حقوق امام بر امت

امامان معصوم علیهم السلام بر امت مسلمان حقوقی دارند که شناخت و رعایت این حقوق بر تک تک افراد جامعه اسلامی لازم است. در این مقاله به اختصار به تبیین این حقوق می پردازیم.

الف- امام را بخوبى بشناسند و مقام الهى او را درك كنند.

شناخت امام حق، و ايمان و اعتقاد قلبى به او يكى از ضروريات دين اسلام و شرط مسلمانى است. حديث معروفى كه شيعه و سنى از رسول اكرم (ص) نقل كرده‏ اند، بر آن دلالت دارد: كسى كه بميرد و امام زمان خويش را نشناسد به مرگ جاهليت (و كفر) مرده است.« شرح مقاصد، تفتازانى، ج 5، ص 239»

توجه به اينكه زمان جاهليت (قبل از اسلام) مردم پايبند به دينى نبوده و بت ‏پرستى مى‏ كردند، اهميت مفاد اين حديث را بيشتر روشن مى‏ كند. بنابراين، اگر امامى از دنيا رفت، بر مردم واجب است در جستجوى امام بعدى برآيند و در زمان جستجو اگر هنوز امام بعدى را نشناخته‏ اند و به امامت او گردن ننهاده ‏اند، معذورند.يعقوب بن شعيب مى‏گويد: به امام صادق (ع) عرض كردم: هنگامى كه بر امام حادثه‏اى (مرگ) رخ دهد مردم چه كارى كنند؟ فرمود: كجاست (و چرا مورد توجه و عمل قرار نگيرد) گفته خداوند عزّوجلّ: «فَلَوْلا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طائِفَةٌ ...» «1» چرا از ميان هر جمعيّتى گروهى نروند تا اينكه در دين فقيه شوند و وقتى برگشتند قوم خود را انذار (و تبليغ) كنند، شايد آنها (از عذاب خدا) بترسند. سپس امام فرمود: آنان تا هنگامى كه در جستجوى امام بعدى (جهت شناخت او) هستند معذورند، و آنهايى كه در انتظار بازگشت آنان (جستجوگران در راه شناخت امام بعدى) مى ‏باشند (نيز) معذورند تا اينكه ياران و دوستانشان برگردند. « اصول كافى، ج 1، ص 378»

امام صادق (ع) در اين روايت، جستجو از امام بعدى جهت شناخت او را مصداق كوچ‏ كردن براى تفقّه در دين و آگاهى از آن دانسته است. همچنين محمد بن مسلم از آن حضرت پرسيد: چگونه است حال كسى كه در راه تحقيق و شناسايى امام مرگش فرا رسد؟ حضرت فرمود:«او به منزله كسى‏است كه از خانه‏اش خارج شود، در حالى كه به سوى خدا و رسولش هجرت كند، سپس مرگ او را دريابد پس پاداش او (از حد شمارش بيرون است و) فقط با خداست. « اصول كافى، ج 1، ص 380.»

ب- تسليم گفتار و كردار امام باشند.

محمد بن مسلم مى‏گويد: از امام محمد باقر (ع) شنيدم كه فرمود:هر كسى كه مكتب و دين خود را از سليقه شخصى و رأى خود بگيرد و از امام بحق اطاعت نكند، پس كوششهاى او پذيرفته نيست، و او گمراه است، و خداوند دشمن اعمالش مى ‏باشد.او همانند گوسفندى است كه چوپان و گله خود را گم كرده است ... كه گرگ او را خواهد خورد. اصول كافى، ج 1، ص 375

ج- موارد اختلاف خود را به امام ارجاع دهند.

در اين زمينه امام باقر (ع) فرمود:همانا مردم نسبت به سه چيز مكلّفند «... رجوع به امام (و نظر خواهى از او) در آنچه اختلاف دارند. اصول كافى، ج 1، ص 390.

د- به بيعت و پيمان با او وفادار باشند.

پايبندى و وفادارى به پيمان الهى و دينى با امام

و استمرار آن در طول حيات دنيوى از جمله وظايف مهم ديندارى و حق پرستى است، تا جايى كه در كلام بلند رسول گرامى اسلام (ص)، مردن بدون بقا بر بيعت امام، مردن به كفر جاهليت تعبير شده است:

ه- خيرخواه امام در حضور و غياب او باشند.

رسول‏ اكرم (ص) در خطبه غرّايى در مسجد خيف، مسائلى ‏را موردتأكيد قرار داد و فرمود:بر هر مسلمان لازم است كه خير خواه ائمه و پيشوايان مسلمانان باشند كه اين جزو وظايف مسلمانى است. ر. ك. اصول كافى، ج 1، ص 403- 404.