بیتابی در احادیث
۱۲ بهمن ۱۳۹۳ 0 اهل بیت علیهم السلامعناوین
پرهيز از بيتابى كردن
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
مَن يَعرِفِ البلاءَ يَصْبِرْ علَيهِ، و مَن لا يَعرِفْهُ يُنْكِرْهُ .
آن كه بلا را مى شناسد، بر آن شكيبايى مى ورزد و آن كه نمى شناسد، آن را ناخوش مى دارد.
امام على عليه السلام :
الجَزَعُ هَلاكٌ .
بيتابى كردن هلاكت بار است.
امام على عليه السلام :
إيّاكَ و الجَزَعَ ؛ فإنّهُ يَقْطَعُ الأملَ ، و يُضْعِفُ العملَ، و يُورِثُ الهَمَّ . و اعلَمْ أنَّ المَخْرَجَ في أمرَينِ : ما كانتْ فيهِ حِيلَةٌ فالاحْتِيالُ، و ما لَم تكُنْ فيهِ حِيلةٌ فالاصْطِبارُ .
از بيتابى كردن بپرهيز كه آن اميد را قطع مى كند و كار را به ضعف مى كشاند و اندوه به بار مى آورد. بدان كه دو راه نجات بيشتر نيست: يا مشكلى چاره دارد كه بايد چاره انديشى كرد و يا چاره ندارد كه در آن صورت بايد شكيبايى ورزيد.
امام على عليه السلام ـ در هنگام خاكسپارى پيامبر صلى الله عليه و آله ـ فرمود :
إنَّ الصَّبرَ لَجميلٌ إلاّ عنكَ ، و إنّ الجَزَعَ لَقبيحٌ إلاّ علَيكَ ، و إنّ المُصابَ بكَ لَجليلٌ ، و إنَّهُ قَبْلَكَ و بَعْدَكَ لَجَلَلٌ .
شكيبايى زيباست جز در برابر فقدان تو ، و بيتابى كردن زشت است مگر بر غم از دست دادن تو. مصيبت رحلت تو بس بزرگ است و هر مصيبت ديگرى، پيش از تو و پس از تو، خُرد و ناچيز است.
دو چندانى مصيبت براى بيتاب
امام على عليه السلام :
الجَزَعُ أتْعَبُ مِن الصَّبرِ .
بيتابى كردن، رنج آورتر از شكيبايى [در برابر بلا] است.
امام على عليه السلام :
الجَزَعُ عندَ المُصيبَةِ أشَدُّ مِن المُصيبَةِ .
بيتابى كردن در مصيبت، سخت تر از خود مصيبت است.
امام على عليه السلام :
الجَزَعُ عندَ البلاءِ تَمامُ المِحنَةِ
بيتابى كردن در گرفتارى، كمال رنج و محنت است.
امام على عليه السلام :
الجَزَعُ عندَ المُصيبَةِ يَزيدُها ، و الصّبرُ علَيها يُبيدُها .
ناشكيبايى در مصيبت، مصيبت را زياد مى كند و شكيبايى كردن، آن را از بين مى برد.
امام على عليه السلام :
بكَثْرَةِ الجَزَعِ تَعظُمُ الفَجيعَةُ .
با بيتابى زياد، مصيبت بزرگ مى شود.
امام على عليه السلام :
لا تَجْزَعوا مِن قليلِ ما أكْرَهَكُم ، فيُوقِعَكُم ذلكَ في كثيرٍ مِمّا تَكْرَهونَ .
در برابر ناگواريهاى اندك، بيتابى نكنيد كه اين كار شما را به ناگواريهاى زيادى مى اندازد.
امام على عليه السلام :
المُصيبَةُ واحِدَةٌ ، و إنْ جَزِعتَ صارَتِ اثْنتَينِ .
مصيبتْ يك چيز است و چون بيتابى كنى، [مصيبت] دو تا مى شود.
امام كاظم عليه السلام :
المُصيبَةُ للصّابرِ واحدَةٌ ، و للجازعِ اثْنَتانِ .
مصيبت براى شكيبا يكى است و براى ناشكيبا دو تا.
تأثير بيتابى در از بين بردن اجر
امام على عليه السلام :
الجَزَعُ لا يَدْفعُ القَدَرَ، و لكنْ يُحْبِطُ الأجْرَ .
بيتابى كردن تقدير را دفع نمى كند، بلكه اجر را به هدر مى دهد .
امام على عليه السلام :
اغْلِبوا الجَزَعَ بالصَّبرِ ، فإنَّ الجَزَعَ يُحبِطُ الأجْرَ و يُعَظِّمُ الفَجيعَةَ .
با شكيبايى كردن بر بيتابى چيره آييد؛ زيرا بيتابى اجر را از بين مى برد و مصيبت را بزرگ مى كند.
امام على عليه السلام :
مَن جَزِعَ فنَفسَهُ عَذَّبَ ، و أمرَ اللّه ِ سبحانَهُ أضاعَ ، و ثوابَهُ باعَ .
هر كه بيتابى كند خودش را عذاب داده، و امر خداوند سبحان را تباه كرده و ثوابش را فروخته است.
امام على عليه السلام :
مَن ملَكَهُ الجَزَعُ حُرِمَ فضيلةَ الصَّبرِ .
هر كه زمام اختيار خود را به دست بيتابى سپارد ، از فضيلت شكيبايى محروم مى ماند.
مراتب بيتابى
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
صَوتانِ يُبغِضُهما اللّه ُ : إعْوالٌ عند مُصيبَةٍ ، و مِزْمارٌ عند نِعمَةٍ .
دو آواز است كه خداوند دشمن مى دارد: شيون و فغان هنگام مصيبت ، و ساز و آواز هنگام شادى.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
ليسَ مِنّا مَن ضَرَبَ الخُدودَ و شَقَّ الجُيوبَ .
از ما نيست كسى كه [در مصيبت] به صورت [خود] سيلى زند و گريبان بدرد.
امام على عليه السلام :
مَن ضَربَ بِيَدِهِ على فَخِذِهِ عندَ المُصيبَةِ حَبِطَ أجْرُهُ .
هر كس هنگام مصيبت به زانوى خود بزند، اجرش به هدر مى رود.
امام على عليه السلام ـ چون صداى شيونِ زنان بر كشتگان صفّين را شنيد ـ فرمود :
أ تَغلِبُكُم نِساؤكُم على ما أسْمَعُ ؟! أ لا تَنهونَهُنَّ عن هذا الرَّنينِ؟!
آيا زنان شما با اين فرياد گريه كه مى شنوم بر شما چيره شده اند؟ چرا آنان را از اين ناله و فغان باز نمى داريد؟!
امام باقر عليه السلام :
أشَدُّ الجَزعِ الصُّراخُ بالوَيْلِ و العَويلِ ، و لَطْمُ الوَجهِ و الصَّدرِ ، و جَزُّ الشَّعْرِ . و مَن أقامَ النّواحَةَ فقد تَركَ الصّبرَ .
بدترين نوع بيتابى سر دادن فغان و شيون و زدن بر سر و سينه و كندن موهاست. كسى كه نوحه گرى به راه اندازد، شكيبايى را ترك كرده است.
فايده بيتابى نكردن
امام على عليه السلام :
إنْ كُنتَ جازعا على ما تَفَلَّت مِن بينِ يدَيكَ فاجْزَعْ على (كُلِّ) ما لَم يَصِلْ إلَيكَ ، و اسْتَدْلِلْ على ما لَم يكنْ بما كانَ ، فإنَّما الاُمورُ أشْباهٌ .
اگر بناست براى آنچه از دستت رفته بيتابى كنى، پس براى هر چيزى كه به تو نرسيده نيز بيتابى كن و آنچه را بوده است بر آنچه نبوده دليل گير؛ زيرا كارها مانند همند.
منبع: میزان الحکمه جلد دوم