خواص بهداشتى آب در کلام اهل بیت علیهم السلام

«... وَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً طَهُورًا»(1) “از آسمان فروفرستاديم آبى كه پاك است و پاك كننده “.
اولين نكته اى كه در مورد آب نظر ما را جلب مى كند اين است كه آب طبيعتا پاك و داراى خاصيت پاك كنندگى قرار داده شده است.
قال الصادق عليه السلام :
«خلق الله الماء طهورا»(2) “خداوند آب را پاك و پاك كننده خلق كرده است “.
اكتشافات جديد نيز كاملا اين نكته را تاييد و ثابت نموده كه آب نه تنها جداكننده كثافات از محل خود و حل كننده آنها مى باشد، بلكه در اثر اعمال حياتى و شيميايى حيوانات ذره بينى، كليه كثافات را كه از مواد آلى مى باشد منهدم و معدوم مى كند، بدون آن كه از صفا و پاكى خود آن چيزى كاسته شود و مى تواند همين عمل را بى نهايت دفعه تكرار كند.
پس آب طبيعتا پاك خلق شده و نمى تواند ناپاك باشد، فقط موقعى كه در اثر فراوانى و غلبه مواد آلى يا فاسد شدن محيط حيوانات ذره بينى ناتوان گشت و اكسيژن مورد حاجت به قدر كفايت نرسيد، فورا فساد شروع و بوى مخصوصی متصاعد مى گردد، گاهى اوقات تغيير رنگ نيز عارض مى گردد.
بنابراين نشانه شكست ميكروب هاى مفيد و اضمحلال خاصيت پاك كننده آب بوسيله بروز بو، يا تغيير رنگ اعلام شود و عجب در اين است كه شارع مقدس نيز وسيله تميز دادن آب تميز و غير تميز، به عبارت ديگر، نجس ‍ شدن آب را همان تغيير حالت يا به عبارت ديگر توليد بو و بروز رنگ و طعم قرار داده، و مقرر گرديده است كه آب نجس نمى شود مگر وقتيكه در اثر ملاقات نجاست ، رنگ يا مزه يا بوى آن تغيير كند.
قال اميرالمومنين عليه السلام: «خلق الله الماء طهورا لا ينجّسه شىء الا ما غيّر لونه أو طعمه أو رائحته». (3)
“پروردگار عالم آب را پاك و پاك كننده خلق فرمود، پس هيچ چيز آن را پليد نكند مگر آن كه موجب تغيير و تبديل مزه و رنگ و بوى آن گردد”.
و در آيه شريفه قرآن مى فرمايد: «و جعلنا من الماء كلّ شىء حىّ»(4) “هر چيز زنده ای را از آب آفریديم “.

بر همين اساس ما براى بیان عظمت آب در بهداشت جامعه، رواياتى را كه از معصومين عليهم السلام رسيده نقل مى كنيم تا انشاء الله مورد توجه خاص قرار گرفته و به نكات بهداشتى آن دقت بيشترى شود.(5)

- امام صادق عليه السلام در حديثى فرمود:
“خداوند همانطورى كه آب را پاك و تميزكننده قرار داد، خاك را هم پاك و تميزكننده قرار داد”.(6)

- امام باقر عليه السلام فرمود:
”با (طعام) شيرين افطار كن و در صورتى كه طعام شيرين در دسترس شما نيست ، با آب افطار كن چونكه آب تميز و پاك كننده است”.(7)

- امام صادق عليه السلام فرمود:
“اگر آبى از بوى مردار مجاورش تغيير نكرده و بوى مردار به خود نگرفته مى توانيد بخوريد و وضو بگيريد و اگر بوى مردار گرفته ، از آن نخوريد و وضو هم نگيريد”.(8)

- امام رضا عليه السلام فرمود:
“هيچ يك از اشياء نجس آب چاه را آلوده نمى كند چونكه داراى ماده “و به سفره هاى زيرزمينى وصل “ است ، مگر آن كه بو يا طعم آب تغيير كند. پس در آن صورت مقدارى از آب چاه را بايد كشيد تا بوى آلودگى از بين برود و طعم آن پاك شود”.(9)

- امام صادق عليه السلام :
“درباره آب چاهى كه در آن موش يا حيوان يا سگ يا پرنده اى سقوط كرده و مرده است فرمود: مردار را بيرون آورده بعد چند سطل آب از چاه كشيده ، سپس ‍مى توان از آن نوشيده و وضو بگيرند”.(10)

- پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلم فرمود:
“از آبى كه با نور خورشيد گرم شده وضو نگيريد و غسل نكنيد و خمير (نان) تهيه نكنيد، زيرا سبب بيمارى مى شود”.(11)

- پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلم از درمان بيمارى با چشمه هاى آب گرمى كه در كوه هاست و بوى گوگرد مى دهد منع نمودند، چونكه بوى گوگرد از بوى پراكنده دوزخ است.(12)

- محمد بن مسلم مى گويد از امام صادق عليه السلام سوالى درباره سگ شكارى پرسيدم، آن حضرت فرمود:
“اگر با دست مرطوب او را لمس كردى دستت را بشوى “.(13)

- اميرالمومنين عليه السلام فرمود:
“آب سرآمد نوشيدنى ها در دنيا و آخرت است “.(14)

- پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلم فرمود:
“آب را جرعه جرعه بنوشيد و سر نكشيد، چونكه از سر كشيدن آب بيمارى كبدى ايجاد مى شود”.(15)

- امام رضا عليه السلام فرمود:
“عجب است از كسى كه به اندازه يك مشت غذا بخورد ولى آب روى آن نمى خورد، چطور معده او پاره نمى شود”.(16)

- ابن أبی طيفور می گوید: به محضر امام رضا عليه السلام رسيدم و از خوردن آب او را منع كردم . پس آن حضرت فرمود:
“آب خوردن اشكالى ندارد چون كه غذا را در معده بهتر به چرخش در آورده و آتش غضب را ساكن و خاموش و عقل را زياد و صفرا را كم مى كند”.(17)

- امام صادق عليه السلام فرمود:
“نوشيدن آب در روز در حالت ايستاده قوى تر و براى سلامت بدن بهتر است “.(18)

- امام صادق عليه السلام فرمود:
“نوشيدن آب بحالت ايستاده در روز براى رگ و ريشه بدن بهتر و براى سلامتى بدن قويتر است “.(19)

- امام صادق عليه السلام فرمود:
“نوشيدن آب بحالت ايستاده در شب موجب زردآب مى شود”.(20)

- امام صادق عليه السلام فرمود:
“با سه نفس آب خوردن بهتر است تا با يك نفس پس آب را بايد جرعه جرعه نوشيد و در ميان هر جرعه تنفسى كرد”.(21)

- اميرالمومنين على عليه السلام فرمود:
“از محل شكستگى ظروف و از كنار دسته آن آب نياشاميد چون كه شيطان (و ميكروب) بر روى دسته و محل شكستگى مى نشيند”.(22)

- امام صادق عليه السلام فرمود:
“پدرم در گفتگويى فرمود: از كنار دسته كوزه و از محل شكستگى آن آب نخوريد چون محل خوردن شيطان ها (و ميكروب) همانجاست “.(23)

- پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلم در گفتگويى پيرامون اعمال ممنوع فرمود:
“هيچيك از شما از كنار دسته ظروف آب نخورد چون آنجا محل اجتماع چرك (و ميكروب) است“.(24)

- على بن جعفر، (برادر امام كاظم عليه السلام) فرمود از برادرم درباره كوزه و تنگ شراب و كاسه و شيشه و عيدان پرسيدم ، كه آيا از طرف دسته آن آب خورده شود؟
فرمود: ”از طرف دسته كوزه و آفتابه و كاسه و شيشه آب نياشاميد، و وضو هم نگيريد”.(25)

- امام صادق عليه السلام فرمود:
“پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلم عبورش در غزوه تبوك به گروهى افتاد كه با دهان (مانند حيوانات) آب مى خوردند. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: با دستهاى خود آب بخوريد كه يكى از بهترين ظروف شماست “.(26)

- امام صادق عليه السلام فرمود:
“پدرم فرمود: ياران پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلم در غزوه تبوك آب را سر مى كشيدند “و جرعه جرعه نمى خوردند” پس پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: آب را در دستان خود “كرده و” بياشاميد چون دست هاى شما يكى از بهترين ظروف شماست “.(27)

- اسماعيل بن جابر می گوید:
“از امام صادق عليه السلام شنيدم كه مى فرمود: آب زمزم شفاء هر دردى است و من گمان كردم كه آن حضرت فرمود: هر دردى كه باشد”.(28)

- پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلم فرمود:
“جبرئيل دارويى را به من تعليم داد كه با وجود آن نياز به هيچ دارويى نديدم . از پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم سوال شد، آن دارو چيست ؟
فرمود: آب باران را قبل از آنكه به زمين برسد گرفته در ظرف پاكى قرار داده و هفتاد مرتبه سوره حمد و قل هو الله احد و معوذتين بر آن خوانده شود.

- پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلم فرمود:
بخدايى كه مرا بحق مبعوث كرد خداوند با اين دارو، درد بدن و استخوان و مغز و رگها و ريشه ها را بر مى دارد.”(29)

- سعيد بن جبير گفت: از امام سجاد عليه السلام شنيدم كه فرمود:
“هر شب فرشته اى از آسمان فرود مى آيد كه با او سه مثقال مشگ بهشتى است ، پس مشگ ها را در “آب “ فرات مى ريزد و هيچ رودخانه اى در شرق و غرب عالم مبارك تر از فرات نيست “.(30)

- امام موسى كاظم عليه السلام فرمود:
“سه چيز به چشم جلا مى دهد: ديدن چمنزار و نگاه به آب جارى و صورت زيبا”.(31)

- امام رضا عليه السلام فرمود:
“دليل غسل دادن ميت آنست كه“از نظر روحی پاك و از نظر جسمى از آلودگى هاى امراضش تميز گردد چونكه ملائكه را ملاقات مى كند و هم نشين اهل آخرت مى گردد. پس مستحب است وقتى بر خداوند وارد مى شود و به ديدار اهل طهارت و ملائكه و مومنين مى رود و با يكديگر تماس و برخورد دارند طاهر و نظيف و متوجه درگاه الهى باشد تا آنها خواستار روى او گردند و برايش شفاعت كنند. و علت ديگر غسل ميت آنست كه از ميت منى خارج مى گردد كه از همان آفريده شده بنابراين غسل ميت براى جنابت است “.(32)

- پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلم فرمود:
“آب زمزم داروى هر بيمارى است كه به جهت آن آب زمزم آشاميده مى شود”.(33)
________________________
پی نوشت:
1- سوره فرقان، آیه 48.
2- وسائل الشیعه، ج 1، ص 99.
3- همان، ج 1، ص 101.
4- سوره انبياء، آيه 30.
5- بهداشت اجتماعى در اسلام ، ص 55، دكتر صدرالدين نصيرى .
6- وسائل ، ج 1، ص 99.
7- وسائل ، ج 1، ص 101.
8- وسائل ، ج 1، ص 102.
9- وسائل ، ج 1، ص /105
10- تهذيب ، ج 1، ص 67.
11- فروع كافى ، ج 1، ص 5.
12- محاسن برقی، ص 579.
13- وسائل ، ج 1، ص 194.
14- فروع كافى ، ج 2، ص 380.
15- وسائل ، ج 17، ص 188.
16- وسائل ، ج 17، ص 189.
17- محاسن برقی، ص 572.
18- كافى ، ج 6، ص 383.
19- وسائل ، ج 17، ص 192.
20- وسائل ، ج 17، ص 192.
21- محاسن ، ص 576.
22- فروع كافى، ج 6، ص 385.
23- وسائل، ج 17، ص 203.
24- وسائل، ج 17، ص 204.
25- وسائل، ج 17، ص 205.
26- فروع كافى، ج 6، ص 385.
27- محاسن برقی، ص 577.
28- فروع كافى، ج 6، ص 386.
29- همان، ص 386.
30- همان، ج 6، ص 389.
31- بحار، ج 62، ص 144.
32- علل الشرايع، ج 1، ص 283.
33- كافى، ج 6، ص 387.