فواید روزه از نظر روحی و روانی

 

ماه رمضان بدن تحت تأثير فشارهاي مختلف روحي و جسمي قرار مي‌گيرد و به اصطلاح استرس‌هاي مختلفي به بدن وارد مي‌شود و بدن عكس‌العمل‌هاي متفاوتي از خود نشان مي‌دهد. اين در تنگنا قرارگرفتن و دچارمضيقه شدن و تحمل استرسهاي مختلف، در واقع امتحان و محكي است براي انسان كه بتواند بنيه دفاعي‌اش را تقویت کند.

از مرتاضان، که از خودداري هاي مخصوص به تطهير روح مي پردازند، گرفته تا صوفيان، که چله نشينند و امساک از اصول آنها است، و عارفان که مي گويند: «اندرون از طعام خالي دار تا در او نور معرفت بيني.» همگي نقش محوري روزه در خودسازي و تهذيب نفس را باور دارند؛ زيرا روزه، تمرين مقاومت و آمادگي روحي در خودسازي اخلاق و تهذيب نفس می باشد.روزه بر دو پايه استوار است:

پيشوايان اسلام فرموده اند: «افضل الناس من جاهد هواه و اقوي الناس من غلب هواه؛ بهترين مردم کسي است که با هواي نفس مبارزه کند و نيرومندترين آنان کسي است که بر آن پيروز شود.»(1) پس روزه داران بهترين مردمند چرا که با خواسته هاي نفساني مبارزه مي کنند و اگر با مراقبت و کوشش از روزه ي خويش بتوانند بر نفس خود مسلط شوند، از نيرومندترين مردم نيز خواهند بود.

حضرت عيسي بن مريم (ع) فرمود:

اي حواريين خالي نگه داريد شکم هاي خود را شايد پروردگار خود را از راه دل ببينيد.» (2) زمانی که دلی خانه خدا شد آرامش در آن حاکم می شود و می تواند با تنش هایی که در زندگی روزمره به وجود می آید به راحتی کنار بیاید.  

 پيامبر گرامي (ص) نيز ماه رمضان را ماه صبر ناميده اند: «شهر الصبر و ان الصبر ثوابه الجنه؛ (رمضان) ماه صبر است و پاداش صبر بهشت است»(3).

ماه رمضان را از آن جهت ماه صبر نامیده‌اند چون صابر و روزه‌دار خود را از تأثیر درگیری‌ها، شکوه ‌ها و آلام می‌رهاند و خویشتن را از آنها باز می‌دارد. صبر یکی از طرق سلامت و بهداشت روانی است که در روزه‌دار تجلی می‌یابد.یکی از مکروهاتی که شخص روزه دار نباید انجام دهد مشاجره و بد دهنی است و این خود باعث میشود علاوه بر اینکه خود را از استرس ها کنار بکشد ،تمرینی باشد تا بتواند پس از یک ماه دوری از تنش های گقتاری برای همیشه این گونه رفتار را ترک کند.

صبر بر طاعت الهي (روزه) روح فرد را بزرگ کرده و در برابر پذيرش حق ، متواضع مي گرداند و شکيبايي و مقاومت و پايداري او را در پيمودن راه تکامل ، به مراتب ، افزون مي سازد و اين جنبه از تاثيرات روزه ، مورد تاييد نص صريح آيه 45 از سوره بقره است که مي فرمايد: «از صبر (که به فرموده امام ششم (ع )منظور همان روزه داري است) و نيز از نماز به عنون ابزار کمکي براي زندگي خودتان استعانت و ياري بطلبيد.»

فقر و محروميت غذايي كه در اثر روزه ماه مبارك رمضان ايجاد مي‌شود، تأثير بسيارمثبتي در تقويت قواي روحي ورواني دارد و به شخص اعتمادبه‌نفس و اطمينان مي‌دهد تا در مقابل بسياري از خطرات روحي ، جسمي و محروميت‌ها مقاومت نمايد و شخصي با ثبات و متكي به اراده به وجود آورد تا در مقابل استرس‌ها و فشارهاي روحي و اجتماعي تاب وتوان كافي را به دست آورد و دست به رفتارهاي نادرست وناهنجار نزند.

 دکتر طاهره محمدی (روانشناس اجتماعی)در گفت وگو با شفقنا ؛ به نقش روزه و روزه داری در سلامتی روح و روان انسان اشاره کرد و افزود: توجه به مسایل عبادی و امور معنوی بهترین درمان برای بسیاری از بیماری‏های روحی و روانی انسان است، بطوریکه بر اساس یافته های روانشناسان نقش روزه در سلامتی روح و روان انسان به مراتب بیشتر از نقش آن در سلامتی جسم است، زیرا گرفتن روزه علاوه بر کاهش و حتی درمان بسیاری از بیماری‏های روحی، منجر به تقویت روان افراد می شود.

در واقع اعتقادات مذهبی و معنوی افراد یکی از عوامل فراهم کننده آرامش روح و روان انسان ها است، به وجود آوردن این آرامش روحی در افراد  به مراتب آثار مطلوب اجتماعی نیز به همراه می آورد. بطور کلی زمانی که فردی به آرامش درونی برسد، این احساس خود را به جامعه نیز انتقال می دهد و با خانواده و همكارانش احساس همدردی و برخورد بهتری دارد.

استرس و اضطراب در ماه رمضان نسبت به ماه های دیگر کاهش می یابد

به گفته وی؛ مسلما روزه‌داری و سایر عبادت‌های اسلامی، با متوجه كردن افراد به سوی خداوند باعث می‌شود نوعی آرامش روحی و روانی در انسان ایجاد شود. كه این امر منجر به کاهش استرس و همچنین انواع اختلالات روانی افراد می شود، البته باید تاکید کرد روزه داری در صورتی منجر به کاهش استرس، اضطراب و افسردگی در افراد می شود که روزه داری صحیح و اصول آن نظیر خودداری از پرخوری و بی نظمی در خواب، رعایت شود در غیر اینصورت تاثیراتی عکس به همراه خواهد داشت.

دکتر محمدی تصریح کرد: به دلیل قوی تر شدن ارتباط بین انسان با خدا در ماه رمضان، تاثیرات مثبتی بر رفتار انسان ایجاد می شود كه باعث می شود افراد از رفتارهای خسته کننده روزمره و حتی رفتارهای غیر اجتماعی خود تا حدودی دور و در طی یك ماه به طور معمول به تمرین خودداری و تقویت معنویت بپردازد، بطوریکه بر اساس مطالعات صورت گرفته میزان بزهكاری در ماه رمضان به میزان قابل توجهی  كاهش یافته و به دلیل تحول فکر، به مراتب رفتارها نیز تغییر و کنترل رفتارهای غیر اجتماعی در این ماه بهتر از گذشته اتفاق می افتد.

این مدرس دانشگاه، با تاکید بر اینکه روزه داری در تسریع امر بهبود بیماران مبتلا به اختلال افسردگی اساسی، نقش کلیدی دارد خاطر نشان کرد: در واقع کم خوابیدن یکی از روش های درمانی موثر در بیماران افسرده است، در واقع بیداری روزه داران برای سحری خوردن و انجام فرائض عبادی که ساعاتی را به خود اختصاص می دهد، در اصل نوعی کم خوابی تلقی می شود.

خودشناسی از مهم ترین تاثیرات مثبت روزه داری

این روان شناس روزه را مهمترین عامل رساندن انسان به خودشناسی می داند و می گوید: یك ماه روزه داری، فرد را متوجه حقایقی می كند كه شاید تاكنون از آنها غافل بوده است. به عبارت دیگر، در ماه رمضان جنبه های غیرمادی وجود انسان بیش از پیش برایش آشكار و به نیازهای دیگری به جز نیازهای جسمانی متوجه می گردد. بدین وسیله، راحت تر می تواند از نیازهای مادی اش چشم پوشی كند. به هرحال، انسانی كه نیازهای مادی و جسمانی برایش در اولویت نباشد سخاوتمند، با گذشت و قابل اطمینان خواهد بود.

از آن جایی که انرژی بدن، مصرف سوخت و ساز مواد غذایی نمی گردد، در نتیجه در تقویت سطح حافظه و عملکرد مغز به کار می آید

در انتها حدیثی نقل می کنیم و مطالب را تمام می کنیم:رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید:در روزه آنقدر فایده هست،که قابل شمارش نیست.(5 )

---

پی نوشت ها

1. غرر الحکم، ج2، ص 416.1

2. سفينه النجات، ج1، ص180                                                                                                                     

3. بحار الانوار، ج 96، ص 359، کافي، ج4، ص 66.)

4. سایت خبرگزاری بین المللی شیعه شفقنا    

5. بحار الانوار،ج93،ص254    

                                                                                                                         

1. معراج السعاده،آداب روزه

2. بخشی از خطبه 110نهج البلاغه

3. بحار الانوار،ج 96