلَّهُ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ رِضْوَانَهُ وَ مَنْ كَتَبَ لَهُ رِضْوَانَهُ لَمْ يُعَذِّبْه
و هركس كل ماه رجب را روزه بگيرد، خشنودى خود را براى او مىنويسد و هركس كه خداوند خشنودى خود را براى او بنويسد، او را عذاب نمىكند.»[2]
فصل فيما نذكره من صوم يوم رجب مطلقا
فصل بیستم؛ روزۀ یک روز از ماه رجب به طور مطلق
رُوِّينَا ذَلِكَ بِإِسْنَادِنَا عَنْ أَبِي جَعْفَرِ بْنِ بَابَوَيْهِ مِنْ كِتَابِ ثَوَابِ الْأَعْمَالِ وَ إِلَى جَدِّي أَبِي جَعْفَرٍ الطُّوسِيِّ مِنْ كِتَابِ تَهْذِيبِ الْأَحْكَامِ بِإِسْنَادِهِمَا إِلَى أَبِي الْحَسَنِ مُوسَى ع أَنَّهُ قَالَ
«ابو جعفر ابن بابويه» در كتاب «ثواب الاعمال» و جدّم «ابو جعفر طوسى» در كتاب «تهذيب الاحكام» آوردهاند كه حضرت ابو الحسن موسى كاظم-عليه السّلام-فرمود:
رَجَبٌ نَهَرٌ فِي الْجَنَّةِ أَشَدُّ بَيَاضاً مِنَ اللَّبَنِ وَ أَحْلَى مِنَ الْعَسَلِ مَنْ صَامَ يَوْماً مِنْ رَجَبٍ سَقَاهُ اللَّهُ مِنْ ذَلِكَ النَّهَر
«رجب، نام نهرى در بهشت است كه از شير سفيدتر و از عسل شيرينتر است، هر كس يك روز از ماه رجب را روزه بدارد، خداوند او را از آن سيراب مىسازد.»[3]
فصل فيما نذكره من كيفية النية فيما يصام من رجب و غيره من الأوقات المرضية
فصل بیست و یکم؛ کیفیت نیت روزۀ روزهای ماه رجب و اوقات فرخندۀ دیگر
اعلم أنا كنا ذكرنا في كتاب المضمار من تحرير النيات للصيام ما فيه كفاية لذوي الأفهام و نقول هاهنا إن من شروط الصيام و المهام أن تكون ذاكرا قبل دخولك في الصيام أن المنة لله جل جلاله عليك في استخدامك في الشرائع و الأحكام و تأهيلك لما لم تكن له أهلا من الإنعام و الإكرام و سعادة الدنيا و دار المقام فأنت تعرف من نفسك أنه لو استحضرك بعض الملوك المعظمين و شغلك بمهماته و كلامه يوما طول النهار بين الحاضرين سهل عليك ترك الطعام و الشراب في ذلك اليوم لأجله و اعتقدت أن المنة له عليك حيث أدخلك تحت ظله و شملك بفضله مع علمك أن الملك ما خلقك و لا رباك و لا خلق لك دنياك و لا أخراك فلا يحل في العقل و النقل أن يكون الله جل جلاله دون أحد من عباده و قد قام لك بما لم يقدر عليه غيره من إسعاده و إرفاده و متى نقصت [نقضت] الله جل جلاله في صومك عما تجده في خدمة الملك من نشاطك و سرورك و اهتمامك و اعتقاد المنة له في إكرامك و الذنب لك إن ضاع منك صوم نهارك و تكون أنت قد هونت بالله جل جلاله و عملت ما يقتضي هجرانه لك و غضبه عليك و استعادة ما وهبك من مسارك و مبارك و طول أعمالك أقول و إن اشتبه عليك صوم إخلاص النيات بصوم الرياء و الشبهات فاعتبر ذلك بعدة إشارات منها أن تعرض على نفسك حضور الإفطار في ذلك النهار بمحضر الصائمين من الأخيار فإن وجدت نفسك تستحيي [مستحيا] من مشاهدتهم لإفطارك بين الصيام فاعلم أن في صومك شبهة تريد بها التقرب إلى قلوب الأنام و منها أن تعتبر نفسك أيما أسر لها و أحب إليها أن يطلع الله جل جلاله وحده عليها أو تريد أن يعلم بها و يطلع عليها مع الله تعالى سواه ممن يمدحها أو [و] ينفعها اطلاعه في دنياه فإن وجدت نفسك تريد مع اطلاع الله عز و جل على صيامك معرفة أحد غير الله تعالى بصومك ليزيد في إكرامك أو وجدت اطلاع أحد على صومك أحلى في قلبك من اطلاع ربك فاعلم أن صومك سقيم و أنك عبد لئيم و منها أنك تعتبر نفسك في صومها [في يومها] هل تجدها مع كثرة الصائمين هي أنشط في الصوم لرب العالمين و مع قلة الصائمين أو عدمهم هي أضعف و أكسل عن الصوم لمالك يوم الدين فإن وجدتها تنشط للصوم عند صومهم و تتكاسل عند إفطارهم فاعلم أنك تصوم طلبا لموافقتهم و تبعا لإرادتهم و صومك سقيم بقدر اشتغالك باتباعهم عن اتباع مالك ناصيتك و ناصيتهم و منها أن تعتبر هل صومك لأجل مجرد الثواب أو لأجل مراد رب الأرباب فإن وجدت نفسك لو لا الثواب الذي ورد في الأخبار و أنه يدفع أخطار النار ما كنت صمت و لا تكلفت الامتناع بالصوم من الطعام و الشراب و المسار فأنت قد عزلت الله جل جلاله عن أنه يستحق الصوم لامتثال أمره و عن أنه جل جلاله أهل للعبادة لعظيم قدره و لو لا الرشوة و البرطيل ما عبدته و لا راعيت حق إحسانه السالف الجزيل و لا حرمة مقامه الأعظم الجليل و منها أن تعتبر صومك إذا كان لك سعة و ثروة في طعام الفطور نشطت لسعته و طيبته و إذا كان طعام فطورك يكفيك و لكنه ما هو بلحم و لا ألوان مختلفة في لذته فتكون غير نشيط في الصوم لعبادة الله جل جلاله به و طاعته فأنت إنما نشطت لأجل الطعام فذلك النشاط الزائد لغير الله المالك الأنعام شبهة في تمام الصيام و منها أن تراعي عقلك و قلبك و جوارحك في زمان الصيام فتكون مستمر النية الخالصة الموصوفة بالتمام و مثال العوارض المانعة من استمرار النيات كثيرة في العبادات و منها أن تصوم بعض النهار بإخلاص النية ثم يعرض لك طعام طيب أو زوجة قد تجملت لك و أنت تحبها أو سفر فيه نفع أو ما جرى هذه الأمور الدنيوية يصير [فصير] إتمام صيام ذلك النهار عندك مستثقلا ما تصدق متى تخلص منه و توعد [ترعد] عنه و أنت تعلم أنك لو أخدمك غلامك و هو مستثقل لخدمتك و مستقيل من طاعتك كان أقرب إلى طردك له و هجرانك و تغير إحسانك و منها أنه إذا عرض لك من فضل الإفطار ما يكون أرجح من صيام المندوب فلا تستحيي [يستحق] من متابعة مراد علام الغيوب و أفطر بمقتضى مراده و لا تلتفت إلى من يأخذ ذلك عليك من عباده و مثال هذا أن تكون صائما مندوبا فيدعوك أخ لك في الله جل جلاله إلى طعام قد دعاك إليه فأجب داعي الله جل جلاله و امتثل أمر رسوله [رسول الله] ص في ترجيح الإفطار على الصيام و مثال آخر أن تكون صائما مندوبا فترى صومك في بعض النهار و قد أضعفك عن بعض الفروض الواجبة أو ما هو أهم من صوم المندوب فابدأ بالأهم إلى ترك الصيام و عظم ما عظم الله جل جلاله و صغر ما صغر من شريعة الإسلام و لا تقل إن الذين رأوني صائما ما يعلمون عذري في الإفطار يكون صومك في ذلك النهار لأجلهم رياء و كالعبادة لهم من الذنوب الكبار و منها أنه متى عرض لك صارف عن استمرار النية من الأمور الدنيوية التي ليست عذرا صحيحا عند المراضي الإلهية فبادر إلى استدراك هذا الخطر بالتوبة و الندم و إصلاح استمرار نية الإخلاص في الصيام و الاستغاثة بالله جل جلاله على القوة و التوفيق للتمام فإنك متى أهملت تعجيل استدراك الصلاح [الإصلاح] صارت تلك الأوقات المهملة سقما في تلك العبادة المرضية أقول و إذا عرض لك ما يحول بينك و بين استمرار نيتك فتذكر أن كلما ينقلك عن طاعتك فإنه كالعدو لك و لمولاك فكيف تؤثر عدوك و عدوه عليه و سيدك يراك و إذا آثرت غيره عليه فمن يقوم لك بما تحتاج إليه في دنياك و أخراك أقول و يكون نية صومك أنك تعبد الله جل جلاله به لأنه عز و جل أهل للعبادة فهذا صوم أهل السعادة
دربارهى نيت روزه مطالبى در كتاب «المضمار»[1] يادآور شدهايم كه براى اهل درك و فهم كافى است. با اين حال، در اينجا مىگوييم: يكى از شروط مهم روزه آن است كه پيش از ورود در روزه متذكر شوى كه خداوند-جلّ جلاله-منّت خويش را بر تو ارزانى داشته و تو را در شرايع و احكام خويش به كار گرفته و شايستگى انعام و اكرام و نيكبختى دنيا و سراى جاودانه را كه تو زيبندهى آن نبودى، به تو ارزانى داشته است؛ زيرا خود مىدانى كه اگر در نزد برخى از پادشاهان بزرگ حضور بيابى و آن پادشاه در طول روز از ميان افراد حاضر به تو روى آورده و به امور مهم در نزد خود سرگرم ساخته و به گفتوگو بپردازد، قطعا ترك غذا و نوشيدنى در طول آن روز براى تو آسان خواهد بود و بر اين باور خواهى بود كه او منّت بر تو گذاشته كه تو را در زير سايهى عنايت و شمول فضل خويش وارد كرده است، با وجود اينكه مىدانى آن پادشاه تو را نیافریده و تربیت نکرده و نیز دنیا و آخرت را نیافریده است. بنابراین، از دیدگاه عقل و نقل روا نیست که با خداوند -جلّ جلاله- کمتر از یکی از بندگانش رفتار کنی، در حالی که خداوند بخششها و هدایایی را به تو عطا کرده است که در توان هیچ کس نیست. بر این اساس، اگر دیدی روزهات از خدمت تو در محضر پادشاه از لحاظ نشاط و شادمانی و اهتمام به آن و اعتقاد به منّت او در اکرام تو و وجود گناه در صورت ترک روزه داری، ناقص تر است، قطعاً خداوند-جلّ جلاله- را خوار و کوچک شمرده و عملی را مرتکب شده ای که مقتضای آن دوری و خشم خدا و باز پس گرفتن خوشی ها و نیکی ها و طول عمری است که به تو عطا کرده است. تفاوت روزۀ خالصانه و روزۀ ریایی؛ اگر تفاوت روزۀ همراه با نیت خالصانه با روزۀ آمیخته به ریا و شبهه در نزد تو مشتبه گردید، این مطلب را با چندین اشاره بیازما، که عبارت اند از: 1 . ملاحظه کن و ببین اگر در پایان روز در حضور روزه داران نیک و برگزیده افطار می کردی، آیا از این که آنان نحوۀ افطار کردن تو در میان روزه داران را می دیدند شرم می کردی، یا نه؟ اگر جواب مثبت بود، بدان که در روزۀ تو شبهۀ ریایی وجود دارد که بدان وسیله می خواهی به مردمان نزدیکی بجویی. 2 . نَفس خویش را آزمون کن و ببین کدام یک از این دو مطلب بیشتر موجب شادمانی آن و نزد آن دوست داشتنی تر است: این که تنها خداوند -جلّ جلاله- از آن اطلاع حاصل نموده و از آن آگاه باشد؛ یعنی کسانی که تو را می ستایند یا اطلاع آنها به نفع دنیوی تو است؟ اگر دیدی نفست با وجود اطلاع خداوند -جلّ جلاله- خواهان آن است که غیر او نیز از روزۀ تو آگاه گردد تا بیشتر به تو اکرام و احترام نماید، یا دیدی اطلاع غیر در قلب تو شیرین تر و گواراتر از اطلاع خدا است، بدان که روزه ات ناقص است و تو بندۀ پستی هستی. 3 . نَفس خویش را امتحان کن و ببین آیا در صورت زیادی تعداد روزه داران نشاط بیشتری داری و در صورت اندکی تعداد آنان یا نبود همراهی روزه داران، در روزه برای همراهی آنان برای روزه گرفتن نشاط داری و هنگام روزه نگرفتن آنان نشاط نداری، بدان که مقصود تو از روزه گرفتن، همراهی با آنان و متابعت از ارادۀ آنان است و به هر اندازه که به واسطۀ تبعیت از آنان، از متابعت خداوندی که زمام اختیار آن ها و دیگران به دست او است باز می مانی، روزه ات ناقص است. 4 . امتحان کن و ببین آیا روزه ات فقط برای ثواب است یا برای متابعت از ارادۀ ربّ الارباب. اگر دیدی در صورت عدم وجود ثواب هایی که برای روزه ذکر شده و اگر روزه خطرهای آتش جهنم را دفع نمی کرد، روزه نمی گرفتی و خود را مکلف به خودداری از غذا و نوشیدنی و دیگر تمتع های خوشی آور نمی کردی بدان كه بر اين باور هستى كه خداوند-جلّ جلاله-به لحاظ امتثال امرش زيبندهى آن نيست كه انسان براى او روزه بدارد و به واسطهى عظمتش براى او عبادت كند و اينكه اگر رشوهى ثوابهاى وارده و دورى از آتش جهنم نبود، او را عبادت ننموده و حق نيكى گذشته و بزرگ و فراوان او و حرمت مقام معظم و جليل او را مراعات نمىكردى. 5 . امتحان كن و ببين آيا اگر پولدار و ثروتمند بودى و غذاى خوبى براى افطارى فراهم مىكردى، به واسطهى گستردگى و گوارا بودن غذا نشاط پيدا مىكردى، و در صورتى كه غذاى افطارىات به اندازهى كفايت بود، نه گوشت و غذاهاى متنوع و لذيذ ديگر، در روزهدارى بر عبادت و طاعت خدا نشاط نداشتى؟ اگر چنين بود، بدان كه تو براى غذا نشاط پيدا كردهاى و نشاط براى غير خدا-كه مالك نعمتها و بخششها است-موجب شبهه و نقصان در تمام و كمال روزه است. 6 . در زمان روزهدارى، عقل و قلب و اعضا و جوارحت را بپا، تا همواره به نيت خالصانه و كامل آراسته گردد. موانع استمرار نيّت خالصانه در انجام عبادات ؛ الف. بخشى از روز را با اخلاص نيت روزه بدارى، سپس غذاى گوارايى بر تو عرضه گردد يا همسر محبوبت خود را بيارايد و خود را بر تو عرضه كند، يا سفرى كه به نفع تو است و يا امور دنيوى ديگر مشابه اينها براى تو پيش بيايد و به واسطهى آن از اتمام روزهى آن روز احساس تنبلى و سنگينى نموده و آرزو كنى كه زود از آن رهايى يابى، در حالى كه مىدانى اگر غلامى به خدمت تو مىپرداخت و از خدمت و اطاعت تو احساس تنبلى مىنمود، تو او را طرد نموده و از نزد خود رانده و از نيكى به او خوددارى مىكردى. ب. اگر ديدى افطار و خوددارى از ادامهى روزه مستحبى فضيلت بيشترى دارد، از پيروى از ارادهى خداوند آگاه به غيب شرم مكن و براساس خواست خدا افطار كن و به خردهگيرى و ايراد بندگان او توجه مكن. مثلا اگر روزهى مستحبى گرفته بودى و برادر دينىات تو را به خوردن غذايى دعوت كرد، دعوت خدا را اجابت كن و فرمان رسول او-صلوات اللّه عليه و آله-را در زمينهى ترجيح افطار بر روزهدارى، امتثال كن. مثال ديگر اين است كه اگر هنگامى كه روزهى مستحبى گرفته بودى، ديدى در بخشى از روز، روزه داشتن تو را از انجام برخى امور واجب يا امور مستحب مهمتر از روزه باز مىدارد، به ترك روزه اقدام كن و حكم اسلامىاى را كه خداوند-جلّ جلاله-بزرگ شمرده است بزرگ بدان و آنچه را كه خداوند-جلّ جلاله-كوچك شمرده است، كوچك بشمار و مگو كسانى كه از روزه داشتن من اطلاع دارند، از عذر من در اقدام به ترك روزه اطلاع ندارند. اگر چنين كنى، روزهى تو ريايى و نوعى عبادت آنان و از گناهان كبيره است. ج. هرگاه يكى از امور دنيوى كه نزد خشنودى خداوند عذر صحيح محسوب نمىشود، پيشآمد كرد و از استمرار نيت جلوگيرى نمود، بشتاب و با انجام توبه و پشيمانى و اصلاح استمرار نيت خالصانه در روزهدارى و درخواست يارى از خداوند -جلّ جلاله-بر نيرو بخشيدن و توفيق اتمام روزهى همراه با نيت خالصانه، اين خطر را جبران كن؛ زيرا اگر سستى ورزى و جبران و اصلاح آن را به تأخير بيندازى، اوقاتى كه در آن سستى ورزيدهاى، نقص در عبادت مورد پسند خداوند محسوب مىشود. نيز هرگاه مانعى از استمرار نيت خالصانه پيش آمد، متذكر باش هر چيزى كه تو را از طاعت خداوند باز دارد، همانند دشمن تو و مولاى تو است. بنابراين، تو چگونه دشمن خود و مولايت را ترجيح مىدهى، در حالى كه سرورت، تو را مىبيند. نيز اگر دشمن خود و مولايت را مقدم بدارى، چه كسى خواستههاى دنيوى و اخروى تو را برآورده خواهد كرد و به طور كلى، نيت تو از روزه اين باشد كه با انجام روزه، خداوند -جلّ جلاله-را از آن جهت كه زيبندهى پرستش است، عبادت كنى، كه اينگونه روزه، روزهى نيكبختان است.
فصل فيما نذكره من العمل لمن كان له عذر عن الصيام و قد جعل الله جل جلاله له عوضا في شريعة الإسلام
فصل بیست و دوم؛ عمل براى آنانكه در ترك روزه معذورند و عوض روزه قرار دادن خداوند در شريعت اسلام
اعلم أننا كنا قد ذكرنا و نذكر فضلا عظيما لصوم شهر رجب و ليس كل أحد يقدر على الصوم لكثرة أعذار الإنسان و في أصحاب الأعذار من يتمنى عوضا عن الصوم ليغتنم أوقات الإمكان فينبغي أن نذكر ما يقوم مقام الصيام عند عدم التمكن منه فإن الله جل جلاله بالغ في تركيب الحجة و طلب إقبال عباده عليه و صيانتهم عن الإعراض عنه و روينا في الأخبار عوضا عن الصوم المندوب يحتمل أن يكون عوضا لأهل اليسار و عوضا آخر يحتمل أن يكون عوضا لأهل الإعسار أقول فأما العوض الذي يحتمل أن يكون [لأهل اليسار]
پيش از اين يادآور شديم و نيز در آينده ذكر خواهيم كرد كه روزهى ماه رجب داراى فضيلت بزرگى است، ولى به خاطر كثرت عذرها، همگان توان روزه گرفتن را ندارند و برخى از افرادى كه عذر دارند، خواهان آن هستند كه عملى به جاى روزه وجود داشته باشد كه با انجام آن، اوقاتى را كه امكان عمل در آن براى آنها فراهم است، مغتنم بشمارند. از اينرو، شايسته است در اينجا عملى را كه هنگام عدم تمكن از روزه، جانشين آن است، يادآور شويم؛ كه خداوند-جلّ جلاله-در اتمام حجت بر بندگان و روى آوردن آنها به خود و نگاه داشتن آنها از روى گرداندن از خود، بسيار كوشيده است.در روايات مربوط به عوض روزهى مستحب، دو عوض ذكر شده است: 1 . عوضى كه احتمال دارد ويژهى ثروتمندان باشد؛ 2 . عوضى ديگر كه بنابر احتمال براى تنگدستان ذكر شده است. عوضى كه احتمالا براى ثروتمندان ذكر شده، عبارت است از این که
فَقَدْ رَأَيْنَا وَ رُوِّينَا بِإِسْنَادِنَا إِلَى مُحَمَّدِ بْنِ يَعْقُوبَ الْكُلَيْنِيِّ وَ غَيْرِهِ عَنِ الصَّادِقِينَ ع
«محمد بن يعقوب كلينى» و ديگران به نقل از ائمهى صادقين-عليهم السّلام- آوردهاند:
أَنَّ الصَّدَقَةَ عَلَى مِسْكِينٍ بِمُدٍّ مِنَ الطَّعَامِ يَقُومُ مَقَامَ يَوْمٍ مِنْ مَنْدُوبَاتِ الصِّيَامِ وَ رُوِيَ عُوِّضَ عَنْ يَوْمِ الصَّوْمِ دِرْهَمٌ
«پرداخت صدقه به اندازهى مدّ طعام[5] به افراد تنگدست، جانشين يك روز روزهى مستحبى است.»[6] البته در روايت ديگر، پرداخت يك درهم در عوض يك روز روزهى مستحبى نيز ذكر شده است.
و لعل التفاوت بحسب سعة اليسار و درجات الاقتدار و سيأتي رواية في أواخر رجب أنه يتصدق عن كل يوم منه برغيف عوضا عن الصوم الشريف و لعله لأهل الإقتار تخفيفا للتكليف أقول و أما ما يحتمل أن يكون عوضا عن الصوم في رجب لأهل الإعسار
شايد اين تفاوت به حسب مقدار گشادهدستى و توان صدقهدهنده باشد. در اواخر اعمال ماه رجب نيز حديثى ذكر خواهد شد مبنى بر اينكه مستحب است انسان در عوض هر روز روزهى مستحبى كه با اهميت است، مقدار يك گرده نان صدقه بدهد. شايد اين مقدار صدقه كه كمتر از همه است، تخفيفى براى تنگدستان باشد. اما عوضى كه به عنوان عوض روزهى ماه رجب و احتمالا براى تنگدستان ذكر شده، عبارت است از اينكه
فَإِنَّنَا رَوَيْنَاهُ بِإِسْنَادِنَا إِلَى جَدِّي أَبِي جَعْفَرٍ الطُّوسِيِّ ره أَنَّهُ قَالَ وَ رَوَى أَبُو سَعِيدٍ الْخُدْرِيُّ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص
جدّم «ابو جعفر طوسى» -رحمه اللّه-به نقل از «ابو سعيد خدرى» آورده است كه رسول خدا-صلّى اللّه عليه و آله و سلّم-فرمود:
أَلَا إِنَّ رَجَبَ شَهْرُ اللَّهِ الْأَصَمُّ وَ ذَكَرَ فَضْلَ صِيَامِهِ وَ مَا لِصِيَامِ أَيَّامِهِ مِنَ الثَّوَابِ ثُمَّ قَالَ فِي آخِرِهِ قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَمَنْ لَمْ يَقْدِرْ عَلَى هَذِهِ الصِّفَةِ يَصْنَعُ مَا ذَا لِيَنَالَ مَا وَصَفْتَ قَالَ يُسَبِّحُ اللَّهَ تَعَالَى فِي كُلِّ يَوْمٍ مِنْ رَجَبٍ إِلَى تَمَامِ ثَلَاثِينَ بِهَذَا التَّسْبِيحِ مِائَةَ مَرَّةٍ
هان! رجب، ماه پربركت خدا است. و در ادامه فضيلت روزهى اين ماه و ثواب خاص روزهى هريك از روزهاى آن را برشمرد. در پايان اين روايت آمده است: عرض شد: اى رسول خدا، اگر كسى توان روزه گرفتن را نداشت، چه كارى انجام دهد تا به ثوابهايى كه ذكر فرموديد، برسد؟ رسول خدا-صلّى اللّه عليه و آله و سلّم-فرمود: در هر روز از ماه رجب تا پايان 30 روز، اين تسبيح را 100 بار بگويد:
سُبْحَانَ الْإِلَهِ الْجَلِيلِ سُبْحَانَ مَنْ لَا يَنْبَغِي التَّسْبِيحُ إِلَّا لَهُ
پاكا معبود بزرگ، پاكا خدايى كه جز او زيبندهى تسبيح نيست،
سُبْحَانَ الْأَعَزِّ الْأَكْرَمِ سُبْحَانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزَّةَ وَ هُوَ لَهُ أَهْلٌ
پاكا خداى سرافراز و گرامىتر، پاكا خدايى كه جامهى عزت را به تن كرده و زيبندهى آن است.
أقول فلا ينبغي للمؤسر [من الموسر] أن يترك الاستظهار بإطعام مسكين عن كل يوم من أيام الصيام المندوبات و يقتصر على هذه التسبيحات بل يتصدق و يسبح احتياطا للعبادات
بنابراين، براى مؤمنان ثروتمند شايسته نيست كه ترك احتياط نموده و در برابر هر روز از روزهاى مستحبى، يك مدّ طعام به افراد تنگدست صدقه ندهند و فقط به گفتن تسبيح ياد شده بسنده كنند، بلكه احتياطا هم صدقه دهند و هم تسبيح يادشده را بگويند.
کانال قرآن و حدیث را درشبکه های اجتماعی دنبال کنید.
