بخل در احادیث

عناوین

بخل بخیل خصلتهای بخیل آسایش نداشتن بخیل انسان

بخل

امام على عليه السلام :

البُخْلُ جامعٌ لِمَساوئِ العُيوبِ، و هُو زِمامٌ يُقادُ بهِ إلى كلِّ سُوءٍ .
بخل، در بردارنده همه بديها است و افسارى است كه [بخيل] به وسيله آن به سوى هر بدى كشانده مى شود.

امام على عليه السلام :

البُخلُ عارٌ .
بخل، ننگ است.

امام على عليه السلام :

جِلْبابُ المَسْكَنَةِ .
بخل، رداى بينوايى است.

امام على عليه السلام :

البُخلُ بالموجودِ سُوءُ الظَّنِّ بالمَعبودِ .
بخل ورزيدن در آنچه دارى، بدگمانى به معبود است.

امام على عليه السلام :

مَن بَخِلَ بمالِهِ ذَلَّ، مَن بَخِلَ بِدينِهِ جَلَّ .
هر كه در مال خود بخل ورزد خوار مى شود و هر كه در دين خود بخل ورزد سربلند مى گردد.

امام على عليه السلام :

البُخلُ يُذِلُّ مُصاحِبَهُ ، و يُعِزُّ مُجانِبَهُ .
بخل همنشين خود را خوار مى دارد و كناره گير از خود را ارجمند مى سازد.

امام على عليه السلام :

بالبُخلِ تَكْثُرُ المَسَبَّةُ .
بخل ورزيدن، مايه دشنام بسيار مى شود.

امام زين العابدين عليه السلام :

إنّي لَأستَحي مِن ربّي أنْ أرَى الأخَ مِن إخْواني فأسألَ اللّه َ لَه الجنّةَ و أبْخَلَ علَيهِ بالدِّينارِ و الدِّرْهَمِ، فإذا كانَ يومُ القيامةِ قيلَ لِي : لَو كانتِ الجنّةُ لكَ لَكُنتَ بها أبْخَلَ، و أبخَلَ،و أبخلَ!

من از پروردگارم شرم مى كنم كه براى برادرى از برادران خود از خداوند بهشت طلب كنم و آنگاه درهم و دينار را از او دريغ دارم؛ زيرا روز قيامت به من گفته خواهد شد : اگر بهشت براى تو بود، هر آينه نسبت به آن بخيل تر و بخيل تر و بخيل تر بودى!

امام صادق عليه السلام :

إنْ كانَ الخَلَفُ مِن اللّه ِ عزّ و جلّ حقّا فالبُخلُ لماذا ؟ !
اگر پاداش و عوض دادن خداوند عزّ و جلّ حق است پس ديگر بخل ورزيدن چرا؟

امام صادق عليه السلام :

مَن بَرِئَ مِن البُخلِ نالَ الشَّرفَ .
هر كه از بخل برهد به شرافت دست مى يابد.

امام رضا عليه السلام :

البُخلُ يُمَزِّقُ العِرْضَ .
بخل، آبرو را بر باد مى دهد.

امام هادى عليه السلام :

البُخلُ أذَمُّ الأخلاقِ .

بخل، نكوهيده ترين خوى است.

فقه الرضا عليه السلام :

إيّاكُم و البُخلَ فإنّهُ عاهَةٌ لا يكونُ في حُرٍّ و لا مؤمنٍ، إنّهُ خِلافُ الإيمانِ .
از بخل بپرهيزيد كه بخل آفت است و نه در انسان آزاده و نه در مؤمن يافت نمى شود. بخل با ايمان ناسازگار است.

بخيل

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أبعدُكُم بي شَبَها البخيلُ البَذِيُّ الفاحِشُ .

بيگانه ترين شما از من، بخيلِ بد زبانِ زشت كردار است.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

تُكلِّمُ النّارُ يومَ القيامةِ ثلاثةً ··· تقولُ للغنيِّ : يا مَن وَهبَهُ اللّه ُ دُنيا كثيرةً واسعةً فَيْضا ، و سألَهُ الفَقِيرُ اليَسيرَ قَرْضا فأبى إلاّ بُخْلاً! فَتَزْدَرِدُهُ .
در روز رستاخيز آتش با سه نفر سخن مى گويد ··· و به ثروتمند مى گويد: اى كسى كه خداوند دنيايى فراوان و فراخ و سرشار به تو داد و فقير، اندكى قرض از تو خواست و تو ندادى و بخل ورزيدى! پس [آتش ]او را فرو مى بلعد.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

البخيلُ بَعيدٌ مِن اللّه ِ ، بَعيدٌ مِن الاسِ ، قَريبٌ مِن النّارِ .
بخيل، از خدا و مردم به دور و به آتش نزديك است.

امام على عليه السلام :

البَخيلُ خازِنٌ لِوَرَثتِهِ .
بخيل، خزانه دار وارثان خويش است.

امام على عليه السلام :

البخيلُ يَبخَلُ على نفسِهِ باليَسيرِ مِن دُنياهُ ، و يَسمَحُ لِوُرّاثِهِ بكُلِّها .
بخيل اندكى از مالِ خود را از خويش دريغ مى دارد و همه آن را سخاوتمندانه براى وارثانش وا مى گذارد.

امام على عليه السلام :

البَخيلُ يَسمَحُ مِن عِرْضِهِ بأكْثرَ مِمّا أمسَكَ مِن عَرَضِهِ .
بخيل بيشتر از آنچه نگه مى دارد، آبروى خود را از بين مى برد.

امام على عليه السلام :

النَّظرُ إلَى البخيلِ يُقسِي القلبَ .
نگاه كردن به بخيل سنگدلى مى آورد.

امام على عليه السلام :

ليسَ لِبخيلٍ حبيبٌ .
بخيل، هيچ، دوستى ندارد.

امام على عليه السلام :

حاجَتُكَ إلَى البخيلِ أبْرَدُ مِن الزَّمْهَريرِ .
نياز تو، به بخيل، خنكتر از زمهرير است.

امام على عليه السلام :

عَجِبتُ للبخيلِ يَستعجِلُ الفَقرَ الّذي مِنه هَرَبَ ، و يَفُوتُهُ الغِنَى الّذي إيّاهُ طَلبَ ، فيعيشُ في الدُّنيا عَيْشَ الفُقراءِ ، و يُحاسَبُ في الآخِرةِ حسابَ الأغنياءِ .
درشگفتم از بخيل كه فقرى را كه از آن گريزان است به سوى خود مى كشد و ثروتى را كه در پى آن است از دست مى دهد. او در دنيا مانند تهيدستان به سر مى برد و در آخرت همچون توانگران از او حسابرسى مى شود.

امام صادق عليه السلام :

عَجِبتُ لمَن يَبخَلُ بالدُّنيا و هِي مُقبِلةٌ علَيهِ ، أو يَبخَلُ بها و هِي مُدبِرَةٌ عنهُ ، فلا الإنْفاقُ مَع الإقْبالِ يَضرُّهُ ، و لا الإمْساكُ مَع الإدبارِ يَنفعُهُ .
در شگفتم از كسى كه دنيا به او روى آورده است و نسبت به آن بخل مى ورزد، يا دنيا از او روي گردان شده و نسبت به آن بخل مى ورزد؛ زيرا با وجود رويكرد دنيا، انفاق كردن به او زيانى نمى رساند و با پشت كردن دنيا بخل و امساك به او سودى نمى رساند.

امام صادق عليه السلام :

إنّ أحقَّ النّاسِ بأن يَتمنّى للنّاسِ الغِنَى البُخَلاءُ ؛ لأنَّ النّاسَ إذا استَغْنَوا كَفُّوا عن أموالِهِم .
بخيلان بيش از همه بايد براى مردم آرزوى توانگرى كنند؛ زيرا وقتى مردم بى نياز شدند، از اموال و داراييهاى بخيلان چشم بر مى دارند.

امام صادق عليه السلام :

حَسْبُ البخيلِ مِن بُخلِهِ سُوءُ الظَّنِّ بربِّهِ ، مَن أيقَنَ بالخَلَفِ جادَ بالعَطيّةِ .
در بخل بخيل همين بس كه به خداى خود بدگمان است. كسى كه به عوض يقين داشته باشد، بذل و بخشش مى كند.

امام صادق عليه السلام :

لا يَطمَعَنَّ··· البخيلُ في صِلةِ الرَّحِمِ .
بخيل هرگز نبايد به صله رحم اميد بندد.

خصلتهاى بخيل

إنّما البَخيلُ حَقُّ البَخيلِ الّذي يَمنعُ الزَّكاةَ المَفروضةَ في مالِهِ ، و يَمنعُ البائِنَةَ في قومِهِ ، و هُو فيما سِوى ذلكَ يُبَذِّرُ .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :بخيل واقعى كسى است كه از پرداخت زكات واجب مال خود سرپيچد و از بخشش به قوم و خويشان خود دريغ ورزد و در غير اين موارد اسراف و ولخرجى كند.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

البخيلُ حقّا مَن ذُكِرْتُ عِندَهُ فَلَم يُصَلِّ علَيَّ .
بخيل حقيقى كسى است كه نام من نزد او برده شود و بر من درود نفرستد.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الرِّجالُ أربعةٌ : سَخِيٌّ ، و كَريمٌ ، و بَخيلٌ ، و لَئيمٌ . فالسَّخِيُّ : الّذي يأكُلُ و يُعطي ، و الكريمُ : الّذي لا يأكُلُ و يُعطي ، و البخيلُ : الّذي يأكلُ و لا يُعطي ، و اللّئيمُ : الّذي لا يأكُلُ و لا يُعطي .
مردان چهار گروهند: سخى، كريم، بخيل و لئيم. سخى كسى است كه مى خورد و مى خوراند، كريم كسى است كه خود نمى خورد ولى مى خوراند، بخيل كسى است كه مى خورد و نمى خوراند و لئيم كسى است كه نه خود مى خورد و نه به كسى مى خوراند.

امام صادق عليه السلام :

إنّ البخيلَ مَن كَسبَ مالاً مِن غيرِ حِلِّهِ ، و أنفقَهُ في غيرِ حقِّهِ .
بخيل كسى است كه مالى را به ناروا به دست آورد و به ناحق خرج كند.

امام صادق عليه السلام :

البخيلُ مَن بَخِلَ بالسَّلامِ .
بخيل كسى است كه از سلام كردن بخل ورزد.

امام كاظم عليه السلام :

البَخيلُ مَن بَخِلَ بما افترَضَ اللّه ُ علَيهِ .
بخيل كسى است كه در پرداخت آنچه خدا بر او واجب فرموده بخل ورزد.

آسايش نداشتن بخيل

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أقلُّ النّاسِ راحةً البخيلُ .
كم آسايش ترين مردم، بخيل است.

امام صادق عليه السلام :

لَيستْ لِبخيلٍ راحةٌ .
بخيل، آسايش ندارد.

امام رضا عليه السلام ـ به نقل از نياكان بزرگوارش ـ فرمود : امير المؤمنين عليه السلام اين شعر را مى خواند:

خلَقْتَ الخَلائقَ في قُدرةٍ،فمِنهُمْ سَخِيٌّ و مِنهمْ بَخيلْ،فأمّا السَّخيُّ ففي راحةٍ،و أمّا البخيلُ فشومٌ طويلْ
مردمان را با قدرت آفريدى،برخى بخشنده اند و برخى بخيل،بخشنده در آسودگى است،اما بخيل در رنج و بدبختى طولانى.

بخيل ترين مردم

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أبْخَلُ النّاسِ مَن بَخِـلَ بمـا افترَضَ اللّه ُ علَيهِ .
بخيل ترين مردم كسى است كه در پرداخت آنچه خدا بر او واجب گردانيده است، بخل ورزد.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنّ أبخَلَ النّاسِ مَن بَخِلَ بالسَّلامِ .
بخيل ترين مردم كسى است كه در سلام كردن بخل ورزد.

امام على عليه السلام :

أبخَلُ النّاسِ مَن بَخِلَ على نفسِهِ بمالِهِ و خلّفَهُ لِوُرّاثِهِ .
بخيل ترين مردم كسى است كه مال خويش را از خود دريغ دارد و براى وارثانش بگذارد.

امام على عليه السلام :

البُخلُ بإخراجِ ما افترَضَهُ اللّه ُ سُبحانَهُ مِن الأموالِ أقْبَحُ البُخلِ .
دريغ كردن از پرداخت حقوقى كه خداوند واجب كرده، زشت ترين نوع بخل است.

امام على عليه السلام :

إنّ سَخاءَ النّفْسِ عمّا في أيدي النّاسِ لَأفضَلُ مِن سَخاءِ البَذلِ
چشم پوشيدن از آنچه در دست مردم است بالاتر از بخشندگى است.

امام صادق عليه السلام :

إنّ أميرَ المؤمنينَ عليه السلام بَعثَ إلى رجُلٍ بخَمسةِ أوْساقٍ مِن تَمرٍ ··· فقالَ رجُلٌ لأميرِ المؤمنينَ عليه السلام : و اللّه ِ ما سألَكَ فُلانٌ ، و لَقد كانَ يُجْزيهِ مِن الخَمسةِ أوْساقٍ وَسَقٌ واحدٌ ! فقالَ لَه أميرُ المؤمنينَ عليه السلام : لا كَثّرَ اللّه ُ في المؤمنينَ ضَرْبَكَ ! اُعطي أنا و تَبخَلُ أنتَ ؟ !
امير المؤمنين پنج بارِ شترحديث خرما براى مردى فرستاد ··· مردى به امير المؤمنين عرض كرد: به خدا قسم فلانى از تو [اين مقدار ]نخواسته است، يك بار از پنج بار براى او كافى است! امير المؤمنين فرمود: خدا امثال تو را در ميان مؤمنان زياد نكناد! من مى بخشم و تو بخل مى ورزى؟!