چهل حدیث حلال و حرام

۰۶ مهر ۱۴۰۱ 0 معارف

بخش اوّل: جايگاه مال و ثروت

1. جايگاه مال و ثروت

عَن رَسُولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله:

إنَّ الدّينارَ وَ الدِّرهَمَ أهْلَكا مَنْ كانَ قَبلَكُم وَ هُما مُهْلِكاكُم.

[ كافى ج 2 ص 316 ح 6.]

پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: دينار و درهم، كسانى راكه پيش از شما بودند، نابود كرد و آن دو شما را هم به نابودى مى كشند.

2. گـوسالـه

امّت پيامبر صلي الله عليه و آله عَن رَسُولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله قالَ:

إنَّ لِكُلِّ اُمَّةٍ عِجْلٌ، وَ عِجْلُ هذِهِ الأُمَّةِ الدّينارُ وَ الدِّرْهَمُ.

[ محجه البيضاء ج 7 ص 328.]

رسول اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: هر امّتى گوساله اى دارد (كه او را منحرف مى كند) و گوساله اين امّت (امّت پيامبراكرم) دينار و درهم است. يعنى همانطور كه گوساله بنى اسرائيل پيروان حضرت موسى عليه السلام را گمراه كرد و آنان گوساله پرست شدند، مال و ثروت هم موجب انحراف امّت پيامبر صلي الله عليه و آله مى گردد.

(امروز شاهديم كه طبق پيشگويى پيامبر صلي الله عليه و آله خيلى از پيروان آن حضرت حتى بعضى از به ظاهر خوبان اين امّت چنين شده اند).

3. پيامد مالدوستى

عَن عَلِىٍّ عليه السلام:

حُبُّ المالِ يُفْسِدُ الَمالَ، و يُوَسِّعُ الآمالَ.

[ ميزان الحكمة ج 4 ص 2983 ح 19329.]

حضرت امام على عليه السلام فرمود: مالدوستى عاقبت انسان را تباه مى كند و آرزوها را گسترده و طولانى مى كند.

4. محـبوب خدا ومال و ثروت

ألإمام عَلِىٍّ عليه السلام قالَ:

إذا أحَبَّ اللّه ُ سُبْحانَهُ عَبْداً بَغَّضَ إلَيْهِ المالَ وَ قَصَّرَ مِنْهُ الآمالَ، إذا أرادَ اللّه ُ بِعَبْدٍ شَرّاً حَبَّبَ إلَيْهِ المالَ وَ بَسَطَ مِنْهُ الآمالَ.

[ غررالحكم ج 3 ص 166 ح 4111 و 4110.]

حضرت اميرمؤمنان عليه السلامفرمود: وقتى خداوند بنده اى را دوست بدارد، مال و ثروت را پيش او منفور و ناپسند جلوه مى دهد و آرزوهاى او را كوتاه مى كند و چون خداوند بدى بنده اى را اراده كند، مال و ثروت را محبوب او قرار مى دهد و آرزوهايش را گسترش مى دهد. خداوند متعال بدى هيچيك از بندگان خود را نمى خواهد مگر اينكه خود بنده اعمالى را انجام دهد كه مورد خشم پروردگار خود قرار گيرد كه در اين صورت خداهم او را رها مى سازد و به خودش وا مى گذارد.

5. زيان زيادى ثروت

ألإمامُ عَلِى عليه السلام قالَ:

كَثْرَةُ المالِ تُفْسِدُ القُلُوبَ وَ تُنْشِئُ الذُّنُوبَ.

[ ميزان الحكمه ج 4 ص 2985.]

امام علىّ بن ابى طالب عليه السلام فرمود: زيادى ثروت قلبها را تباه مى سازد و گناهان را پديد مى آورد.

6. مال و ثروت امـانت الهى

عَنِ الصّادِقِ عليه السلام قالَ:

ألمالُ مالُ اللّه ِ عَزَّ وَجَلَّ جَعَلَهُ وَدايِعَ عِنْدَ خَلْقِهِ وَ أَمَرَهُمْ أَن يَأكُلُوا مِنْهُ قَصْداً وَ يَشْرَبُوا مِنْهُ قَصْداً، وَ يَلبِسُوا مِنْهُ قَصْداً، وَ يَنكَحُوا مِنْهُ قَصْداً، وَ يَرْكَبُوا مِنْهُ قَصْداً وَ يَعُودُوا بِما سِوى ذلِكَ عَلى فُقَراءِ المُؤمِنينَ، فَمَنْ تَعَدّى ذلِكَ كانَ ما أَكَلَهُ حَراماً وَ ما شَرِبَ مِنْـهُ حَراماً، وَ ما لَبِسَهُ مِنْهُ حَـراماً، وَ ما نَكَحَهُ مِنْهُ حَراماً، وَ ما رَكِبَهُ مِنْهُ حَراماً.

[ بحارالانوار ج 103 ص 16 ح 74.]

امام صادق عليه السلام فرمود: ثروت از آنِ خداست و او آن را نزد بندگان خود امانت گذاشته و دستور داده است كه از آن درحدّ متعارف بخورند و بياشامند و لباس تهيه كنند و ازداوج كنند و براى سوارى از آن استفاده كنند و بقيه آن را به مؤمنان نيازمند يارى دهند، بنابراين كسى كه در هر قسمت از آن حدّ معمول تجاوز كند و بيشتر مصرف كند ـ مرتكب گناه شده است و آنچه زيادى خورده يا آشاميده يا پوشيده يا در امر ازدواج و سوارى صرف كرده است، حرام است.

7. يار شيطان

عَنْ أبى عَبدِاللّه ِ عليه السلام قالَ:

يَقُولُ إبْليسُ لَعَنَهُ اللّه ُ، ما أعْيانى فِى ابنِ آدَمَ فَلَنْ يُعينى مِنهُ واحِدَةٌ مِنْ ثَلاثٍ: أَخذُ مالٍ مِن غَيرِ حِلِّهِ، أوْ مَنْعِهِ مِن حَقِّهِ، أوْ وَضْعِهِ فى غَيْرِ وَجْهِهِ.

[ خصال صدوق ص 132 ح 141.]

امام صادق عليه السلام فرمود: ابليس ملعون مى گويد: در مورد بنى آدم، هرچه مرا خسته و ناتوان كند، يكى از اين سه چيز مرا نسبت به آدميزاد ناتوان نمى كند (يعنى در مورد فريب آنان موفق مى شوم): به دست آوردن مال از راه غير حلال، جلوگيرى كردن او از پرداخت واجب مالى، يا مصرف كردن آن در راه ناروا و حرام.

8. مراقبت از دارايى

قالَ الصّادِقُ عليه السلام:

أَرْبَعٌ لايُستَجابُ لَهُمْ دُعاءٌ، رَجُلٌ جالِسٌ فى بَيتِهِ يَقُولُ: يا رَبِّ ارْزُقنى فَيَقُولُ لَهُ: ألَمْ آمُركَ بِالطَّلَبِ؟ وَ رَجُلٌ كانَتْ لَهُ إمرَأَةٌ قَد غالَبَها فَيَقُولُ: أَلَمْ أَجعَلْ أَمرَها بِيَدِكَ؟ وَ رَجُلٌ كانَ لَهُ مالاً فَأفْسَدَهُ، فَيَقُولُ: يارَبِّ ارْزُقنى، فَيَقُولُ لَهُ: أَلَمْ آمُركَ بِالاْءقتِصادِ؟ أَلَمْ آمُركَ بِالإصلاحِ؟ ثُمَّ قَرَأَ:« وَ الَّذينَ إذا أَنفَـقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا وَ كانَ بَينَ ذلِكَ قَواماً»

[- سوره فرقان آيه 67.]

وَ رَجُلٌ كانَ لَهُ مـالٌ فَأدانَهُ بِغَيرِ بَيِّنَةٍ فَيَقـُولُ: أَلَمْ آمُركَ بِالشَّهادَةِ؟

[ بحارالانوار 103 ص 12ح 53.]

امام صادق عليه السلام فرمود: دعاى چهار نفر مستجاب نمى شود:

۱ ـ كسى كه در خانه بنشيند و بگويد: خدايا روزى مرا برسان كه خداوند به او مى گويد: آيا دستور ندادم كه پى روزى بروى و تلاش كنى؟

۲ ـ مردى كه مغلوب زنش شده است، كه خداوند مى گويد: آيا اختيار او را به دستِ تو واگذار نكردم؟

۳ ـ فردى كه داراى مال و ثروت باشد و آن را تباه كند و گويد: خدايا روزيم را برسان كه خداوند مى فرمايد: آيا دستور ندادم كه ميانه رو باش و اسراف نكن سپس اين آيه را خواند كه: بندگان خدا كسانى هستند كه هنگام انفاق اسراف نمى كنند و بخل هم نمى ورزند بلكه ميان اين دو راه ميانه را مى گيرند.

۴ ـ مردى كه پول داشته و آن را قرض داده بدون آنكه سندى بگيرد خداوند مى فرمايد، مگر تو را دستور ندادم كه شاهد بگيرى؟

بخش دوم: كسب مال حلال

9. بهترين عبادت

قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله:

ألْعِبادَةُ سَبْعُونَ جُزْءاً وَ أفضَلُها جُزْءاً طَلَبُ الْحَلالِ.

[ ثواب الاعمال و عقابها ص 385 ح 1.]

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: عبادت هفتاد بخش است و بهترين بخش آن طلب حلال.

10. وظيفه حلال‌طلبى

قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله:

طَلَبُ الْحَلالِ فَريضَةٌ عَلى كُلِّ مُسْلِمٍ وَمُسْلِمَةٍ.

[ جامع الاخبار ص 389 ح 1079.]

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: پى مال حلال رفتن، برهر مرد وزن مسلمان واجب است.

11. انسان بى‌خير

سَمِعْتُ أباعَبْدِاللّه ِ عليه السلام يَقُولُ:

لاخَيْرَ في مَن لايُحِبُّ جَمْعَ المالِ مِنْ حَلالٍ فَيَكُفُّ بِهِ وَجْهَهُ وَ يَقضى بِهِ دَيْنَهُ.

[ بحارالانوار، ج 103 ص 7 ح 30.]

راوى گويد: از امام صادق عليه السلام شنيدم كه مى فرمود: هيچ خيرى نيست در كسى كه دوست ندارد مال حلال جمع كند تا آبروى خود را با آن حفظ كند وقرض خود را با آن ادا كند. (چنين كسى انسان بى خير است).

12. تـلاش بـراى خود و خانواده

عَنْ مُوسَى بْنِ بَكْرٍ قالَ:

قالَ لى أبُوالْحَسَنِ الأوَّلِ عليه السلام: مَنْ طَلَبَ هذَا الرِّزْقَ مِن حِلِّهِ لِيَعُودَ بِهِ عَلى نَفْسِهِ وَ عِيالِهِ كانَ كَالمُجاهِدِ فى سَبيلِ اللّه ِ…

[ بحارالانوار 103 ص 3 ح 7.]

موسى بن بكر گويد: امام هفتم عليه السلام فرمود: كسى كه در پى روزى حلال براى خود و خانواده اش باشد، همانند كسى است كه در راه خدا جهاد كند.

13. آفرين بر كسب حلال

عَن أميرِالمُؤمِنينَ عليه السلام قالَ:

طُوبى لِمَنْ ذَلَّ في نَفْسِهِ وَ طابَ كَسْبُهُ.

[ بحارالانوار ج 103 ص 2 ح 3.]

امير مؤمنان عليه السلام فرمود: آفرين به كسى كه پيش خود فروتن و كسب او پاكيزه (وحلال) باشد.

14. سختى كسب مال حلال

قالَ مُحَمَّدُ بْنُ هارُونَ الجَلاّبِ:

قُلْتُ لأبِى الْحَسَنِ الهادى عليه السلام: رُوينا عَنْ آبائِكَ إنَّهُ يَأْتى عَلَى النّاسِ زَمانٌ لايَكُونُ شَئىٌ أعَزُّ مِن أَخٍ أنيسٍ أوْ كَسْبِ دِرْهَمٍ مِنْ حَلالٍ، فَقالَ لى: يا أبا مُحَمَّد إنَّ العَزيزَ مَوْجُودٌ وَ لكِنَّكَ فى زَمانٍ لَيْسَ شَئىٌ أعسَرَ مِنْ دِرْهَمِ حَلالٍ وَ أَخٍ فِى اللّه ِ عَزَّ وَجَلَّ.

[ بحارالانوار 103 ص 10 ح 43.]

محمد بن هارون گويد: به امام هادى عليه السلام عرض كردم: از پدران شما براى ما نقل شده كه زمانى بر مردم مى آيد كه هيچ چيز كمياب تر از برادرى مونس و همدم يا كسب درهمى از راه حلال نباشد. امام عليه السلام در جوابم فرمود: انسان كمياب، موجود است ولى تو در زمانى هستى كه هيچ چيز سخت تر از به دست آورد مال حلال و برادر دينى نيست.

15. طلب حلال

قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله:

مَنْ باتَ كالاًّ مِنْ طَلَبِ الحَلالِ باتَ مَغْفُوراً لَهُ.

[ بحارالانوار ج 103 ص 2 ح 1.]

رسول گرامى اسلام فرمود: كسى كه بعد از تلاش در طلب حلال بيتوته و استراحت كند، او آمرزيده شب را به صبح مى آورد.

16. تلاش براى زندگى

عَنْ عَمرِو بْنِ سَيف عَنْ أبى عَبْدِاللّه ِ عليه السلام قالَ:

لاتَدَعْ طَلَبَ الرِّزْقِ مِنْ حِلِّهِ فَإنَّهُ عَوْنٌ لَكَ عَلى دينِكَ، وَ اعقِل راحِلَتَكَ وَ تَوَكَّلْ.

[ بحارالانوار ج 103 ص 5 ح 18.]

از امام صادق عليه السلام نقل شده كه فرمود: تلاش در بدست آوردن روزى حلال را رها نساز، زيرا كه آن كمك به ديندارى توست و هميشه مركب خود را ببند و به خدا توكّل كن (با توكّل زانوى اشتر ببند).

17. همّ و غم زندگى

قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله:

إنَّهُ لَيَأتي عَلَى الرَّجُلِ مِنْكُمُ لا يُكْتَبُ عَلَيْهِ سَيِّئَةٌ وَ ذلِكَ إنَّهُ مُبْتَلىً بِهَمِّ المَعاشِ.

[ بحارالانوار ج 103 ص 5 ح 18.]

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: وضعيتى براى فردى از شما پيش مى آيد كه خطاى او نوشته نمى شود و اين بخاطر آن است كه به همّ و غمّ زندگى مبتلا شده باشد.

18. پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله و اشتغال

كان رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله إذا نَظَرَ إلَى الرَّجُلِ فَأَعْجَبَهُ قالَ:

هَلْ لَهُ حِرْفَةٌ؟ فَإن قالُوا لا قالَ: سَقَطَ مِن عَينى قيلَ وَ كَيفَ ذاكَ يا رَسُولَ اللّه ِ؟ قالَ: لِأنَّ المُؤمِنَ إذا لَم يَكُن لَهُ حِرفَةٌ يَعيشُ بِدينِهِ.

[ بحارالانوار ج 103 ص 5 ح 18.]

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله هرگاه به مردى نگاهش مى افتاد و از او خوشش مى آمد، مى فرمود: آيا او شغل و حرفه اى دارد؟ پس اگر مى گفتند: نه، مى فرمود: او از چشم من افتاد. گفته مى شد: چرا يا رسول اللّه؟! پاسخ مى داد: چون مؤمن اگر شغلى نداشته باشد، با (خرج كردنِ) دينش زندگى كند و از دينش مايه مى گذارد.

19. پرهيز از مال‌ حرام

قالَ أبُوعَبْدِاللّه ِ عليه السلام:

ثَـلاثٌ مَنْ كُنَّ فـيهِ زَوَّجَهُ اللّه ُ مِنَ الحُورِالعينِ كَيْفَ يَشاءُ: كَظمُ الغَيْظِ، وَ الصَّبْرُ عَلَى السُّيُوفِ للّه ِِ عَزَّ وَ جَلَّ، وَ رَجُلٌ أَشْرَفَ عَلى مالٍ حَرامٍ فَتَرَكَهُ للّه ِِ . عز و جل

[ بحارالانوار 75: 171 ح 5.]

امام صادق عليه السلام فرمود: سه خصلت است كه در هر كه باشد وارد بهشت مى شود و خداوند از حوريان بهشتى نصيب او مى كند، هر طور و هر قدر كه او بخواهد:

۱ ـ فرو بردن خشم

۲ ـ صبر و مقاومت بر شمشيرها به خاطر خداى متعال.

۳ ـ وقتى كسى به مال حرام مى رسد، آن را بخاطر خدا ترك كند.

20. روزى‌ حلال‌ و گسترده

عَنِ البَزَنْطى قالَ:

قُلْتُ لِلرِّضا عليه السلام: جُعِلْتُ فِداكَ، أدْعُ اللّه َ عَزَّ وَ جَلَّ أنْ يَرْزُقَنِىَ الْحَلالَ، فَقالَ: أَتَدْرى مَا الحَلالُ؟ قُلْتُ: الَّذى عِندَنا الْكَسْبُ الطّيِّبُ. فَقالَ: كانَ عَلِىُّ بْنُ الحُسَيْنِ يَقُولُ: أَلْحَلالُ هُوَ قُوتُ المُصْطَفَيْنِ ثُمَّ قالَ: قُلْ أَسْئَلُكَ مِنْ رِزْقِكَ الواسِعِ.

[ كافى ج 5 ص 89.]

بزنطى گويد: به امام هشتم عليه السلام گفتم: فدايت شوم! دعا كن خدا به من روزى حلال عطا كند. فرمود: مى دانى حلال چيست؟ گفتم: پيش ما حلال همان كسب پاك و پاكيزه است فرمود: امام زين العابدين عليه السلام مى فرمود: حلال، غذاى برگزيدگان است. سپس فرمود اين چنين بگو! خدايا از تو روزى فراخ مى خواهم.

(شايد منظور اينست كه روزى خدا آنقدر گسترده و زياد است كه نيازى نيست انسان پى حرام برود)

21. اهميّت مال حلال

عَنْ رَسُولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله:

تَرْكُ لُقمَةِ حَرامٍ أَحَبُّ إلَى اللّه ِمِن صَلاةِ أَلفَىْ رَكْعَةٍ تَطَوُّعاً.

[ تفسيرالمعين: ص 26.]

پيامبر گرامى اسلام صلي الله عليه و آله فرمود: رها كردن لقمه اى حرام، پيش خدا محبوبتر است از دو هـزار ركعت نماز مستحبى.

22. حرمت مال مردم

قالَ النَّبِىُّ صلي الله عليه و آله:

لَرَدُّ دانِقٍ مِنْ حَرامٍ يَعْدِلُ عِنْدَاللّه ِ سَبْعينَ ألْفَ حِجَّةٍ مَبْرُورَةٍ.

[ جامع الاخبار ص 442.]

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: ردكردن يك دانگ ازحرام (يك ششم دينار يا درهم) پيش خدا معادل هفتاد هزار حجّ قبول شده است.

بخش سوم: به دست آوردن مال حرام

23. توشه آتش جهـنّم

قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله:

مَنِ اكْتَسَبَ مالاً مِنْ غَيْرِ حِلِّهِ كانَ زادَهُ إلَى النّارِ.

[ بحارالانوار ج 103 ص 10 ح 45.]

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: كسى كه مالى را از راه غيرحلال به دست آورد، آن مال توشه او به طرف آتش جهنم خواهد بود.

24. نتيجه بى‌مبالاتى در حـرام

قالَ النَّبِىُّ صلي الله عليه و آله:

قالَ اللّه ُ عَزَّ وَ جَلَّ: مَنْ لَمْ يُبالِ مِنْ أَىِّ بابٍ اكْتَسَبَ الدّينارَ وَ الدِّرهَمَ لَمْ اُبالِ يَوْمَ القِيامَةِ مِنْ أَىِّ أَبْوابِ النّارِ أَدْخَلتُهُ.

[ بحارالانوار ج 103 ص 5 ح 17.]

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: خداوند متعال فرمود: كسى كه برايش مهم نباشد كه دينار و درهم را از چه راهى به دست مى آورد، براى من هم مهم نخواهد بود كه او را از كدام در جهنّم وارد آتش دوزخ بكنم.

25. كسب حرام

قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله:

مَنْ كَسَبَ مالاً مِنْ غَيرِ حِلِّهِ أَفْقَرَهُ اللّه ُ.

[ بحارالانوار ج 103 ص 5 ح 17.]

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: كسى كه مالى از راه غيرحلال به دست آورد، خداوند او را تنگدست مى كند.

26. سؤال در قيامت

عَنْ أبى بَرْدَةِ الأسْلَمى، قالَ:

سَمِعْتُ رَسُولَ اللّه ِ صلي الله عليه و آله قالَ: لاتَزُولُ قَدَمُ عَبْدٍ يَوْمَ القِيامَةِ، حَتّى يُسئَلَ عَنْ أَرْبَعٍ: عَنْ جَسَدِهِ فيما أَبْلاهُ، وَ عَنْ عُمْرِهِ فيما أَفناهُ، وَ عَنْ مالِهِ مِمَّا اكْتَسَبَهُ وَ فيما أنْفَقَهُ، وَ عَنْ حُبِّنا أَهْلَ البَيْتِ.

[ بحارالانوار ج 103 ص 11 ح 47.]

ابوبرده سلمى گويد: از پيامبر عظيم الشأن شنيدم كه فرمود: انسان در قيامت قدم از قدم برنمى دارد تا اينكه از چهار چيز سؤال شود:

۱ ـ از بدن خود كه در چه راهى آن را به كارگرفت،

۲ ـ و از عمرش كه در كجا و چه راهى سپرى كرد،

۳ ـ و از مالش كه از كجا به دست آورد ودر كجا مصرف كرد،

۴ ـ و از محبّت ما خاندان.

27. مال حرام و ازدواج

ذُكِرَ عَنْ:

أبى جَعْفَرَ عليه السلام أَنُّهُ ذُكِرَ عِنْدَهُ رَجُلٌ فَقالَ: إنَّ الرَّجُلَ إذا أصابَ مالاً مِنْ حَرامٍ لَم يُقْبَل مِنْهُ حَجٌّ وَ لا عُمْرَةٌ وَ لاصِلَةُ رَحِمٍ حَتّى أَنَّهُ يَفْسِدُ فيهِ الفَرْجُ.

[ بحارالانوار ج 103 ص 11 ح 47.]

روايت شده كه: خدمت امام باقر عليه السلام از مردى ياد شد امام عليه السلام فرمود: وقتى كسى مالى از راه حرام به دست آورد خداوند حج و عمره و صله رحم را از او قبول نمى كند، بلكه ازدواج با آن مال هم باطل خواهد بود.

28. سهميه روزى

عَنْ أَبى جَعْفَرَ عليه السلام قالَ:

لَيْسَ مِنْ نَفْسٍ إلاّ وَ قَدْ فَرَضَ اللّه ُ لَها رِزْقاً حَلالاً، يَأْتيها فى عافِيَةٍ وَ عُرِضَ لَها بِالْحَرامِ مِنْ وَجْهٍ آخَرَ فَإنْ هِىَ تَناوَلَتْ شَيْئاً مِنَ الحَرامِ قاصَّها مِنَ الحَلالِ الَّذى فَرَضَ لَها وَ عِنْدَاللّه ِ سِواهُما فَضْلٌ كَثيرٌ وَ هُوَ قَولُهُ: « وَ اسئَلُوا اللّه َ مِن فَضْلِهِ»

[ - سوره نساء آيه 32.]

[ بحارالانوار ج 103 ص 11 ح 49.]

امام باقر عليه السلام فرمود: خداوند براى هر انسان رزق حلالى را مشخص و حتمى كرده است كه بطور كامل به او خواهد رسيد، و از طرفى رزق حرامى از طريق ديگر به او عرضه مى شود، پس اگر از آن حرام مقدارى برداشت به همان اندازه از مال حلال او كم مى شود و پيش خدا علاوه بر آن دو مال، زيادى و افزونى است كه خداوند در قرآن فرمايد: از فضل و زيادى كه پيش خدا است از او درخواست كنيد.

29. بزرگترين حسرت

عَنْ أميرِالمُؤْمِنينَ عليه السلام قالَ:

إنَّ أعْظَمَ الحَسَراتِ يَوْمَ القِيامَةِ حَسْرَةُ رَجُلٍ كَسَبَ مالاً فى غَيرِ طاعَةِ اللّه ِ فَوَرِثَهُ رَجُلاً فَأَنفَقَهُ فى طاعَةِ اللّه ِ سُبْحانَهُ فَدَخَلَ بِهِ الجَنَّةَ وَ دَخَلَ بِهِ الأوَّلُ النّارَ.

[ بحارالانوار ج 103 ص 12 ح 57.]

اميرمؤمنان عليه السلام فرمود: بزرگترين حسرت روز قيامت حسرت خوردن كسى است كه مالى را از راه غير حلال به دست آورد و براى فرد ديگر به ارث گذارد. و او آنرا در راه اطاعت و بندگى خدا صرف كرده و بواسطه آن وارد بهشت گردد و اولى بواسطه آن مال حرام (نخورده) وارد جهنّم گردد.

30. گرفتن مال مردم

قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله:

مَن اقْتَطَعَ مالَ مُؤمِنٍ غَصْباً بِغَيْرِ حَقِّهِ لَمْ يَزَلِ اللّه ُ عَزَّ وَ جَلَّ مُعْرِضاً عَنْهُ ماقِتاً لِأعْمالِهِ الَّتى يَعْمَلُها مِنَ البِرِّ وَ الخَيْرِ، لايُثْبِتُها فى حَسَناتِهِ حَتّى يَتُوبَ، وَ يَرُدُّ المالَ الّذى أَخَذَهُ إلى صاحِبِهِ.

[ بحارالانوار ج 104 ص 294 ح 8.]

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: كسى كه مال مؤمنى را بناحق از او بگيرد و به او ندهد، خداوند پيوسته از او اعراض كرده و كارهاى نيك او را نكوهيده مى دارد و آنها را در نامه اعمال نيك او نمى نويسد تا توبه كند و مالى را كه از آن مؤمن گرفته به او برگرداند.

31. بزرگترين گناه

قالَ أميرُالمُؤْمِنينَ عليه السلام:

أعْظَمُ الخَطايا إقتِطاعُ مالِ امرِئٍ مُسْلِمٍ بِغَيْرِ حَقٍّ

[ بحارالانوار ج 104 ص 295 ح 9.]

على عليه السلام فرمود: بزرگترين خطا و گناه، بناحق گرفتن مال مسلمان است. ببرى مال مسلمان و چو مالت ببرند داد و فرياد برآرى كه مسلمانى نيست

32. قسم خوردن بـراى مـال

عَنْ رَسُولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله:

وَيلٌ لِتُّجارِ أُمَّتى مِنْ لا وَ اللّه ِ وَ بَلى وَاللّه ِ، وَ وَيْلٌ لِصُنّاعِ أُمَّتى مِن اليَوْمِ وَغَدٍ.

[ ميزان الحكمة ج 3 ص 2701 ح 17648.]

از پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله نقل شده كه فرمود: واى براى تاجران امّت من از گفتن لا و اللّه و بلى و اللّه (قسم خوردن در داد و ستد) و واى براى صنعتگران امّت من از امروز و فردا كردن.

بخش چهارم: آثار حلال خورى

33. آمرزش الهى

قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله:

مَن أَكَلَ الحَلالَ قامَ عَلى رَأسِهِ مَلَكٌ يَسْتَغْفِرُ حَتّى يَفرَغُ مِنْ أَكلِهِ .

[ ميزان الحكمة ج 3 ص 2701 ح 17648.]

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله فرمود: كسى كه روزى حلال بخورد، فرشته اى بالاى سرش قرار مى گيرد و براى او طلب آمرزش مى كند تا وقتى كه از خوردن آن فارغ شود.

34. مال حـلال و نورانيت قلب

عَنِ النَّبِىِّ صلي الله عليه و آله قالَ:

مَنْ أَكَلَ الحَلالَ أَرْبَعينَ يَوْماً نَوَّرَاللّه ُ قَلْبَهُ.

[ بحارالانوار ج 103 ص 16 ح 71.]

پيامبر گرامى اسلام فرمود: كسى كه چهل روز مال حـلال بخورد، خــداوند قلب او را نـورانى مى كند.

35. ياد عملى خدا

عَنْ أبى عَبْدِاللّه عليه السلام قالَ:

مِن أَشَدِّ ما فَرَضَ اللّه ُ عَلى خَلْقِهِ ذِكْرُ اللّه ِ كَثيراً ثُمَّ قالَ: لاأَعنى سُبْحانَ اللّه ِِ وَ الحَمْدُللّه ِِ وَ لاإلهَ إلاَّ اللّه ُ وَ اللّه ُ أكبَرُ وَ اِءنْ كانَ مِنهُ، وَ لكِنَّ ذِكْرَاللّه ِ عِندَ ما أَحَلَّ وَ حَرَّمَ، فَاِءنْ كانَ طاعَةً عَمِلَ بِها وَ اِءن كانَ مَعْصِيَةً تَرَكَها.

[ كافى ج 2 ص 80 ح 4.]

امام صادق عليه السلام فرمود: يكى از سخت ترين واجبات بر بندگان خدا ياد كردن زياد خدا است سپس فرمود: مقصودم ذكر «سبحان اللّه و الحمدللّه و لا اله الا اللّه و اللّه اكبر» نيست، گرچه آن هم ياد خداست، ولى منظورم اين است كه در برخورد با آنچه كه خدا حلال يا حرام كرده خدا را ياد كند، اگر اطاعت خدا بود به آن عمل كند و اگر معصيت الهى بود آن را رها كند.

بخش پنجم: آثار حرام خورى

36. اثر لقمه حرام

قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله:

إذا وَقَعَتِ اللُّقْمَةُ مِنْ حَرامٍ فى جَوْفِ العَبْدِ لَعَنَهُ كُلُّ مَلَكٍ فِى السَّماواتِ وَ فِى الأرْضِ وَ مادامَتِ اللُّقْمَةُ فى جَوْفِهِ لايَنظُرُاللّه ُ إلَيْهِ وَ مَنْ أَكَلَ اللُّقْمَةَ مِنَ الحَرامِ فَقَد باءَ بِغَضَبٍ مِنَ اللّه ِ فَاِءنْ تاب

[ جامع الاحاديث ص 289.]

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: هنگامى كه لقمه حرام در شكم انسانى قرار گيرد هر فرشته اى كه در آسمانها و زمين است او را لعنت مى كند، و تا وقتى كه آن لقمه در شكم اوست خدا به او نگاه نمى كند، و هر كسى كه لقمه حرام بخورد بسوى خشم خدا رفته است، پس اگر توبه كند خدا مى پذيرد، و اگر قبل از توبه بميرد، آتش به او سزاوارتر است.

37. نتيجه خوردن مال حـرام

عَنْ أبى عَبْدِاللّه عليه السلام فى خَبَرِ المِعراجِ قالَ:

قالَ النَّبِىُّ صلي الله عليه و آله: مَرَرْتُ بِقَوْمٍ بَيْنَ أَيْديهِم مَوائِدُ مِنْ لَحْمٍ طَيِّبٍ وَلَحْمٍ خَبيثٍ يَأكُلُونَ اللَّحْمَ الخَبيثَ، وَ يَدَعُونَ الطَّيِّبَ، فَقُلْتُ: مَنْ هؤُلاءِ يا جَبْرَئيلُ؟ فَقالَ: هؤُلاءِ الَّذينَ يَأْكُلُونَ الحَرامَ، وَ يَدَعُونَ الحَلالَ، وَ هُمْ مِنْ أُمَّتِكَ يا مُحَمَّدٍ

[ بحارالانوار ج 75 ص 172 ح 9.]

امام صادق عليه السلام در ضمن حديث معراج فرمود كه پيامبراكرم صلي الله عليه و آله فرمود: گروهى را ديدم كه سفره هايى از گوشتهاى پاك و پاكيزه و گوشتهاى آلوده جلويشان گسترده بود ولى آنان از گوشتهاى آلوده و كثيف مى خوردند و غذاهاى پاكيزه را وا مى گذاشتند. از جبرئيل پرسيدم: اينها چه كسانى اند؟ جبرئيل گفت: اينها كسانى هستند كه مال حلال را رها كرده، مال حرام مى خورند و آنان از امّت تو هستند اى محمّد!

38. ولاى على عليه‌السلام و مال حـرام

كانَ أَبُوعَبْدِاللّه ُ عليه السلام يَقُولُ:

كانَ أميرُالمُؤمِنينَ عليه السلام يَقُولُ: لَيسَ بِوَلِىٍّ لَنا مَنْ أَكَلَ مالَ مُؤمِنٍ حَراماً.

[ بحارالانوار ج 104 ص 296 ح 17.]

امام صادق عليه السلام مى فرمود: اميرمؤمنان عليه السلام بارها مى فرمود: كسى كه مال مؤمنى را به حرام بخورد، او از دوستان ما نيست. توضيح اينكه كسى كه ولايت على عليه السلام را پذيرفته است، نبايد مال حرام بخورد، و اگر بخورد بايد در ولايت خود ترديد كند.

39. اثر يك لقمه حرام

عَنِ النَّبِىِّ صلي الله عليه و آله قالَ:

مَن أَكَلَ لُقْمَةَ حَرامٍ لَمْ تُقْبَلْ لَهُ صَلاةٌ أَرْبَعينَ لَيْلَةً، وَلَمْ تُسْتَجَب لَهُ دَعْوَةٌ أَربَعينَ صَباحاً، وَكُلُّ لَحْمٍ يُنبِتُهُ الحَرامُ فَالنّارُ أَوْلى بِهِ، وَ إنَّ اللُّقْمَةَ الواحِدَةَ تُنبِتُ اللَّحْمَ.

[ بحارالانوار ج 66 ص 313 ح 7.]

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: كسى كه لقمه حرام بخورد تا چهل شب نمازش قبول نمى شود، و دعايش تا چهل روز مستجاب نمى شود، و گوشتى كه آن لقمه حرام مى روياند به آتش سزاوارتر است، آرى يك لقمه هم گوشت مى روياند!