تقلید و احکام آن

تعریف تقلید

 تقليد به معناى پيروى و دنباله روى است و در اصطلاح فقهى عبارت است از: «عمل كردن به آنچه مجتهد در مسائل شرعى فتوا مى دهد»
 بر هر مسلمانی واجب است زمانی که به سن تکلیف رسید برای خود مرجع تقلیدی انتخاب و از احکام دین طبق دستور او پیروی کند.

سن تكليف دختر و پسر

سن بلوغ در پسر 163 روز و 6 ساعت از پانزده سال شمسى كمتر است ودر دختر 97 روز و 22 ساعت و 48 دقيقه از نه سال شمسى كمتر است.

تبصره: سال قمرى از اول محرم شروع و به آخر ذى حجه ختم مى‏شود و هر ماه قمرى 29 روز و دوازده ساعت و 44 دقيقه است و يك سال قمرى 354 يا 355 شبانه روز است.سال شمسى از اول فروردين شروع و به آخر اسفند ختم مى‏شود و شش ماه اول سال، هر ماه 31 روز و پنج ماه بعد هر ماه سى روز و ماه اسفند در سال‏هاى عادى 29 روز و در سال كبيسه سى روز است. بر اساس اين محاسبه، هر سال شمسى يازده روز بيشتر از سال قمرى خواهد بود و چون ملاك عبادت و تكاليف شرعى از نظر قرآن و روايات، ماه‏هاى قمرى است؛ از اين روز بلوغ شرعى (اول تكليف)، به حساب قمرى تعيين شده است. (احكام بلوغ و تقليد، سيد مجتبي حسيني، كد: 94/500019)

از چه کسی باید تقلید کرد؟

 برای تقلید باید از شخصی پیروی کرد که :
۱- عادل باشد؛
۲- بالغ باشد؛
۳- زنده باشد؛
۴- مرد باشد؛
۵- شیعه ۱۲ امامی باشد؛
۶- بنا بر احتیاط واجب اعلم بوده و حریص به مال دنیا نباشد.

چگونه باید مجتهد اعلم راشناخت؟

 همه مراجع اتفاق نظر دارندکه مجتهد اعلم را از سه راه مى توان شناخت:
1. خودش يقين كند ؛ مثل آنكه از اهل علم باشد و بتواند مجتهد اعلم را بشناسد.
2. دو نفر عالم عادل - كه مى توانند مجتهد اعلم را تشخيص دهند اعلميت او را تصديق كنند (به شرط آنكه با گفته دو عالم عادل ديگر، تعارض پيدا نكند ).
3. از گفته عده اى از اهل علم - كه مى توانند اعلم را تشخيص دهند يقين يا اطمينان پيدا شود. خامنه اى، اجوبة الاستفتاءات، س 25 ؛ توضيح المسائل مراجع، م 3 ؛ نورى، توضيح المسائل، م 3 و وحيد، توضيح المسائل، م 3.
تبصره 1. آيات عظام سيستانى، تبريزى و وحيد: اگر يك نفر عالم خبره و مورد اطمينان هم تصديق كند، كافى است.
تبصره 2. آيةاللَّه بهجت: اگر شخص از هر راهى كه اطمينان به اعلميت كسى پيدا كند، كافى است

برای دست آوردن فتوا( یعنی دستور مجتهد) چهار راه وجود دارد:

۱ ) اول : شنیدن از خود مجتهد.
۲) دوم : شنیدن از دو نفر عادل كه فتوای مجتهد را نقل كنند.
۳) سوم : شنیدن از كسی كه مورد اطمینان وراستگوست .
۴) چهارم : دیدن در رساله مجتهد در صورتی كه انسان به درستی آن رساله اطمینان داشته باشد.

آيا تبعيض در تقليد جايز است؟

 يعني در برخي مسائل به فتواي مجتهدي و در برخي ديگر به فتواي مجتهد ديگري عمل كنيم؟

همه مراجع (به جز وحيد ): تبعيض در تقليد در صورت تساوى دو يا چند مجتهد جايز است ؛ به عنوان مثال مى توان در مسائل نماز و روزه، از مجتهدى و در خمس از مجتهد ديگر و در ازدواج از شخص سومى تقليد كرد. اما در مسائلى كه به هم مربوط است - چنانچه اخذ به فتواى آنان باعث بطلان عمل و يا مخالفت قطعى شود تبعيض جايز نيست ؛ مانند اينكه در احكام نجاست بدن و لباس، به فتواى مجتهدى و در احكام لباس نماز گزار به فتواى ديگرى عمل كند.

نورى، استفتاءات، ج 2، س 11 و ج 1، س 4 ؛ امام، استفتاءات، ج 1، س 8 و 9 ؛ مكارم، استفتاءات، ج 2، س 11 ؛ تبريزى، استفتاءات، س 42 ؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 11 و 12 ؛ صافى، جامع الاحكام، ج 1،13 و 14، خامنه اى، اجوبة الاستفتاءات، س 18 ؛ بهجت، وسيلةالنجاة، ج 1، م 4 و توضيح المسائل، م 5 ؛ سيستانى، تعليقات على العروة، م 13 و 33.

آيةاللَّه وحيد: تبعيض در تقليد جايز نيست و در صورت تساوى دو يا چند مجتهد، بايد به فتواى كسى عمل كند كه نظرش مطابق با احتياط است. در غير اين صورت بين آن دو جمع كند (مثل اينكه يكى به شكسته شدن نماز و ديگرى به تمام فتوا داده است كه بين آن دو جمع مى كند ). اگر احتياط ممكن نبود و يا مشقّت داشت، مى تواند از يكى از آنان تقليد كند. وحيد، توضيح المسائل، م 4.

آیا باقی ماندن از تقلید مجتهدی پس از وفات او جایز است؟

 همه مراجع: نخست بايد به مجتهد زنده اعلم مراجعه كنيد ؛ سپس مطابق نظر او در مسأله بقاى بر تقليد از ميت، عمل نماييد.

توضيح المسائل مراجع، م 9 ؛ نورى، توضيح المسائل، م 9 ؛ خامنه اى، اجوبة الاستفتاءات، س 23 ؛ دفتر: وحيد.