دلیل ازدواج امام جواد علیه السلام با دختر مامون

ازدواج امام جواد(ع) با دختر مأمون (ام‌الفضل) نیز از مسایلی است که اظهار نظر قطعی درباره آن مشکل است؛ ولی می‌توان برخی عوامل را در این ازدواج تأثیرگذار دانست. ازدواج حضرت جواد(ع) با ام‌الفضل هم از ناحیه حضرت قابل بررسی است و هم از ناحیه مأمون که چه اهدافی از ازدواج دختر خود با امام جواد(ع) داشت؟ به نظر می‌رسد مأمون اهداف زیر را دنبال می‌کرد:

۱- نظارت بر رفتار امام جواد(ع)

مأمون با فرستادن دختر خود به خانه امام می‌خواست آن حضرت را همیشه زیر نظر داشته باشد و دختر مأمون نیز در انجام این رسالت موفق بود، زیرا در خبرچینی گزارشگری ماهر بود.

۲- جذب حکومت

مأمون تصور می‌کرد با این وصلت امام جواد(ع) را مجذوب مادیات و امکانات سلطنتی نموده و به قداست و حرمت امام لطمه وارد نماید؛ غافل از این که امام جواد(ع) یکی از زاهدترین امامان بوده و جذب دستگاه حکومت نمی‌گردید.

۳- جلوگیری از اعتراض علویان:

دشمنی مأمون با علویان موجب شد که آنان علیه وی اعتراض نموده و حکومت او را متزلزل کنند. مأمون با این ازدواج قصد داشت خود را علاقه‌مند به امام نشان دهد، در نتیجه شیعیان قیام نکنند.

طبیعی بود که مأمون جهت تحقق اهداف فوق شدیداً امام را تحت فشار قرار داد و برای این وصلت از همه راهکارها و اهرمها بهره گرفت.

۱- اجبار امام جواد(ع) به ازدواج: بی‌تردید ازدواج امام جواد(ع) با دختر مأمون خواسته امام نبوده و این ازدواج مانند ازدواجهای معمولی که مبتنی بر خواست و رعایت شرایط باشد، صورت نگرفت. زیرا امام جواد(ع) می‌دانست که مأمون پدرش (امام رضا(ع)) را به شهادت رسانده و یکی از دشمنان خاندان اهل‌بیت پیامبر(ص) و شیعیان است. از سوی دیگر حکومت مأمون وجاهت قانونی و مشروعیت نداشت. مأمون جهت رسیدن به اهداف خود شدیداً امام را تحت فشار قرار داد و حتی حضرت را تهدید نمود. برخی عقیده دارند که اگر امام ازدواج نمی‌کرد، ممکن بود مأمون امام را ترور کند. گرچه در قاموس ائمه(ع) ترس از مرگ وجود ندارد، ولی در آن مقطع زنده بودن و رهبری او نقش بنیادی در حفظ دین و مصالح مسلمانان داشت. یکی از نویسندگان می‌نویسد: «به نظر می‌رسد که موافقت امام با این ازدواج عمدتاً بر اثر فشاری بود که مأمون بر امام وارد کرد.»

۲- حفظ جان شیعیان: یکی از استراتژیهای مهم خلفای اموی و عباسی، شیعه‌ستیزی بود و آنان از هیچ جنایتی علیه علویان دریغ نکرده و به آزار و زندانی و قتل آنان می‌پرداختند. از سوی دیگر یکی از سیاست‌های مهم ائمه(ع) حفظ جان و ناموس شیعیان بود، چنانکه امام حسن(ع) یکی از علل صلح خویش را حفظ شیعیان بیان نمود. ائمه(ع) سعی می‌کردند با اتخاذ سیاست و راهکارهای منطقی و معقول به حفظ شیعیان بپردازند، گرچه ممکن بوداتخاذ راهکار حفظ شیعیان، شخصیت آنها را زیر سؤال ببرد. شاید امام جواد(ع) از ازدواج با دختر مأمون، حفظ شیعیان را دنبال می‌کرد. طبیعی بود که مأمون با ازدواج دخترش با امام جواد(ع) تا اندازه‌ای از سیاست خصمانه خود علیه شیعیان پرهیز می‌کرد، زیرا به حسب ظاهر با امام شیعیان رابطه فامیلی برقرار کرده بود.

۳- تکلیف‌گرایی؛ بی‌تردید فعالیت‌های ائمه(ع) ریشه در انجام تکالیف الهی داشته و همه فعالیتهای آنان مبتنی بر مصالح است. شاید علت ازدواج امام جواد(ع) با ام‌الفضل براساس تکلیف الهی بوده است. ائمه(ع) تکلیف‌گراترین انسانها بوده و در برابر انجام دستورالهی مطیع‌ترین انسانها بودند؛ از این رو هر گاه برای ائمه از سوی خداوند تکلیف تعیین می‌شد، انجام می‌دادند، گرچه انجام تکلیف به ظاهر برای برخی خوشایند نبوده و حتی عمل ائمه(ع) را زیر سؤال می‌برند. شاید ازدواج امام جواد(ع) با دختر مأمون نوعی تکلیفی بود که تعیین شده بود شاید امام جواد(ع) با این ازدواج درصدد خدمت به مردم و حفظ دین بود؛ امام با نفوذ در مرکز حکومت سعی می‌کرد که شیعیان حفظ شده و تا اندازه‌ای از سیاست دین‌ستیزی مأمون جلوگیری نماید و به جامعه دینی خدمت کند. با اتخاذ سیاست‌های منطقی- به رغم آن که با ام‌الفضل ازدواج نمود-،تحقق اهداف مأمون را در خصوص ازدواج دخترش غیرممکن ساخت.

 

منبع : سایت هدانا