معرفی عباس علیه السلام از زبان امام صادق علیه السلام

 بعد از حادثه کربلا و وقایع رخ داده در آن،ائمه علیهم السلام هر کدام به نوعی وظیفه تبلیغ این حادثه را به نسل های بعدی بعهده داشتند. از آن جمله می توان به توصیفی که  امام صادق علیه السلام در بیان مقام عموی بزرگوارشان  عباس کرده اند؛ اشاره کرد. ایشان در ثنای عموی بزرگوراشان عباس چنین فرمودند: «عمویم عباس ،بصیرتی نافذ و ایمانی محکم داشت. او با برادرانش حسین (علیه السلام) جهاد کرد و بلایی نیکو متحمل شد و به افتخار شهادت رسید».(1)امام صادق علیه السلام هنگام زیارت حرم مطهر؛وی را اینچنین مورد خطاب قرار داده اند« ای پسر امیرالمومنین گواهی می دهم شما در  مقام تسليم و تصديق و وفادارى و خيرخواهى در حد كمال داشتید».( زیارت  حضرت عباس)

سَلاَمُ اللَّهِ وَ سَلاَمُ مَلاَئِكَتِهِ الْمُقَرَّبِينَ وَ أَنْبِيَائِهِ الْمُرْسَلِينَ وَ عِبَادِهِ الصَّالِحِينَ وَ جَمِيعِ الشُّهَدَاءِ وَ الصِّدِّيقِينَ‏(وَ) الزَّاكِيَاتُ الطَّيِّبَاتُ فِيمَا تَغْتَدِي وَ تَرُوحُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ‏

سلام خدا و سلام فرشتگان مقرب خدا و رسولان خدا و بندگان شايسته خدا و سلام تمام شهيدان راه خدا و صادقان با ايمان كاملو نفوس پاكيزه پاك و نكو سيرت در آنچه صبح و شام است سلام همه آنان بر تو باد اى فرزند امير المؤمنين

در این زیارت سلام خدا و فرشتگان مقرب و بندگان صالح و همه شهدا و صدیقین ،یعنی از مبدا هستی و همه نخبگان آفرینش به پیشگاه ابوالفضل تقدیم شده است.

أَشْهَدُ لَكَ بِالتَّسْلِيمِ وَ التَّصْدِيقِ وَ الْوَفَاءِ وَ النَّصِيحَةِ لِخَلَفِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ الْمُرْسَلِ‏ وَ السِّبْطِ الْمُنْتَجَبِ وَ الدَّلِيلِ الْعَالِمِ وَ الْوَصِيِّ الْمُبَلِّغِ وَ الْمَظْلُومِ الْمُهْتَضَمِ‏
گواهى مى‏ دهم براى تو كه حضرتت مقام تسليم و تصديق و وفادارى و خيرخواهى در حد كمال داشتى نسبت به حضرت حسين فرزند پيغمبر صلى الله عليه و آله و سبط برگزيده رسول و رهبر داناى خلق و وصى پيغمبر و رساننده حكم خدا به خلق آن امام مظلوم جور و جفا كشيده

در این فراز عباس به چهار صفت بسیار نیکو توصیف شده:

الف-تسلیم

عباس ،اسلام خود را در تسلیم خلاصه کرده ،تسلیم در برابر خدا،در برابر حق،در برابر ولی امر مسلمین،در برابر خلیفه خدا و جانشین پیامبر

ب- تصدیق :

عباس مرد تصدیق ،حق و تایید حقیقت است. او اوسه یقین است. او به حق الیقین می داند که امام حسین علیه السلام ،بنده واقعی خدا و رهبر حقیقی اسلام و امام بر حق مسلمین است و مخالف او در ضلال و حیرت و بدبختی گرفتار و پریشان است.

ج-وفاء:

وفا از نظر اخلاق ،یکی از فضایل نفسانی انسان است و آنها که بی وفایند ،گرفتار رذیلت اخلاقیند.امام صادق علیه السام عموی خود عباس را مظهر وفا می شناسد . زیرا کسی که در روزگار سختی و بحران مصیبت ،تا آخرین قطره خون خود در راه برادرش یعنی در راه مکتبش می دهد،به حق در راه وفا،پیشرو یکه تاز است.

گویی عباس به گونه ای آفریده شده که تمام وجودش ،معنی و مصداق و راز و رمز وفاداری است.

د-نصیحت :

مبارزه با سران شرک و نفاق اخلاص می خواهد . کسی که از نعمت اخلاص بی بهره است چگونه یم تواند در این راه پر مشقت گام نهد و همه سختی ها و مصیبت ها را به جان بخرد.

دعای خیر امام صادق علیه السلام

فَجَزَاكَ اللَّهُ عَنْ رَسُولِهِ وَ عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ عَنِ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ أَفْضَلَ الْجَزَاءِبِمَا صَبَرْتَ وَ احْتَسَبْتَ وَ أَعَنْتَ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ
پس خدا تو را از جانب رسولش و از جانب امير المؤمنين و از حضرت حسن و حسين صلوات الله عليهم بهترين پاداش عطا كند و بواسطه آن صبر و تحمل مصايبى كه در يارى برادرت كردى پس دار سعادت عقبى تو را نيكوست

چه دعایی از این بالاتر! هم دعای خیر است و هم تجسم بخشیدن به همه شکیبایی ها و خداجویی ها و تلاشهای بی مانندی که عباس کرد.

امام صادق علیه السلام در همین زیارتنامه جاویدان نشان داده است که فرهنگ انسان ساز اسلام چگونه انسانی می پرورد. انسانی که روح و عقل و عاطفه و آخرتش همه و همه نیکو است . 

معرفی مقام واقعی حضرت ابوالفضل علیه السلام

وَ أُشْهِدُ اللَّهَ أَنَّكَ مَضَيْتَ عَلَى مَا مَضَى بِهِ الْبَدْرِيُّونَ وَ الْمُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ‏ الْمُنَاصِحُونَ لَهُ فِي جِهَادِ أَعْدَائِهِ الْمُبَالِغُونَ فِي نُصْرَةِ أَوْلِيَائِهِ الذَّابُّونَ عَنْ أَحِبَّائِهِ ‏فَجَزَاكَ اللَّهُ أَفْضَلَ الْجَزَاءِ وَ أَكْثَرَ الْجَزَاءِ وَ أَوْفَرَ الْجَزَاءِ وَ أَوْفَى جَزَاءِ أَحَدٍ مِمَّنْ وَفَى بِبَيْعَتِهِ وَ اسْتَجَابَ لَهُ دَعْوَتَهُ وَ أَطَاعَ وُلاَةَ أَمْرِهِ‏
گواهى مى‏ دهم و خدا را گواه مى ‏گيرم كه تو از جهان درگذشتى با همان مقام رفيع شهادت كه شهداى بدر يافتند و ديگر جهاد كنندگان در راه خدا كه همه خيرخواهان دين خدا بر عليه دشمنان خدا جهاد كامل و با دوستان خدا و دفاع از محبان خدا منتهاى نصرت و يارى را كردند پس خدا به شما بهتر و بيشتر و كاملترين پاداشى عطا كند كه به احدى از كسانى كه به عهدش وفا كردند و دعوتش را اجابت كردند و از ولى امر حق و خلفاى الهى اطاعت كردند عطا فرمايد

در این فراز از نظر امام ،جنگ عاشورا با جنگ بدر یکی است . جنگ قدر ،زیر فرمان پیامبر و جنگ عاشورا ،زیر فرمان امام حسین (علیه السلام) است. اما ماهیت آنها با هم تفاوتی ندارند. آنجا رزمندگان ،به بیعت پیامبر وفا کردند و اینجا به بیعت امام حسین (علیه السلام) .پس عباس ،ادامه دهنده راه مجاهدان راه خداست و چون از همه خالص تر و مخلص تر است ،اجر و مقامش از همه افزونتر است.

قهرمان واقعی

أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ بَالَغْتَ فِي النَّصِيحَةِ وَ أَعْطَيْتَ غَايَةَ الْمَجْهُودِفَبَعَثَكَ اللَّهُ فِي الشُّهَدَاءِ وَ جَعَلَ رُوحَكَ مَعَ أَرْوَاحِ السُّعَدَاءِوَ أَعْطَاكَ مِنْ جِنَانِهِ أَفْسَحَهَا مَنْزِلاً وَ أَفْضَلَهَا غُرَفاً وَ رَفَعَ ذِكْرَكَ فِي عِلِّيِّينَ (فِي الْعَالَمِينَ)وَ حَشَرَكَ مَعَ النَّبِيِّينَ وَ الصِّدِّيقِينَ وَ الشُّهَدَاءِ وَ الصَّالِحِينَ وَ حَسُنَ أُولَئِكَ رَفِيقاً أَشْهَدُ أَنَّكَ لَمْ تَهِنْ وَ لَمْ تَنْكُلْ وَ أَنَّكَ مَضَيْتَ عَلَى بَصِيرَةٍ مِنْ أَمْرِكَ مُقْتَدِياً بِالصَّالِحِينَ وَ مُتَّبِعاً لِلنَّبِيِّينَ‏ فَجَمَعَ اللَّهُ بَيْنَنَا وَ بَيْنَكَ وَ بَيْنَ رَسُولِهِ وَ أَوْلِيَائِهِ فِي مَنَازِلِ الْمُخْبِتِينَ فَإِنَّهُ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ‏

گواهى مى ‏دهم كه تو نهايت كوشش را در نصيحت و كمال جهد و اهتمام را در راه دين خدا ادا كردى تا آنكه خدايت در مقام رفيع شهيدان مبعوث كرد و روح پاكت را با ارواح پاك سعادتمندان عالم محشورو از بهشت بهترين منازل و نيكوترين غرفه بهشتى عطا كند و نام شريفت را در عالم بلند گرداندو با پيغمبران و صادقان در ايمان و شهيدان و صالحان كه اينها بهترين رفيقانند محشور فرمايدگواهى مى ‏دهم كه تو هيچ سستى و كوتاهى نكردى و در كار خود با بصيرت و حجت از جهان درگذشتى و هميشه در اعمالت اقتداء به صالحان و پيروى از رسولان خدا كردى پس خدا بين ما و تو بزرگوار و بين رسول خدا و اولياء و دوستان خدا در منزلهاى بهشتى اهل خضوع و تقوى جمع گرداند كه خدا مهربانترين مهربانان عالم است.

انسانی که در راه هدفش ،از هیچ کوششی خودداری نکند و هدفش الهی باشد،در خور این همه تعریف و تمجید و دعای خیر از سوی ششمین پیشوای شیعیان است. اخلاص در اعمل،بصیرت در کار،تن به سستی و ناتوانی ندادن و همه امکانات را در راه خدمت به اسلام بکار انداختن،از ویژگیهای عباس علیه السلام است. همین ویژگیهاست که به او رفعت و عظمت بخشیده و او را بر قله تبر کمال قرار داده و مقامات عصمت و طهارت را ثناخوان و دعاگویش ساخته است.

براستی عباس قهرمان است. اما قهرمانی او از سنخ قهرمانگریهای پهلوانان بزرگ و معروف جهان نیست،بلکه از سنخ قهرمانگری پیروان خالص و مخلص مکتب انبیاءاست . او در این راه از همگان سبقت ربود و نامش در تاریخ پرشکوه اسلام ،جاویدان و راهش راه همه آزادگان و ایثارگران شد.

پی نوشت:

(1)العباس بن علی،از باقر شریف قرشی،ص36 به نقل از ذخیره الدارین.

منبع: قهرمان علقمه،آیت الله بهشتی،تهران: اطلاعات،1374.صص70-74